Własności koligatywne

Są 

to 

własności 

roztworów 

rozcieńczonych,  których  wartość  zależy 
tylko  od  ilości  (liczby  moli,  liczby 
cząsteczek)  substancji  rozpuszczonej 
przypadającej 

na 

określoną 

ilość 

rozpuszczalnika lub roztworu.

 

 

Własności koligatywne



Obniżenie prężności pary 
rozpuszczalnika nad     roztworem 
substancji nielotnej



Podwyższenie temperatury wrzenia 
roztworu substancji nielotnej w 
stosunku do czystego rozpuszczalnika



Obniżenie temperatury krzepnięcia 
roztworu, w którym rozpuszczalnik i 
substancja rozpuszczona tworzą układ 
eutektyczny, w stosunku do czystego 
rozpuszczalnika



Ciśnienie osmotyczne

 

 

Sposoby wyrażania stężeń



Ułamek molowy



Ułamek wagowy (zwykle wyrażany w 

procentach)



Stężenie wagowe (masowe)



Stężenie molowe



Stężenie molarne

2

1

2

2

n

n

n

x





%

100

m

m

m

w

%

2

1

2

2











3

roztworu

2

2

w

dm

V

m

c







3

roztworu

2

2

dm

V

n

c 

 

kg

m

n

c

1

2

2

m



 

 

 

 T

 



 

czysty ciekły rozpuszczalnik

 

rozpuszczalnik w 

roztworze

 

pary 

rozpuszczalnika

 

 

T

w (roztwór)

 

 T

w

*

 

 p = const

 

Podwyższenie temperatury wrzenia 

roztworu substancji nielotnej

 

 

 

 

poziom roztworu 

termometr Beckmana  

wlot wody 

chłodzącej 

chłodnica 

mikropalnik 

Ebuliometr Świętosławskiego

 

 



T

p = 
const

czysty ciekły 

rozpuszczal

nik

rozpuszczalnik 

w roztworze

czysty stały 

rozpuszczal

nik

T

t

*

T

t (roztwór)

Obniżenie temperatury krzepnięcia roztworu 
substancji, która z rozpuszczalnikiem tworzy 

układ eutektyczny

 

 

 

Kriometr Beckmana

1 - pojemnik z 

mieszaniną 
chłodzącą (NaCl + 
lód)

2 - pokrywa
3 - probówka 

ochronna

4 - mieszadło
5 - termometr 

Beckmana 

6 - naczyńko 

kriometryczne

7 - mieszadło
8 - probówka

 

 

czysty 

rozpuszczal

nik

roztwó

r

membrana 

półprzepuszczal

na

kapilar

a

h

T = const

kierunek 

migracji 

rozpuszczalnika

p

o

p

=p-

p

o

Zjawisko osmozy i schemat 

osmometru

 

 

a)                                                

          b)

Schemat osmometru Fuossa-Meada

a) przekrój poprzeczny 
b) wewnętrzna powierzchnia każdej polówki 
osmometru

 

 

Przykład

  :  2  g  polimeru  o  masie  cząsteczkowej 

200 000 g/mol rozpuszczono w 100 ml CCl

4

. Obliczyć 

obniżenie  temperatury  krzepnięcia  roztworu  oraz 
ciśnienie  osmotyczne  w  temperaturze  25°C.  Stała 
krioskopowa 30 kg·K/mol, gęstość 1,63 g/cm

3

.

Stężenie molarne polimeru

Obniżenie temperatury krzepnięcia

Najlepsza dokładność termometrów 

± 0,002 K

Ciśnienie osmotyczne

Po przeliczeniu na wysokość słupa cieczy

kg

mol

5

m

kg

3

3

4

mol

g

2

2

1

2

2

2

m

10

135

,

6

10

63

,

1

m

10

200000

g

 

2

V

M

m

m

M

m

c

3



















K

 

00184

,

0

10

135

,

6

30

c

K

T

kg

mol

5

mol

K

kg

2

m

k

k



















Pa

 

9

,

247

m

10

200000

g

 

2

K

 

298

134

,

8

V

M

m

RT

RTc

3

4

mol

g

K

mol

J

2

2

2















mm

 

15,5

h

  

  

g

h











 

 

0

0

2

w

c

2

w

c













 

Wyznaczanie masy cząsteczkowej 
polimeru na podstawie pomiarów 

ciśnienia osmotycznego roztworów o 

różnym stężeniu

 

 

 

c

m2

0







2

m

2

m

c

0

c

2

m

2

m

dc

c

1

g

2

m

c

1

g

Wyznaczanie współczynnika aktywności 

substancji rozpuszczonej w oparciu o 

wielkości koligatywne

 

m2

m2

c

2

m2

m2

c

0

g 1

i

ln

g 1

dc     gdzie    g

c

�

-

g = - +

=

n

�