Doktryny i wartości
polityki społecznej
Doktryny i wartości
polityki społecznej
Uwarunkowania
realizacji polityki
społecznej
Realizowana polityka społeczna jest
wyznaczana i zależy od:
doktryny społeczno - politycznej
skutecznych instrumentów PS
Doktryna
– system naczelnych wartości,
którym należy podporządkować
osadzone w realiach miejsca i
czasu zestawy zmieniających
celów i sposobów ich realizacji.
Doktryna polityczna
- to wynikający z danej
oraz uporządkowany zbiór
poglądów na
danego
z
państwa na czele.
Musi zawierać
wskazania teoretyczne i
praktyczne
jak zrealizować te poglądy w
określonym czasie i przestrzeni.
Doktryna polityczna /2/
– uporządkowany zespół
teoretycznych poglądów (np.
) dotyczących
i
, zawiera
wskazania praktyczne (metody)
realizacji tych poglądów, a także
zagadnienia z zakresu władzy,
prawa, ustroju państwa
Otoczenie społeczne
Charakterystyka otoczenia
społecznego
uwarunkowania społeczne:
- ład społeczny
- mechanizmy stymulacji aktywności
uwarunkowania ekonomiczne:
- związki z gospodarką;
- ład /system/ ekonomiczny
Naczelne wartości
w polityce społecznej
1. Dobrobyt (społeczny).
2. Potrzeby.
3. Bezpieczeństwo socjalne.
4. Socjalne prawa człowieka.
6. Struktura społeczna.
7. Integracja społeczna.
8. Postęp i rozwój społeczny.
9. Kwestie społeczne.
10. Sprawiedliwość społeczna
Dobrobyt społeczny
„Polityka społeczna powstała jako metoda i
teoria przezwyciężania niedostatku, jako
szukanie sprawiedliwości w społeczeństwie
i zapewnienie warunków życia we
względnym dobrobycie wszystkim
obywatelom państwa bez względu na ich
pozycję w społeczeństwie, poziom
wykształcenia i wykonywany zawód”
(Jan Szczepański).
Potrzeby społeczne
Polityka społeczna obejmuje „wszystkie
zakresy działania, których bezpośrednim
celem jest zaspokajanie ważnych potrzeb
szerokich
warstw
ludności”,
a
jej
podstawowy cel, to „zaspokajanie potrzeb
ludzkich w tym szerokim zakresie, który
decyduje o prosperowaniu jednostek, a
przez to o prawidłowym rozwoju całego
społeczeństwa” (Wacław Szubert, wczesne
lata 1970.)
Bezpieczeństwo
socjalne
Polityka społeczna to
„odpowiedzi polityki
państwowej na podstawowe
ryzyka społeczne dla
zatrudnienia, dochodu i
bezpieczeństwa socjalnego”
(Edwin Amenta).
Socjalne prawa
człowieka
„Prawa tworzą najtrwalsze podstawy
polityki społecznej. To one zapewniają
wszystkim członkom społeczeństwa równe
szanse. Gdy prawa człowieka stanowią
bazę, działania państwa w obszarze
polityki społecznej przestają być kwestią
dobroczynności lub opieki ukierunkowanej na
członków społeczeństwa, którym w mniejszym
stopniu dopisało szczęście; stają się natomiast
sprawą zagwarantowania wszystkim takich
samych
praw”
(Zrewidowana
Strategia
Spójności Społecznej Rady Europy).
Struktura społecznea
Polityka społeczna oznacza „celową
działalność państwa i innych
podmiotów społecznych zmierzającą
do wywołania pożądanych zmian
struktury społecznej” (Michał Olędzki);
„polityka społeczna jest
zinstytucjonalizowaną kontrolą usług,
agend i organizacji, służącą
utrzymywaniu lub zmienianiu
struktury społecznej i wartości” (Peter
Townsend).
Integracja społeczna
„Polityka społeczna ma na celu
zapewnienie pokoju i zgody wśród
warstw społecznych” (Stanisław
Głąbiński)
„Jednym z podstawowych aspektów
ładu społecznego projektowanego i
urzeczywistnianego przez politykę
społeczną jest spójność społeczna,
która jest pochodną kształtu i siły
więzi społecznych… Celem programów
socjalnych było wzmacnianie więzi
społecznych” (Marek Rymsza).
Postęp i rozwój
społeczny
„W ujęciu najszerszym rozumie się politykę
społeczną jako umiejętność wyboru
podstawowych celów rozwoju społecznego na
bliższą i dalszą metę i ustalenia – zgodnie z
nimi – kryteriów oceny bieżącej działalności
publicznej [… i] …jako celowe organizowanie
postępu społecznego” (Jan Danecki).
„Celem polityki społecznej i planowania
społecznego jest zapewnienie – w drodze
bezpośredniego kształtowania i pośredniego
oddziaływania – wszechstronności postępu
społecznego…” (Kazimierz Secomski).
Kwestie społeczne
Polityka społeczna to polityka
państwa, której celem jest
rozwiązywanie
kwestii
społecznych oraz łagodzenie
konfliktów i napięć z nimi
związanych.
(Szarfenberg)
Sprawiedliwość
społeczna
Szeroko rozumiana polityka społeczna może być
określona jako nieustanne, zorganizowane i
świadome działanie nakierowane na
utrzymywanie względnej równowagi między
dwiema wartościami: wolnością i równością”
(Edmund Wnuk-Lipiński).
„Polityka społeczna w najbardziej ogólnym sensie
jest procesem redystrybucji dóbr i usług wedle
pewnych normatywnych założeń (zwanych często
<<sprawiedliwością społeczną>>)”, „Polityka
społeczna rozumiana jako proces redystrybucji
jest więc podejmowana w celu <<korekcji>> tych
procesów gospodarczych i społecznych, które
naruszają zespół wartości definiowanych jako
sprawiedliwość społeczna” (jw.).
Modele działalności
socjalnej
państwa
liberalny – bez udziału państwa,
instytucjonalny –
redystrybucyjny, z pominięciem
mechanizmów rynkowych
motywacyjny - związany z
modelem osiągnięć zawodowych
Modele działalności
socjalnej
państwa
model
liberalny
– potrzeby społeczne realizowane są w
ramach rynku prywatnego i w rodzinie; polityka
społeczna to działania selektywne, świadczenia są z
reguły selektywne,
model
redystrybucyjny
– odpowiedzialność za
bezpieczeństwo socjalne jednostki ponosi
społeczeństwo; polityka społeczna dokonuje
redystrybucji dochodów, świadczenia z reguły
powszechne,
model
motywacyjny
– programy socjalne nie powinny
zakłócać procesów gospodarki rynkowej; polityka
społeczna wykorzystuje m.in. lokalny potencjał
społeczny, świadczenia z reguły zależą od statusu
jednostki na rynku pracy.
Model motywacyjny
- dopuszcza udział państwa,
- nie zakłóca mechanizmów
rynkowych
- potrzeby zaspokajane zgodnie ze
statusem na rynku pracy
/zasługi, wydajność/
Realizacja potrzeb
społecznych
Sposób realizacji potrzeb
społecznych – zawsze w centrum
uwagi obywateli
i podmiotów publicznych
Specyfika potrzeb
społecznych
Potrzeby – mają charakter lokalny
W ich zaspokajaniu bierze udział
państwo
Sposób realizacji polityki
społecznej jest źródłem aktywizacji
społeczności lokalnej
Główne doktryny
dla polityki społecznej
1. Liberalizm
2. Katolicka doktryna społeczna
3. Socjalizm
Liberalizm
Doktryna indywidualistyczna
1.wolność jednostki
2. nienaruszalność własności
prywatnej
3. dążenie do bogacenia się
Liberalizm – gł. tezy
Pomoc ubogim – nieefektywna społecznie
/hodowanie nędzy,
zmniejszenie rentowności gospodarki/
- Sprzeciw wobec interwencjonizmu
państwa w gospodarce
- Odrzucenie ustawodawstwa socjalnego
- Akceptacja nierówności społecznych
Liberalizm – ewolucja
doktryny
socjalny liberalizm: welfare state,
„trzecia droga’
neoliberalizm
Społeczna doktryna
Kościoła
Podstawowe zasady w:
encykliki, dokumenty soborowe
Zasady
dobra wspólnego
solidarności
pomocniczości
uczestnictwo
Główne Encykliki
Rerum novarum – Leon XIII 1891
Quadrogessimo Anno – Pius XI 1931
Mater et Magistra – Jan XXXIII - 1961
Jan Paweł II
Laborem exercens 1981
Solicitudo rei socialis 1987
Centissimus Annus 1991
Laborem exercens 1981
kluczem do rozwiązania kwestii
społecznej jest praca, która ma
pierwszeństwo w sferze polityki
społecznej i gospodarczej
istotne znaczenie prawa do:
odpoczynku
emerytury
ochrony na starość
Centissimus Annus 1991
za społeczną gospodarką rynkową
- wolny rynek
- dobro wspólne
- ochrona środowiska naturalnego
za państwem pomocniczym
teza; społeczności wyższego rzędu
wspierają społeczności niższego rzędu
Społeczna doktryna
Kościoła – gł. zasady
dobro wspólne
solidarność
pomocniczość
uczestnictwo
Socjalizm
Socjalizm,
Socjalizm demokratyczny,
Marksizm
Marksizm
Likwidacja własności prywatnej likwidacja
nierówności /falsyfikacja założenia/
Skutek: państwowa polityka społeczna
Powszechność
Bezpłatność, np. o. z., edukacja,
wypoczynek
Wzrost stopy redystrybucji
Wzrost funduszu spożycia zbiorowego
Socjaldemokratyzm
Założenie: reformowalność
państwa kapitalistycznego
Nacisk: właściwe zasady i
proporcje w podziale dochodu
narodowego
Socjaldemokratyzm 2
Państwowa polityka społeczna
zapewnia powszechny dostęp do
świadczeń i usług społecznych
tworzy odpowiednie instrumenty
tej polityki
wspierana przez NGO, co powoduje
jej modyfikacje
Socjaldemokratyzm 3
Ewolucja doktryny
Trzecia droga” – A. Giddens
Idea równości - N. Bobio
Polityka emancypacyjna – dot. szans
życiowych
Indywidualizm zinstytucjonalizowany
/U. Beck/
Decentralizacja
polityki społecznej
konsekwencją ograniczania zaangażowania państwa
Ukryte założenia:
państwo nie jest w stanie skutecznie
rozwiązać wielu problemów społecznych
wzrost udziału podmiotów
niepublicznych w praktyce społecznej,
władze lokalne posiadają lepsze
rozeznanie potrzeb socjalnych obywateli
potrzeby odbudowy społeczeństwa
obywatelskiego