Jerzy Mellibruda

PROCES POMOCY

PSYCHOLOGICZNEJ

STRATEGIE I PROCEDURY

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Szkoła Wyższa Psychologii Społecznej

sesja 4

wykład Podstawy Pomocy Psychologicznej

1.

Model poradnictwa psychologicznego

2.

Model pomocy psychoterapeutycznej

3.

Myślenie strategiczne w procesie pomagania

4.

Strukturalizowanie sytuacji psychoterapeutycznych

5.

Wybrane techniki terapeutyczne

W jaki sposób psychoterapeuta może

uczestniczyć w tworzeniu warunków

pomocnych dla procesu pomagania

1.Uczestniczenie w kontaktach w taki sposób, z którego będzie wynikać, że

druga osoba może spostrzegać mnie jako kogoś godnego zaufania,

autentycznego i niezawodnego.

2.Być zdolnym do doświadczania pozytywnego ustosunkowania wobec

osoby, której się pomaga, pozwolenie sobie na przeżywanie uczuć ciepła,

troski, sympatii, zainteresowania, szacunku itp.

     3. Być zdolnym do utrzymywania własnej odrębności od osoby, której się

pomaga.

     4. Być zdolnym do rzeczywistego przyzwolenia na odrębność osoby,

której się pomaga.

     5. Być zdolnym do pełniejszego wniknięcia w wewnętrzny świat uczuć,

myśli, pragnień i wyobrażeń drugiej osoby i do zobaczenia jej taką, jaką

naprawdę jest.

    6. Być zdolnym do akceptacji, możliwie wszystkich stron osoby, której się

pomaga oraz do zakomunikowania jej tego, że się akceptuje ją taką, jaka

jest.

    7. Być zdolnym do uczestniczenia w kontaktach w taki sposób, który nie

stanowi zagrożenia dla osoby korzystającej z pomocy.

8. Być zdolnym do dostrzegania drugiej osoby jako kogoś, kto się staje,

kto się zmienia i rozwija.

Model poradnictwa edukacyjno-

zawodowego

1. Nawiązywanie kontaktu
2. Określanie i opracowywanie problemu
3. ogólna strukturalizacja kontraktu i procesu pomagania
4. Dyskusja nad problemem i zbieranie danych (wywiad,

testy)

5. Opracowywanie wyników badań pomocniczych
6. analizowanie spraw zawodowych i edukacyjnych przez

klienta

7. Synteza danych w postaci planu działania
8. Dyskusja nad krokami koniecznymi do realizacji planu
9. Realizacja planu
10.analiza efektów i modyfikacja planów

ETAPY PROCESU

POMAGANIA

Poradnictwo psychologiczne

1. przygotowanie klienta i nawiązanie kontaktu
2. ustalanie problemów i powodów szukania pomocy
3. sformułowanie kontraktu i struktury wzajemnej

współpracy psychologa i klienta

4. budowanie i pogłębianie relacji pomagania
5. eksploracja (problemy, cele, strategie, zbieranie

faktów, ekspresja uczuć, nowe umiejętności..)

6.  konsolidacja (alternatywy, przepracowanie uczuć,

ćwiczenie umiejętności)

7. planowanie zmian (wdrażanie strategii rozwiązywania

konfliktów i umiejętności, redukowanie przykrych

uczuć, rozwijanie sprawczości i podmiotowości)

8.  zakończenie – ewaluacja i rozstawanie się

Model procesu pomocy

w pracy psychoterapeutycznej

1. Uświadomienie obecności problemu, dolegliwości oraz

potrzeby uzyskania pomocy

2. Nawiązanie i utrwalanie pomocnej relacji

3. Ekspresja uczuć, klaryfikacja i określania problemów

4. Pogłębianie eksploracji uczuć i przepracowanie znaczących

doświadczeń osobistych

5. Rozwijanie wglądu i planowanie działań

6. Kończenie związku terapeutycznego i dalsza praca nad zmianą

Rozpoznawanie świadomości

potrzeby pomocy przez klienta

Do rozpoczęcia efektywnego pomagania potrzebne jest;

1.

By klient stał się świadomy swego poczucia cierpienia

2.

By pragnął i oczekiwał zmian w swej osobowości i /lub
w sytuacji życiowej

3.

By zaakceptował emocjonalny charakter swego
problemu

4.

By zaakceptował możliwości i ograniczenia pomocy
psychologicznej rozumianej jako pomaganie mu w
tym. Żeby lepiej pomagał samemu sobie

5.

By dobrowolnie umawiał się na spotkania z terapeutą

Rozwój związku i przezwyciężanie

oporu

1.

Tworzenie ciepłego emocjonalnie, przyzwalającego
i rozumiejącego kontaktu z klientem jest podstawą
całego procesu pomagania

2.

Gdy to się udaje pojawia się wzajemna sympatia,
zaufanie i szacunek a klient zaczyna spostrzegać
terapeutę jako ważnego sojusznika we własnych
zmaganiach z problemami

3.

Podstawowe cele to budowanie zaufania klienta do
terapeuty i poczucia bezpieczeństwa przy badaniu
bolesnych i groźnych doświadczeń osobistych,
mechanizmów obronnych oraz ukrytych pragnień i
konfliktow

Ekspresja uczuć i klaryfikacja
problemów

1. Uwalnianie tłumionych i kontrolowanych uczuć dokonuje

się za pomocą słów i niewerbalnie –czasem jest to pierwsza
okazja w życiu klienta do otwartej i szczerej ekspresji

2. „Katharsis”, „wentylacja uczuć” –ma zalety i ogtraniczenia;
a) daje poczucie ulgi od silnego napięcia fizjologicznego
b) daje świadomość ulgi od napięcia emocjonalnego

poprzez werbalizację

c) pomaga klientowi w dostrzeganiu innych aspektów i

poziomów problemów osobistych

3. Terapeuta pomaga w podtrzymywaniu ekspresji

emocjonalnej i wykorzystywaniu jej do dalszej klaryfikacji
problemów

ograniczenia katharsis i

klaryfikacja

1.doświadczanie ulgi może tworzyć złudzenia, że dalsza

praca jest niekonieczna – próby unikania głębszej
eksploracji i zmiany postaw oraz postępowania

2. Pokusa uzyskiwania kojącej ulgi i „leku uspokajającego”

bez pracy nad wglądem może umacniać neurotyczne
wzorce

3. Pewna ilość napięcia i lęku jest potrzebna jako zaplecze

motywacji do pracy terapeutycznej

4. Klaryfikacja problemów (werbalizacja stanu, natury,

zakresu i źródeł oraz konsekwencji trudności) – przemiany
dotychczasowego sposobu rozumienia przez klienta

Głębsza eksploracja uczuć i

osobistych doświadczeń

1. Różnica między poradnictwem a psychoterapią dotyczy

zajmowania się głębszymi warstwami doświadczania

samego siebie – wymaga to bardziej zaawansowanego

przygotowania

2. Kryteria rozpoznawania głębokości eksploracji;
- natura objawów zaburzeń (myślenie, wybuchy lęku lub

agresji, autodestrukcja itp.)

- czas i uporczywość objawów
- natura doświadczeń poprzedzających i uruchamiających

objawy

- poprzednia stabilizacja i i funkcjonowanie obronne
- opór wobec psychoterapii i dalszej eksploracji
- wyszkolenie i problemy osobiste terapeuty
- dostępny czas i warunki instytucjonalne

Proces pogłębiania i

przepracowywania

1. Klient staje się świadomy znaczenia minionych

doświadczeń i uczuć oraz uczuć aktualnych

2. Stopniowo osiąga coraz pełniejsze zrozumienie siebie

czyli tzw. wgląd stanowiący racjonalne uporządkowanie

świadomości własnych doświadczeń , potrzeb, myśli,

uczuć, postaw i postępowania

3. Równolegle do wzrostu rozumienia siebie dokonuje się

proces zmniejszania się intensywności reakcji

emocjonalnych związanych ze śladami minionych

doświadczeń i z kontaktowaniem się z wewnętrznymi

dążeniami i konfliktami

4. Stare doświadczenia mogą być rozpoznawane w oparciu

o aktualny i bardziej racjonalnych układ odniesienia, co

pomaga w integrowaniu ich do całości życia psychicznego

Rozwijanie wglądu i planowanie
działań

1. Z tradycji psychoanalitycznej wywodzi się przekonanie że wgląd jest

sprawdzianem efektywności i warunkiem pozytywnego działania

2. Obszary wglądu obejmują werbalizację i uporządkowanie poznawcze

treści związanych z;

- minionymi doświadczeniami stanowiącymi historyczne korzenie

aktualnych problemów i uczuć

- wzajemnymi relacjami różnorodnych struktur i procesów

wewnętrznych życia psychicznego

- związków między wewnętrznymi zjawiskami i zewnętrznymi

sytuacjami i relacjami

- przebiegiem procesu psychoterapii i relacji z terapeutą
- treścią i przebiegiem aktualnie doznawanych stanów wewnętrznych i

pracy umysłu

3. Rozwój wglądu powinien przygotowywać do bardziej racjonalnego

planowania postępowania i analizy skutków podejmowanych działań

czynniki istotne dla zmiany

pacjenta w procesie psychoterapii

1.  poszerzanie świadomości własnego funkcjonowania
2.  zmiana samooceny i obrazu własnej osoby
3.  zmiana spostrzegania otoczenia społecznego i własnych relacji
4. uwalnianie się od wewnętrznych ograniczeń i zwiększanie

zdolności do prowadzenia poszukiwań

5. uwalnianie się od zewnętrznych ograniczeń i zwiększanie

zdolności dokonywania wyborów

6. przewarunkowywanie i zmiana utrwalonych powiązań między

bodźcami a własnymi reakcjami

7. kontrolowanie bodźców poprzez unikanie lub modyfikowanie

sytuacji tworzących zagrożenia lub pokusy

8. kontrolowanie zewnętrznych konsekwencji zachowania poprzez

zwiększenie samokontroli i umiejętności samokarania i

samonagradzania

9. dramatyczne

doświadczanie

ulgi

odreagowania

i

innych

znaczących momentów

10. uczestnictwo w relacji obejmującej akceptację, zrozumienie i

wsparcie

Umiejętności ważne dla wzrostu

rozumienia i samoświadomości

klienta

1.

Słuchanie

(uważanie, parafrazowanie, wyjaśnianie, ogniskowanie

dyskusji)

2.

Kierowanie

(zaczynanie,kierowanie bezpośrednie-ośmielanie i

inicjowanie dyskusji, ogniskowanie, , pytanie)

3.

Odzwierciedlanie

(odzwierciedlanie uczuć, doświadczeń,

treści –podkreślanie znaczenia)

4.

Podsumowanie

-

łączenie tematów, treści

5.

Konfrontowanie

(rozpoznawanie uczuć,, opisywanie,

informacje zwrotne, proponowanie medytacji i autorefleksji,

powtarzanie, kojarzenie

)

6.

Interpretowanie

(

pytanie, fantazje i metafory-symbolizowanie)

7.

Informowanie

(dawanie rad i sugestii, dawanie wartościowych

informacji)

f) Tworzenie szerszego kontekstu

Umiejętności ważne dla udzielania
wsparcia i interwencji w kryzysach

1.

Wspieranie



Kontaktowanie



Upewniania



odprężanie

2.

Interweniowanie



Budowanie nadziei



Pocieszanie



kontrolowanie

3.

Koncentrowanie na zasobach



Identyfikowanie mocnych stron



Przegląd doświadczeń rozwojowych



Przypomnienie doświadczeń szczytowych

4.

kierowanie

Umiejętności ważne dla zmiany i
rozwijania pozytywnego działania

1.

Rozwiązywanie problemów i podejmowanie decyzji

a) identyfikowanie problemów
b) zamiana problemów na cele
c) analiza problemów
d) Badanie alternatyw i implikacji
e) Planowanie działania

2.

Zmienianie zachowania

a) modelowanie

b) nagradzanie
c) wyłączanie
d) odczulanie