Oglądanie:
Kształt i wielkość głowy
Stosunek mózgoczaszki do twarzoczaszki
Symetria
Wyraz twarzy
Uwypuklenia lub wgłębienia w kościach
czaszki
Wykwity na skórze
Blizny
Ciemiączka
Wielkość
głowy
może
być
oceniana na podstawie pomiaru
obwodu głowy odniesionego do
odpowiednich dla wieku wartości
prawidłowych.
Pomiaru dokonuje się przez guzy
czołowe i guzowatość potyliczną
zewnętrzną.
„Ocena rozwoju somatycznego dzieci i
młodzieży” I. Palczewska , I. Szilágyi-
Pągowska ,Medycyna Praktyczna 2002/2003
Noworodek
2 r.ż. 6 r.ż. 12 r.ż.
25 r.ż.
U niemowląt i noworodków
• głowa stanowi ¼ części długości
ciała
• twarz stanowi ⅓, a nawet ¼
części głowy
Nieprawidłowa wielkość
głowy:
Wielkogłowie (makrocefalia) gdy obwód głowy przekracza
90 centyl odpowiedni do wieku i płci
fizjologiczne – uwarunkowane konstytucjonalnie
patologiczne – najczęściej spowodowane wodogłowiem
Małogłowie (mikrocefalia) gdy obwód głowy znajduje się
poniżej 3 centyla lub 10, ale gdy inne pomiary
przekraczają centyl 50. Wiąże się z mniejszą ilością
mózgowia (czaszka wzrasta wtórnie, odpowiednio do
wzrostu masy mózgu)
Pierwotne – z miernego stopnia upośledzeniem rozwoju
umysłowego w zespołach genetycznych
Wtórne – związane z uszkodzeniem mózgu przez różne
czynniki (zapalne, leki itp.) w okresie płodowym i
wczesnoniemowlęcym
Nieprawidłowości kształtu
głowy:
Najczęściej spowodowane są:
wrodzonymi zaburzeniami rozwoju kości czaszki:
Czaszka wieżowata w niedokrwistości
mikrosferocytarne
wrodzonymi zaburzeniami rozwoju mózgu:
Czaszka trójkątna w pierwotnej hipoplazji części
czołowej mózgu
Przedwczesnym zarastaniem szwów czaszkowych
Łódkogłowie, krótkogłowie, skośnogłowie, stożkogłowie
W krzywicy niedoborowej
Czaszka kwadatowa (duże pogrubienie guzów
czołowych)
Typy kraniostenoz
Scaphocephaly
(Sagittal synostosis)
Plagiocephaly
(Coronal synostosis)
Trigonocephaly
(Metopic synostosis)
Posterior Plagiocephaly
(Lambdoid synostosis)
Zespół Aperta
(akrocefalosyndakt
ylia)
Czaszka zazwyczaj ma
krótką przednio-tylną
średnicę
(krótkogłowie)
i może być nadmiernie wysoka
(wieżogłowie) lub nadmiernie
szeroka . Czoło jest zazwyczaj
cofnięte chociaż nie jest to zawsze
zauważalne ze względu na
niedorozwój środkowej części twarzy.
http://www.kraniostenoza.pl/index.html
Wrodzona
łamliwość
kości
Wiąże się z nagromadzeniem płynu m-r
w komorach bocznych.
Objawy towarzyszące:
Poszerzenie szwów czaszkowych
Powiększenie ciemiączek (przedniego, tylnego i
bocznych)
Rozszerzenie naczyń skóry głowy
Zniekształcenia kości czołowych , skroniowych i
oczodołów
„Objaw zachodzącego słońca”
porażenie spojrzenia ku górze
Najczęstsze przyczyny :
wrodzone: wady rozwojowe, wrodzone
zakażenia (kiła, toksoplazmoza, cytomegalia)
Nabyte: zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych
Wodogłowie:
Wodogłowie pokrwotoczne
Przedgłowie (caput succedaneum)– obrzęk
tkanek miękkich głowy u noworodka, spowodowany
uciskiem główki w kanale rodnym w trakcie porodu.
Wylew krwawy wiąże się z zastojem żylnym
i limfatycznym, wchłania się samoistnie wkrótce po porodzie.
Krwiak podokostnowy (Cephalhematoma)
nagromadzenie krwi w przestrzeni podokostnowej
kości, powstałe wskutek przerwania ciągłości
naczyń krwionośnych.
W odróżnieniu od przedgłowia, krwiak jest ograniczony jedynie do obrębu jednej
kości, czyli nigdy nie przekracza linii szwów strzałkowych, aczkolwiek możliwe jest
obustronne wystąpienie krwiaka. Krwiak pojawia się nawet do kilkunastu godzin po
porodzie, ustępuje w przeciągu kilku tygodni.
Oglądanie twarzy
Symetria
Połowiczy niedorozwój twarzy i kości czaszki
Przerost jednej połowy twarzy
Mimika – ruchy mięśni twarzy
Porażenie nerwu twarzowego (VII) najczęściej w przebiegu
infekcji – zapalenie mózgu, świnka, mononukleoza.
Tiki, skurcze mięśni
Wyraz twarzy
ból, lęk,
apatia,
Zaostrzone rysy w znacznym odwodnieniu,
niedorozwój umysłowy,
Oglądanie twarzy – cd.
Zmiany skórne, blizny
Zmiany charakterystyczne dla jednostki
chorobowej
Zespół Downa i inne zespoły genetyczne
Przerost migdałka gardłowego („gapowaty wyraz
twarzy”)
Oglądanie twarzy – cd.
Wady rozowojowe np.: rozszczep wargi,
szczęki z rozszczepem (lub bez)
podniebienia.
Opukiwanie głowy
Wypuk prawidłowy – krótki symetryczny
Wypuk pełny bębenkowy, może być fizjologiczny
u dzieci poniżej 3 lat (cienkie kości),
patologiczny – wodogłowie
Odgłos pusty tzw.: „dźwięk pękniętego garnka” w
nadciśnienie śródczaszkowe i rozstęp szwów
Wypuk nieprawidłowy krótki - guzy położone
blisko pokrywy czaszki, krwiaki podtwardówkowe
Obmacywanie głowy:
Ciemiączka
Poszerzenia szwów czaszkowych
Ogniska „miękkiej czaszki”
Spoistość i kształt kości
Bolesność uciskowa:
Wyrostki sutkowate kości skroniowych
Okolica stawu żuchwowego
Punkty ujścia nerwu trójdzielnego (V):
Ocznej (górna krawędź oczodołu)
Szczękowej (dolna krawędź oczodołu)
Żuchwowej (otwory bródkowe żuchwy)
Badanie ciemienia
przedniego:
Wielkość (wymiar
strzałkowy i czołowy)
Uwypuklenie lub
zapadnięcie (w odniesieniu
do poziomu kości czaszki)
Tętnienie
Badanie ciemienia
przedniego:
Małe ciemię (< 1x1 cm) – przyczyny:
Konstytucjonalnie
Zwiększona mineralizacja kości (przedawkowanie
witaminy D)
Ciemie duże (>5x5 cm) – przyczyny:
Wodogłowie
Zaburzenia mineralizacji kości, krzywica
Opóźnione zamykanie występuje m.in. w:
Krzywicy
Niedoczynności tarczycy
Zespole Downa
Wrodzonej łamliwości kości
Badanie ciemienia
przedniego:
Uwypuklone i tętniące ciemiączko
Zwiększone ciśnienie śródczaszkowe
Infekcje OUN
Krwawienia
Nowotwory
Ciemię zapadnięte
Odwodnienie
Ciężka niewydolność krążenia
Ocena szwów
czaszkowych
U noworodków donoszonych szerokość 2-
3mm
Dobrze wyczuwalne, szerokie (do 1 cm) u
wcześniaków
Patologicznie poszerzone:
W stanach chorobowych związanych z
podwyższonym ciśnieniem śródczaszkowym
Wyraźne zgrubienie szwów stwierdza się przy
przedwczesnym ich zarastaniu oraz u
noworodków hipotroficznych
(kości mogą zachodzić
na siebie w związku z opóźnionym rozwojem mózgu)
Rozmiękanie potylicy
(craniotabes)
Wczesny objaw kostny krzywicy z niedoboru
witaminy D
• Pojedyncze ognisko „miękkiej czaszki”
najczęściej kości ciemieniowej, może być
obecne u zdrowych dzieci, u których tempo
tworzenia tkanki kostnej jest większe aniżeli
mineralizacja.
• Liczne ogniska „miękkiej czaszki” –
osteopenia wcześniacza
Oglądanie oczu
Szerokość i symetria szpar powiekowych
Ruchomość gałek ocznych
Powieki
Ewentualne występowanie:
Zeza (fizjologicznie u noworodków i niemowląt)
Oczopląsu
Wylewów podspojówkowych
Zabarwienie twardówek (zażółcenie) i
tęczówek
Kształt, wielkość i symetria źrenic
Ocena źrenic
Anizokoria
– różnica w średnicy prawej i lewej
źrenicy
Krwiaki OUN
Guzy OUN
Kiła OUN
Rozszerzenie źrenic
Wzrost ciśnienia wewnątrzczaszkowego
Napad padaczkowy
Zatrucia (atropina, alkohol, grzyby)
Śpiączka
Zwężenie źrenic
Zatrucia (morfina)
Infekcje OUN
Odruchy oczne
Odruchy źrenicze:
Na światło
Na zbieżność
Na nastawienie
Zniesienie odruchów = sztywność żrenic występuje
w uszkodzeniach mózgu i chorobach narządu
wzroku
Odruch rogówkowy,
nie występuje u chorych
nieprzytomnych (śpiączka, uraz mózgu) oraz w chorobach
oka;
Badaniem palpacyjnym
Ocenić można napięcie gałek ocznych, które
może być:
Prawidłowe
Zwiększone (wzrost ciśnienia śródgałkowego)
Obniżone (odwodnienie)
Inne nieprawidłowości narządu
wzroku
Wytrzeszcz –
nadczynność
tarczycy;
jednostronny w
guzach mózgu
Hiperteloryzm
=
zwiększona odległość
między oczodołami –
zespoły genetyczne np.:
zespół Downa, Turnera;
czasem
konstytucjonalnie
Jacqueline Kennedy
Ocena ostrości wzroku
W ramach badania bilansowego 4, 6, 10, 14 i
18 latków
Tablice Snellena
U dzieci młodszych – badanie orientacyjne:
reakcja na światło, poruszające się kolorowe
przedmioty
Badanie nosa
Kształt, symetria,
Barwa skóry
Zachowanie się nozdrzy przy oddychaniu
Drożność przewodów nosowych
Obecność wydzieliny
Surowicza (nieżyt alergiczny)
Śluzowa, śluzowo-ropna (infekcje, także stany zapalne
zatok, obecność ciała obcego)
Krwista
Ewentualne krwawienie np. w skazach
krwotocznych lub po urazie
Badanie laryngologiczne wziernikiem
Badanie uszu
Oglądanie:
Symetria i kształt małżowin
Wygląd skóry
Obecność wydzieliny w przewodach słuchowych
Badanie palpacyjne
Bolesność uciskowa wyrostka sutkowatego
Badanie laryngologiczne wziernikiem –
ocena błony bębenkowej
Orientacyjne badanie słuchu (szept, u dzieci
młodszych – grzechotka, klaśnięcie)
Badanie jamy ustnej i
gardła
Ocena przy pomocy szpatułki i latarki, kolejno:
Śluzówki wargowe
Przedsionek jamy ustnej
Uzębienie i dziąsła
Język
Migdałki i łuki podniebienne
Tylną ścianę gardła
Ograniczenie otwarcia ust – uszkodzenie stawu
skroniowo-żuchwowego, zapalenie przyusznic, ropień
okołomigdałkowy, tężec
Badanie jamy ustnej
Badanie warg:
Barwa i stan nabłonka
Obecność pęknięć w kątach warg
Obecność krwawienia
Obecność wykwitów (np. opryszczka wargowa)
Badanie przedsionka jamy ustnej
Błona śluzowa policzków
Ujścia ślinianek (obrzęk i zaczerwienienie w stanach
zapalnych)
Plamki Koplika
Inne naloty (pleśniawki, zapalenie jamy ustnej)
Badanie jamy ustnej
Badanie dziąseł
Obrzęk
Zabarwienie
Ewentualny przerost po stosowaniu niektórych
leków
Badanie uzębienia
Liczba
Stan zębów
Zabarwienie szkliwa
Obecność ubytków próchniczych
Ocena zgryzu
Zęby płodowe
Badanie jamy ustnej
Badanie języka
Zabarwienie
Malinowy język w płonicy
Biały w środkowej części i czerwony na obwodzie w
durze brzusznym
Siny w sinicy
Obecność nalotu (np.:pleśniawki)
Wielkość
Duży język występuje m in. w niedoczynności tarczycy,
zespole Downa
Ruchomość
Drżenie języka np. w nadczynności tarczycy
Zbaczanie przy wysuwaniu w uszkodzeniu OUN
Badanie jamy ustnej
Badanie podniebienia
Wysklepienie – podniebienie gotyckie np. w
zespole Marfana
Obecność rozszczepu
Obecność nalotu
Perły Epsteina u noworodków
Badanie migdałków
podniebiennych i gardła
Migdałki podniebienne
Ocena wielkości i symetrii
Zabarwienie
Utkanie, rozpulchnienie
Obecność wydzieliny
Obecność nalotu
Tylna ściana gardła
Zabarwienie śluzówki
Obecność nalotu
Obecność grudek limfatycznych
Obecność poszerzonych naczyń
Angina
Angina nieżytowa – zaczerwienienie migdałków z
drobnym pęcherzykowym nakrapianiem
Angina ropna – ropna wydzielina w migdałkach, która
wydostaje się na zewnątrz po uciśnięciu szpatułką
Angina zatokowa – na silnie zaczerwienionych i
obrzękniętych migdałkach występują białe, ścieralne
naloty
Angina płonicza – z silnie zaczerwienioną tylną ścianą
gardła i malinowym językiem
Zapalenie migdałków w przebiegu mononukleozy
zakaźnej – stan zapalny śluzówki, obrzęk migdałków,
naloty w kryptach i na tylnej ścianie gardła
Migdałek gardłowy
„trzeci” nie jest
dostępny dla
bezpośredniego
oglądania.
Można go zbadać za
pomocą lusterka
(rynoskopia tylna) lub
palpacyjnie
Badanie szyi
Oglądanie
Kształt
Symetria
Barwa skóry
Obecność blizn, guzów, wykwitów,uwypukleń, tętnień
Ocena ruchomości – ruchy obrotowe, boczne,
odgięcie głowy oraz przygięcie brody do mostka
Badanie palpacyjne
Tętno na tętnicy szyjnej
Węzły chłonne
Badanie tarczycy
Krótka szyja
•U noworodków i niemowląt
•Otyłość
•Zespół Kippla-Feila –
skrócenie
i ograniczenie ruchomości
szyi wynikające z wrodzonego
zrostu kręgów
Płetwistość szyi –
wada wrodzona
np.:
w zespole Turnera, obecność fałdu
skórnego pomiędzy wyrostkiem
sutkowatym, a karkiem.
Dziewczyna z
zespołem Turnera
przed i po korekcji
płetwistej szyi
Dziewczynka z zespołem Noonan:
wyraźnie zaznaczona płetwista szyja,
lekko zaznaczona dysmorfia twarzy i
towarzyszące skrzywienie kręgosłupa
Kręcz szyi (torticollis)
jednostronne
skrócenie szyi z nachyleniem głowy w tę stronę,
podczas gdy twarz jest zwrócona w stronę
przeciwną.
Wrodzone: krąg połowiczy, nieprawidłowe
położenie wewnątrzłonowe płodu
Nabyte: stany zapalne węzłów chłonnych,
zaburzenia widzenia, zwłóknienie mięsnia
mostkowo-sutkowo-obojczykowego np. w
wyniku urazu
Badanie gruczołu
tarczowego
Oglądanie
Badanie palpacyjne (przy połykaniu lub
odgięciu głowy do tyłu)
Osłuchiwanie – szmer naczyniowy
Wole młodzieńcze
– okresu
dojrzewania (10-15rż) kompensacyjny
przerost tkanki gruczołowej wynikający ze
zwiększonego w tym okresie
zapotrzebowania na hormony tarczycy i
tym samym na jod.
Powiększenie tarczycy -
wole
Przewlekły niedobór jodu
Niedoczynność
Nadczynność
Zmiany nowotworowe
www.wikipedia.org.pl
Klasyfikacja wola wg
WHO
Wole I° - tarczyca jest niewidoczna przy
normalnym ustawieniu szyi, widoczna jest
dopiero przy odgięciu głowy
Wole II° - tarczyca jest widoczna przy
normalnym ustawieniu głowy, nie deformuje
bocznych zarysów szyi
Wole III° - tarczyca jest bardzo duż,
widoczna przy normalnym ustawieniu szyi,
deformuje boczne zarysy szyi. + objawy
uciskowe np. trudności w oddychaniu,
chrypa