Ośrodkowy układ nerwowy
(OUN)
Ośrodkowy układ nerwowy
(OUN)
OUN
Składa się z:
mózgu
rdzenia kręgowego
Odbiera informacje z
neuronów
czuciowych.
Zawiaduje
czynnością neuronów
ruchowych.
Rozwój embrionalny OUN
20 dnia po zapłodnieniu w
ektodermie pojawia się
rowek (zagłębienie), brzegi
łączą się i tworzą cewę
nerwową, z której
ostatecznie powstaje OUN.
5 tydzień życia płodu:
Przodomózgowie:
kresomózgowie i
międzymózgowie.
Śródmózgowie: bez zmian
Tyłomózgowie: tyłomózgowie
wtórne i rdzeń przedłużony.
Miejsce fuzji brzegów cewy
nerwowej staje się
grzebieniem nerwowym
.
Z grzebienia powstają zwoje
obwodowego układu
nerwowego.
Rozwój embrionalny OUN
(cd)
Kresomózgowie rośnie
nieproporcjonalnie tworząc
dwie półkule mózgu.
Komory i kanał centralny
wypełniają się płynem
mózgowo-
rdzeniowym(PMR).
OUN składa się z substancji
(istoty) szarej i białej.
W skłąd istoty szarej
wchodzą ciała komórkowe
neuronów oraz dendryty.
Istotę białą tworzą neuryty,
układające się w wiele dróg.
Mózgowie
Jedyna struktura
powstała z
kresomózgowia.
Największa część
mózgu (80% masy).
Odpowiedzialne za
wyższe czynności
umysłowe.
Spoidło wielkie:
Główne połączenie
czynnościowe
pomiędzy obiema
półkulami mózgowymi.
Kora mózgowa
Jest bardzo pofałdowana,
tworząc zakręty i rowki
(bruzdy)
Płat czołowy:
Przednia część obu półkul.
Zakręt przedśrodkowy:
Zawiera ciała górnego
neuronu ruchowego.
Odpowiada za czynności
ruchowe.
Bogato unerwione ruchowo
części organizmu
reprezentowane są przez
większe obszary kory
mózgowej.
Płat ciemieniowy
Zakręt zaśrodkowy
kory mózgowej
zawiera pierwszo-
rzędowe pole
czuciowe
odbierające bodźce
somatyczne
Obszary ciała
zawierające dużo
receptorów
reprezentowane są
w korze czuciowej
na większym jej
obszarze.
Kora mózgowa
(cd)
skroniowa:
Zawiera ośrodki słuchowe do których
docierają włókna czuciowe ze ślimaka.
Zachodzi tu interpretacja i kojarzenie
informacji wzrokowych i słuchowych.
potyliczna:
Ośrodek widzenia i koordynacji ruchów
gałek ocznych.
Obrazowanie mózgu
Tomografia komputerowa (CT):
Pozytronowa tomografia emisyjna (PET):
Magnetyczny rezonans jądrowy (MRI):
Elektroencefalogram (EEG)
Mierzy potencjały
synaptyczne
powstające na ciałach
neuronów i
dendrytach.
Tworzy prądy
elektryczne.
Zastosowanie kliniczne
to rozpoznawanie
padaczki i śmierci
mózgu.
EEG – rodzaje fal
Alfa:
Powstają w okolicy ciemieniowej i potylicznej.
U osoby wybudzonej, odprężonej, przy zamkniętych oczach.
10-12 cykli/sek.
Beta:
Najsilniejsze pochodzą z płatów czołowych, blisko zakrętu
przedczołowego.
Wywołane przez bodźce wzrokowe i aktywność umysłową.
13-25 cykli/sek.
Theta:
Emitowane z płata skroniowego i potylicznego.
Powszechne u noworodków.
U dorosłych oznaczają silny stres emocjonalny.
5-8 cykli/sek.
Delta:
Emitowane z różnych miejsc.
Częste u niemowląt zarówno śpiących jak i czuwających.
U czuwajacego dorosłego oznaczają ciężkie uszkodzenie mózgu.
1-5 cykli/sek.
EEG Sleep Patterns
2 types of EEG patterns during
sleep:
REM (rapid eye movement):
Dreams occur.
Low-amplitude, high-frequency oscillations.
Similar to wakefulness (beta waves).
Non-Rem (resting):
High-amplitude, low-frequency waves
(delta waves).
Superimposed on these are sleep spindles:
Waxing and waning bursts of 7-14 cycles/sec.
Last for 1-3 sec.
Jądra podstawy mózgu
Ogniska istoty szarej
zlokalizowane
głęboko w istocie
białej.
Zawierają:
Ciało prążkowane:
Jądro ogoniaste.
Jądro soczewkowate:
Biorą udział w
kontroli ruchów
świadomych
Lateralizacja
Dominacja półkul:
Specializacja półkul .
zróżnicowanie funkcji
między dwiema półkulami
mózgu
Lewa półkula:
Ośrodki zrozumienia mowy
i zdolności analityczne.
Uszkodzenie powoduje
ogromne problemy z
mową
Prawa pólkula:
Odpowiada za uzdolnienia
artystyczne
Mowa
Ośrodek ruchowy mowy (Broka):
Zawiaduje artykulacją mowy.
W razie uszkodzenia rozumienie mowy nie jest
zaburzone.
Ośrodek czuciowy (słuchowy) mowy (Wernicke’go):
Umożliwia rozumienie mowy.
Uszkodzenie powoduje brak rozumienia, chorzy
wypowiadaja szybko wiele słów bez sensu.
Pęczek łukowaty:
Aby wypowiedź była zrozumiała słowa
zapoczątkowane w ośrodku czuciowym muszą być
„przesłane” do ośrodka ruchowego, skąd sygnały
przekazywane są do pola ruchowego a dalej do
mięśni aparatu ruchowego mowy.
Zachowania popędowo-
emocjonalne
Podwzgórze i układ limbiczny
odpowiadają za zachowanie
popędowo-emocjaonalne.
Układ limbiczny:
Obejmuje grupę jąder
przodomózgowia i dróg je
łączących, tworzących obręcz
wokół pnia mózgu.
Główny analizator
emocjonalny (mózg trzewny).
Obieg zamknięty:
Sklepienie (fornix) łączy
hipokamp z podwzgórzem,
które ma połączenie ze
wzgórzem, a to wysyła włókna
do układu limbicznego.
Zachowania popędowo-
emocjonalne
(cd)
Obszary podwzgórza i układu limbicznego
odpowiadają za zachowanie i uczucia.
Ucieczka i agresja:
Ciała migdałowate i podwzgórze
Ośrodek pokarmowy:
ośrodek głodu: boczna część podwgórza
Ośrodek sytości: jądro brzuszno-przyśrodkowe
podwzgórza
Zachowania seksualne i popęd seksualny:
Podwzgórze i układ limbiczny.
Układ nagrody i kary :
Podwzgórze i kora czołowa.
Pamięć
Krótkotrwała (świeża):
Pamięć niedawnych zdarzeń.
Środkowa część płata skroniowego:
Zamiana pamięci świeżej w trwałą
(konsolidacja pamięci).
Płat skroniowy a szczególnie
formacja hipokampa, jest ważną
strukturą uczestniczącą w
mechanizmach pamięci świeżej
Pamięć trwała
Warunkiem powstania pamięci trwałej jest
konsolidacja pamięci.
Konsolidacja trwa od kilku do kilkudziesięciu
minut, ponieważ wymaga powstania trwałych
zmian w połączeniach pomiędzy neuronami
(nowe połączenia synaptyczne) oraz ekspresji
określonych genów i powstania nowych białek.
Kora mózgowa przechowuje ślady
pamięciowe:
Pamięć wzrokowa przechowywana w lewej
półkuli.
Informacje wzrokowoprzestrzenne – prawa
półkula.
Okolica przedczołowa:
Zdolności matematyczne - liczenie.
Ale też planowanie i rozwiązywanie problemów.
Wzgórze i nadwzgórze
Wzgórze:
stanowi 4/5 międzymózgowia.
Tworzy większość ścian trzeciej komory mózgu.
Działa jako ośrodek przekaźnikowy, przez który wszelkie
bodźce (informacje) czuciowe (poza węchowymi) wędrują
do mózgu.
Ciała kolankowate boczne:
Przekazują bodźce wzrokowe.
Ciała kolankowate przyśrodkowe:
Przekazują bodźce słuchowe.
Jądra wzgórza:
Aktywowane przez różne rodzaje czucia.
Wysyłają włókna do wielu obszarów mózgu.
Nadwzgórze zawiera:
Splot naczyniówkowy wytwarzający PMR.
Szyszynkę, która wydziela melatoninę.
Podwzgórze
Mieści ośrodki głodu, sytości, pragnienia
i temperatury ciała.
Wpływa na regulację snu, czuwania,
emocji, popędu seksualny, uczucia
złości, strachu, bólu i przyjemności.
Stymuluje wydzielanie hormonów z
przedniego płata przysadki.
Produkuje wazopresynę (ADH) i
oksytocynę.
Koordynuje działanie autonomicznego
układu nerwowego - odruchy
współczulne (sympatyczne) i
przywspółczulne (parasympatyczne).
Przysadka mózgowa
Płat tylny:
Magazynuje i uwalnia ADH i oksytocynę.
Podwzgórze wytwarza hormony uwalniające i
hamujące, które transportowane są do
przedniego płata przysadki i regulują
wydzielanie wytwarzanych tam hormonów.
Przednia część przysadki:
Reguluje wydzielanie hormonów przez inne
gruczoły wydzielania wewnętrznego.
Śródmózgowie
Zawiera:
Ciała czworoboczne:
Stacja przekaźnikowa dróg wzrokowych i słuchowych
Konary mózgu:
Zbudowane z włókien wstępujących i zstępujących.
Istota czarna:
Niezbędna do koordynacji ruchowej.
Jądro czerwienne:
Utrzymuje łączność pomiędzy mózgiem a
móżdżkiem.
Bierze udział w koordynacji ruchowej.
Tyłomózgowie
Tyłomózgowie wtórne:
Most:
Włókna powierzchniowe łączą
most z móżdżkiem a
przebiegające głębiej są częścią
szlaków ruchowych i czuciowych.
Zawiera jądra nerwów
czaszkowych V, VI, VII.
Zawiera ośrodki oddechowe
(apneustyczny i
pneumotksyczny)
.
Móżdżek:
Odbiera bodźce z
proprioreceptorów.
Bierze udział w koordynacji
ruchów.
Zapewnia płynność ruchów.
Tyłomózgowie
(cd)
Rdzeń przedłużony:
Włókna wszystkich szlaków zarówno wstępujących jak i
zstępujących biegnących pomiędzy rdzeniem kręgowym
a mózgiem muszą przebiegać przez rdzeń przedłużony.
Jądra nerwów czaszkowych VIII, IX, X, XI, XII.
Piramidy:
Miejsce przejścia włókien szlaków ruchowych na stronę
przeciwną.
Ośrodek naczynioruchowy:
Kontroluje autonomiczne unerwienie naczyń krwionośnych.
Ośrodek kontrolujący pracę serca.
Reguluje proces oddychania razem z mostem.
Układ siatkowaty
Układ siatkowaty to pojęcie czynnościowe:
Skupienia komórek nerwowych mostu, rdzenia przedłużonego i
kręgowego, śródmózgowia, wzgórza i podwzgórza
.
Dzieli się na:
US zstępujący i wstępujący
Każdy z nich część pobudzającą i hamującą
US zstępujący kontroluje czynność odruchową rdzenia
kręgowego, napięcie mięśni szkieletowych i czynność
ośrodków kontrolujących krążenie i oddychanie
Część pobudzająca US wstępującego (tzw RAS) wywołuje w
korze mózgowej i ośrodkach podkorowych stan gotowości
czynnościowej, czyli wzbudzenia, niezbędnego do
prawidłowego funkcjonowania okolic czuciowych,
ruchowych i kojarzeniowych kory mózgowej, a także
pobudzenie ośrodków podkorowych, kierujących
zachowaniem popędowo-emocjonalnym.
Drogi rdzeniowe wstępujące
Przewodzą bodźce
czuciowe z receptorów
skórnych,
proprioceptorów i
receptorów z narządów
wewnętrznych do kory
mózgowej.
Skrzyżowanie włókien
dróg czuciowych może
następować w rdzeniu
przedłużonym lub w
rdzeniu kręgowym.
Drogi rdzeniowe zstępujące
Droga piramidowa
(korowordzeniowa) zstępuje
bezpośrednio (bez przerwy
synaptycznej) z kory mózgowej
do rdzenia kręgowego.
Kontroluje wykonywanie
ruchówdowolnych, precyzyjnych,
wymagających zręczności.
Drogi pozapiramidowe:
Kontrola aktywności motorycznej
(kontrola współruchów,
współdziałanie z u.piramidowym w
regulacji ruchów dowolnych,
regulacja napięcia mięśniowego i
prawidłowej postawy ciała)
Nerwy czaszkowe i
rdzeniowe
Nerwy czaszkowe:
2 pary wychodzą z jąder w przodomózgowiu.
10 par z jąder w śródmózgowiu i tyłomózgowiu.
Cyfry rzymskie odpowiadają umiejscowieniu kolejnych
nerwów od przodu mózgu do tyłu.
Większość to nerwy mieszne tzn. przewodzące zarówno
włókna ruchowe jak i czuciowe.
Nerwy rdzeniowe:
31 par: 8 szyjnych, 12 piersiowych, 5 lędźwiowych,
5 krzyżowych i 1 para ogonowych.
Są mieszane i powstają z dwóch korzeni:
Grzbietowego zbudowanego z włókien czuciowych.
Brzusznego z włókien ruchowych.
Łuk odruchowy
Mimowolna odpowiedź
ruchowa na bodziec
czuciowy.
Droga jaką przebywa
impuls nerwowy od
receptora do efektora
Składowe łuku
odruchowego:
Receptor, aferentne
włókno nerwowe, ośrodek
nerwowy, eferentne
włókno nerwowe, efektor
Odruchy monosynaptyczne
lub polisynaptyczne
Mózg nie uczestniczy
bezpośrednio