MAKROEKONOMIA

MAKROEKONOMIA

Wykład 

Popyt globalny, 
polityka fiskalna i 
handel zagraniczny

Opracowanie: Mgr Dariusz Prokopowicz

R. 22.

 

 



W większości krajów europejskich 
państwo zakupuje bezpośrednio około 
jednej piątej całej 

produkcji krajowej

.



Mniej więcej drugie tyle stanowią wydatki 
państwa na świadczenia społeczne 
(

płatności transferowe

).



Źródłem finansowania obu tych rodzajów 
wydatków są nakładane przez państwo 

podatki

.

Polityka fiskalna

 

 

Polityka fiskalna 

 (inaczej: 

budżetowa) to decyzje państwa 
dotyczące wydatków i podatków.

Polityka fiskalna

Polityka fiskalna

Polityka fiskalna 

 zajmuje się 

sposobami wykorzystania 
dochodów i wydatków publicznych 
w celu realizacji zadań stojących 
przed państwem.

 

 

Deficyt budżetowy 

jest to nadwyżka 

wydatków państwa nad jego 
dochodami.

 

Deficyt budżetowy i dług 

publiczny

Dług publiczny 

(narodowy) jest to 

suma pozostałych do spłacenia 
pożyczek państwowych.

 

Państwo finansuje zwykle swój deficyt 
przez 

sprzedaż obligacji

, zapożyczając się u 

społeczeństwa.

 

 

Skutki deficytu budżetowego



nasilenie presji 

inflacyjnych

 w 

gospodarce; 



ograniczenie dostępnego w przyszłości 

potencjału produkcyjnego

 (

ograniczenie 

możliwości wzrostu gospodarczego

). 

 

 

Efekt wypychania



Wydatki budżetowe

 (deficyt) powodują 

wzrost zapotrzebowania państwa na 
kredyty. 



Wzrost popytu na 

rynku kapitałowym

 

prowadzi do wzrostu stopy procentowej. 



Wysoka stopa procentowa zmniejsza 
zainteresowanie sektora prywatnego 

inwestycjami

.

 

 

Mnożnik zrównoważonego budżetu

  

to mechanizm polegający na tym, że 
wzrost wydatków państwa, któremu 
towarzyszy taki sam wzrost 
podatków, powoduje zwiększenie 
produkcji.

Mnożnik zrównoważonego 

budżetu

 

 

Budżetem 

nazywamy zapis planu 

wydatków i sposobów ich finansowania: 
określonej osoby (gospodarstwa 
domowego), przedsiębiorstwa lub 
państwa.

Budżet państwa

 

 

Budżet państwa

Budżet państwa



zespół rachunków

, zestawiających na okres 

jednego roku kalendarzowego wszystkie 

wpływy i wydatki państwa; 



prezentacja programu działania rządu

, w 

którym ogólne cele polityczne i cele społeczno-

gospodarcze zostały przedstawione jako 

finansowe zamierzenia;



zespół narzędzi i środków

 służących realizacji 

określonych zadań społeczno-gospodarczych 

państwa.

 

 

 

Budżet państwa

Budżet państwa

Funkcje 

Funkcje 

polityki 

polityki 

budżetowej

budżetowej

a) alokacyjna

b) redystrybucyjna 

c) stabilizacyjna 

 

 

Funkcje polityki 

Funkcje polityki 

budżetowej

budżetowej

a) 

alokacyjna

 - kształtowanie podziału 

czynników wytwórczych między sektor 
prywatny (pośrednio przez korygowanie 
cen, dotacji i podatków) i publiczny 
(bezpośrednio przez przekazanie 
funduszy na konkretne zadania) i ich 
dalsza alokacja wewnątrz tych sektorów; 

 

 

Funkcje polityki 

Funkcje polityki 

budżetowej

budżetowej

b) 

redystrybucyjna

 - oddziaływanie 

państwa na ostateczny podział dochodów 
indywidualnych poprzez:



bezpośrednią redystrybucję dochodów 
pieniężnych (podatki i transfery socjalne); 



bezpłatne (lub płatne częściowo) 
zaspokajanie określonych potrzeb w ramach 
usług społecznych (oświata, służba zdrowia); 



oddziaływanie na warunki, w jakich 
kształtuje się pierwotna dystrybucja 
dochodów (np. szkolenia zawodowe); 

 

 

Funkcje polityki 

Funkcje polityki 

budżetowej

budżetowej

c) 

stabilizacyjna

 - wykorzystanie budżetu 

do osiągnięcia makroekonomicznych 
celów gospodarczych (wysokiego 
zatrudnienia, niskiej inflacji, 
zrównoważonego tempa wzrostu 
gospodarczego, stabilności bilansu 
płatniczego) poprzez:



deficyt lub nadwyżkę budżetową 



podatki 



dług publiczny 

 

 

Funkcje polityki 

Funkcje polityki 

budżetowej

budżetowej

Polityka stabilizacyjna

 obejmuje 

działania państwa zmierzające do 
utrzymania wielkości produkcji blisko 
poziomu zapewniającego pełne 
wykorzystanie czynników wytwórczych 
(pełne zatrudnienie). 

Polityka stabilizacyjna a 

Polityka stabilizacyjna a 

produkcja zbliżona do 

produkcja zbliżona do 

potencjalnej

potencjalnej

 

 

Oddziaływanie państwa na 

gospodarkę za pomocą 

budżetu:

a) dochody publiczne
b) wydatki publiczne

 

 

Oddziaływanie państwa na gospodarkę za 

pomocą budżetu

a) 

dochody publiczne

:



oddziaływanie na koniunkturę

: 



     

podatki dochodowe i obrotowe, 



     wpływy z eksploatacji zasobów 

państwowych (wpływ na ceny niektórych 

dóbr), 



     operacje pożyczkowe;

 



oddziaływanie na struktury 

ekonomiczne

: 



    

polityka podatkowa (specjalne strefy 

ekonomiczne, cła protekcyjne), 



    wpływy z majątku publicznego, 



    wypuszczenie pożyczek; 

 

 

Oddziaływanie państwa na gospodarkę za 

pomocą budżetu

b) 

wydatki publiczne:



oddziaływanie na koniunkturę

: 

    

wydatki na wynagrodzenia w sektorze 

publicznym, 

    świadczenia społeczne, 
    wydatki na roboty publiczne, 
    wydatki zbrojeniowe; 



oddziaływanie na struktury 
ekonomiczne

: 

    

wydatki na inwestycje cywilne

. 

 

 

Funkcje systemu 

podatkowego

System podatkowy

 (

najważniejszy 

instrument polityki budżetowej

) spełnia 

następujące cele:



zapewnia środki finansowe na 
pokrycie wydatków publicznych; 



umożliwia makroekonomiczne 
kształtowanie popytu; 



umożliwia realizację celów 
społecznych. 

 

 

Przy danym poziomie wydatków państwa 

G

 

wzrost 

stopy podatkowej

 powoduje 

zmniejszenie zarówno produkcji w punkcie 
równowagi, jak i deficytu budżetowego. 

Wydatki państwa 

G

 i stopa 

podatkowa a produkcja

Wzrost wydatków państwa na dobra i 
usługi 

prowadzi do zwiększenia produkcji 

zapewniającej równowagę.
Przy danej 

stopie podatkowej

 wpływy 

podatkowe wzrastają. Mimo to powiększa 
się deficyt budżetowy (lub zmniejsza się 
nadwyżka budżetu). 

 

 

Krzywa Laffera



Dopóki wzrost 

stopy podatkowej

 wiąże 

się ze wzrostem produktu społecznego 

(

państwo ma więcej pieniędzy na 

zapewnienie odpowiednich warunków do 

gospodarowania

), przychody budżetowe 

rosną proporcjonalnie do obciążeń 

podatkowych. 



Po przekroczeniu przez stopę podatkową 

pewnego poziomu, (

odpowiadającego 

maksymalnej wielkości wydatków państwa 

na poprawę warunków gospodarowania

), 

przychody budżetowe będą maleć.

 

 

Rodzaje polityki 

budżetowej

a) pasywna 
b) aktywna 

(

dyskrecjonalna

)

 

 

Rodzaje polityki 

budżetowej

a) 

pasywna

 - opiera się na założeniu, że 

określone elementy dochodów i wydatków 
budżetowych cechuje tendencja do 
automatycznego reagowania na zmiany 
sytuacji gospodarczej (

tzw. 

automatyczne 

stabilizatory

); po stronie dochodów 

dotyczy to podatków uzależnionych od 
poziomu aktywności gospodarczej (

podatki 

progresywne od dochodu, podatki pośrednie 
od sprzedaży

), a po stronie wydatków - 

transferów uzależnionych od sytuacji 
materialnej jednostek (

zasiłki z tytułu 

bezrobocia, pomoc społeczna, subsydia dla 
rolnictwa

); 

 

 

Rodzaje polityki 

budżetowej

automatyczne stabilizatory

 powodują 

tendencje do powstawania nadwyżki 
budżetowej w okresach ożywienia 
gospodarczego i deficytu w okresie 
recesji; automatyczne stabilizatory nie 
są jednak w stanie oddziaływać na 
strukturę gospodarki i dostarczać 
bodźców do zmiany sytuacji w 
gospodarce;

 

 

Rodzaje polityki 

budżetowej

b) 

aktywna

 (dyskrecjonalna) - wymaga 

od państwa dostosowywania 
wyznaczników polityki fiskalnej do 
zmian w cyklu gospodarczym poprzez:



zmiany stawek i struktury podatków, 



zmiany wypłat przelewów (np. dla 
samorządów), 



zmiany wydatków na roboty i 
inwestycje publiczne. 

 

 

Bilans handlowy

 jest to wartość 

eksportu netto.

Nadwyżka handlowa

 występuje wtedy, gdy 

eksport jest większy od importu.

Deficyt handlowy

 występuje w gospodarce 

wtedy, gdy import przewyższa eksport.

Wpływ handlu zagranicznego na 

dochód narodowy

 

 

Krańcowa skłonność do importu 

(MPI 

– ang. Marginal propensity to 
import)obrazuje, jaką część każdej 
dodatkowej jednostki dochodu 
narodowego podmioty krajowe chcą 
wydać na dodatkowy import.

 

Handel zagraniczny

Handel zagraniczny