Przyczyny wypadków na 

Przyczyny wypadków na 

lekcji wychowania 

lekcji wychowania 

fizycznego

fizycznego

 

 

BEZPIECZEŃSTWO UCZNIÓW NA ZAJĘCIACH Z WYCHOWANIA 
FIZYCZNEGO
W wielu szkołach w czasie zajęć ruchowych , każdego roku zdarza się 
wiele nieszczęśliwych wypadków. U odpowiedzialnego, rozważnego, 
przewidującego nauczyciela wypadki zdarzają się bardzo rzadko . 
Przewidywać może tylko ten nauczyciel , który zna dobrze psychikę 
ucznia. Dobry nauczyciel wie w którym momencie musi ochraniać 
ćwiczącego . Posiada zasób wiedzy , który przydatny jest podczas 
zabezpieczania stanowiska ćwiczebnego czy tworzenia odpowiednich form 
organizacyjnych w zależności od realizowanego tematu. Zadawane przez 
niego zadania są dopasowane do indywidualnych potrzeb i możliwości 
uczniów, zgodnie ze wskazaniami metodyki 

wychowania fizycznego. 

 

 

DLA POTRZEB PROFILAKTYKI WYCHOWANIA FIZYCZNEGO PRZYCZYNY 
POWSTAWANIA WYPADKÓW MOŻNA PODZIELIĆ NA:

- przyczyny powstałe z winy prowadzącego ,
- przyczyny wypływające z osobowości ćwiczącego, 
- przyczyny o charakterze technicznym.

Przyczyny powstałe z winy prowadzącego:

-najczęstszą przyczyną wypadków z winy nauczyciela jest zła 
organizacja zajęć:
-zły podział na zespoły lub brak takiego podziału,
-rozmieszczenie ćwiczących zbyt blisko ścian, 

przeszkód, lub brak takiego podziału ,
-nieprzemyślany sposób przenoszenia przyborów, 

przyrządów,
-brak lub zła ochrona przy ćwiczeniach trudnych

 i niebezpiecznych,
-złe przygotowanie obiektów i urządzeń,
-nieustalony sposób przychodzenia na zajęcia

 i wychodzenia z zajęć,
-brak dyscypliny,
- nie uwzględnianie zasad nauczania ruchu. 

 

 

Przyczyny wynikające z osobowości ucznia:

-brak dyscypliny przy wykonywaniu poszczególnych ćwiczeń (brak 
wykonywania poleceń nauczyciela, uczeń jako demonstrator, 
ćwiczenia przewyższające możliwości fizyczne ucznia),
-przeżycia osobiste (kłopoty rodzinne, złe samopoczucie, radość 
powodująca podejmowanie zadań przerastających możliwości-
ćwiczenia wykonywane są beztrosko bez jakiejkolwiek 
samokontroli),
-brak rozgrzewki,
-znużenie (obniżenie samokontroli-każde zadanie może prowadzić 
do popełnienia błędu),
-strach (odwaga, tchórzostwo),
-niehigieniczny tryb życia (w tym również złe i nieregularne 
odżywianie czy wręcz głodowanie dla zachowania szczupłej 
sylwetki),
-pochopne nie przemyślane ćwiczenia (należy zwrócić uwagę 
uczniowi na konsekwencje wynikające z pochopności 
wykonywania ćwiczeń),
-uprzedzenie do ćwiczeń (uprzedzenie do ćwiczeń jest częstym 
powodem wypadków),
-trema lub przedstartowa gorączka (powoduje ona mniej 
skoordynowane ruchy , pocenie się),
-brak znajomości zasad samoochrony9rola nauczyciela , który 
przed każdym trudniejszym ćwiczeniem uczy tej umiejętności).

 

 

Przyczyny techniczne:

Nie przygotowane do zajęć obiekty sportowe,
- śliska i mokra nawierzchnia,
- niedostateczne wyposażenie w sprzęt i ubiór ćwiczącego,
- zły stan rozbiegu oraz miejsca odbicia 

(zła belka),
- zły stan bieżni,
- nierówna nawierzchnia bieżni,
- niedopasowane obuwie i ubiór,
- brak atestu na sprzęt sportowy,
- brak podstawowych zasad BHP

przy korzystaniu że sprzętu,

 

 

Nauczyciel wychowania fizycznego jest odpowiedzialny za 
zdrowie i 
bezpieczeństwo młodzieży na zajęciach wychowania fizycznego. 
Do jego obowiązków należy stosowanie wszelkich dostępnych 
środków zapobiegających wypadkom, a w szczególności: 
- organizowanie odpowiednich warunków zajęć i stosowanie 
przepisów bezpieczeństwa związanych z realizacją 
poszczególnych działów ćwiczeń, 
- zapewnienie wzorowej dyscypliny na zajęciach i uświadomienie 
uczniom niebezpieczeństwa wynikającego z nieprzestrzegania 
poleceń oraz regulaminów korzystania z urządzeń sportowych i 
regulaminów gier sportowych, 
- systematyczne kontrolowanie stanu urządzeń i sprzętu 
sportowego, natychmiastowe usuwanie z użytku sprzętu 
uszkodzonego, 
- zwracanie uwagi na stan nawierzchni boiska sportowego, 
bieżni oraz skoczni lekkoatletycznej, 
- wydawanie młodzieży poleceń niezwłocznego usuwania 
zauważonych usterek. 

 

 

Każdego roku w czasie zajęć ruchowych zdarza się wiele 
nieszczęśliwych wypadków. Przeważnie są to drobne urazy ciała, 
bywają jednak wypadki poważne, aż do śmiertelnych włącznie. Każdy 
wypadek łączy się z cierpieniem dziecka, bulwersuje rodziców i 
środowisko, zawsze działa przeciwko wychowaniu fizycznemu i 
nauczycielowi. Dlatego właśnie szczególną uwagę należy zwracać na 
organizację ćwiczeń i ustawienie ćwiczących. 

       

Ćwiczenia rzutów

 nauczyciel powinien nadzorować osobiście. 

Również osobiście powinien kierować przebiegiem 

gier sportowych

, by 

systematycznie wdrażać uczniów do przestrzegania regulaminów. 
Ważnym zadaniem dla nauczyciela powinno być wdrażanie uczniów 
do samoochrony i asekuracji. Przy podziale na grupy nauczyciel 
powinien wyraźnie określić zadania poszczególnym grupom i ich 
kierownikom, wyznaczyć miejsce do ćwiczeń, a funkcje pomocnicze 
powierzyć odpowiednio przygotowanym uczniom. 

 

 

Obowiązkiem nauczyciela jest zapewnić uczniom 
bezpieczeństwo nie tylko na lekcjach, ale także przed lekcją oraz 
bezpośrednio po niej. Najwięcej wypadków zdarza się nie 
podczas lekcji, lecz przed nią lub po niej, gdy opieka ze strony 
nauczyciela jest słaba lub w ogóle jej nie ma. Często zdarza się, 
że uczniowie wchodzą do sali gimnastycznej podczas przerwy, 
ćwiczą bez ochrony potrącając się przy tym, wygłupiają, a o 
wypadek w takiej sytuacji nie trudno. Prowadząc lekcje 
nauczyciel powinien wiedzieć ilu uczniów ćwiczy, ilu jest 
zwolnionych z ćwiczeń, zawsze być zorientowanym co się dzieje 
z uczniami, gdzie się znajdują i co robią. 

Dla zapewnienia bezpieczeństwa ćwiczącym duże znaczenie ma 
wybór oraz przydzielenie poszczególnym grupom odpowiednich 
miejsc do ćwiczeń. Ciasne ustawienie uczniów sprzyja 
wzajemnemu potrącaniu się, a o wypadek wtedy nie trudno. 
Wybierając i przydzielając miejsca do ćwiczeń nauczyciel musi 
pamiętać o wyborze odpowiedniego miejsca dla siebie, z 
którego będzie widział wszystkich uczniów, sam będzie przez 
nich widziany i z którego będzie mógł swobodnie udzielać 
wskazówek, kontrolować i kierować ćwiczeniami. 

 

 

Jeżeli uczniowie ćwiczą jednocześnie w różnych punktach, konieczna 
jest kontrola i nadzór nad poszczególnymi grupami. Jest to 
szczególnie ważne przy rzutach oszczepem, dyskiem, pchnięciu kulą. 
Niedopuszczalne jest wykonywanie rzutów na małym boisku 
szkolnym, zwłaszcza podczas przerw, gdy na boisku znajdują się 
dzieci z całej szkoły lub jednocześnie organizowane są gry i rzuty. 
Dziecko w pogoni za piłką może wpaść na rzutnię i zostać uderzone. 
Wychowanie uczniów w świadomej dyscyplinie jest niezbędnym 
warunkiem poprzedzającym organizowanie ich w samodzielne grupy 
ćwiczebne, przy pozostawieniu im znacznej swobody w czasie ćwiczeń 
i wzajemnym ochranianiu się. 

Dla bezpieczeństwa uczniów konieczne jest również zorganizowanie 
ochrony i pomocy podczas wykonywania ćwiczeń. Stosując ochronę 
nie chcemy odbierać uczniowi przyjemności i emocji pewnego ryzyka 
przy wykonywaniu trudniejszych ćwiczeń, nie chcemy ograniczać 
możliwości kształcenia jego woli, odwagi oraz wytrwałego dążenia do 
osiągnięcia zamierzonego celu, chcemy go tylko zabezpieczyć w 
momencie niebezpiecznym lub pomóc mu przy wykonywaniu 
ćwiczenia. 

Ochraniając uczniów w czasie lekcji kierujemy się zasadą 

„Ochraniaj nawet najlepiej ćwiczącego”. 

 

 

     

 Z zagadnieniem ochrony ćwiczących łączy się konieczność 

wdrażania i przyzwyczajania uczniów do wzajemnego 
ochraniania się i samoochrony w niebezpiecznej sytuacji. Oprócz 
przestrzegania środków ostrożności nauczyciel przy 
asekurowaniu ćwiczeń na przyrządach powinien: 
- znać technikę wykonywania ćwiczeń i technikę chwytów 
ochronno – asekuracyjnych, 
- wiedzieć, który moment w danym ćwiczeniu jest najbardziej 
niebezpieczny i odpowiednio do tego zająć miejsce tak, aby 
mógł zdążyć udzielić ewentualnej pomocy, 
- umiejętnie ustawić ubezpieczających (asekurujących) przy 
zbiorowym wykonywaniu ćwiczeń, 
- umiejętnie ustawić przyrządy, tak aby ćwiczący nawzajem 
sobie nie przeszkadzali. W miejscu zeskoków lub tam, gdzie 
mogą nastąpić upadki, układać materace lub maty. 

 

 

Już we wrześniu ważna jest wstępna 

diagnoza stanu zdrowia, sprawności 

ruchowej, możliwości danego ucznia. 

Ważna jest indywidualna rozmowa z 

rodzicami o ewentualnych 

przeciwwskazaniach co do wykonywania 

ćwiczeń (alergie, epilepsje, cukrzyca, 

choroby serca, itp.). Całkowite zwolnienie 

uczniów powinno być potwierdzone przez 

specjalistów, co nie znaczy, że uczeń ten 

nie może być wykorzystany do prac 

organizacyjnych - może być pomocny 

nauczycielowi w czasie zajęć.

 

 

Wymaga się od 
nauczyciela ogromnej 
aktywności, 
znajomości 
predyspozycji 
każdego z ćwiczących, 
zdyscyplinowania i 
czujności. Jeśli 
wszystkie te warunki 
zostaną spełnione, 
nauczyciel 
wychowania 
fizycznego nie będzie 
się obawiał o 
bezpieczeństwo 
swoich 
podopiecznych. 

 

 

Bardzo ważny choć często niedoceniany przez 
uczniów jest obowiązujący strój. Powinien być 
dostosowany do warunków zewnętrznych, 
powinien być przewiewny- najlepiej wykonany z 
naturalnych tkanin. Nierzadko uczniowie chcą 
ćwiczyć w obuwiu o śliskiej podeszwie, co może 
być niebezpieczne. Sami ćwicząc w odpowiednim 
obuwiu pokazujemy jakie ono powinno być, aby 
było bezpieczne. Ważne jest także gdzie 
ćwiczymy. Zwracamy uwagę na jak największy 
dostęp świeżego powietrza,  słońca. Powinniśmy 
ćwiczyć jak najczęściej na powietrzu- jedynym 
ograniczeniem jest niska temperatura, deszcz, 
czy silny wiatr. 

 

 

Wypadki i sytuacje niebezpieczne na 
lekcjach są nieuniknione i zdarzają się od 
lat, przy czym połowa z nich na boiskach. 
Przyczyny powstania wypadków można 
podzielić na dwie grupy: pośrednie i 
bezpośrednie. 

Przyczyny pośrednie

 tworzą 

tylko warunki sprzyjające powstaniu 
zagrożeń natomiast same ich nie 
powodują. Do tej grupy przyczyn możemy 
zaliczyć np. słaby rozwój ogólny dziecka, 
brak kwalifikacji nauczyciela, jego nie 
przygotowanie się do lekcji, znużenie 
uczniów pracą umysłową, niehigieniczny 
ogólny tryb życia ucznia, stan pogody w 
czasie zajęć, nieuwzględnienie wieku dzieci 
przez nauczyciela w doborze ćwiczeń, brak 
właściwej kontroli lekarskiej w szkole, zbyt 
liczna grupa ćwiczących, brak umiejętności 
przewidywania nauczyciela, kilka grup 
ćwiczących w sali gimnastycznej

.

 

 

Przyczyny bezpośrednie

 to te, w których związek 

skutku z przyczyną jest od razu widoczny, w których 
występują bliski a nawet ścisły związek skutku z 
czasem i miejscem zdarzenia. Niektóre bezpośrednie 
przyczyny to brak ochrony ćwiczącego, zły dobór 
ćwiczeń, niewłaściwa metoda nauczania ruchu, nie 
wyjaśnienie zadania przez nauczyciela, dopuszczenie 
do brutalnej gry, wadliwe ustawienie ucznia przy 
rzutach lekkoatletycznych, oddziaływanie na uczniów 
straszeniem i krzykiem, naruszanie podstawowych 
zasad bezpieczeństwa, podłoże nie nadające się do 
ćwiczeń, złe rozmieszczenie przyrządów, nie 
sprawdzenie przez nauczyciela terenu ćwiczeń, 
niebezpieczne zachowanie ucznia, niedopuszczalne 
błędy- dobór pary współćwiczących, błędne polecenie 
nauczyciela, jego nieobecność przy grupie, wykonanie 
ćwiczenia przez ucznia niezgodnie z poleceniem 
nauczyciela, nie sprawdzany uszkodzony sprzęt i inne.

 

 

Dużą ostrożność należy zachować podczas 
prowadzenia zajęć w klasach integracyjnych, gdzie są 
dzieci niepełnosprawne. Duża rozmaitość złożonych 
ćwiczeń, różnorodność upośledzeń, słabszy zwykle 
rozwój fizyczny i motoryczny oraz mniejsze na ogół 
umiejętności ruchowe tych dzieci nakładają na 
prowadzącego zajęcia obowiązek bezwzględnego 
przestrzegania zasad bezpieczeństwa. 

Jeżeli w klasie występuje dziecko niedowidzące należy 
zadbać aby sala nie posiadała słupków, wystających 
krawędzi, boisko było o równej powierzchni, a zajęcia 
należy prowadzić w bezpiecznej odległości od 
jakichkolwiek przeszkód. Należy zwrócić baczną uwagę 
na uczniów, którzy popadają w różne skrajne nastroje. 
Ich ruchy są nieprzewidywalne dlatego trzeba ciągle je 
obserwować i zwracać baczną uwagę, kontrolować ich 
sposób postępowania. Do ćwiczenia w parach z 
osobami niepełnosprawnymi należy dobierać 
zrównoważonych, odpowiedzialnych i sprawnych 
fizycznie.

 

 

Dlatego też aby lekcja wychowania fizycznego była 
bezpieczna muszą współpracować dwie strony: 
uczeń i nauczyciel. Nauczyciel dąży do 
zmniejszenia ,, ryzyka” wypadku do minimum i aby 
to osiągnąć powinien brać pod uwagę:

•    sprawdzić na początku zajęć gotowość uczniów 
do ćwiczeń - czy mają prawidłowy ubiór, obuwie, stan 
zdrowia,

•  poinformować uczniów w I części lekcji o 
przewidywanych trudniejszych ćwiczeniach, 
wymagających szczególnej dyscypliny,

• wyciągać konsekwencje wobec uczniów 
stwarzających świadome lub lekkomyślne 
niebezpieczne zachowania, sytuacje zagrożenia, 
naruszające bezpieczeństwo własne lub innych 
uczniów,

• starannie organizować lekcje tj. jej przebieg, 
kolejność ćwiczeń, używanie sprzętu, przyborów, 
rozstawienie zastępów,

• w czasie lekcji nie lekceważyć żadnego wypadku 
lub sytuacji zbliżonej do wypadku.

 

 

B. Zdańkowski, bardzo trafnie sprecyzował przyczyny 
zagrożeń wypadkowych dzieci i młodzieży. Uważa on 
bowiem, że dzieci i młodzież nie mają dostatecznego 
poczucia odpowiedzialności za skutki swego zachowania. 
Nie potrafią również przewidywać sytuacji, w których 
mogą kryć się elementy zagrażające ich zdrowiu lub 
życiu. Wynika to z niepełnego zrozumienia skutków i 
przyczyn określonej sytuacji, braku doświadczenia 
życiowego, nieznajomości wielu zjawisk i procesów, 
trudności prawidłowej oceny skutków działania własnego 
i innych, skłonności do „naginania” faktów do własnych 
wyobrażeń i pragnień, niedoceniania niebezpieczeństw, 
przeceniania swoich możliwości, chęci zaimponowania 
rówieśnikom i dorosłym odwagą a nieraz i brawurą. 
Dlatego też dzieci (młodzież), w większym stopniu niż 
osoby dorosłe, narażone są na różnego rodzaju 
nieszczęśliwe wypadki, powodujące nieraz kalectwo, 
długotrwałe przewlekłe choroby, a nawet śmierć.

 

 

Z analizy wypadków na lekcjach wychowania 
fizycznego wiadomo, że chłopcy ulegają dwukrotnie 
częściej wypadkom niż dziewczęta. Na stan ten 
wpływa m.in. odmienny program zajęć oraz żywsze 
zainteresowania sportowe chłopców. Chłopcy 
chętniej podejmują poza tym ryzyko trudnych 
ćwiczeń, narażając się niewspółmiernie częściej na 
urazy i obrażenia.
Również fakt występowania większości, bo aż 2/3 
wypadków na salach gimnastycznych powinien stać 
się sygnałem do starannego organizowania zajęć w 
pomieszczeniach, szczególnie na lekcji gimnastyki i 
gier sportowych. Większość wypadków zdarza się 
bowiem w wyniku upadku i zderzenia się 
współćwiczących oraz podczas skoku przez kozioł i 
skrzynię.

 

 

A. Olszowski wskazuje na związek urazowości na lekcjach wychowania 

fizycznego z dojrzewaniem płciowym uczniów. Tzw. skok pokwitaniowy, 
któremu towarzyszy niejednokrotnie spadek sprawności fizycznej, 
powoduje niechęć do podejmowania wysiłku. Jeżeli w okresie tej 
zauważalnej zmiany sprawności psychofizycznej uczniów nauczyciel 
stosować będzie jednakowe kryteria ocen i wymagań, doprowadzić 
może do podejmowania przez młodzież działań o podłożu 
ambicjonalnym, zakończonych częstokroć nieszczęśliwie.

 
A. Olszowski wykazał, że podczas ćwiczeń gimnastycznych spotkać można 

się z największą liczbą uszkodzeń średniego i ciężkiego stopnia zarówno 
w grupie dziewcząt jak i chłopców. Przyczyn wypadkowości nie należy w 
zasadzie szukać w stosowaniu niebezpiecznych ćwiczeń i doszukiwać się 
gier zespołowych niewskazanych dla dzieci i młodzieży, lecz w sposobie 
realizacji wskazań programowych. Powody nieszczęśliwych wypadków 
na zajęciach wychowania fizycznego wynikają z nieuwzględniania w 
realizowaniu zajęć programowych znacznych nieraz różnic rozwojowych 
oraz sprawności fizycznej uczniów tej samej klasy oraz z niechętnego 
stosunku części uczniów do obowiązkowych zajęć wychowania 
fizycznego. Prowadzi to zwykle do niezdyscyplinowania, nie właściwego 
wykonywania zadań i poleceń, co grozi wypadkiem. 

 

 

Z. Brudak, autorka licznych publikacji dotyczących bezpiecznego 
prowadzenia lekcji wychowania fizycznego, wskazuje dodatkowo na 
zwiększoną urazowość na lekcjach prowadzonych na boisku i 
stadionach, upatrując przyczyn tego stanu w niezdyscyplinowaniu 
ćwiczących i niestarannym przygotowaniu się nauczyciela do tego 
rodzaju zajęć.

W trakcie przygotowania i przeprowadzenia zajęć w grach i zabawach 
ruchowych oraz grach sportowych, w lekkiej atletyce, w gimnastyce, 
łyżwiarstwie oraz w atletyce terenowej prowadzący w głównej mierze 
winien przestrzegać następujących zasad:

Gry sportowe:

 

1. Nie dopuszczać do brutalnej gry, niepoprawnie grających usuwać. 
2. Nie pozwalać na zwycięstwo za wszelka cenę. 
3. Podczas sędziowania ściśle przestrzegać prawideł gry, nie pozwalać 
na najdrobniejsze przekroczenia przepisów. 
4. Przed każdą gra sprawdzać przydatność boiska do gry, urządzeń, 
przyborów sportowych i ubioru grających. 
5. Poziom grających winien być wyrównany pod względem sprawności 
fizycznej i techniki gry. 
6. Do gry właściwej dopuszczać jedynie młodzież zdrową, sprawną i 
znającą przepisy gry. 
7. Specjalna uwagę należy zwrócić na grę w koszykówkę (m. in. 
przepisowa odległość tablic od ściany) oraz na piłkę nożną, które to gry 
przysparzają najwięcej wypadków wskutek brutalności objawiającej się 
podkładaniem nóg, zderzeniem, popychaniem, kopaniem, trącaniem 
przeciwnika, następowaniem na nogę itp. 

 

 

Lekkoatletyka: 

1. Bieżnia, skocznia, rzutnia powinny mieć przepisowe wymiary i 
urządzenia, jak również taki rozmieszczenie, aby ćwiczący wzajemnie 
sobie nie przeszkadzali. 
2. Przybory do lekkoatletyki: jak kule, oszczepy, dyski, stojaki, 
poprzeczki, kolce, musza mieć przepisowe dla danego wieku wymiary i 
nie mogą być uszkodzone. 
3. Sposób obchodzenia się z przyborami, jak również ich używanie 
musza być przez nauczyciela szczegółowo omówione i pokazane. 
4. Ustawienie młodzieży do ćwiczeń w lekkoatletyce, a szczególnie do 
rzutów musi być dokładnie przez nauczyciela przemyślane, aby dawało 
pełną gwarancje bezpieczeństwa. 
Linie rzutów powinny być wyznaczone kreda, odstępy wytyczone 
chorągiewkami. Szczególnie czujnym i ostrożnym musi być nauczyciel 
przy ćwiczeniach rzutów (oszczep, kula, dysk). 
5. Na boisku nie może znajdować się inna klasa lub przebywać bez celu 
inna młodzież. 
6. Uczniowie wykonują ćwiczenia pod ścisłą kontrola nauczyciela i tylko 
na jego rozkaz lub sygnał. 

 

 

7. Pod żadnym pozorem nauczyciel nie może wydawać uczniowi sprzętu na 
przerwie. Po zakończeniu lekcji sprzęt sportowy musi być zabrany, 
przeliczony i odniesiony w obecności nauczyciela do magazynu. 
8. Przynosić i odnosić sprzęt mogą tylko dyżurni lub wyznaczeni do tych 
czynności uczniowie. 
9. Na lekcjach musi być zachowana pełna dyscyplina, nie można pozwolić 
ćwiczącym na najdrobniejsze wybryki lub nieuwagę. 
10. Do szkoły nie wolno przynosić własnego sprzętu do lekkoatletyki. 
11. Do właściwych rzutów lub skoków nie można przystąpić dopóty, dopóki 
nie przerobi się ćwiczeń przygotowawczych i oswajających. 
12. Skocznia musi być wypełniona taka ilością piasku, aby gwarantowała 
pełne bezpieczeństwo. Przed każdą lekcja piasek powinien być przekopany, 
a przed każdym skokiem i po każdym skoku wyrównany. 

 

 

Gimnastyka: 

1. W czasie przerw i nieobecności nauczyciela sala gimnastyczna 
zastępcza winna być zamknięta na klucz. Do sali wprowadza i 
wyprowadza młodzież tylko ten nauczyciel, który ma lekcję. 
2. W sali i w szatni należy utrzymać zawsze wzorowy porządek. 
3. W "zielonej sali" gimnastycznej wszelkiego rodzaju chwyty (lin, kółek, 
krat, drabinek itp.) winny być kontrolowane 1 - 2 razy do roku (czy nie są 
uszkodzone lub rozluźnione). 
4. Uszkodzone przyrządy, np. podarte materace, złamane czy ewentualnie 
niekompletne przyrządy zabezpieczyć, aż do naprawy. 
Nie wolno ich używać, nawet przy najprostszych ćwiczeniach. 
5. Należy nauczyć młodzież przenoszenia przyrządów oraz wymagać od 
niej umiejętnego obchodzenia się z przyrządami i przyborami. 
6. Przyrządy do wykonywania skoków gimnastycznych należy tak ustawić 
do ćwiczeń, aby nie doszło do wypadku, tzn. tak, aby było miejsce do 
rozbiegu, za materacem zaś należy przewidzieć 5 - 6 metrową przestrzeń 
wolną od ściany lub od innej stałej przeszkody. 

 

 

7. Po ustawieniu przyrządów należy je sprawdzić, czy wspierają się całą 
powierzchnią podstawy na podłodze i czy są dobrze złożone (skrzynie, 
kozioł, koń, równoważnia, odskocznia, materac). 
8. Kolumnę ćwiczebną należy tak ustawić, aby ćwiczący wzajemnie sobie 
nie przeszkadzali, skrajne szeregi i rzędy nie były zbyt blisko ściany, 
kaloryferów, przyrządów itp. 
9. Przy wykonywaniu ćwiczeń trudniejszych na przyrządach należy 
zapewnić dobrą asekurację oraz uczyć młodzież samoochrony, a także 
uświadomić ją o niebezpieczeństwie wynikającym ze złego wykonywania 
ćwiczenia. 
10. Należy ujednolicić ubiór ćwiczących, a szczególnie obuwie. Należy 
jednoznacznie ustalić czy obuwie ma być na skórzanej, czy gumowej 
podeszwie. 
11. Sale zastępcze o wymiarach poniżej 9x18 metrów nie nadają się do 
urządzania „wyścigów”. 

 

 

Łyżwiarstwo:

 

1. Przy prowadzeniu zajęć na lodzie nauczyciel musi mieć 
gwarancję, że lód nie załamie się, a jego powierzchnia jest cała i 
gładka. 
2. Dzieci winny być odpowiednio ubrane i zabezpieczone przed 
odmrożeniem (nóg, rąk, nosa, policzków) 
3. Łyżwy powinny być w dobrym stanie i silnie przytwierdzone do 
butów. 
4. Należy oswoić dzieci z łyżwami, lodem, utrzymywaniem 
równowagi i umiejętnością padania (siadanie na lodzie). 
5. Należy pamiętać o najczęściej spotykanych wypadkach na 
lodzie i o okolicznościach, w jakich się zdarzają, aby im 
przeciwdziałać (np. usztywnianie nóg, przechylanie tułowia do 
przodu, krzyżowanie łyżew, nie przestrzeganie 
jednokierunkowego ruchu, zbyt szybka jazda, źle umocowane 
łyżwy, brak dyscypliny, popychanie się, podkładanie nóg itp.). 
6. Nauczyciel musi brać pod uwagę temperaturę powietrza, 
pogodę, wiatr i odpowiednio dozować czas ćwiczeń, jak również 
ich rodzaj - należy pamiętać nie tylko o hartowaniu młodzieży, ale 
również o tym, aby jej nie przeziębić. 

 

 

Ćwiczenia, gry i atletyka terenowa: 

1. Nauczyciel powinien znać doskonale teren i jego układ, w którym 
będzie przeprowadzać ćwiczenia. 
2. Wiedzieć, że podkład terenu jest zawsze korzystniejszy, jeśli jest 
miękki, elastyczny, nie ma w nim niewidocznych dołów, ostrych 
kamieni, wystających z drzew suchych gałęzi itp. 
3. Pamiętać o tym, ze naturalne przeszkody, jak: rowy, potoki, skarpy, 
drzewa, mogą zastąpić częściowo przyrząd gimnastyczny do 
wspinania, zwisów, ćwiczeń równoważnych. 
4. Prowadzić sam od początku do końca całe zajęcia, pokazywać 
sposób pokonywania danej przeszkody, ochraniać przy 
poszczególnych ćwiczeniach wszystkich

 

ćwiczących. 

5. Zabierać na każde ćwiczenia terenowe apteczkę podręczna. 

 

 

Od 1997 roku rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 2.09.1997 
obowiązuje w szkołach Uchwała nr 14 Rady Ministrów z dnia 
1.02.1991 r. w sprawie służby bezpieczeństwa i higieny pracy, która 
przewiduje powołanie w szkołach oraz wszystkich placówkach 
oświatowych zatrudniających przynajmniej pięciu pracowników 
etatowych, pracownika służby bhp, którego zadaniem jest 
prowadzenie szeroko zakrojonej profilaktyki zapobiegającej 
wypadkom w szkole wśród uczniów i pracowników, rejestr 
zaistniałych wypadków, sporządzanie dokumentacji ze szczegółową 
analizą przyczyn i formułowanie wniosków w celu zapobiegania 
następnym.
Problem zakwalifikowania ucznia do zajęć sportowych reguluje 
Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 25 czerwca 2003 roku w 
sprawie zakresu i organizacji profilaktycznej opieki zdrowotnej nad 
dziećmi i młodzieżą (Dz. U. Nr 130 z dn. 24.07.2003r.) 

 

 

W związku z dyspozycjami zawartymi w § 3 pkt 3b niniejszego 

Rozporządzenia “Profilaktyczna opieka zdrowotna nad uczniami 
obejmuje … profilaktyczne badania lekarskie (bilanse zdrowia) w 
zakresie … kwalifikacji do zajęć wychowania fizycznego i sportu 
szkolnego” uznaje się, że zakwalifikowanie ucznia do zajęć z 
wychowania fizycznego (bez ograniczeń lub z odpowiednimi 
zaleceniami zapisanymi przez lekarza w pozycji “grupa na zajęciach 
wf” (– patrz załącznik nr 1 do Rozporządzenia) jest równoznaczne z 
dopuszczeniem do zajęć i zawodów sportowych, szkolnych i 
międzyszkolnych sporcie szkolnym w zakresie ustalonym przez 
lekarza. 

Pod pojęciem “sport szkolny” rozumie się wszelkie zajęcia sportowe 

szkolne, lekcyjne, pozalekcyjne i pozaszkolne (treningi, sprawdziany, 
zawody itp.), których program (dyscypliny, konkurencje, wiek 
uczestników, obciążenia startowe) jest zgodny z realizowanym w 
szkole programem wychowania fizycznego i ustalanym co roku przez 
Zarząd Główny Szkolnego Związku Sportowego i zatwierdzanym 
przez Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu. 

 

 

W związku z tym za dopuszczonych do wszelkich zajęć w zakresie 

sportu szkolnego uznaje się wszystkich uczniów, którzy podczas 
profilaktycznych badań lekarskich zostali dopuszczeni do zajęć z 
wychowania fizycznego zakresie ustalonym przez lekarza 
przeprowadzającego okresowe badania profilaktyczne 
(kwalifikacje do grup A, A2, B, B2, C, C1). 

Dokumentem stwierdzającym dopuszczenie do zawodów jest 

imienna lista uczniów sporządzona na podstawie dokumentacji o 
badaniach profilaktycznych, potwierdzona przez dyrektora szkoły 
lub lekarza sprawującego opiekę profilaktyczną. Nie należy 
natomiast domagać się przeprowadzania przez lekarza 
każdorazowo badań przed kolejnymi zawodami i potwierdzenia 
tego faktu na zbiorowej liście. Podstawowym źródłem informacji 
w tym zakresie i podstawą do sporządzenia list 
dopuszczeniowych do określonych zajęć jest dokumentacja o 
badaniach profilaktycznych. 

Wszystkie ww. ustalenia dotyczą także zawodów organizowanych 

dla Szkolnych i Uczniowskich Klubów Sportowych (bez względu 
na ich status prawny, o ile uczestniczy w nich młodzież szkolna).

 

 

W szkolnym wychowaniu fizycznym i sporcie zdarzają się różne 

wypadki, najczęściej są to indywidualne urazy powodujące 
chwilową niezdolność do zajęć szkolnych.

Najczęściej notowane urazy to:
złamania kończyn górnych i dolnych,
zwichnięcia,
stłuczenia,
naderwania ścięgien i mięśni,
rany cięte.

Przyczyny tych urazów to:

upadek na twardą nawierzchnię,
zderzenie się ćwiczących,
nieumiejętny uchwyt piłki lub przyrządu,
wadliwe obuwie i niewłaściwy strój sportowy,
niewłaściwa asekuracja ćwiczącego,
brak właściwej rozgrzewki,
brak lub złe przygotowanie techniczne uczniów,
- ciasnota sal gimnastycznych i niewłaściwe ich wyposażenie,
“wygłupianie się" uczniów i wykonywanie ćwiczeń bez wiedzy 

nauczyciela

.

 

 

Większość wypadków zdarza się na sali gimnastycznej podczas zajęć 

z gimnastyki i gier zespołowych.

Rozdział urazów sportowych w odniesieniu do poszczególnych 

dyscyplin sportowych:

1) Gimnastyka;
złamania kości promieniowej lub obu kości przedramienia,
złamanie kończyn dolnych,
złamanie lub zwichnięcie nadgarstka ręki,
zwichnięcie stawu skokowego,
stłuczenia,
złamanie lub naruszenie kręgów szyjnych (stanie na rękach).
2) Gry zespołowe; piłka koszykowa, nożna, siatkowa i ręczna:
- urazy dłoni, zwichnięcia i złamania palców,
zwichnięcia stawu skokowego,
urazy stawu kolanowego,
złamania kończyn dolnych,
złamania i pęknięcia kości śródstopia.

 

 

3) Lekkoatletyka:
urazy stawu kolanowego i skokowego,
zwichnięcia ręki w stawie barkowym (przy rzutach),
złamania kończyn górnych lub dolnych,
otarcia i stłuczenia (upadki na bieżni i skoczni).
4) Narciarstwo i łyżwiarstwo:
złamania głównie kończyn dolnych,
zwichnięcia w stawie skokowym,
urazy stawu kolanowego.
5) Pływanie:
omdlenia,
zachłyśnięcie się wodą,
skaleczenia i stłuczenia,
urazy kręgosłupa (przy skokach),
utonięcia.

 

 

Pierwsza pomoc i czynności związane z zaistniałym 

wypadkiem.

Udzielenie pierwszej pomocy poszkodowanemu w sposób 

właściwy ma bardzo ważne znaczenie zwłaszcza przy 
krwotokach tętniczych lub bolesnych kontuzjach 
występujących przy złamaniach, skręceniach i 
zwichnięciach. 

Do czynności tych należy:

- ustalenie miejsca uszkodzenia i udzielenie pierwszej 

pomocy,

- wezwanie do poszkodowanego higienistki lub lekarza 

szkolnego,

   - jeżeli zachodzi konieczność wezwania karetki pogotowia 

ratunkowego, - powiadomienie dyrekcji szkoły, szkolnej 
służby bhp oraz rodziców,

- zabezpieczenie miejsca wypadku w celu sporządzenia 

protokołu zaistniałego wypadku, usunięcie wszelkich 
przeszkód będących przyczyną zaistniałego wydarzenia w 
celu zapobiegnięcia następnym urazom,

- w przypadku wypadku ciężkiego, zbiorowego lub 

śmiertelnego powiadomić kuratorium oraz prokuraturę.