Ochrona roślin w

rolnictwie ekologicznym

Prof.dr hab. Stanisław Ignatowicz

SGGW

Katedra Entomologii Stosowanej

ul. Nowoursynowska 159,

Warszawa

Konwencjonalne metody w rolnictwie, oparte

na stosowaniu

chemizacji

, mogą negatywnie

wpływać na ekosystemy poprzez:



bezpośrednie działanie toksyczne,



niszczenie łańcucha żywieniowego,



osłabianie systemów odpornościowych,



zakłócenia sygnałów chemicznych, za
pomocą których wiele organizmów
komunikuje się.

Konwencjonalne metody w
rolnictwie

Rolnictwo ekologiczne

W rolnictwie ekologicznym nie używa się

pestycydów, natomiast stosuje się

integrację

różnych zabiegów agrotechnicznych, do których
należą:

•

zwiększanie różnorodności gatunków
uprawianych roślin poprzez zmianowanie i
zasiewy mieszane, uprawy współrzędne;

•

nawożenie organiczne w celu stymulacji
biologicznej aktywności gleby;

•

umiejętne stosowanie wybranych biologicznych
technik zwalczania, ekstraktów roślinnych i
minerałów.

Choroby i szkodniki

Choroby i szkodniki nie stanowią generalnie istotnych

problemów w dobrze założonym gospodarstwie

ekologicznym, chociaż czasami występują sytuacje

wymagające działań interwencyjnych



Optymalne warunki glebowe i zrównoważone

nawożenie - roślina opiera się działaniu

szkodników i patogenów i w efekcie pozostaje

zdrowa.



Zdolność roślin do opierania się szkodnikom i

chorobom - synteza

białek odpowiedzialnych

za reakcje odpornościowe

Synteza białek

Zakłócenie syntezy tych białek może nastąpić

przez:

•

bezpośredni wpływ pestycydów

•

niezrównowa

one nawo

enie prowadz

ce do

nadmiernego pobierania przez ro

liny

niektórych sk

adników pokarmowych i w

kilku przypadkach przez hamowanie

pobierania innych.

Zakłócenie syntezy białek

W przypadku

zakłócenia syntezy białek

tworzą się w roślinie:

•

rozpuszczalne w wodzie cukry i związki
azotu,

•

wolne aminokwasy.

Te rozpuszczalne związki są idealnym źródłem

pokarmu dla patogenów

Zwalczanie chorób i
szkodników

Potrzeba zwalczania chorób i szkodników

często jest wynikiem problemów
spowodowanych przez:

•

uproszczone zmianowanie,

•

brak zróżnicowania odmianowego,

•

wzrost odporności szkodników i patogenów na
pestycydy,

•

bezpośredni lub pośredni wpływ pestycydów
na organizmy pożyteczne i zdrowotność roślin.

Zmianowanie



Zmianowanie (prawidłowe
następstwo roślin) ma na celu
zapobieganie zmęczeniu
gleby wynikającemu z
jednostronnego użytkowania
w następstwie powtarzającej
się lub częstej uprawy tych
samych gatunków roślin.

Prawidłowy dobór roślin



Prawidłowy dobór roślin

zmianowaniu decyduje o
korzystnym stanie fitosanitarnym
gleby, w którym mikroorganizmy
antagonistyczne ograniczają
gęstość inokulum lub osłabiają
uzdolnienia chorobotwórcze
patogenów.

Płodozmian

Rośliny przerywające

niezbożowe i zbożowe

do płodozmianów o
dużym wysyceniu
zbóż

•

z nie zbożowych
rośliny z rodziny
Cruciferae, a
zwłaszcza

rzepak

•

a z roślin
zbożowych -

owies

Przyorywanie



Ważnym elementem
zmianowania również
w aspekcie
zdrowotności są

przyorywane w
całości rośliny
poprzedzające plon
główny

Pod wpływem przyorania:



soi

notowano ograniczenie występowania

parcha zwykłego ziemniaka;



trawy sudańskiej

uzyskano ograniczenie

werticiliozy ziemniaka;



żyta

w międzyrzędziach chmielu

uzyskiwano znaczące ograniczenie
werticiliozy chmielu.

Zasiewy mieszane



Obniżenie podatności
roślin na choroby można
również osiągnąć przez
uprawę zasiewów
mieszanych.



Międzygatunkowe
mieszaniny propagowane
były w naszym kraju już
pod koniec XIX wieku.

Albin Jakub Kohn w dziele
„O siewach mięszanych”

wymieniał korzyści wspólnych
zasiewów:

’

Rolnik

cy ci

gle w swobodnej

przyrodzie, patrz

c nieustannie na

wszystko co si

o niego dzieje,

powinien si

uczy

od niej, jak

post

powa

z siewami, aby tanim

kosztem powi

kszy

produkcj

(...)

’

Liczne badania rolników, le

ników i

ogrodników stwierdzi

e ro

liny

rozmaitego rodzaju obok siebie

rosn

ce, tak co do ilo

ci, jak co do

jako

ci lepsze plony wydaj

, ni

eli

gdyby uros

y (...) w zupe

nej czysto

ci.

Nadto spostrze

ono, że siewy

szane mniej ulegaj

chorobom i

szkodliwym owadom, ni

eli siewy

niemi

szane...„.

Obecnie między innymi
zaleca się:

Mieszaniny motylkowatych drobnonasiennych

tj. koniczyny lub lucerny z trawami jako

liny przerywające w zmianowaniu z

wysokim udziałem zb

óż, które

wywierają

korzystny wpływ na



stan fitosanitarny gleby,



popraw

zdrowotno

ci i plonowania ro

lin

nast

pczych oraz



wzbogacenie gleby w azot, fosfor, potas i

wapń.

Ponadto preferuje się
mieszaniny:



międzygatunkowe zbóż,



wewnątrzgatunkowe
odmian zbóż.

W zasiewach tych funkcjonują

rozmaite mechanizmy
biologiczne ograniczania
chorób wynikające z

genetycznego

zróżnicowania

łanu.

Systemy
produkcji

Zawartość mykotoksyn w mg/kg

MON

NIV

DON

Roma

Kobra

Roma

Kobra

Roma

Kobra

ekologiczny

0,036

0,013

integrowany

0,033

0,010

konwencjonaln
y

0,011

0,025

0,011

monokultura

0,018

Uprawa współrzędna roślin



Metoda naturalna, do której się
obecnie powraca.



Koncepcja tego sposobu uprawy
powstała również ze spostrzeżenia
małej stabilności monokultur.



Przyroda nie zna monokultur.

Uprawa współrzędna roślin



Różnorodność

gatunkowa zespołów

roślinnych sprzyja

bujnemu życiu gleby i

wywiera korzystny

wpływ na zdrowotność

roślin.

Mechanizmy wzajemnego
oddziaływania roślin sąsiadujących ze
sobą:

konkurencja o zasoby

siedliska

oraz

poprzez wytwarzanie

biologicznie aktywnych

substancji chemicznych

przez

ywe lub

rozkładaj

ce si

tkanki

linne

co okre

lane jest mianem

allelopatii

Uprawa współrzędna roślin

Przez trafny dobór roślin do uprawy współrzędnej

uzyskuje się zwykle lepsze wykorzystanie

składników pokarmowych i światła.

Korzystne

współdziałanie

zespołów roślinnych

prowadzi do:

•

poprawy zdrowotności roślin,

•

wyższych plonów,

•

ograniczenia chwastów,

•

poprawy struktury gleby,

•

polepszenia smaku owoców i warzyw.

Przykłady współdziałania zespołów
roślinnych wykorzystywane w praktyce
rolniczej:



uprawa wspó

dna kukurydzy z ró

nymi

str

czkowymi i kukurydzy z trawami,



sałaty i szpinaku z rzodkwi

i rzodkiewk

ą,



uprawie warzyw z warzywam

i truskawk

(oddziały

nia

ochronne),



zió

i ro

lin przyprawowych z innymi

linami ogrodniczymi.

Ekstrakty roślinne

Ekstrakty roślinne uruchamiają mechanizmy

odpornościowe u chronionych roślin.

Przykłady preparatów na bazie skrzypu, czosnku,

cebuli czy chrzanu

przeciw chorobom

grzybowym

Przykłady preparatów na bazie lulka, żywokostu,

wrotyczu, orlicy pospolitej, piołunu bylicy,
rumianu

przeciw mszycy i innym szkodnikom

Ekstrakty roślinne

Ochronne działanie

ekstraktów roślinnych:



strukturalne

wzmocnienie ro

lin



zwi

kszenie odporności

na penetracj

grzybni

patogenów,



spowodowanie

bujniejszego wzrostu.

Ekstrakty roślinne



Ekstrakty

wodorostów

zawierają składniki
pokarmowe,
pierwiastki śladowe,
substancje
wzrostowe i
witaminy i reakcją
roślin na traktowanie
nimi jest

wzrost

odporności



Skrzyp

zawiera

toksyczną dla
grzybów

saponinę

jak również

kwas

krzemowy

, który

także wykazuje
ochronne działanie.

Ekstrakty roślinne

toksyczne

repelenty

Neem

Uzyskuje się już na skalę komercyjną i z

powodzeniem stosuje się w praktyce.

Preparat Neem z nasion drzew miodli indyjskiej

rosnących w strefie tropikalnej i

subtropikalnej.

Aktywna substancja tego preparatu to

azadirachtina

posiadająca działanie

repelentne i antyżywieniowe w stosunku do

wielu szkodników, a szczególnie efektywnie

ogranicza ich formy larwalne.

Ekstrakt z grejpfruta

Ekstrakt roślinny produkowany metodami

przemysłowymi i wykorzystywanym w ochronie

roślin.

Produkt o bardzo złożonym składzie i wykazuje

silne działanie bakteriobójcze oraz grzybobójcze.

Oddziałując na grzyby chorobotwórcze powoduje

drastyczne

obni

enie kie

kowania zarodników

grzybów, odwodnienie grzybni prowadzące do jej

zamierania oraz zamieranie i wykruszanie się

ęś

ci skupie

zarodników rdzy

Kombinacja

% szyszek

porażonych

przez

grzyby z

rodzaju

Fusarium

Występowanie

mączniaka

rzekomego na

szyszkach

w %

Występowanie

mączniaka

prawdziwego

na szyszkach w

Biosept
33SL 0,1%

1,55

1,15

0,25

Grevit
0,2%

0,6

0,60

0,30

Mesenger
0,03%

1,05

1,00

0,10

Zato
0,025%
Aliette
0,25%

1,2

0,95

0,45

Aliette
0,25%
Saprol
0,15%

1,3

6,90

0,80

Kontrola

1,80

8,25

1,80

Porażenie roślin chmielu przez Pseudoperonospora

humuli i Sphaeroteca humuli w Kępie w 2002 r.

Kombinacja

Plon

chmielu

suchego z 1

ha pełna

obsada

[t]

Zawartość

á-kw. (%)

Plon á-

kwasów

z 1 ha

(średnia

liczba

pędów) w

Plon á-kw. z

1 ha (pełna

obsada)

[kg]

Biosept
33SL 0,1%

2,05

8,90

195,80

182,45

Grevit
0,2%

1,5

9,63

154,08

144,45

Mesenger
0,03%

1,88

9,02

180,40

169,57

Zato
0,025%
Aliette
0,25%

1,58

9,05

151,13

142,99

Aliette
0,25%
Saprol
0,15%

1,44

9,39

143,66

135,21

Kontrola

1,39

9,06

134,08

125,93

Dziękuję za uwagę!

Document Outline

Slide 1
Slide 2
Slide 3
Slide 4
Slide 5
Slide 6
Slide 7
Slide 8
Slide 9
Slide 10
Slide 11
Slide 12
Slide 13
Slide 14
Slide 15
Slide 16
Slide 17
Slide 18
Slide 19
Slide 20
Slide 21
Slide 22
Slide 23
Slide 24
Slide 25
Slide 26
Slide 27
Slide 28
Slide 29
Slide 30
Slide 31
Slide 32