Postępowanie
Postępowanie
ratunkowe w
ratunkowe w
utonięciu i
utonięciu i
podtopieniu
podtopieniu
Damian Garlicki
Damian Garlicki
Katedra i Klinika Medycyny Ratunkowej i
Katedra i Klinika Medycyny Ratunkowej i
Katastrof
Katastrof
Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu
Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu
Collegium Medicum w Bydgoszczy
Collegium Medicum w Bydgoszczy
Utonięcia są trzecią, co do częstości
Utonięcia są trzecią, co do częstości
przyczyną wypadkową zgonów we
przyczyną wypadkową zgonów we
wszystkich grupach wiekowych.
wszystkich grupach wiekowych.
Na świecie rocznie ginie z powodu
Na świecie rocznie ginie z powodu
utonięcia 140 000 osób, a około 50
utonięcia 140 000 osób, a około 50
000 przeżywa fakt tonięcia.
000 przeżywa fakt tonięcia.
W Polsce w 2003 roku zmarło w
W Polsce w 2003 roku zmarło w
wyniku
utonięcia
661
osób;
wyniku
utonięcia
661
osób;
uratowano 404 osoby podtopione.
uratowano 404 osoby podtopione.
UTONIĘCIE
UTONIĘCIE
–
–
to
zgon
z
powodu
to
zgon
z
powodu
niedotlenienia w wyniku zanurzenia w cieczy
niedotlenienia w wyniku zanurzenia w cieczy
UTONIĘCIE NIEDOKONANE (NEAR
UTONIĘCIE NIEDOKONANE (NEAR
DROWNING)
DROWNING)
–
–
to przeżycie incydentu
to przeżycie incydentu
tonięcia przez minimum 24 godziny
tonięcia przez minimum 24 godziny
ZESPÓŁ
POZANURZENIOWY
ZESPÓŁ
POZANURZENIOWY
–
–
stopniowe pogarszanie się funkcji organizmu po
stopniowe pogarszanie się funkcji organizmu po
incydencie tonięcia w czasie pierwszych 72 h
incydencie tonięcia w czasie pierwszych 72 h
od wypadku, powstaje niewydolność oddechowa
od wypadku, powstaje niewydolność oddechowa
spowodowana
wypłukiwaniem
surfaktantu,
spowodowana
wypłukiwaniem
surfaktantu,
przeciekiem powstałym w wyniku uszkodzeni
przeciekiem powstałym w wyniku uszkodzeni
ścian kapilar w pęcherzykach płucnych i
ścian kapilar w pęcherzykach płucnych i
odpowiedzią zapalną w obrębie tk. Płucnej.
odpowiedzią zapalną w obrębie tk. Płucnej.
GŁÓWNE CZYNNIKI
GŁÓWNE CZYNNIKI
ROKOWNICZE PODCZAS
ROKOWNICZE PODCZAS
TONIĘCIA:
TONIĘCIA:
Czas zanurzenia – pozytywne wyniki postępowania
Czas zanurzenia – pozytywne wyniki postępowania
jeśli czas pobytu pod wodą jest <5 min
jeśli czas pobytu pod wodą jest <5 min
Czas od zanurzenia do podjęcia pierwszej pomocy i
Czas od zanurzenia do podjęcia pierwszej pomocy i
jej efekty
jej efekty
Temperatura
wody
(możliwość
wystąpienia
Temperatura
wody
(możliwość
wystąpienia
hipotermii u poszkodowanego , zwłaszcza gdy
hipotermii u poszkodowanego , zwłaszcza gdy
temp wody jest , 5 st. C i gdy chodzi o dzieci)
temp wody jest , 5 st. C i gdy chodzi o dzieci)
Głębokość zbiornika wodnego (płytka woda =
Głębokość zbiornika wodnego (płytka woda =
możliwość dodatkowych urazów)
możliwość dodatkowych urazów)
Rodzaj wody ( słona, słodka; zakażenia jako
Rodzaj wody ( słona, słodka; zakażenia jako
powikłania wtórne)
powikłania wtórne)
Niewydolność oddechowa
Niewydolność oddechowa
Poniedotlenieniowe zaburzenia
Poniedotlenieniowe zaburzenia
neurologiczne
neurologiczne
W OBRAZIE KLINICZNYM
W OBRAZIE KLINICZNYM
DOMINUJĄ:
DOMINUJĄ:
Sekwencja zdarzeń
Sekwencja zdarzeń
Panika, nieumiejętność pływania, szamotanina w
Panika, nieumiejętność pływania, szamotanina w
wodzie
wodzie
Zachłyśnięcie podczas próby nabrania powietrza
Zachłyśnięcie podczas próby nabrania powietrza
Dochodzi do niedotlenienia * utraty przytomności *
Dochodzi do niedotlenienia * utraty przytomności *
zaniku odruchów obronnych (kaszlowych i
zaniku odruchów obronnych (kaszlowych i
gardłowych) *ostatecznie do uduszenia
gardłowych) *ostatecznie do uduszenia
W 10-20% przypadków utonięcia nie dochodzi do
W 10-20% przypadków utonięcia nie dochodzi do
zachłyśnięcia, silny kurcz krtani zapobiega
zachłyśnięcia, silny kurcz krtani zapobiega
przedostaniu się wody do płuc
przedostaniu się wody do płuc
Wpływ zimnej wody na organizm
Wpływ zimnej wody na organizm
Woda odbiera 20 razy szybciej ciepło niż powietrze
Woda odbiera 20 razy szybciej ciepło niż powietrze
Mała powierzchnia ciała sprzyja szybszemu
Mała powierzchnia ciała sprzyja szybszemu
ochładzaniu się organizmu – dzieci
ochładzaniu się organizmu – dzieci
Im niższa ciepłota mózgu w momencie zatrzymania
Im niższa ciepłota mózgu w momencie zatrzymania
krążenia tym większe szanse na przeżycie
krążenia tym większe szanse na przeżycie
zatrzymania oddychania
zatrzymania oddychania
„
„
szok termiczny” – nagłe zanurzenie
szok termiczny” – nagłe zanurzenie
niezaaklimatyzowanej osoby w lodowato zimnej
niezaaklimatyzowanej osoby w lodowato zimnej
wodzie, powoduje odruchową
wodzie, powoduje odruchową
hiperwentylację,
hiperwentylację,
tachykardię z nadkomorowymi zaburzeniami rytmu
tachykardię z nadkomorowymi zaburzeniami rytmu
i skokiem ciśnienia tętniczego
i skokiem ciśnienia tętniczego
TONIĘCIE W WODZIE
TONIĘCIE W WODZIE
SŁODKIEJ :
SŁODKIEJ :
hipotoniczna ( w stosunku do osocza)
hipotoniczna ( w stosunku do osocza)
woda przedostaje się z pęcherzyków
woda przedostaje się z pęcherzyków
płucnych do naczyń krwionośnych,
płucnych do naczyń krwionośnych,
gdzie
powoduje
hemolizę
gdzie
powoduje
hemolizę
erytrocytów.
Towarzyszący
temu
erytrocytów.
Towarzyszący
temu
wzrost poziomu potasu w surowicy
wzrost poziomu potasu w surowicy
krwi może spowodować zaburzenia
krwi może spowodować zaburzenia
rytmu serca do zatrzymania krążenia
rytmu serca do zatrzymania krążenia
włącznie. W płucach nie ma wody.
włącznie. W płucach nie ma wody.
TONIĘCIE W WODZIE
TONIĘCIE W WODZIE
SŁONEJ :
SŁONEJ :
hipertoniczna ( w stosunku do osocza)
hipertoniczna ( w stosunku do osocza)
woda
powoduje
dalsze
woda
powoduje
dalsze
przemieszczanie się wody z osocza do
przemieszczanie się wody z osocza do
pęcherzyków
płucnych
(celem
pęcherzyków
płucnych
(celem
wyrównania
stężenia)
i
rozwój
wyrównania
stężenia)
i
rozwój
obrzęku płuc, hipoksemii i zaburzenia
obrzęku płuc, hipoksemii i zaburzenia
stosunku wentylacji do perfuzji.
stosunku wentylacji do perfuzji.
Ocena
i
stabilizacja
czynności
Ocena
i
stabilizacja
czynności
życiowych
życiowych
Wywiad (czas tonięcia, rodzaj i
Wywiad (czas tonięcia, rodzaj i
temperatura
wody,
używanie
temperatura
wody,
używanie
alkoholu lub narkotyków, obecność
alkoholu lub narkotyków, obecność
chorób np. padaczka, cukrzyca)
chorób np. padaczka, cukrzyca)
Szybkie badanie urazowe
Szybkie badanie urazowe
Badanie neurologiczne
Badanie neurologiczne
POSTĘPOWANIE Z OFIARĄ
POSTĘPOWANIE Z OFIARĄ
TONIĘCIA :
TONIĘCIA :
KLASYFIKACJA ABC OFIAR
KLASYFIKACJA ABC OFIAR
UTONIĘĆ
UTONIĘĆ
CZYNNIKI NIEKORZYSTNEGO
CZYNNIKI NIEKORZYSTNEGO
ROKOWANIA
ROKOWANIA:
Tonięcie > 5 minut
Tonięcie > 5 minut
Nie podjęcie pierwszej pomocy w ciągu
Nie podjęcie pierwszej pomocy w ciągu
10 minut od tonięcia
10 minut od tonięcia
Konieczność podjęcia czynności
Konieczność podjęcia czynności
resuscytacyjnych w Oddziale
resuscytacyjnych w Oddziale
Ratunkowym
Ratunkowym
Punktacja w skali Glasgow < 5
Punktacja w skali Glasgow < 5
PH krwi < 7,1
PH krwi < 7,1
BADANIA
BADANIA
DIAGNOSTYCZNE :
DIAGNOSTYCZNE :
Badanie radiologiczne klatki piersiowej
Badanie radiologiczne klatki piersiowej
U
nieprzytomnych
i
po
urazie
U
nieprzytomnych
i
po
urazie
kręgosłupa
–badanie
radiologiczne
kręgosłupa
–badanie
radiologiczne
kręgosłupa w odcinku szyjnym i ew.
kręgosłupa w odcinku szyjnym i ew.
innych części ciała
innych części ciała
Gazometria tętnicza krwi
Gazometria tętnicza krwi
Morfologia
krwi,
poziom
glukozy,
Morfologia
krwi,
poziom
glukozy,
badanie biochemiczne,
badanie biochemiczne,
Badania toksykologiczne
Badania toksykologiczne
POSTĘPOWANIE
POSTĘPOWANIE
RATUNKOWE:
RATUNKOWE:
Intensywne leczenie hipoksji (wczesna intubacja z
Intensywne leczenie hipoksji (wczesna intubacja z
ochroną kręgosłupa szyjnego, zastosowanie PEEP
ochroną kręgosłupa szyjnego, zastosowanie PEEP
celem utrzymania pO2>60 mmHg); u pacjentów
celem utrzymania pO2>60 mmHg); u pacjentów
przytomnych CPAP
przytomnych CPAP
Leczenie hipotermii
Leczenie hipotermii
Profilaktyczne stosowanie steroidów i antybiotyków
Profilaktyczne stosowanie steroidów i antybiotyków
nie wydaje się być korzystne
nie wydaje się być korzystne
Jeśli stwierdzono uraz rdzenia należy podać bolus
Jeśli stwierdzono uraz rdzenia należy podać bolus
30 mg/kg Solu Medrolu i podłączyć wlew tego leku
30 mg/kg Solu Medrolu i podłączyć wlew tego leku
Leczenie objawowe ( skurcz oskrzeli – leki
Leczenie objawowe ( skurcz oskrzeli – leki
rozszerzające
oskrzela,
ciężka
kwasica
–
rozszerzające
oskrzela,
ciężka
kwasica
–
wodorowęglany,
wyrównywanie
zaburzeń
wodorowęglany,
wyrównywanie
zaburzeń
gospodarki wodno – elektrolitowej)
gospodarki wodno – elektrolitowej)
Cewnik Foley’a, sonda do żołądka
Cewnik Foley’a, sonda do żołądka