Syndrom wypalenia
zawodowego
Job burnout
syndrome
Syndrom wypalenia
zawodowego
Job burnout
syndrome
Konsekwencje stresu
pracy
Zmęczenie chroniczne
Depresja
Nadużywanie alkoholu, leków,
substancji psychoaktywnych
Wypalenie zawodowe
Zachorowania
Absencja
Przedwczesne
wycofywanie z
pracy
Wypalenie zawodowe
Burnout
– epidemiologia
Według danych Finnish Institute of
Occupational Health (projekt badawczy z roku
1997):
ponad
50
%
populacji w wieku produkcyjnym
cierpi na symptomy zmęczenia
20
%
jest na skraju wyczerpania
7
%
cierpi na najpoważniejszą formę zmęczenia
– wypalenie zawodowe
Wypalenie zawodowe
Co łączy poniższe zawody:
Pracownicy socjalni, policjanci, ratownicy,
lekarze, pielęgniarki, terapeuci, nauczyciele,
gospodynie domowe…
matki …
Wypalenie zawodowe
Co łączy poniższe zawody:
Pracownicy socjalni, policjanci, ratownicy,
lekarze, pielęgniarki, terapeuci, nauczyciele,
gospodynie domowe, matki …
Spędzanie dużo czasu w ścisłych relacjach
międzyludzkich, ciągłe narażenie na
przeżywanie konfliktów, frustracji i stresu.
Zaangażowanie emocjonalne, relacje
„opiekuńcze”.
Dzielenie trosk i zmartwień klienta.
Wypalenie zawodowe
„Zmieniamy się, gdy zostajemy policjantami – stajemy
się brutalni, twardzi i cyniczni. Trzeba się nauczyć być
takim, by przeżyć w tym zawodzie. A czasami
zachowujemy się tak przez cały czas, nawet wobec
własnej żony i dzieci. Ale to jest coś, co trzeba robić,
bo gdyby człowiek zaczął podchodzić emocjonalnie do
wszystkiego, co spotyka go w tym zawodzie, to szybko
znalazłby się w wariatkowie”
(wypowiedź amerykańskiego policjanta,
wg Maslach & Jackson, 1979)
Wypalenie zawodowe
Ryzyko wypalenia
zawodowego
”helping professions”
3 czynniki:
•
wyczerpanie
emocjonalne
•
depersonalizacja
•
poczucie braku
osiągnięć; porażki
zawodowej
Wypalenie zawodowe
Herbert J. Freudenberger,
1974
Burnout – The High Cost of High
Achievement
Herbert Freudenberger & Gail North, 2002
„Stan, który krystalizuje się powoli, przez
dłuższy okres przeżywania ciągłego stresu i
angażowania całej energii życiowej i który w
końcowym efekcie wywiera negatywny wpływ
na motywację, przekonania i
zachowanie”
Wypalenie zawodowe – definicje
Elliot Aronson, 1983
Stan psychiczny „często występujący u ludzi, którzy
pracują z innymi (przede wszystkim, ale nie tylko w
zawodach polegających na niesieniu pomocy) i
którzy w swych relacjach z klientami lub pacjentami,
przełożonymi lub kolegami są stroną ‘dającą’. Na
ten stan składa się wiele objawów: człowiek czuje
się dość kiepsko, czuje się wyczerpany
emocjonalnie, psychicznie i fizycznie. Ma
poczucie bezradności i braku perspektyw, nie jest
w stanie emocjonować się pracą i brakuje mu
radości życia. Wypalenie zawodowe nie jest
konsekwencją sporadycznych traumatycznych
zdarzeń, lecz następującym powoli wyniszczaniem
psychicznym”.
Wypalenie zawodowe – definicje
Christine Maslach, 1985
„Wypalenie „jest syndromem, na który składają
się wyczerpanie emocjonalne, depersonalizacja
i obniżenie oceny własnych
dokonań zawodowych.
Syndrom ów może występować u osób, które
pracują z innymi, balansując na granicy swojej
wydolności.
Wyczerpanie emocjonalne dotyczy poczucia
przeciążenia emocjonalnego i znacznego
uszczuplenia zasobów energetycznych na
skutek kontaktów z innymi. (…)
Wypalenie zawodowe – definicje
(…)
Depersonalizacja wiąże się natomiast z
negatywnym, nierzadko wręcz bezdusznym, a
w najlepszym razie nazbyt obojętnym
reagowaniem na potrzeby innych ludzi
będących odbiorcami pomocy danej osoby (…)
Zaś obniżona ocena dokonań własnych odnosi
się do radykalnego spadku poczucia swoich
kompetencji i utraty przeświadczenia
o możliwości odnoszenia sukcesów w pracy z
ludźmi. Wiąże się to również z
negatywną samooceną.”
MBI –
Maslach Burnout Inventory
Wypalenie zawodowe – definicje
Aby móc się wypalić, trzeba najpierw
płonąć
.
Oddanie pracy + zaangażowanie
emocjonalne + szukanie w pracy sensu
egzystencji
+ poczucie porażki
= możliwość wypalenia zawodowego
Wypalenie zawodowe
Postawy typowe dla osób
zagrożonych wypaleniem
zawodowym:
angażowanie się w pracę całym sercem
duże oczekiwania względem własnej osoby
negowanie własnych granic obciążenia
spychanie na plan dalszy własnych potrzeb
i interesów
dobrowolne i chętne przyjmowanie nowych
obowiązków i zadań
Wypalenie zawodowe
Wypalenie jest procesem, który rozwija się
powoli i zakrada cichaczem. Pierwsze
sygnały wypalenia nie są zwykle dostrzegane
lub są błędnie interpretowane.
Jego początek często jest zauważany przez
kolegów czy współpracowników, dlatego uwagi
z ich strony powinny być potraktowane jako
sygnał ostrzegawczy.
Wypalenie zawodowe nie jest
uporządkowanym procesem przebiegającym
identycznie u wszystkich ludzi. Fazy wypalenia
nie zawsze jednakowo występują po sobie.
Kilka z nich może pojawić się jednocześnie,
możliwy jest także powrót do faz
wcześniejszych.
Wypalenie zawodowe
Wypalenie zawodowe
Stadium 1
Przymus ciągłego udowadniania swojej wartości.
Chęć wydajnej pracy i żądza czynu przekształcają się
przymus efektywnego działania z racji zbyt dużych
oczekiwań wobec własnej osoby. Zmniejsza się
akceptacja własnych ograniczeń / możliwości.
Kluczowym momentem jest dostrzeżenie cienkiej
granicy między dążeniem do efektywnego działania a
wewnętrznym przymusem efektywności i samodzielne
ustalenie własnego tempa pracy i tempa życia.
Stadia wypalenia zawodowego
wg H. Freudenbergera i G. North
(2002)
Stadia wypalenia
zawodowego
wg Freudenbergera i North
Stadium 2
Wypalenie zawodowe
Wzrost zaangażowania w pracę.
Nasila się poczucie, że trzeba wszystko robić samemu, by
udowodnić własną wartość. Delegowanie zadań
postrzegane jest jako uciążliwe i czasochłonne, a czasami
traktowane w kategoriach zagrożenia dla własnej
niezbędności.
W tym stadium ważne jest ćwiczenie umiejętności
delegowania zadań.
Stadia wypalenia
zawodowego
wg Freudenbergera i North
Stadium 3
Wypalenie zawodowe
Zaniedbywanie własnych potrzeb.
Chęć odprężenia, przyjemnych kontaktów społecznych
itp. zaczynają być coraz bardziej spychane na dalszy
plan, nasila się poczucie, że w ogóle już się nie ma
takich potrzeb, również potrzeb seksualnych.
Nierzadko dochodzi do nadużywania alkoholu, kofeiny,
również tabletek nasennych, bowiem w tym stadium
(najpóźniej) pojawiają się zaburzenia snu.
Stadia wypalenia
zawodowego
wg Freudenbergera i North
Stadium 4
Wypalenie zawodowe
Zaburzona proporcja pomiędzy potrzebami
wewnętrznymi a zewnętrznymi wymogami (tzw.
przymusami) skutkuje utratą dużej ilości energii, a
wreszcie jej wyczerpaniem. Zaczynają się pojawiać
niewłaściwe zachowania, np. niepunktualność, mylenie
terminów spotkań itp.
W tym stadium ważne jest to, by nie tłumaczyć
niewłaściwego zachowania wyłącznie przeciążeniem, lecz
dostrzegać swój udział (rolę własnego stylu
myślenia/postępowania) w procesie utraty energii.
Stadia wypalenia
zawodowego
wg Freudenbergera i North
Stadium 5
Wypalenie zawodowe
Przewartościowanie.
Percepcja zostaje zmącona, zmysł postrzegania mocno
przytępiony. Zmienia się kolejność priorytetów, kontakty
społeczne postrzegane są jako obciążenie, ważne cele
życiowe są dezawuowane i przewartościowywane.
Reaktywowanie wcześniejszych przyjaźni może w tym
stadium pomóc w uświadomieniu sobie tego, że zaszła w
nas zmiana, i w cofnięciu dokonanego
negatywnego przewartościowania.
Stadia wypalenia
zawodowego
wg Freudenbergera i North
Stadium 6
Wypalenie zawodowe
Wyparcie.
Aby móc dalej funkcjonować, człowiek musi dokonać
wyparcia w konfrontacji z pojawiającymi się
problemami. Symptomami takiego stanu są odizolowanie
się od otaczającego świata, który również jest
dezawuowany, cynizm, agresywne deprecjonowanie
rzeczywistości, brak cierpliwości i nietolerancja. Znacznie
spada efektywność i pojawiają się dolegliwości fizyczne.
Kontakty z innymi osobami cechuje bezradność, brak
gotowości do niesienia pomocy lub brak empatii.
Począwszy od tego stadium konieczna jest już
profesjonalna pomoc.
Stadia wypalenia
zawodowego
wg Freudenbergera i North
Stadium 7
Wypalenie zawodowe
Następuje ostateczne wycofanie się.
Sieć społeczna, która nas wspiera, ochrania i
podtrzymuje, postrzegana jest jako wroga, wymagająca
i nadmiernie obciążająca. Obecny stan człowieka
cechuje brak orientacji, utrata perspektyw i nadziei na
przyszłość oraz zupełne wyobcowanie.
Zastępczego zaspokojenia szuka w alkoholu, lekach,
narkotykach. Ma poczucie skrępowania i automatyzacji
własnych działań.
Stadia wypalenia
zawodowego
wg Freudenbergera i North
Stadium 8
Wypalenie zawodowe
Znaczące zmiany w zachowaniu.
Nadal postępuje proces izolowania się i wycofywania się
z życia. Każdy przejaw zainteresowania ze strony
otaczającego świata jest interpretowany jako atak. Mogą
również pojawić się reakcje paranoidalne.
Stadia wypalenia
zawodowego
wg Freudenbergera i North
Stadium 9
Wypalenie zawodowe
Utrata poczucia, że się ma własną osobowość.
Pojawienie się poczucia, że nie jest się już autonomiczną
jednostką, lecz że funkcjonuje się raczej automatycznie.
Stadia wypalenia
zawodowego
wg Freudenbergera i North
Stadium 10
Wypalenie zawodowe
Pustka wewnętrzna.
Człowiek czuje się wyjałowiony, zniechęcony i pusty, co
pewien czas doświadcza ataków paniki, reakcji
fobicznych, odczuwa lęk przed innymi ludźmi i ludzkimi
skupiskami.
Niekiedy obserwowane są też nadmierne próby
zastępczego zaspokajania potrzeb.
Stadia wypalenia
zawodowego
wg Freudenbergera i North
Stadium 11
Wypalenie zawodowe
Ogólny stan determinuje depresja.
Obniżenie nastroju, rozpacz, wyczerpanie. Uczucie
wewnętrznego bólu występuje naprzemiennie z apatią,
mogą pojawiać się myśli samobójcze.
Stadia wypalenia
zawodowego
wg Freudenbergera i North
Stadium 12
Wypalenie zawodowe
Pełnoobjawowe wypalenie.
Całkowite wyczerpanie psychiczne, fizyczne i
emocjonalne. Duża podatność na infekcje, ryzyko
wystąpienia chorób serca, układu krwionośnego i
pokarmowego.
Wypalenie zawodowe
Czynniki (prowadzące do) wypalenia
zawodowego:
rosnące wymagania w pracy, nadmierne
obciążenie
ogólne zaniedbanie “spraw pracowniczych”
poczucie niepewności
(zw. ze zmianami
organizacyjnymi)
zła jakość relacji ze współpracownikami
indywidualna podatność na stres
postawa wobec pracy
brak wsparcia społecznego
(konflikty w domu)
poczucie niekompetencji
Wypalenie zawodowe
Help!
Rozpoznanie problemu – analiza
przyczyn
Ustalanie priorytetów
Odzyskanie kontroli
Mówienie „nie”
Robienie przerw
Wypalenie zawodowe