Czynniki środowiskowe 

warunkujące i 

kontrolujące rozwój 

człowieka

Hatala Piotr

Januszyk Szymon

Gr.2A

 

 

Definicja

• Czynniki środowiskowe - stanowią 

zespół czynników zewnętrznych, 
które modyfikują pozytywnie lub 
negatywnie genetycznie 
uwarunkowany przebieg rozwoju 
dziecka, kształtując w ten sposób 
ostateczny fenotyp człowieka 
dorosłego

 

 

Co obejmuje 

pojęcie:czynniki 

środowiskowe

• Środowisko naturalne ( powietrze, woda, 

gleba)

• Żywność
• Warunki pracy ( mikroklimat 

pomieszczeń, hałas, wibracje, 
oświetlenie, inne rodzaje promieniowania 
elektromagnetycznego, pyły substancje 
chemiczne o działaniu toksycznym, 
drażniącym i uczulającym oraz narażenie 
na działanie czynników biologicznych)

 

 

Podział

• modyfikatory naturalne czyli 

czynniki biogeograficzne

• Modyfikatory kulturowe czyli 

czynniki społeczno - 
ekonomiczne

 

 

Modyfikatory naturalne

• Fauna i flora
• Pasożyty, bakterie, wirusy
• Zasoby wodne i mineralne, w tym 

mikroelementy gleby, wody

• Skład powietrz: pyły i aerozole
• Klimat
• Ukształtowanie terenu
• Grawitacja i przyśpieszenie

 

 

Modyfikatory kulturowe

• Zarobki
• Wykształcenie
• Wielkość i charakter środowiska 

społecznego

• Miasto ,Wieś
• Tradycje
• Zwyczaje
• Religia

 

 

Wpływ klimatu na 

procesy wzrastania i 

rozwoju

• Niewielki
• Najkorzystniejsze tempo rozwoju 

osiągają dzieci żyjące w klimacie 

umiarkowanym

• Największe przyrosty wysokości 

notowane są w miesiącach 

wiosennych

• Największy przyrost masy ciała 

następuje w okresach jesiennych

 

 

Żywienie

• mają decydujący wpływ na procesy 

rozwoju człowieka

• niedobory żywieniowe białkowo – 

kaloryczne, występujące w każdym 

wieku, mogą spowodować poważne 

zagrożenie nieprawidłowego wzrastania 

i dojrzewania dziecka

• niedobór białka w najwcześniejszych 

okresach życia prowadzi do zaburzeń 

OUN, a w konsekwencji do niedorozwoju 

umysłowego

 

 

• karmienie piersią (przez 6 miesięcy po 

urodzeniu oraz łącznie z innymi 

pokarmami w 1 i 2 roku życia) może 

zapobiegać wielu chorobom, 

szczególnie we wczesnym okresie 

życia człowieka. Należą do nich:

• Nadwaga
• Otyłość
• Choroby alergiczne
• Inne choroby cywilizacyjne

 

 

Aktywność fizyczna

• pozytywnie wpływają na procesy 

wzrastania

• prawidłowy wpływ na kształtowanie 

się właściwych proporcji pomiędzy 
poszczególnymi składnikami ciała 
tj. tkanką mięśniową, 
beztłuszczową masą ciała, tkanką 
tłuszczową

 

 

Mechanizmy 

utrzymywania 

równowagi między 

organizmem a 

środowiskiem

• Czynniki środowiskowe możemy 

podzielić ze względu na ich 
natężenie:

• Jednorazowy krótkotrwały
• Trwający dłużej, powtarzający się, o 

umiarkowanym nasileniu

• Długotrwały, silny
• Bardzo silny, decydujący o przeżyciu

 

 

Czynnik jednorazowy, 

krótkotrwały

• odpowiedź organizmu na ten bodziec 

polega na krótkotrwałej zmianie 

obronnej lub mobilizacji organizmu do 

przetrwania  

• Przykłady:
• odruchy o działaniu obronnym
• reakcje emocjonalne (zmiana 

częstotliwości tętna i oddechu)

• reakcje immunologiczne

 

 

Dłużej trwający, 

powtarzający się 

czynnik o 

umiarkowanym 

nasileniu

• odpowiedź organizmu polega na 

odwracalnych zmianach 

morfotycznych funkcji organów

• Przykłady:
• Aklimatyzacja
• Przyrost roboczy komórek 

mięśniowych

• Wzrost masy kom.mięśniowych
• Zmiany behawioralne

 

 

Długotrwały, silny 

bodziec

• Następują nieodwracalne zmiany 

morfotycznych funkcji organizmu

• Przykłady:
• Zmiany budowy kośćca
• Przyrost liczby komórek
• Zmiany w ontogenezie

 

 

Bardzo silny bodziec, 

decydujący o przeżyciu

–Bardzo rzadko występuje

• Może nastąpić zgon organizmu

• Przykłady:
• Selekcja
• Zgon osobników 

nieprzystosowanych

 

 

CZYNNIK 

EKOLOGICZNY

• Powstaje,gdy czynnik środowiskowy 

przekroczy granice tolerancji

• Czynnik ten wprowadza organizm w 

„grę ze środowiskiem” tzn. zmienia 
kierunek rozwoju na tor równoległy 
do zadanego mu

 

genetycznie

• Jeżeli siła i czas tego bodźca 

środowiskowego jest duża organizm 
może nie wrócić na tor genetyczny

 

 

• Wszyscy ludzie różnią się od 

siebie współczynnikiem 
tolerancji,jak również od 
innych organizmów w różnych 
sytuacjach

 

 

Dziękujemy uprzejmie 

za uwagę

• Współpraca z tak wspaniałym 

audytorium przez okres 2 
tygodni były nieustającą 
przyjemnością za co jesteśmy 
ogromnie wdzięczni