Profilaktyka społeczne
Wykład 1
Pojęcie profilaktyki społecznej,
poziomy, kategorie, strategie
Profilaktyka społeczne
Wykład 1
Pojęcie profilaktyki społecznej,
poziomy, kategorie, strategie
PROFILAKTYKA
Z greckiego:
„prophylaktikos” – zapobiegawczy
a zatem profilaktyka to
ZAPOBIEGANIE
PROFILAKTYKA
Zespół działań i środków
stosowanych w zapobieganiu
występowaniu zjawisk niepożądanych i negatywnych
w przyrodzie, w tym w życiu ludzkim
- jednostkowym bądź społecznym.
(Wielka Encyklopedia PWN 2004)
Działania zapobiegawcze w różnych dziedzinach:
profilaktyka medyczna
zapobieganie rozwojowi chorób
i zapobieganie pogarszaniu się kondycji fizycznej człowieka
profilaktyka społeczna,
zapobieganie rozwojowi
negatywnych zjawisk w życiu społecznym
Te negatywne zjawiska w życiu społecznym to
SPOŁECZNIE PATOLOGICZNE
1. Są niezgodne z wzorami zachowań
i postawami zawartymi w systemach normatywnych
danej społeczności
2. Występują w zwiększającym się nasileniu ilościowym,
(osiągnęły „pewien” próg masowości)
3. Są dysfunkcjonalne, zakłócają porządek społeczny
i istotne dla społeczności zmiany społeczne
JACEK WÓDZ (1973)
„Zjawiska Patologii Społecznej a sankcje społeczne i prawne”
Rodzaje patologii społecznych:
patologie indywidualna,
patologie małych grupy społecznych
- patologia rodziny,
- patologie grup rówieśniczych,
patologia struktur organizacyjnych.
Przykłady patologii rodziny:
rozpad rodziny,
przemoc w rodzinie,
osłabienie funkcji wychowawczej rodziny,
sieroctwo społeczne.
Przykłady patologii grup rówieśniczych:
agresywne subkultury młodzieżowe,
sekty,
bandy, gangi, szajki młodzieżowe
Przykłady patologii indywidualnych:
uzależnienia (narkomania, alkoholizm,
lekomania, pracoholizm, uzależnienie od internetu)
samobójstwa,
zachowania przestępcze,
prostytucja,
dewiacje seksualne.
Przykłady patologii struktur organizacyjnych:
biurokracja, bezrobocie
korupcja, ubóstwo
mobbing, bezdomność
przemoc w szkole,
fala w wojsku
Różne określenia – podobne znaczenie
patologie społeczne
zachowania patologiczne
zachowania szkodliwe społecznie
zachowania destrukcyjne
zachowania ryzykowne
Używa się ich zamiennie
3 POZIOMY ODDZIAŁYWAŃ PROFILAKTYCZNYCH
Profilaktyka pierwszorzędowa
Profilaktyka drugorzędowa
Profilaktyka trzeciorzędowa
PROFILAKTYKA PIERWSZORZĘDOWA
- PIERWOTNA
- UPRZEDZAJACA
Adresowana jest do grupy niskiego ryzyka
szerokich, niezdiagnozowanych populacji
Obejmuje działania o wysokim poziomie ogólności
zmierzające do zapobiegania rozwojowi
Szkodliwego społecznie zjawiska
Polega na:
- kształtowaniu polityki społecznej tak, by eliminować
warunki sprzyjające rozwojowi zachowań destrukcyjnych
- promocji akceptowanych społecznie wzorów zachowań
- dostarczaniu adresatom wiedzy na temat zjawiska
- działaniach legislacyjnych
PROFILAKTYKA DRUGORZĘDOWA
- WTÓRNA
- OBJAWOWA
Adresowana jest do grupy podwyższonego ryzyka, tj. :
- wykazujących wyraźne zainteresowanie zachowaniami
ryzykownymi,
- osób podejmujących pierwsze próby zachowań ryzykownych,
- czyli ...... osób potrzebujących już pomocy.
Obejmuje
- identyfikację osób znajdujących się w grupie ryzyka,
- wczesne wykrywanie objawów,
- działania pomagające w wycofywaniu się z zachowań
ryzykownych,
- organizowanie programów edukacyjnych
skierowanych do konkretnych grup odbiorców
PROFILAKTYKA TRZECIORZĘDOWA
- NASTĘPCZA
Adresowana jest do grupy wysokiego ryzyka,
do osób, które borykają się już z konsekwencjami
zachowań ryzykownych.
Obejmuje działania zmierzające do:
- zmniejszenia skutków
- do zatrzymania procesu degradacji społecznej
Polega na
- leczeniu i terapii
- zaspokajaniu specyficznych potrzeb
- interwencji w sytuacjach kryzysowych
PRÓBY
KATEGORYZOWANIA
ODDZIAŁYWAŃ PROFILAKTYCZNYCH
Profilaktyka
- predeliktualna – zapobiegająca występowaniu
zjawisk patologicznych,
- postdeliktualna – polegająca na stosowaniu
opieki następczej kiedy zjawisko patologiczne
już się rozwinie,
Profilaktyka
- ofensywna – działania kształtujące, wspierające
i wzmacniające pozytywne wzory zachowań,
- defensywna – działania likwidujące, eliminujące,
usuwające zachowania szkodliwe społecznie,
Profilaktyka
- kreatywna
tworzy warunki, do życia zgodnego
z oczekiwaniami społecznymi,
promuje i wzmacnia (nagradza)
te formy zachowań, które mają charakter prospołeczny
które ułatwiają adaptację do systemu społecznego,
- zachowawcza
ochrania „zdrową” część społeczeństwa
przed skutkami rozwoju zjawisk szkodliwych społecznie
STRATEGIE PROFILAKTYCZNE
STRATEGIE INFORMACYJNE
dostarczenie adekwatnych informacji na temat
skutków zachowań ryzykownych
założenie:
wiedza ta ma spowodować zmianę postaw,
a w końcu - niepodejmowanie zachowań ryzykownych
STRATEGIE EDUKACYJNE
rozwinięcie ważnych umiejętności psychologicznych i społecznych
nawiązywania kontaktów z ludźmi,
radzenia sobie ze stresem,
rozwiązywania konfliktów,
opierania się naciskom ze strony otoczenia,
założenie:
ludziom brakuje umiejętności społecznych
te deficyty uniemożliwiają im budowanie
głębszych, satysfakcjonujących związków z ludźmi,
odnoszenie sukcesów, np. zawodowych.
szukają więc chemicznych,
zastępczych sposobów radzenia sobie z trudnościami.
STRATEGIE DZIAŁAŃ ALTERNATYWNYCH
angażowanie jednostek w działalność pozytywną
(artystyczną, społeczną, sportową itp.).
założenie:
wielu ludzi nie ma możliwości zrealizowania
swej potrzeby aktywności, rozwoju zainteresowań
podniesienia samooceny poprzez osiąganie sukcesów,
dlatego wybiera z pozoru prostszą drogę
do osiągnięcia tych celów
ale droga ta nie jest akceptowana społecznie
STRATEGIE INTERWENCYJNE
pomoc osobom mającym trudności
w identyfikowaniu i rozwiązywaniu ich problemów
wspieranie w sytuacjach kryzysowych
założenie:
pewnych działań jednostka w związku ze swoją sytuacją
nie jest w stanie zrealizować
STRATEGIE ZMIAN ŚRODOWISKOWYCH
modyfikacje środowiska,
miejsca przebywania osoby dysfunkcyjnej,
założenie
przyczyną zaburzeń jest środowisko,
w którym funkcjonuje jednostka
trzeba je zmienić
STRATEGIE ZMIAN PRZEPISÓW
zmiana przepisów prawnych, rozporządzeń lokalnych,
założenie:
jeśli ludzie nie chcą dobrowolnie zaprzestać
określonych zachowań,
trzeba ich do tego zmusić, np. zagrozić sankcjami prawnymi
lub zobowiązać dzięki prawu do określonych zachowań,
(Z. B. Gaś, Profilaktyka uzależnień, Warszawa 1993)
