Wprowadzenie do 

Wprowadzenie do 

psychologii religii

psychologii religii

Stanowisko 

Stanowisko 

Zygmunta Freuda

Zygmunta Freuda

 

 

 

 

Życie Zygmunta Freuda

Życie Zygmunta Freuda



Urodził się 6 maja 1856 roku w miejscowości 

Urodził się 6 maja 1856 roku w miejscowości 

Freiberg.

Freiberg.



Pochodził z żydowskiej rodziny.

Pochodził z żydowskiej rodziny.



Dzieciństwo jak i prawie całe życie spędził w 

Dzieciństwo jak i prawie całe życie spędził w 

Wiedniu.

Wiedniu.



Bardzo duży wpływ na jego życie i poglądy miał 

Bardzo duży wpływ na jego życie i poglądy miał 

ojciec, którego on nie szanował, katolicka niania 

ojciec, którego on nie szanował, katolicka niania 

oraz ludzie których poznawał podczas swego 

oraz ludzie których poznawał podczas swego 

życia (Ludwik Feuerbach, Ernst Br

życia (Ludwik Feuerbach, Ernst Br

ü

ü

cke, Jean 

cke, Jean 

Martin Charcot, Wilhelm Fliess, Józef Brauer).

Martin Charcot, Wilhelm Fliess, Józef Brauer).



Z życia rodzinnego wyniósł tradycje ateistyczne, 

Z życia rodzinnego wyniósł tradycje ateistyczne, 

jednak całe życie podkreślał swoje żydowskie 

jednak całe życie podkreślał swoje żydowskie 

pochodzenia. Nazywał się często 

pochodzenia. Nazywał się często 

„Psychologizującym Żydem”

„Psychologizującym Żydem”

 

 

 

 

Życie Zygmunta Freuda

Życie Zygmunta Freuda



Mimo starań Freuda nie udało się rozłączyć 

Mimo starań Freuda nie udało się rozłączyć 

psychoanalizy od tradycji judaistycznej.

psychoanalizy od tradycji judaistycznej.



Abraham Roback zauważył wyraźne podobieństwa 

Abraham Roback zauważył wyraźne podobieństwa 

miedzy technikami stosowanymi przez Freuda a 

miedzy technikami stosowanymi przez Freuda a 

żydowską filozofią mistyczną – kabałą.

żydowską filozofią mistyczną – kabałą.



David Backan stwierdza, że wiele spośród 

David Backan stwierdza, że wiele spośród 

podstawowych  terminów, używanych w 

podstawowych  terminów, używanych w 

psychoanalizie, można znaleźć w Zohar a także w 

psychoanalizie, można znaleźć w Zohar a także w 

Talmudzie. 

Talmudzie. 



Biografowie zakładają, że Freud był, nieświadomie, 

Biografowie zakładają, że Freud był, nieświadomie, 

przeniknięty głęboko głównymi założeniami 

przeniknięty głęboko głównymi założeniami 

judaizmu i żydowskim stylem myślenia. 

judaizmu i żydowskim stylem myślenia. 

 

 

 

 

Zarys teorii 

Zarys teorii 

Psychoanalitycznej

Psychoanalitycznej

 

 

 

 

Zarys teorii 

Zarys teorii 

Psychoanalitycznej

Psychoanalitycznej



Psychika ludzka dzieli się na dwie warstwy. 

Psychika ludzka dzieli się na dwie warstwy. 

Warstwę świadomą i nieświadomą. Życie 

Warstwę świadomą i nieświadomą. Życie 

ludzkie determinowane jest w większym 

ludzkie determinowane jest w większym 

stopniu przez nieświadomość. 

stopniu przez nieświadomość. 



W człowieku występują trzy struktury:

W człowieku występują trzy struktury:

•

Id 

Id 

– pierwotne, popędowe; zasada 

– pierwotne, popędowe; zasada 

przyjemności, nieuświadomione

przyjemności, nieuświadomione

•

Ego

Ego

 – powstałe z dwóch pozostałych, 

 – powstałe z dwóch pozostałych, 

warstwa świadoma; zasad realizmu

warstwa świadoma; zasad realizmu

•

Superego

Superego

 – udoskonalana wraz z 

 – udoskonalana wraz z 

dojrzewaniem człowieka, sumienie; zasada 

dojrzewaniem człowieka, sumienie; zasada 

moralności

moralności

 

 

 

 

Zarys teorii 

Zarys teorii 

Psychoanalitycznej

Psychoanalitycznej



W mrocznych i niepojętych głębiach naszej 

W mrocznych i niepojętych głębiach naszej 

nieświadomości rywalizują dwa popędy. 

nieświadomości rywalizują dwa popędy. 

Eros – popęd życia oraz Tanatos – popęd 

Eros – popęd życia oraz Tanatos – popęd 

śmierci. 

śmierci. 



Stadia rozwoju psychoseksualnego:

Stadia rozwoju psychoseksualnego:

•

Faza oralna – strefa erogenna są usta, dziecko 

Faza oralna – strefa erogenna są usta, dziecko 

czerpie przyjemność z ssania i gryzienia, 

czerpie przyjemność z ssania i gryzienia, 

kontakty z matką mogą rzutować na dalsze 

kontakty z matką mogą rzutować na dalsze 

życie człowieka.

życie człowieka.

•

Faza analna – strefa erogenną jest układ 

Faza analna – strefa erogenną jest układ 

wydalniczy, kontrolna nad nim może sprawiać 

wydalniczy, kontrolna nad nim może sprawiać 

dziecku przyjemność, także ta faza może 

dziecku przyjemność, także ta faza może 

wpływać na dalsze życie.

wpływać na dalsze życie.

 

 

 

 

Zarys teorii 

Zarys teorii 

Psychoanalitycznej

Psychoanalitycznej

•

Faza falliczna – różna dla obu płci, 

Faza falliczna – różna dla obu płci, 

zainteresowanie genitaliami, zorientowanie 

zainteresowanie genitaliami, zorientowanie 

się dziecka o przynależności do określonej 

się dziecka o przynależności do określonej 

płci. U chłopców pojawia się kompleks Edypa 

płci. U chłopców pojawia się kompleks Edypa 

(!) oraz kompleks kastracji. U dziewczynek 

(!) oraz kompleks kastracji. U dziewczynek 

uwydatnia się zazdrość o penisa. Obie płcie 

uwydatnia się zazdrość o penisa. Obie płcie 

utożsamiają się z rodzicem tej samej płci. 

utożsamiają się z rodzicem tej samej płci. 

•

Faza latentna

Faza latentna

•

Faza falliczna – zainteresowanie druga płcią, 

Faza falliczna – zainteresowanie druga płcią, 

otworzenie się na drugiego człowieka.

otworzenie się na drugiego człowieka.

 

 

 

 

Psychologia religii Zygmunta 

Psychologia religii Zygmunta 

Freuda

Freuda



Postawa Freuda – „niewierzący Żyd”, „głęboko 

Postawa Freuda – „niewierzący Żyd”, „głęboko 

niereligijny człowiek”. Charakteryzowała go czynna 

niereligijny człowiek”. Charakteryzowała go czynna 

nienawiść do religii zwłaszcza rzymskokatolickiej. 

nienawiść do religii zwłaszcza rzymskokatolickiej. 

Bóg jako wywyższony ojciec. 

Bóg jako wywyższony ojciec. 



Religijność bierze swój początek w kompleksie 

Religijność bierze swój początek w kompleksie 

Edypa. Można ją zrozumieć jako potrzebę 

Edypa. Można ją zrozumieć jako potrzebę 

zwrócenia się o pomoc bezradnego, małego 

zwrócenia się o pomoc bezradnego, małego 

dziecka. Kiedy osoba dorosła spostrzega 

dziecka. Kiedy osoba dorosła spostrzega 

przeciwności losu, przypomina obie jak dobrze 

przeciwności losu, przypomina obie jak dobrze 

czuła się jako dziecko. U podstaw religii leży 

czuła się jako dziecko. U podstaw religii leży 

tęsknota za ojcem.

tęsknota za ojcem.

 

 

 

 

Psychologia religii Zygmunta 

Psychologia religii Zygmunta 

Freuda

Freuda



Historia lekarza – zwątpił on w Boga gdy 

Historia lekarza – zwątpił on w Boga gdy 

widział piękną, martwą kobietę, ale Bóg do 

widział piękną, martwą kobietę, ale Bóg do 

niego przemówił, a lekarz się nawrócił

niego przemówił, a lekarz się nawrócił

i interpretacja Freuda – lekarz tęskniła za 

i interpretacja Freuda – lekarz tęskniła za 

matką,  co z kolei skojarzyło mu się z 

matką,  co z kolei skojarzyło mu się z 

ojcem i negatywnymi emocjami. Ojca 

ojcem i negatywnymi emocjami. Ojca 

utożsamił on z Bogiem. Późniejsze głosy 

utożsamił on z Bogiem. Późniejsze głosy 

pochodziły z jego wnętrza.

pochodziły z jego wnętrza.

 

 

 

 

Psychologia religii Zygmunta 

Psychologia religii Zygmunta 

Freuda

Freuda

Początki tradycji religijnych

Początki tradycji religijnych



Religia jako forma nerwicy. 

Religia jako forma nerwicy. 

Freud wskazał na podobieństwa między rytuałami 

Freud wskazał na podobieństwa między rytuałami 

religijnymi a zachowaniem charakterystycznym 

religijnymi a zachowaniem charakterystycznym 

dla nerwicy natręctw ( wielkie zaangażowanie, 

dla nerwicy natręctw ( wielkie zaangażowanie, 

izolacja od zachowań dnia codziennego, 

izolacja od zachowań dnia codziennego, 

całościowość). Osoby religijne tak jak neurotyce 

całościowość). Osoby religijne tak jak neurotyce 

pragną stłumić i pozbyć się impulsów natury 

pragną stłumić i pozbyć się impulsów natury 

seksualnej, egoistycznej oraz społecznie 

seksualnej, egoistycznej oraz społecznie 

niepożądanej. Osoba ta zmaga się z poczuciem 

niepożądanej. Osoba ta zmaga się z poczuciem 

winy, pokusami, strachem przed karą. 

winy, pokusami, strachem przed karą. 

 

 

 

 

Psychologia religii Zygmunta 

Psychologia religii Zygmunta 

Freuda

Freuda



Totemizm jako nerwica. Totemizm jako początek 

Totemizm jako nerwica. Totemizm jako początek 

religijności.

religijności.

W szczepie ustanawiane są znaki przynależności 

W szczepie ustanawiane są znaki przynależności 

do danego klanu – totemy. Zabrania się osobą 

do danego klanu – totemy. Zabrania się osobą 

kontaktów seksualnych w jednym totemie. Jak w 

kontaktów seksualnych w jednym totemie. Jak w 

nerwicy zakazy te nie są wyjaśniane, jednak 

nerwicy zakazy te nie są wyjaśniane, jednak 

wywołują strach. Freud sugeruje, że totem jest 

wywołują strach. Freud sugeruje, że totem jest 

symbolem ojca. Tłumaczy też na przykładzie 

symbolem ojca. Tłumaczy też na przykładzie 

zabójstwa ojca w hordzie początki totemizmu. 

zabójstwa ojca w hordzie początki totemizmu. 

Zabicie ojca i ich późniejszy odpowiednik – uczty 

Zabicie ojca i ich późniejszy odpowiednik – uczty 

totemiczne, dały początek wszystkim praktykom 

totemiczne, dały początek wszystkim praktykom 

religijnym. 

religijnym. 

 

 

 

 

Psychologia religii Zygmunta 

Psychologia religii Zygmunta 

Freuda

Freuda

Skoro Chrystus poświęcił swoje życie za 

Skoro Chrystus poświęcił swoje życie za 

odkupienie ludzkości, wnioskować można, że 

odkupienie ludzkości, wnioskować można, że 

grzechem tym było morderstwo. Skoro został 

grzechem tym było morderstwo. Skoro został 

on pojednany z Bogiem-Ojcem musiało to 

on pojednany z Bogiem-Ojcem musiało to 

być ojcobójstwo. 

być ojcobójstwo. 

Uczta totemiczna wskrzeszona jest w 

Uczta totemiczna wskrzeszona jest w 

Eucharystii. Jest ona symbolem utożsamiania 

Eucharystii. Jest ona symbolem utożsamiania 

się z Synem i nową rolą „eliminacji Ojca”.

się z Synem i nową rolą „eliminacji Ojca”.

 

 

Totemizm jako pierwsze stadium początku 

Totemizm jako pierwsze stadium początku 

religii ewoluuje w następne stadia gdzie 

religii ewoluuje w następne stadia gdzie 

totem zamieniany jest w antropomorficznego 

totem zamieniany jest w antropomorficznego 

Boga.

Boga.

 

 

 

 

Psychologia religii Zygmunta 

Psychologia religii Zygmunta 

Freuda

Freuda

Niepewna przyszłość religii

Niepewna przyszłość religii



W książce „ Przyszłość pewnego złudzenia” 

W książce „ Przyszłość pewnego złudzenia” 

Freud zadaje pytanie czy ludzkość uwolni 

Freud zadaje pytanie czy ludzkość uwolni 

się od terapeutycznego działania religii? Nie 

się od terapeutycznego działania religii? Nie 

chodzi o oszukiwanie ludzi wierzących, a 

chodzi o oszukiwanie ludzi wierzących, a 

wytłumaczenie fenomenu religijności jako 

wytłumaczenie fenomenu religijności jako 

zaspokojenie najstarszych, najsilniejszych i 

zaspokojenie najstarszych, najsilniejszych i 

najbardziej gwałtownych marzeń oraz 

najbardziej gwałtownych marzeń oraz 

pragnień ludzkich. 

pragnień ludzkich. 

 

 

 

 

Psychologia religii Zygmunta 

Psychologia religii Zygmunta 

Freuda

Freuda



Religia jest formą kontroli jednak człowiek nie 

Religia jest formą kontroli jednak człowiek nie 

walczy z nią a można powiedzieć poddaje się 

walczy z nią a można powiedzieć poddaje się 

jej i jest zadowolony z czuwającej nad nim 

jej i jest zadowolony z czuwającej nad nim 

Opatrzności. Religia ściśle powiązana jest z 

Opatrzności. Religia ściśle powiązana jest z 

kulturą i niekiedy dzięki religijnemu 

kulturą i niekiedy dzięki religijnemu 

systemowi można egzekwować wymogi 

systemowi można egzekwować wymogi 

kultury. 

kultury. 



Jednak pełnie funkcjonalności społeczeństwo 

Jednak pełnie funkcjonalności społeczeństwo 

osiągnie gdy wyeliminuje całkowicie religię i 

osiągnie gdy wyeliminuje całkowicie religię i 

zastąpi ją nauką. 

zastąpi ją nauką. 

 

 

 

 

Psychologia religii Zygmunta 

Psychologia religii Zygmunta 

Freuda

Freuda

Zarzuty do koncepcji Zygmunta 

Zarzuty do koncepcji Zygmunta 

Freuda

Freuda



Niemożność weryfikacji empirycznej. 

Niemożność weryfikacji empirycznej. 

Sprzeczne wynika badań. ( Duża ilość psalmów 

Sprzeczne wynika badań. ( Duża ilość psalmów 

o tematyce powrotu dziecka do Ojca, ale brak 

o tematyce powrotu dziecka do Ojca, ale brak 

korelacji checi powrotu do Ojca a religijnością)

korelacji checi powrotu do Ojca a religijnością)



Bardziej matczyny obraz Boga

Bardziej matczyny obraz Boga



Mimo podobieństw cech zachowań 

Mimo podobieństw cech zachowań 

nerwicowych i religijnych przyrównywanie ich 

nerwicowych i religijnych przyrównywanie ich 

do siebie może być uznane za nadużycie. 

do siebie może być uznane za nadużycie. 

 

 

 

 

Psychologia religii Zygmunta 

Psychologia religii Zygmunta 

Freuda

Freuda



Spekulatywny charakter teorii hordy, 

Spekulatywny charakter teorii hordy, 

w której synowie zjadają ojca. Brak 

w której synowie zjadają ojca. Brak 

dowodów na uniwersalizm totemizmu. 

dowodów na uniwersalizm totemizmu. 

Nie wszędzie też, tam gdzie był 

Nie wszędzie też, tam gdzie był 

totemizm, wykształcały się uczty 

totemizm, wykształcały się uczty 

totemiczne.

totemiczne.



Doświadczenie Freuda, które poważnie 

Doświadczenie Freuda, które poważnie 

rzutowały na jego teorie.

rzutowały na jego teorie.



Wybiórczość Freuda

Wybiórczość Freuda

 

 

 

 

Pamiętajmy jednak o dużym wkładzie 

Pamiętajmy jednak o dużym wkładzie 

jaki wniósł Zygmunt Freud w 

jaki wniósł Zygmunt Freud w 

psychologię!

psychologię!

Dziękuję!!

Dziękuję!!

Mail: kasia.jak@gmail.com

Mail: kasia.jak@gmail.com