Teoria i rodzaje
Teoria i rodzaje
Definicja
Kryzys finansowy, to sytuacja, w której
dochodzi do poważnego zawirowania na rynku
finansowym, w efekcie czego następuje
spadek cen aktywów i upadek instytucji
finansowych i niefinansowych. Może on
występować w czterech głównych postaciach:
kryzysu walutowego,
kryzysu bankowego,
kryzysu zadłużenia zagranicznego,
kryzysu systemu finansowego.
Definicja c.d.
Kryzys walutowy – można określić jako
gwałtowne i niespodziewane załamanie kursu
waluty danego kraju w stosunku do walut
światowych oraz jego rezerw walutowych,
bardzo często związane ze znacznym
wzrostem stopy procentowej. Samo załamanie
kursu walutowego, stanowiące istotę kryzysu
walutowego, może mieć różny przebieg w
zależności od obowiązującego w danym kraju
reżimu walutowego.
Rodzaje kryzysu
walutowego
Wyróżnia się następujące modele kryzysu
walutowego:
model pierwszej generacji – zdefiniowany w końcu
lat 70. XX w. przez P. Krugmana, stosuje się do
stabilizowania kursu walutowego (kraje stosujące
sztywny kurs walutowy), w sytuacji, gdy stały deficyt
budżetowy finansowany jest przez Bank Centralny.
Wysoki poziom luki budżetowej sprawia, że rośnie
popyt krajowy oraz import. Finansowanie tej luki
poprzez wypuszczenie na rynek nowego pieniądza
może nieść za sobą presję inflacyjną i aprecjację
waluty krajowej. Powoduje to wzrost importu, przy
jednocześnie relatywnie malejącym eksporcie,
Rodzaje kryzysu
walutowego c.d.
model drugiej generacji – stworzony został
przez M. Obstfelda. Jego założeniem jest
sztywny kurs walut oraz wysoki poziom rezerw
walutowych. Różnica między pierwszym i
drugim modelem jest taka, że w tym modelu
rząd i Bank Centralny mogą zaprzestać obrony
sztywnego kuru waluty narodowej, ponieważ
może okazać się to droższe od dewaluacji,
Rodzaje kryzysu
walutowego c.d.
Model współczesny – nie odnosi się do reżimu sztywnego
kursu walutowego lecz zakłada płynny poziom kursu
walut. Składają się na niego trzy teorie:
pierwsza to teoria „pokusy nadużycia - zgodnie z tą teorią,
brak jest sprawnego systemu kontrolującego instytucje
finansowe, jednocześnie powiązanie dwóch światów – polityki
i gospodarki sprzyja powstawaniu „pokusy nadużycia”.
druga teoria to „efekt zarażenia” - taka sytuacja następuje w
momencie przeniesienia zachowań inwestorów z rynku
początkowo dotkniętego kryzysem na rynki powiązane z nim
politycznie, gospodarczo czy geograficznie.
Trzecia teoria to zjawisko „owczego pędu” - czyli wystąpienie
lub pogłębienie kryzysu wywołane paniką inwestorów, którzy
jako pierwsi chcą otrzymać zwrot swojej inwestycji. Teoria ta
ma podłoże psychologiczne, zachowania inwestorów nie
mają już na tym etapie wiele wspólnego z chłodną kalkulacją
ryzyka inwestycyjnego.
Kryzys bankowy
Kryzys bankowy oznacza okres, w którym
znaczące segmenty systemu bankowego stają
się niepłynne lub niewypłacalne. W celu
identyfikacji poważnych kryzysów należy brać
pod uwagę:
upadłości banków na dużą skalę,
wprowadzenie nadzwyczajnych środków przez rząd
(zablokowanie depozytów, nacjonalizacja, gwarancje
depozytów, plany rekapitalizacji banków),
znaczący run na banki ze strony deponentów,
znaczny rozmiar nieobsługiwanych pożyczek,
koszty programów ratunkowych.
Przyczyny
O wystąpieniu kryzysu bankowego decyduje zaistnienie
niemal jednocześnie kilku czynników. Mogą to być m.in.
zmiany koniunktury danej gospodarki, boom
inwestycyjny czy też kredytowy. Przedsiębiorcy oraz
klienci indywidualni chcący osiągnąć jak największy
zysk podejmują się inwestycji długoterminowych w
nadziei na utrzymanie się dobrej koniunktury
gospodarczej. Często tak napędzana koniunktura nie
odwzorowuje realnej wartości poczynionych inwestycji
na rynku papierów wartościowych czy w sferze realnej
gospodarki, a zwłaszcza na rynku nieruchomości.
Prowadzić to może do załamania się rynku
inwestycyjnego.
Przyczyny c.d.
Mając świadomość narastającego kryzysu
inwestorzy jak najszybciej próbują odstąpić od
poczynionych inwestycji, automatycznie powodując
falę spadków wartości instrumentów, w które
zainwestowali. Kolejną przyczyną kryzysu mogą być
tzw. złe kredyty. Banki wykorzystują szerokie
zainteresowanie klientów pożyczkami. Z kolei,
kredyty, które mogą być nieterminowo obsługiwane
lub w ogóle niespłacone, zmniejszają aktywa i
ograniczają płynność finansową banków. Skutkiem
takich zdarzeń jest obniżenie wartości aktywów
posiadanych przez banki.
Kryzys zadłużenia
zagranicznego
Kryzys zadłużenia – brak możliwości wywiązania się
w umownych terminach ze spłaty rat kapitałowych i
odsetek z tytułu zaciągniętych za granicą pożyczek.
Jeśli w danym kraju brak możliwości obsługi
zadłużenia jest stanem przejściowym, wówczas mówi
się o kryzysie płynności, jeśli natomiast nabrał on
charakteru stanu trwałego, to nazywa się go
kryzysem niewypłacalności.
Kryzys zadłużenia wymaga odróżnienia od problemu
zadłużenia, rozumianego jako przewaga odpływu
kapitału z danego kraju nad jego przypływem do tego
kraju. Kryzys zadłużenia jest ostrzejszą formą
problemu zadłużenia i jego następstwem.
Rodzaje kryzysu
zadłużenia
Kryzys zadłużenia może mieć następujący
charakter:
indywidualny – dotyczy pojedynczych krajów,
lokalny – dotyczy grupy krajów znajdujących się
w określonym miejscu,
światowy – dotyczy wielu krajów znajdujących
się w różnych częściach świata, których
zadłużenie jest tak wysokie, że opóźnienie bądź
wstrzymanie obsługi tego zadłużenia zagraża
załamaniem się międzynarodowego systemu
bankowego i finansowego.
Zadłużone kraje
Można podzielić na:
wysoko zadłużone – w których relacja wartości
kosztów obsługi długu zagranicznego do PKB jest
wyższa niż 80% lub stosunek kosztów obsługi długu
do przychodów z eksportu przekracza 220%,
średnio zadłużone – relacja koszt obsługi długu do
PKB pomiędzy 80% a 48% lub koszt obsługi długu
do przychodów z eksportu pomiędzy 220% a 132%,
nisko zadłużone – oba wskaźniki wynoszą
odpowiednio poniżej 48% i 132%.
Kredyty w skali
międzynarodowej
Główne funkcje:
eksport kapitałów,
możliwość realizacji określonych inwestycji – np.
przejęcie kontroli nad firmą znajdującą się
zagranicą, zakup zagranicznych papierów
wartościowych,
wyrównanie budżetu i bilansu płatniczego
(szczególnie w przypadku krajów Trzeciego
Świta i byłych państw bloku socjalistycznego).
Przyczyny
nieefektywne wykorzystanie kredytu – nadużycia,
skorumpowana władza, zakupy zbrojeniowe itp.,
błędna polityka ekonomiczna,
recesja – zastój gospodarczy,
ograniczony eksport,
wzrost stopy procentowej,
spadek cen towarów eksportowych dłużników,
bardzo wysoki kurs dolara – waluty, którą
regulowana jest większość zobowiązań,
brak ostrożności ze strony pożyczkodawców,
optymistycznie określających wypłacalność
kredytobiorców.
Etapy narastania
Przyczyny zadłużenia krajów słabo rozwiniętych z
biegiem czasu zmieniały się. Różnice pomiędzy
nimi pozwalają na wyodrębnienie następujących
etapów narastania:
obejmujący lata od odzyskania przez te kraje
niepodległości do początku kryzysu energetycznego,
od początku kryzysu naftowego do wprowadzenia
restrykcyjnej polityki monetarnej,
okres restrykcyjnej polityki monetarnej,
liberalizacja przepisów i standardów sektora
bankowego.
Następstwa
restrukturyzacja – przesunięcie terminów
płatności, okresowe lub częściowe
zawieszenie spłaty zadłużenia,
umorzenia części długu (m.in. Meksyk, Polska,
Egipt, najuboższe kraje Afryki),
udzielanie pożyczek w oparciu o niższe
oprocentowanie.
Perspektywy rozwiązania
koordynowanie polityki ekonomicznej w ramach
spotkań przywódców i ministrów finansów
państw,
mądra i ekonomiczna polityka finansowa – m.
in. ograniczenie deficytu budżetowego,
nowe, własne źródła finansowania np.
upowszechnienie turystyki międzynarodowej,
właściwe wykorzystanie pożyczek i kredytów
np. poprzez efektywny, stabilny eksport,
umorzenie lub restrukturyzacja zadłużenia,
rządowa pomoc zagraniczna.
Kryzys systemu
finansowego
Kryzys systemu finansowego jest z kolei związany z
niewydolnością całego systemu finansowego, w tym
rynku papierów wartościowych i instytucji
zaopatrujących rynek papierów wartościowych w
środki pieniężne, tj. banków, funduszy
inwestycyjnych i emerytalnych.
Kryzys systemu finansowego to ciąg niekorzystnych
zdarzeń, będących efektem trzech wcześniej
wymienionych rodzajów kryzysu finansowego.
System finansowy, to system naczyń połączonych
łączących banki, rynek walutowy, przedsiębiorstwa i
indywidualnych konsumentów.
Fazy kryzysu
finansowego
Wystąpienie kryzysu finansowego jest skutecznie
wspierane brakiem pełnej informacji o rzeczywistej
sytuacji panującej na rynkach finansowych. Kryzys
rozwija się w kilku fazach:
pierwsza związana z niedoskonałością rynków,
niedoskonałymi informacjami, nieprawidłową
selekcją, pokusą nadużycia (moral hazard), brakiem
efektywności rynku finansowego,
druga faza związana jest z niestabilnością finansową,
wzrostem stóp procentowych, wzrostem ogólnej
niepewności, pogorszeniem bilansów banków,
spadekiem kursów akcji,
Fazy kryzysu
finansowego c.d.
faza trzecia oznacza wejście w faktyczny
kryzys finansowy: narasta finansowa
niestabilność, wygaszana jest działalność
gospodarcza, kryzys obejmuje banki, rosną
problemy związane z asymetrycznym
udostępnianiem informacji,
faza czwarta oznacza wejście w deflację –
ustaje działalność gospodarcza.