Psychologia kliniczna
Zaburzenia afektywne
Wykład 4
Psychologia kliniczna
Zaburzenia afektywne
Wykład 4
Zaburzenia afektywne
(zaburzenia nastroju)
Kategoria zaburzeń psychicznych, w których kluczowe
objawy dotyczą patologii życia emocjonalnego, reakcji
emocjonalnych
i nastroju
Podstawowe zespoły zaburzeń
zespół depresyjny
zespół maniakalny
Kliniczna postać zaburzeń nastroju:
powodują cierpienie nie do zniesienia,
uniemożliwiają wykonywanie codziennych czynności,
uniemożliwiają pełnienie ról,
zakłócają w istotny sposób porozumiewanie się z ludźmi,
zagrażają osobom, które ich doświadczają.
Zaburzenia depresyjne
grupy objawów
Emocjonalne:
Smutek, brak zainteresowań, utrata zadowolenia, utrata
zdolności odczuwania radości, niechęć do samego siebie,
zanik związków uczuciowych, okresy płaczu.
Poznawcze:
Niska samoocena → negatywny obraz własnej osoby,
obwinianie siebie, pesymizm wobec przyszłości, pragnienia
samobójcze.
Motywacyjne:
Brak inicjatywy, trudności z podejmowaniem decyzji.
Somatyczne:
Zaburzenia snu, apetytu, trudności seksualne, spowolnienie
psychoruchowe.
Symptomy manii
grupy objawów
Emocjonalne:
Znacznie podwyższony nastrój euforii, ekspansji.
Poznawcze:
Przekonania wielkościowe, urojenia, „gonitwa myśli”,
ryzykowne decyzje, brak przewidywania
konsekwencji,, ocena innych „czarno- biała”.
Motywacyjne:
Zachowania nadaktywne, gwałtowność,
roszczeniowość, dominacja.
Somatyczne:
Osłabiona potrzeba snu.
Klasyfikacja zaburzeń afektywnych
ICD-10
Zaburzenie afektywne jednobiegunowe (epizod depresji)
(DSM-IV: depresja wielka)
Zaburzenie afektywne dwubiegunowe.
(typ I: mania z depresją, typ II: hipomania z depresją)
Epizod maniakalny.
(epizody zaburzeń nastroju - 4)
Uporczywe (przewlekłe) zaburzenia afektywne.
(dystymia > 2 lata, remisja < 2 m-cy)
Inne nieokreślone zaburzenia afektywne.
(Inne zaburzenia nastroju)
Zaburzenia afektywne jednobiegunowe
Epizod depresji
F 32 objawy(5 z 9)
Utrata zainteresowań i zdolności cieszenia się
Nieadekwatne zmniejszenie lub zwiększenie aktywności
psychoruchowej
Wzmożona męczliwość.
Objawy neurowegetatywne (zaburzenie snu i łaknienia)
Zaburzenia koncentracji uwagi.
Zaburzenia menstruacji, potencji, obniżenie libido
Poczucie bezwartościowości, niska samoocena, poczucie
winy
Pesymistyczne widzenie przyszłości
Myśli o śmierci lub o samobójstwie
→ ponad dwa tygodnie
Przebieg zaburzenia
Początek: późniejszy wiek (po 40 r. ż.?)
Nasilenie: epizod łagodny, umiarkowany, ciężki
Uniemożliwia wykonywanie normalnych zadań
życiowych
Poważne zagrożenie dla życia
Osoby introwertyczne, z tendencją do perfekcjonizmu,
melancholii
Zaburzenie endogenne
Epizod
maniakalny
F.30 Objawy (co najmniej 3):
wzmożona aktywność (poczucie niespożytej energii,
niepokój fizyczny)
nieuzasadnione poczucie wszechmocy
wzmożona rozmowność
trudność w koncentracji uwagi
zmniejszona potrzeba snu
zwiększona energia seksualna
mało odpowiedzialne zachowania (np. niepotrzebne
wydatki)
wzmożona łatwość kontaktów z innymi
skłonność do irytacji, wybuchów gniewu
→
Charakterystyczne podwyższenie nastroju lub drażliwość
(min. 1 dzień)
Postaci zaburzeń maniakalnych
Hipomania
stałe łagodne wzmożenie nastroju
głównie w afektywnych zaburzeniach dwubiegunowych
epizod nie wymaga hospitalizacji
Mania bez objawów psychotycznych
duże nasilenie wzmożonego nastroju
brak zahamowań w kontakcie z innymi
wielkościowe oceny siebie
Mania z objawami psychotycznymi
urojenia, omamy, gonitwa myśli
zachowania agresywne
zaniedbania odżywiania się i troski o higienę osobistą
Zaburzenie afektywne dwubiegunowe
F 31
We wcześniejszych klasyfikacjach: psychoza maniakalno-depresyjna
Nawroty epizodów choroby, naprzemiennie: w postaci
podwyższonego nastroju (manii lub hipomanii) i obniżonego
nastroju (depresji)
Początek: młodszy wiek
Czasem objawy psychotyczne, zgodne z zaburzeniem nastroju
Mogą wystąpić zaburzenia łaknienia, lęki, znaczna nadruchliwość,
zaburzenia uwagi
Duże ryzyko samobójstwa
Osoby o cechach ekstrawertywnych
Czynniki endogenne (genetyczne, dysregulacja neurochemiczna)
Uporczywe
zaburzenia afektywne
F 34
Dwie główne postaci objawów:
Cyklotymia – stałe, łagodne wahania nastroju
Dystymia – przewlekłe obniżenie nastroju (łagodne,
umiarkowane)
(kiedyś: nerwica depresyjna, depresja lękowa przewlekła)
Zmiany nastroju mają charakter przewlekły
Nasilenie objawów nie osiąga wysokiego poziomu
Są przyczyna złego samopoczucia i niesprawności
Często uwarunkowane stratą bliskich, cennych wartości, sensu
życia
Istotne cechy temperamentalne.
Inne, nieokreślone zaburzenia afektywne
F 38
Uwarunkowane:
Chorobami somatycznymi
(zaburzenia hormonalne np. tarczycy, zatrucia, infekcje
wirusowe
np. AIDS, niedobór witamin)
Poważnymi wydarzeniami życiowymi (najczęściej o
charakterze straty)
Niedoborem światła – tzw. depresje sezonowe (nadmierna
senność, brak energii, tendencja do przyrostu wagi) →
fototerapia
Etiologia
Uwarunkowania biologiczne
Uwarunkowania hormonalne:
Niedobór tyroksyny, testosteronu, estrogenu
d
Wydzielanie kortyzolu w sytuacji stresu
d, m
Uwarunkowania neurochemiczne:
dystrybucja noradrenaliny, serotoniny
d
Uwarunkowania anatomiczne:
Przewaga działania P płata czołowego, przy niedomaganiach L płata
d
Mniejszy hipokamp (bad: u kobiet z 5 epizodami depresyjnymi)
Uwarunkowania genetyczne:
Dziedziczenie choroby lub predyspozycji (zaburzenie
dwubiegunowe, depresja nawracająca)- badania bliźniąt, rodzinne
występowanie
Charakter poligenowy dziedziczenia zaburzenia dwubiegunowego
(nie rozpoznano jeszcze natury metabolizmu tego zaburzenia.
Etiologia
Modele psychologiczne
Koncepcje psychodynamiczne:
Relacja z obiektem
złe ukierunkowanie złości gdy obiekt
odrzucający
Niska samoocena
jako wynik nadmiernej zależności od osób
znaczących
Koncepcje poznawcze
Model negatywnych myśli Beck’a (1967)
tzw. „triada depresyjna”, błędy myślenia,
Badania: 7- krotnie częstsze epizody depresji u studentów z
pesymistycznym stylem wyjaśniania zdarzeń; Carson, Butcher,
Mineka, 2003)
Model wyuczonej bezradności Seligmana (1975)
Etiologia
Uwarunkowania psychologiczne
Podejście interpersonalne
Zła jakość więzi społecznych (konflikty, separacja, rozwód).
Niezadowalające relacje interpersonalne (brak oparcia w bliskim
związku, brak przyjaciół).
Zaburzone pełnienie ról, trudność zmiany roli (syndrom „pustego
gniazda”), samotne wychowywanie dzieci.
Utrata osób znaczących (np. utrata matki przed 11 r.ż, - 50 %).
Deficyty kompetencji interpersonalnych.
Inne
Brak stałego zatrudnienia
Poważna choroba
Niepowodzenie w osiągnięciu ważnego celu
Sytuacje wpływające na obniżenie poczucia własnej wartości
Ruminancja (Nolen-Hoeksema, 2000, Broderick, 2004)
Indywidualna ocena znaczenia sytuacji stresującej
Epidemiologia
Depresja
Bardzo rozpowszechnione (15 % w populacji ogólnej, narastające)
– najczęstsze problemy zdrowotne)
Częściej chorują kobiety (2 razy częściej?)
Średni wiek początku choroby: 40 lat?, coraz wcześniej.
Społeczny problem (choroba cywilizacyjna, Towarzystwa wspierające
osoby cierpiące na załamania depresyjne – USA, Kanada)
Zaburzenie dwubiegunowe
5 % populacji (wszystkie rodzaje)
Początek: 20-30 lat, często przed 20 r.ż (53-60 %)
(Pużyński, 2002; Carlson, Burtcher, Mineka 2003; Hammen 2004)
Leczenie, terapia
Ocena zagrożenia (szpital lub leczenie ambulatoryjne)
Leczenie farmakologiczne
- trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne (amitryptylina,
imiprania)
- tzw. leki drugiej generacji: fenalzyna, fluoksetyna,
- węglan litu (tzw.„stabilizator nastroju” , zab. maniakalno-
depresyjne)
- leczenie elektrowstrząsami
Psychoterapia (
metody psychologii poznawczej):
-
wykrywanie myśli automatycznych,
-
konfrontowanie myślenia automatycznego z rzeczywistością,
-
trening reatrybucji,
-
trening zmiany schematów poznawczych
Formy terapii
Uczenie się zaradności:
Trening umiejętności społecznych (np. asertywności),
Dostrzeżenie i akceptacja swoich pozytywnych cech,
Dochodzenie praw.
Ćwiczenie pozytywnych form aktywności:
Zaplanowanie czegoś, co cieszy
Doznawanie codziennych przyjemności
Angażowanie w zajmujące czynności (osłabienie autokoncentracji)
Czerpanie przyjemności z ruchu (kontakt z przyrodą, zwierzętami)
Sieć wsparcia społecznego
(zachowania ryzykowne, leki).
Klasyfikacja
Wcześniejsze klasyfikacje:
Zaburzenia o etiologii endogennej (mania i depresja
endogenna)
Zaburzenia o etiologii psychogennej (depresja reaktywna,
nerwicowa)
Zaburzenia nastroju w chorobach organicznych OUN i
somatycznych.