OSOBA I CZYN

1. ŚWIADOMOŚĆ A SPRAWCZOŚĆ

2. TRANSCENDENCJA OSOBY W CZYNIE

3. INTEGRACJA OSOBY W CZYNIE

4. UCZESTNICTWO

 

 

ŚWIADOMOŚĆ

A

SPRAWCZOŚĆ

Actus humanus

akt i możność

Osoba – świadomy podmiot czynu
Suppositum

Czyn ludzki – dobrowolny
Źródło działania - człowiek

 

 

ACTUS HUMANUS 

A ACTUS HOMINIS

Sprawczość
„Człowiek działa”

Osoba
Czyn
Aktualizacja 
osoby

Podmiotowość
„Coś dzieje się 
w człowieku”
Natura
Uczynnienie
Aktualizacja 
natury

 

 

AKT LUDZKI

CZŁOWIEK AKTUALIZUJE MOŻNOŚĆ 

WŁAŚCIWĄ MU JAKO OSOBIE 
PRZEZ TO TWORZY SWĄ OSOBOWOŚĆ
Człowiek – „ktoś”, a nie „coś”
Integracja natury i osoby, dynamizmów 

wrodzonych i wolności
Dynamizmy: wegetatywny, psychiczny i 

emotywny oraz właściwy wolnej osobie

 

 

ŚWIADOMOŚĆ

PODŚWIADOMOŚĆ  ŚWIADOMOŚĆ 
Wychowanie moralne – 
przeprowadzanie treści z 
podświadomości do świadomości 
poprzez sublimację

Przeżycie sprawczości
Wolność: mogę – nie muszę

 

 

TRANSCENDENCJA

OSOBY W CZYNIE

samostanowienie

samo-
posiadanie

samo-
panowanie

Osoba – podmiot i przedmiot 
czynu
Skutki przechodnie i 
nieprzechodnie

Spełniając czyn osoba spełnia 
siebie

 

 

SAMOSTANOWIENIE

Integracja dynamizmów człowieka 
(tego, co dzieje się w człowieku i 
aktualizacji, których jest podmiotem)
Wolność – zależność od samego siebie
Odniesienie do prawdy – 
konstytutywny moment aktu woli
W chceniu występuje sąd o wartości

 

 

WARTOŚĆ A POWINNOŚĆ

Wartość     rodzi         powinność: 

atrakcyjność wartości uznanej za 

prawdziwą
Powinność w stosunku do prawdy i dobra 

konstytutywna dla ludzkiej wolności
wezwanie do spełniania siebie: spełniając 

czyn, osoba zarazem realizuje samą siebie
Odpowiedzialność – odpowiedź na 

wartości oraz zgodność czynu z prawdą

 

 

SZCZĘŚCIE

Osoba odpowiedzialna wobec samej 

siebie za swe samospełnienie
Spełnienie osoby w czynie

 szczęście 

Osobowa struktura szczęścia – związek z 

prawdą i wolnością
Przyjemność – dzieje się w osobie
Szczęście – wynik spełnienia osoby w 

czynie
Szczęśliwość a transcendencja

 

 

INTEGRACJA OSOBY W 

CZYNIE

INTEGRACJA UZUPEŁNIA 
TRANSCENDENCJĘ
Poprzez integrację pasywna strona 
osoby poddaje się aktywnej
Wgląd w strukturę integracji – 
dzięki doświadczeniu dezintegracji

 

 

INTEGRACJA A SOMATYKA

CIAŁO – przedmiot samopanowania 
osoby
Integracja osoby – harmonia 
podmiotowości somatycznej i 
transcendentnej podmiotowości osoby
Zdolność do integracji – rodzaj cnoty
Cnota może stać się drugą naturą

 

 

INTEGRACJA A POPĘD

Popędy – wprowadzają w 

fundamentalne prawdy metafizyczne

Popęd samozachowawczy – lepiej 

istnieć niż nie istnieć (byt jest dobrem)

Popęd seksualny – struktura osoby – 

nie jest dobrze być samej

Źródło energii życia emocjonalnego

Integracja – przekroczenie poziomu 

somatycznego

 

 

INTEGRACJA A PSYCHIKA

PSYCHIKA – całość elementów osoby 
nie dających się zredukować do ciała 
Dynamizm ciała – reaktywny
Dynamizm psychiki – emotywny
Emotywność – przeżycie, odczucie 
wartości
Emotywność – łączy element cielesny 
z duchowym

 

 

STRUKTURA EMOTYWNOŚCI

Odczucie wartości + racjonalna 
ocena
Wartość obiektywnie prawdziwa – 
podstawa spełniania się osoby
Podniecenie – niższy poziom 
psychiki, element zmysłowy
Wzruszenie – bardziej duchowe, 
osobowe, odnoszące się do wartości

 

 

INTEGRACJA MORALNA

Integracja osoby – podporządkowanie 

zmysłowości i emocjonalności 

samopanowaniu osoby (sublimacja)
Cały człowiek skierowany ku dobru !!!
Konieczność wychowania, ascezy i cnót
Integracyjna funkcja sprawności – 

podporządkowanie uczucia intelektowi
Integracja moralna – życiowe zadanie 

osoby

 

 

UCZESTNICTWO

Człowiek działa wspólnie z innymi
Personalistyczna wartość czynu 
wyprzedza wartość etyczną
Uczestnictwo – zapobiega 
uprzedmiotowieniu pod warunkiem 
dążenia do wspólnego dobra
Człowiek spełnia się poprzez związek z 
drugim, a nie przez odcięcie się od niego

 

 

NEGACJE UCZESTNICTWA

INDYWIDUALIZM
Inni – ograniczenie 

działania i praw 
podmiotu

Obrona przed 

innymi i 
odseparowanie 
się od wspólnoty

TOTALIZM
Odrzucenie 

personalistycznej 
wartości czynu, 
która zakłada 
wolność jednostki

 

 

UCZESTNICTWO 

A WSPÓLNOTA

Adekwatna podstawa wspólnoty – 

dobro wspólne
DOBRO WSPÓLNE – spełnienie 

każdej z osób przez działanie
Samospełnienie osoby przez 

poświęcenie dla dobra wspólnego – 

większe niż przedłożenie nad nie 

partykularnego interesu

 

 

POSTAWY

AUTENTYCZNE
Solidarność - 
gotowość aktywnego 
uczestnictwa w 
realizacji dobra 
wspólnego
Sprzeciw – bez 
rezygnacji ze 
wspólnoty

NIEAUTENTYCZNE
Konformizm – 
nieakceptacja 
rzeczywistości, 
brak odwagi by 
się przeciwstawić
Unik – jednostka 
nie interesuje się 
celami wspólnoty

 

 

DWA WYMIARY 

UCZESTNICTWA

CZŁONEK 

WSPÓLNOTY – 

osoba w relacji 

do różnych 

wspólnot, w 

których może 

uczestniczyć, we 

wspólnotach 

niektórzy są nam 

bliżsi

BLIŹNI – osoba w 
relacji do całej 
ludzkości
Zdolność 
uczestniczenia w 
samym 
człowieczeństwie 
– fundamentalna, 
ma pierwszeństwo