Kontakt diagnostyczny – 

kompetencja relacyjna

Izabela Kaźmierczak

Relacja terapeutyczna

Układ wzajemnie powiązanych i warunkujących się interakcji 

pomiędzy osobami terapeuty i pacjenta pojawiającymi się w 

wyniku specyficzności kontaktu terapeutycznego

• Wpływ relacji na proces leczenia 

(Prochaska, 1979)

– Relacja jest warunkiem wstępnym 

niezbędnym do przeprowadzenia terapii

– Relacja jest podstawowym procesem 

zmierzającym do wywołania zmiany

– Relacja jest podstawowym źródłem treści 

poruszanych podczas terapii

Po co nam budowanie dobrej 

relacji?

• Dobra relacja pomaga w:

– Zebraniu informacji o pacjencie
– Zrozumieniu pacjenta i jego problemu
– Zrozumieniu strategii pacjenta stosowanych  w 

interakcjach

– Wzmocnieniu motywacji pacjenta
– Intensyfikacji współpracy
– Akceptacji pacjenta dla metod pracy terapeuty

• Dlatego 2-3 pierwsze spotkania raczej bez 

technik, nacisk na budowanie relacji!

Elementy konstruowania relacji 
terapeutycznej (Tickle-Degnen, 

Rosenthal, 1990)

• Do czego dążymy?

Kontakt terapeutyczny: komfortowa, harmonijna i 
kooperująca relacja pomagania z zachowaniem 
asymetrii

• Jak się tworzy?

– Etap I: ocena klimatu interakcji (warunek: 

pozytywne nastawienie; tu recypatia, obserwacja)

•

ważny kontakt wzrokowy, ułożenie krzeseł, postawa 
ciała, synchronizacja postawy, odzwierciedlanie w NLP *

– Etap II: ocena koordynacji w kontakcie (warunek: 

oczekiwanie uwagi)

Błędy terapeuty

• Koncentracja na własnych sprawach 

(zmęczenie, kłopoty, emocje niezwiązane 

z P)

• Oceny, osądzanie, udzielanie rad
• Filtrowanie informacji (etykietyzacje, 

obciążenia kulturowe, teorie naukowe)

• Nadmierne współczucie
• Przerywanie P
• Prowokowanie do pojawienia się nowych 

treści w 10 ostatnich minutach spotkania

Czy terapeuta powinien być 

bardziej słuchać czy mówić?

Im bardziej wyszkolony psycholog (pewny, swobodny) tym 

więcej reakcji werbalnych generuje podczas wywiadu 

psychologicznego (Sharpley, McNally, 1997)

Diagności z dłuższym stażem mówią czterokrotnie więcej 

niż mniej doświadczeni
ALE

1.

Ich wypowiedzi są krótkie i skondensowane (dwa razy więcej 

słów od diagnostów początkujących)  (MRW, parafraza) *

2.

Konkretne i odnoszące się do podmiotu zamiast abstrakcyjnych 

3.

Tyle samo pytań zamkniętych przy trzykrotnej przewadze na 

rzecz pytań otwartych u diagnostów doświadczonych 

(Sharpley, McNally, 1997) *

            
  Krótkie i częste komunikaty dodatnio wpływają na 

kontakt, są sygnałami uwagi i zrozumienia!

Pytania otwarte vs. 

zamknięte

Otwarte

• Dają OB. swobodę 

odpowiedzi i dowolność 

w doborze informacji w 

niej zawartych, np.

– Jak układają się pana 

kontakty z żoną?

– Jaką osobą jest wg pani 

teściowa?

– Co pani rozumie przez 

słowo zaufanie?

– Czym się pani kierowała 

przy wyborze studiów?

UWAGA na: Dlaczego…?

Zamknięte 

•

Ograniczają swobodę 

wypowiedzi OB. do 

możliwości zawartych w 

pytaniu, np.

– Czy pana kontakty z żoną są 

wg pana satysfakcjonujące?

–  Czy woli pan pracować w 

małej firmie czy w 

korporacji?

– Ile lat trwa pani małżeństwo?
– Przechodził pan jakieś 

operacje?

– Jak się pan nazywa?

Komunikacja emocjonalna

• Spontaniczna komunikacja emocjonalna przy zachowaniu 

asymetryczności relacji -  terapeuta ekspresyjny, 

autentyczny 

• Im więcej informacji emocjonalnych terapeuty w kontakcie 

tym głębszy kontakt (Buck, 1990) 

– Informacje zwrotne o tym czego doświadcza OB. budują jego 

emocjonalną kompetencję

– Reguła wzajemności

– Modelowanie

• Mimika zdrowych w relacjach z cierpiącymi na schizofrenię 

jest o połowę uboższa w porównaniu z interakcją dwóch 

zdrowych osób (Krause, 1989).

– Dlaczego?

– Co z tego wynika?

Odzwierciedlenie 

• Uczuć – rozpoznawanie i nazywanie uczuć pacjenta, 

oddzielanie ich od własnych uczuć, które budzi w nim 

pacjent, np. 

Gdy mówiła pani o rozwodzie, miałam wrażenie, że temat ten 

wywołuje w pani złość. Jak pani to widzi?/ Jak to dla pani brzmi?

• Doświadczeń – przy dostrzeganej sprzeczności przekazu i 

zachowania lub mimiki (wskazówka: najpierw powtórz co 

słyszysz potem opisz to co widzisz), np.

Rozumiem, że żal pani koleżanki która dostała naganę od szefa. 

Gdy opowiadała mi pani o tej sytuacji, odniosłam wrażenie, że się 

pani uśmiecha. Mogę się mylić, ale może jest jakiś powód tego, 

że ta sytuacja oprócz żalu budzi jeszcze inne uczucia?   

• Treści

Z tego co pani mówi rozumiem, że zerwała pani relację z siostrą, 

bo drażniło panią jej zachowanie. Czy tak?

Jakie zachowania werbalne terapeuty 

korelują z sukcesem terapeutycznym? 

(Sharpley, 2000)

• Stosowanie pytań otwartych zachęcających do refleksji

• Powstrzymywanie się od zachęt i przerywania (pacjent 

nadaje tempo wypowiedzi)

• Parafrazowanie i odzwierciedlenie wypowiedzi P, MRW

• Informacje w formie hipotez do wspólnego rozważenia

• Dyskretne wsparcie (brak porad, ocen, pouczeń)

• Pogłębianie tematów ważnych

• Przeformułowywanie wypowiedzi P (wydobycie nowych 

aspektów)

• Podsumowania
Należy też pamiętać o przymierzu terapeutycznym!

– wspólnota, więź (zaufanie, emocjonalna bliskość, kontakt 

psychologiczny)

– Jasność celów

– Opracowanie strategii

Style reagowania podczas 

rozmowy diagnostycznej – 

wyniki mini quizu

•

OCENA  - te odpowiedzi wskazują, że diagnosta osądził, czy kłopoty jego rozmówcy są słuszne, 

właściwe, poważne i prawdziwe. Diagnosta daje w nich w jakiś sposób do zrozumienia, co osoba 

je zgłaszająca może lub powinna zrobić. Nie mogą być używane podczas rozmowy 

diagnostycznej, ponieważ diagnosta ma poznać, a nie oceniać problemy swojego rozmówcy.

 

•

INTERPRETACJA – te odpowiedzi wskazują, że diagnosta „wie coś więcej” niż mówi osoba 

zgłaszająca trudność. Zawierają przekaz, że osoba się myli, bo problemem jest coś innego niż jej 

się wydaje. Nawet jeśli interpretacje diagnosty są słuszne nie powinny być używane podczas 

rozmowy diagnostycznej, ponieważ jej celem nie jest odkrywanie rzeczy nieuświadomionych.

 
•

WSPARCIE – te odpowiedzi zawierają ukrytą chęć diagnosty aby udzielić wsparcia osobie 

zgłaszającej problem (zawierają uspokojenie, chcą zmniejszyć intensywność przeżywanych 

uczuć). Dają do zrozumienia, że osoba nie powinna czuć tego, co czuje. Ponieważ diagnosta 

zaprzecza w nich uczuciom swojego rozmówcy nie powinny być używane podczas rozmowy 

diagnostycznej.

 
•

BADANIE – w tych wypowiedziach diagnosta poszukuje dalszych informacji, zachęca swojego 

rozmówcę do rozwinięcia lub pogłębienia tematy. WSKAZANE DO UŻYWANIA PODCZAS 

ROZMOWY DIAGNOSTYCZNEJ.

 

•

ROZUMIENIE – wypowiedź diagnosty wskazuje, ze chce się upewnię czy dobrze zrozumiał to co 

zostało powiedziane przez rozmówcę . Nie dodaje nic „od siebie”. Pozwala sprostować 

ewentualne błędne rozumienie przekazu i pokazuje, ze uważnie słucha. WSKAZANE DO 

UŻYWANIA PODCZAS ROZMOWY DIAGNOSTYCZNEJ.