Wypalenie zawodowe pielęgniarek - przejawy, mechanizmy i przyczyny

Zawód pielęgniarki – jako

zawód szczególnego ryzyka



W latach 70 i 80

prowadzono wiele badań

nad wypaleniem

zawodowym, jedną z

najczęściej badanych grup

były pielęgniarki (grupa

ryzyka)

Zawód pielęgniarki – jako

zawód szczególnego ryzyka



Specyficzne czynniki ryzyka (warunkujące

strukturę zespołu wypalenia) w zawodzie

pielęgniarki to zdaniem badaczy:

Intensywny kontakt z ludźmi

Specyfika oddziału szpitalnego związana z typem schorzeń

Codzienny kontakt z chorobą

Niepewność roli

Niska możliwość kontroli otoczenia

Wymóg stałej czujności

Zhierarchizowany układ zawodowy

Konieczność kontaktu z różnymi osobami zaangażowanymi

w ten sam problem

Badania - zawód pielęgniarki

jako zawód ryzyka



Badanie

(Maslach, Jackson 1984)

– Wypalenie zawodowe u

badanych pielęgniarek rosło wraz ze wzrostem zadań

przypadających na pielęgniarkę, ponieważ rosło jej subiektywne

odczuwane wyczerpanie emocjonalne. Wypalenie rosło także wraz ze

spadkiem udziału badanych w podejmowaniu decyzji w pracy.

Nadmiar obowiązków i niemożność podejmowania decyzji powodował

wzrost tendencji depersonalizacji pacjentów. Depersonalizacja

dodatkowo rosła wraz ze spadkiem informacji zwrotnych

pochodzących od pacjentów.



Badanie

(Jackson, Schuler 1983)

Brak kontroli nad otoczeniem

znacznie podnosi ryzyko wypalenia u personelu. Kiedy pracownik ma

poczucie, iż posiada zdolność wpływania na swoje otoczenie, to

odbiera to jako nagradzające. Dla pielęgniarek wyznacznikiem

kontroli jest możliwość otrzymywania informacji zwrotnych od

pacjentów, a także możliwość decydowania o czynnościach

podejmowanych przez chorych. Wraz ze spadkiem tak rozumianej

kontroli rośnie depersonalizacja. Poczucie kontroli daje pielęgniarkom

siłę potrzebną do pokonywania przeszkód zawodowych.

Badania - zawód pielęgniarki

jako zawód ryzyka



Badanie

(Epting 1981)

Kontrola rozumiana jako możliwość

uruchamiania odpowiednich środków zaradczych np.

przeformułowanie celu pracy zapobiega wypaleniu

zawodowemu.



Badania pokazują, iż adekwatne wsparcie jest czynnikiem

uodparniającym na wypalenie. Dane empiryczne pokazują,

iż najistotniejszego wsparcia udziela pielęgniarkom rodzina

(Maslach, Jackson 1985) ,

w następnej kolejności osoby

znajdujące się w podobnej sytuacji zawodowej oraz grupy

wsparcia

(Epting 1981)

i osoby cieszące się w danej

dziedzinie autorytetem

( Etzion 1984).

Możliwość

korzystania z superwizji również przeciwdziała wypaleniu

(Garden 1987).

Badania – specyfika

mechanizmów prowadzących

do powstania wypalenia wśród

pielęgniarek



Podstawy teoretyczne badania to model wypalenia

zawodowego społecznej psychologii poznawczej



Próba: 183 pielęgniarki różnych oddziałów szpitalnych

(pielęgniarki pediatryczne, onkologiczne, chirurgiczne,

psychiatryczne, internistyczne, przełożone, położne, IOM)



Cel badań: stworzenie teoretycznego modelu wypalenia

zawodowego oraz jego weryfikacja empiryczna



Metoda: konfirmacyjna analiza ścieżek

Badania – specyfika

mechanizmów prowadzących

do powstania wypalenia wśród

pielęgniarek



Analizując dane dotyczące pielęgniarek

można powiedzieć, że w strukturze

wypalenia zawodowego tej grupy

zawodowej pojawiają się 2 drogi wpływów:

DROGA EMOCJONALNA

PROWADZĄCA DO WYPALENIA

DROGA KOMPETENCYJNA

PRZECIWDZIAŁAJĄCA WYPALENIU

Badania – specyfika

mechanizmów prowadzących

do powstania wypalenia wśród

pielęgniarek



Potwierdzono istnienie

klasycznej wzmacniającej się

struktury procesu wypalenia.

Emocjonalne wyczerpanie

wywołuje depersonalizację

pacjentów, depersonalizacja zaś

powoduje zaniżenie osobistych

osiągnięć zawodowych, a to

zwrotnie nasila emocjonalne

wyczerpanie.



Źródłem emocjonalnego

wyczerpania jest najczęściej

długotrwały stres na który ma

wpływ kontrola typu unikanie.

Uciążliwości zawodowe

dodatkowo nasila poczucie

niskich kompetencji zawodowych

Depersonalizacja

Obniżenie

osobistych

osiągnięć

zawodowych

Emocjonalne

wyczerpanie

DROGA EMOCJONALNA -

wpływ obciążenia

psychicznego na zwiększenie

wypalenia



Istnieje zróżnicowanie w

poziomie wypalenia

zawodowego pielęgniarek

zatrudnionych na różnych

oddziałach:

Legenda:



Grupa ryzyka



Niski poziom ryzyka

Pielęgniarka

Całkowite

wypaleni

Położne

31,25

Pediatryczne

44,69

Onkologiczne

42,48

Chirurgiczne

38,24

Psychiatryczne

41,57

Internistyczne

31,77

IOM

36,72

Przełożone

25,24

DROGA EMOCJONALNA -

wpływ obciążenia

psychicznego na zwiększenie

wypalenia



Specyfika oddziału wpływa na poziom wypalenia

zawodowego (charakter problemów)



Trudno wyjaśnić dlaczego położne, przełożone i

internistyczne pielęgniarki są najmniej narażone

na wypalenie zawodowe ?

DROGA EMOCJONALNA - wpływ

obciążenia psychicznego na

zwiększenie wypalenia



Porównano poziom wypalenia i

deklarowany poziom obciążenia

psychicznego: nie potwierdziła się w

pełni teza o zależności między

wypaleniem zawodowym a wysokim

obciążeniem stresem.



Nie ujawniono żadnych istotnych

związków między innymi zmiennymi a

obciążeniem psychicznym



Jedynym mechanizmem, który

współdziała z obciążeniem

psychicznym jest mechanizm kontroli

przez unikanie (unikanie zwiększa

poziom wypalenia)

Legenda:

W- wypalenie

O- Obciążenie psychiczne

W (+) , O (+)

Pediatryczne

W (-), O (+)

Przełożone,

Internistyczne

(?)

W (+), O (-)

Onkologiczne,

Psychiatryczn

(?)

W (-) , O (-)

Położne

DROGA KOMPETENCYJNA - wpływ

poczucia skuteczności zawodowej

na hamowanie wypalenia



Wysokie poczucie skuteczności zawodowej obniża

wypalenie, zmniejsza nie tylko całkowite

wypalenie, ale działa też na jego składniki –

obniżając wyczerpanie emocjonalne i podnosząc

poczucie osiągnięć osobistych

DROGA KOMPETENCYJNA - wpływ

poczucia skuteczności zawodowej

na hamowanie wypalenia



Na poczucie skuteczności zawodowej

oddziaływają cechy zawodu pielęgniarki

-obciążenia psychiczne

-brak warunków do leczenia

-wymagania wynikające ze specyfiki zawodu

-niskie zarobki

-zła współpraca zespołu leczącego

-zła współpraca z pacjentem i jego rodziną

-inne

DROGA KOMPETENCYJNA - wpływ

poczucia skuteczności zawodowej

na hamowanie wypalenia



Liczba i rodzaj wymienionych przez

badane uciążliwych cech zawodu

pielęgniarki okazała się istotną zmienną

kształtującą bezpośrednio poczucie

skuteczności zawodowej. Wraz ze

wzrostem odczuwanych dolegliwości

spada poczucie kompetencji,

zwiększając tym samym poziom

wypalenia

DROGA KOMPETENCYJNA - wpływ

poczucia skuteczności zawodowej

na hamowanie wypalenia



Ocena sytuacji z jaką mają się zmierzyć pielęgniarki

jako zagrażającej lub jako straty sprzyja obniżeniu

poczucia skuteczności/kompetencji a wraz z tym

podnosi się depersonalizacja i obniżenie

zaangażowania zawodowego



Nie potwierdzono roli ogólnego wsparcia w

zapobieganiu spadkowi poczucia kompetencji.

Znacznie lepsze efekty daje wsparcie

instrumentalne i informacyjne profesjonalistów

(przełożeni, psychologowie, inne pielęgniarki) niż

emocjonalne rodziny

DROGA KOMPETENCYJNA - wpływ

poczucia skuteczności zawodowej

na hamowanie wypalenia



Nie udało się zidentyfikować tzw. ogólnych

negatywnych cech zawodu. To raczej typ problemów

wynikłych z pracy z określoną grupą chorych wiąże się

z akcentowaniem pewnych uciążliwości ponad inne.



Orientacja na nagrodę (uznanie, wdzięczność) vs

orientacja prospołeczna nie była zmienną

modyfikującą wypalenie.



Ważnym czynnikiem przeciwdziałającym wypaleniu

jest możliwość współdecydowania w pracy np.

położne, przełożone mające duże uprawnienia są

znacząco mniej wypalone niż osoby nie posiadające

takich uprawnień.

WNIOSKI :



Poczucie wysokiej skuteczności zawodowej

jest w stanie zahamować rozwój wyczerpania

emocjonalnego – jakie powstaje na skutek

silnego stresu. Blokując wzrost wyczerpania

nie dopuszczamy bezpośrednio do

depersonalizacji i obniżania satysfakcji

zawodowej. W ten sposób poczucie wysokiej

skuteczności stanowi mechanizm podwójnie

istotny dla wypalenia zawodowego - wprost

mu przeciwdziałając ogranicza jednocześnie

rozwój drugiego mechanizmu

współodpowiedzialnego za wzrost wypalenia

WNIOSKI :



Należy już na etapie przygotowania zawodowego

uczyć pielęgniarki pewnych umiejętności

społecznych (treningi antystresowe,

asertywności) i zwiększać kompetencje społeczne

(trening interpersonalny)



Reforma szkolnictwa (przesunięcie terminu

wyboru zawodu o 4, 5 lat) – szkolnictwo

pomaturalne i wyższe



Wprowadzanie w ramach szkoleń tzw. grup

Balinta (analiza i poszukiwanie skutecznych

sposobów rozwiązywania problemów

powstających w kontakcie z człowiekiem chorym)

Document Outline