Komórka
Ewelina Motyka
Komórka
Ewelina Motyka
Definicja komórki
Komórka
(łac. cellula) – najmniejsza
strukturalna i funkcjonalna jednostka
organizmów żywych zdolna do
przeprowadzania wszystkich
podstawowych procesów życiowych
(takich jak przemiana materii, wzrost i
rozmnażanie). Jest podstawową
jednostką morfologiczno-czynnosciową
ustroju.
Skład komórki
• Woda (90%)
• Białka (40 – 60 %) suchej masy komórki
• Kwasy nukleinowe (DNA i RNA)
• Węglowodany
• Lipidy
• Pierwiastki: tlen (65% masy człowieka),
węgiel (18%), wodór (10%), azot (3%), Ca,
P, K, S, Na, Mg, Cl, Fe, I, Mn, Cu, Zn, Co, F,
Mo, Se itd.), których masa u człowieka nie
przekracza 2% masy całkowitej
Budowa komórki zwierzęcej
Błona komórkowa
Błona komórkowa
(plazmolemma) otacza komórkę, składa się z
dwóch warstw fosfolipidów oraz zanurzonych w nich białek. W
budowie lipidów błonowych komórek jądrowców dominują
nienasycone kwasy tłuszczowe. Znaczny (5-25%) jest także udział
cholesterolu.
Białka zanurzone w plazmolemmie pełnią funkcje receptorów,
białek kanałowych, czy enzymatycznych, które odpowiadają za
pobieranie wody, soli mineralnych i substancji odżywczych,
wydzielanie substancji na zewnątrz (np. produktów przemiany
materii), obieranie bodźców ze środowiska zewnętrznego.
Wewnątrz błony komórkowej znajdują się organella oraz
cytoplazma - białkowy koloid, który pozwala na utrzymywanie w
cytoplazmie organelli ponad spodnią powierzchnią błony
komórkowej, tak jakby były zawieszone w komórce.
Retikulum endoplazmatyczne
Retikulum endoplazmatyczne
(ER)
– siateczka śródplazmatyczna
:
-
siateczka śródplazmatyczna szorstka
- zawiera ziarnistości, na
zewnętrznej powierzchni występują rybosomy (widoczne w
mikroskopie jako ziarnistości), zbudowane z dwóch podjednostek,
mają taki sam skład chemiczny (rRNA i białka zasadowe) oraz
pełnią taką samą funkcję (są miejscem biosyntezy białek),
-
siateczka śródplazmatyczna gładka
–
występuje w postaci kanalików,
miejsce biosyntezy lipidów, przemian sterydów,
gromadzenia jonów wapniowych Ca2+
oraz detoksykacji trucizn, leków.
Aparat Golgiego
Z
budowany z grup spłaszczonych
cystern wraz z odpączkowującymi od
nich pęcherzykami (co stanowi tzw.
diktiosomy) i odpowiada głównie za
modyfikację białek i procesy ich
segregacji, transportu do innych
organelli lub wydzielania na zewnątrz.
Mitochondrium
Mitochondrium:
• odpowiedzialne za
oddychanie komórkowe
• pofałdowana błona
wewnętrzna tworzy
grzebienie mitochondrialne
• przestrzeń międzybłonową
wypełnia cytoplazna
(macierz mitochondrialona)
• w macierzy mitochondrialnej
znajdują się rybosomy
• liczbę mitochondriów
regulują hormony tarczycy
Jądro komórkowe
Jądro komórkowe
gromadzi
większość DNA komórki.
Występuje zazwyczaj pojedynczo,
choć znane są komórki zawierające
ich po kilka, jak np. komórki
mięśnia sercowego.
Jądro komórkowe – budowa i rola
poszczególnych składowych
1.
Otoczka jądrowa
- przerwy w otoczce
zwane porami jądrowymi, umożliwiają
m.in. transport syntezowanego w jądrze
mRNA (matrycy w biosyntezie białek) do
cytoplazmy, gdzie na rybosomach
biosynteza ta ma miejsce.
2.
Chromatyna
- stanowi główny magazyn
informacji genetycznej,
zbudowana z nici DNA. W czasie
podziałów komórkowych chromatyna
ulega kondensacji w chromosomy.
Wyróżnia się:
-
chromatynę luźną
– euchromatynę
(ulega transkrypcji czyli jest genetycznie
aktywna)
-
chromatynę skondensowaną
–
heterochromatynę (genetycznie
nieaktywną)
3.
Jąderko
– kulista struktura, nie otoczona
błoną, zbudowana z białek, DNA i RNA,
odpowiada za wytwarzanie rRNA i
skłądanie rybosomów
Procesy zachodzące w
komórce
1. Utrzymywanie stałego składu
środowiska wewnętrznego, pobieranie
składników pokarmowych i wydalanie
produktów metabolizmu.
Przez błony komórkowe przenikają
swobodnie, zgodnie z gradientem
stężeń tylko substancje o niewielkiej
masie cząsteczkowej, jak woda, czy tlen
Procesy zachodzące w
komórce
2
.
Metabolizm
komórki to zespół
procesów, którym podlegają składniki
odżywcze. Procesy metaboliczne należą
do:
katabolizmu
, w którym złożone
organiczne związki chemiczne ulegają
rozłożeniu, w celu wytwarzania energii
lub
anabolizmu
, w którym zużywana jest
energia przy tworzeniu złożonych
związków organicznych i wypełniania
innych funkcji komórkowych.
Procesy zachodzące w
komórce
3.
Wzrastanie
komórki następuje
wówczas, gdy przemiany prowadzące
do pomnażania ilości masy protoplazmy
przeważają nad przemianami,
prowadzącymi do wydalania. Kiedy
masa komórki wystarcza na
wytworzenia komórki potomnej,
następuje jej podział na dwie części.
Podziały komórki
Rozmnażanie się komórki odbywa się
przez
jej podział, który może przebiegać dwoma
sposobami:
• bezpośrednim (mejoza)
• pośrednim (mitoza)
Mitoza
W wyniku mitozy powstają dwie komórki potomne
W wyniku mitozy powstają dwie komórki potomne
o identycznym składzie materiału genetycznego
o identycznym składzie materiału genetycznego
Mitoza pozwala zachować komórkom diploidalną
Mitoza pozwala zachować komórkom diploidalną
ilość chromosomów.
ilość chromosomów.
Umożliwia wzrost i regenerację organizmu.
Umożliwia wzrost i regenerację organizmu.
Mitotyczny podział dotyczy komórek somatycznych
Mitotyczny podział dotyczy komórek somatycznych
(komórek ciała).
(komórek ciała).
Umożliwia rozmnażanie bezpłciowe wielu
Umożliwia rozmnażanie bezpłciowe wielu
organizmów ( przez podział komórki).
organizmów ( przez podział komórki).
Mejoza
Mejoza dotyczy powstawania komórek
Mejoza dotyczy powstawania komórek
rozrodczych – gamet, służących do rozmnażania
rozrodczych – gamet, służących do rozmnażania
płciowego.
płciowego.
Z jednej komórki macierzystej powstają 4 komórki
Z jednej komórki macierzystej powstają 4 komórki
potomne.
potomne.
W gametach znajduje się zredukowana o połowę
W gametach znajduje się zredukowana o połowę
ilość chromosomów – haploidalna ( n)
ilość chromosomów – haploidalna ( n)
Mejoza
Redukcja ilości chromosomów o połowę
Redukcja ilości chromosomów o połowę
podczas mejozy umożliwia utrzymanie stałej
podczas mejozy umożliwia utrzymanie stałej
liczby chromosomów w wyniku zapłodnienia.
liczby chromosomów w wyniku zapłodnienia.
Porównanie mitozy i mejozy
Proces
Proces
Liczba
Liczba
komórek
komórek
potomnych
potomnych
Liczba
Liczba
chromosomó
chromosomó
w w
w w
komórkach
komórkach
potomnych
potomnych
Komórki
Komórki
powstałe w
powstałe w
wyniku
wyniku
podziału
podziału
Mitoza
Mitoza
2
2
2n
2n
Komórki
Komórki
somatyczne
somatyczne
(ciała)
(ciała)
Mejoz
Mejoz
a
a
4
4
n
n
Komórki
Komórki
rozrodcze
rozrodcze
(gamety)
(gamety)
Dziękuję za uwagę