Topinambur
(Helianthus tuberosus)
Topinambur
(Helianthus tuberosus)
Charakterystyka botaniczna
Słonecznik bulwiasty, należy do rodziny złożonych i jest
blisko spokrewniony ze słonecznikiem zwyczajnym.
Wysokość roślin waha się od 2 do 4m, łodygi są
wzniesione, o średnicy do 3 cm. Rośliny wytwarzają
podziemne stolony, na końcach których tworzą się
bulwy o wypukłych oczkach i nieregularnym kształcie.
Barwa skórki bulw może być biała, żółta lub czerwona,
aż do fioletowej.
Charakterystyka botaniczna
Liście są duże, o długości ponad 20 cm, owalno-
sercowate, szerokie, osadzone na długich
ogonkach.
Kwiatostanami są koszyczki o średnicy do 8 cm,
znajdujące się na szczycie łodygi i na końcach
górnych odgałęzień.
Owocami są niełupki, drobniejsze niż u słonecznika
Jest to roślina owadopylna
Charakterystyka botaniczna
Topinambur jest rośliną dnia krótkiego, dlatego długi
dzień letni w naszej szerokości geograficznej powoduje
zahamowanie rozwoju generatywnego.
Niektóre biotypy uprawiane zakwitają we wrześniu lub
październiku, ale w większości przypadków nasiona nie
dojrzewają przed narastaniem jesiennych przymrozków.
Dlatego też na skalę produkcyjną topinambur
rozmnażany jest wyłącznie wegetatywnie.
Znaczenie gospodarcze
Gatunek ten sprowadzono do Polski w XIX wieku jako
roślinę dekoracyjną i przez długi okres czasu
spełniał właśnie taką funkcję.
Obecnie istnieje już wiele innych zastosowań tej
rośliny:
Liście i łodygi – karma dla zwierząt gospodarczych
Bulwy – produkcja alkoholu i syropów
fruktozowych, pasza dla zwierząt, cele kulinarne,
surowiec zielarski.
Znaczenie gospodarcze
…
ale jako gatunek mający ogromną zdolność
wiązania energii słonecznej i przetwarzania jej
na masę biologiczną, może być również
wykorzystywany jako …
… roślina energetyczna.
Wymagania klimatyczno - glebowe
Topinambur, podobnie jak i inne rośliny okopowe,
najlepiej udaje się na glebach średnio zwięzłych,
przewiewnych o dużej zasobności w składniki
pokarmowe i dostatecznej wilgotności.
Roślina ta ma jednak przewagę nad ziemniakami, że
posadzona jesienią wcześnie rozpoczyna wegetację
i lepiej wykorzystuje zasoby wody pozimowej. Posiada
przy tym silniejsze system korzeniowy i szybciej
zacienia glebę niż inne rośliny okopowe, może być
wobec tego uprawiana na gorszych stanowiskach.
Wymagania klimatyczno - glebowe
Na glebach podmokłych i kwaśnych topinambur
słabo plonuje. Zaletą tego gatunku (zwłaszcza
w przypadku stanowisk trudnych do uprawy
np. na stoku) jest możliwość samoodnawiania
się, co eliminuje konieczność corocznych
nasadzeń.
Agrotechnika - sadzenie
Sadzenie bulw topinamburu można wykonać
jesienią (XI - XII) lub wczesna wiosną (III – IV).
Bulwy są odporne na niskie temperatury.
Ukorzeniają się i kiełkują już w temperaturze
gleby 4-5
o
C. Korzystniejszy wydaje się więc
jesienny termin sadzenia, ponieważ rośliny
rozpoczynają wegetacje zanim gleba obeschnie
i nadaje się do mechanicznej uprawy. W efekcie
okres wegetacyjny wydłuża się przynajmniej o
3 tygodnie, co wpływa korzystanie na plony.
Agrotechnika
Głębokość sadzenia wynosi 10 – 15 cm jesienią i 5-10
cm wiosną. Do sadzenia wykorzystuje się sadzarki do
ziemniaków lub wysadza bulwy 40-60 g ręcznie ,,pod
skibę’’. Rozstawa rzędów wynosi 0,7-1,0 m, w rzędzie
50-60 cm.Potrzeba ok. 1,5 ton sadzeniaków na 1 ha.
Przy niedostatku sadzeniaków rozstawę rzędów
można zwiększyć nawet do 2m, a w rzędzie wysadzać
bulwy co 1m. Zwiększa się wówczas dawkę nawozów,
szczególnie azotowych, aby rośliny szybko okryły
międzyrzędzia i zahamowały rozwój chwastów.
Agrotechnika - nawożenie
W zależności od zasobności gleby i przedplonu ustala się
dawki nawozów NPK. Przy przeciętnych warunkach
kultury i zasobności gleby zalecane są dawki na 1 ha:
80-120 kg N
60-80 kg P
2
O
5
120-160 kg K
2
O
Nawozy azotowe stosuje się zwykle w dwu równych
dawkach, pierwszą przed sadzeniem, razem z fosforem
i potasem, a drugą, kiedy rośliny mają ok. 50 cm
wysokości.
Agrotechnika - zbiór
Zbioru części nadziemnych można dokonać
już w październiku (po zaschnięciu łodyg),
stosując przy tym sieczkarnię samobieżną w
zestawie z odpowiednimi przyczepami.
Jeśli planujemy wiosenny termin kopania bulw,
wówczas łodygi ścina się zimą w czasie
mrozów, aby unikać ugniatania gleby z
zimującymi w niej bulwami.
Potencjał plonotwórczy
Topinambur jest gatunkiem o bardzo wysokim
potencjale produkcyjnym. Na żyznych glebach,
przy dostatku wody, plony świeżej biomasy mogą
dochodzić do 200 ton z hektara, a plon samych
bulw do 90 t/ha.
W warunkach polskich średni plon suchej masy
waha się w granicach 10-16 t/ha.
Wartość opałowa – 17,8-18,5 MJ/kg
Potencjał energetyczny topinamburu
Rodzaj
plonu
Wielkość
plonu [t/ha]
Wykorzystanie
plonu
Wielkość
produkcji
[z 1ha]
Zielonka
100
Produkcja
biogazu
53500m
3
Słoma
50
Spalanie
900 GJ
Bulwy
25
Etanol
2600 dm
3