background image

PROCESY ŻYCIOWE BAKTERII 

c.d.

background image

ROZMNAŻANIE BAKTERII – PODZIAŁ PROSTY

background image

PROCESY PŁCIOWE BAKTERII – REKOMBINACJA 

GENETYCZNA   - 

TRANSFORMACJA

TRANSFORMACJA

Komórka pobiera ze środowiska obcy DNA i 
włącza go do swojego chromosomu

background image

PROCESY PŁCIOWE BAKTERII – REKOMBINACJA 

GENETYCZNA  - 

KONIUGACJA

KONIUGACJA

fragmenty DNA z komórki dawcy są 
przekazywane do komórki biorcy przez 
cytoplazmatyczny mostek czasowo łączący te 
komórki. 

background image

PROCESY PŁCIOWE BAKTERII – REKOMBINACJA 

GENETYCZNA  - 

TRANSDUKCJA

TRANSDUKCJA

przenoszenie fragmentów DNA między 
komórkami bakteryjnymi przez bakteriofagi 

background image

WZROST BAKTERII

WZROST BAKTERII

Faza I – 
pierwotnego 
zahamowania

Faza II – 
logarytmicznego 
wzrostu

Faza III – 
równowagi

Faza IV - 
wymierania

background image

WZROST BAKTERII

WZROST BAKTERII

Faza I – pierwotnego 
zahamowania

trwa od momentu 
wprowadzenia żywych 
komórek do podłoża 
płynnego do chwili 
rozpoczęcia 
intensywnych 
podziałów. Może to 
trwać od kilkudziesięciu 
minut do kilku godzin. 
W tym czasie liczba 
komórek bakteryjnych 
nie ulega zmianie.

background image

WZROST BAKTERII

WZROST BAKTERII

Faza II – 

Faza II – 

logarytmicznego 

logarytmicznego 

wzrostu

wzrostu

polega na szybkim 
podwajaniu się liczby  
komórek 
bakteryjnych. Faza ta 
w typowych 
warunkach trwa kilka 
godzin. Czas jej 
trwania zależy od 
źródeł zasobów 
odżywczych, 
szybkości 
gromadzenia się 
metabolitów itp. 

background image

WZROST BAKTERII

WZROST BAKTERII

Faza III – równowagi

Faza III – równowagi

zaczyna się wówczas 
kiedy zwalnia się 
tempo podziału 
komórek i tyle samo 
powstaje nowych 
komórek, co wymiera. 
Zjawiska te są 
wynikiem 
gromadzenia się 
toksycznych 
metabolitów, 
wyczerpywania się 
składników 
odżywczych, 
obniżaniem pH 

background image

WZROST BAKTERII

WZROST BAKTERII

Faza IV - wymierania

Faza IV - wymierania

procesy 
metaboliczne 
komórki ulegają 
znacznemu 
spowolnieniu, w 
komórkach następują 
zmiany degradacyjne 
i autoliza. 

background image

Śmierć komórki

Śmierć komórki

Śmierć dla komórki bakteryjnej oznacza 
nieodwracalna utratę zdolności rozmnażania się 
(wzrostu i podziału). 

WZROST BAKTERII

WZROST BAKTERII

background image

Wpływ czynników fizycznych na wzrost bakterii – 

Wpływ czynników fizycznych na wzrost bakterii – 

TEMPERATURY KARDYNALNE

TEMPERATURY KARDYNALNE

background image

Wpływ czynników fizycznych na wzrost bakterii – 

Wpływ czynników fizycznych na wzrost bakterii – 

TEMPERATURY KARDYNALNE

TEMPERATURY KARDYNALNE

TEMPERATURA MINIMALNA

TEMPERATURA MINIMALNA

Poniżej temperatury minimalnej wzrost 
bakterii ulega zupełnemu zahamowaniu. 
Znacznemu zwolnieniu lub zupełnemu 
zahamowaniu ulegają inne procesy 
metaboliczne. 

background image

Wpływ czynników fizycznych na wzrost bakterii – 

Wpływ czynników fizycznych na wzrost bakterii – 

TEMPERATURY KARDYNALNE

TEMPERATURY KARDYNALNE

TEMPERATURA OPTYMALNA

TEMPERATURA OPTYMALNA

 

-  drobnoustroje rozmnażają się najszybciej 

background image

Wpływ czynników fizycznych na wzrost bakterii – 

Wpływ czynników fizycznych na wzrost bakterii – 

TEMPERATURY KARDYNALNE

TEMPERATURY KARDYNALNE

TEMPERATURA MAKSYMALNA

Powyżej temperatury maksymalnej bakterie 
przestają rosnąć i rozmnażać się. 
Zahamowaniu lub znacznemu spowolnieniu 
ulega  aktywność enzymów 

background image

Wpływ czynników fizycznych na wzrost bakterii

Wpływ czynników fizycznych na wzrost bakterii

TEMPERATURA

TEMPERATURA

Psychrofile

Psychrofile

 

 rozmnażają się w temperaturze 0-20ºC. 
Naturalnym środowiskiem tych bakterii są wody 

zimne. 

background image

Mezofile

Mezofile

 

wzrastają w zakresie temperatur od 20 do 
45ºC; temperatura optymalna 35-37ºC. 
Mezofilami są bakterie wchodzące w skład 
mikroflory ludzi i zwierząt oraz większość 
bakterii chorobotwórczych.

Wpływ czynników fizycznych na wzrost bakterii

Wpływ czynników fizycznych na wzrost bakterii

TEMPERATURA

TEMPERATURA

background image

Wpływ czynników fizycznych na wzrost bakterii

Wpływ czynników fizycznych na wzrost bakterii

TEMPERATURA

TEMPERATURA

Termofile

Termofile

 

wzrastają w zakresie temperatur od  30 do 
90ºC. Optymalna temperatura wzrostu od 50 do 
70ºC. 
Naturalnym środowiskiem tych bakterii są 
gorące źródła, gnijące siano, złoża kompostu.

background image

Wpływ czynników fizycznych na wzrost bakterii

Wpływ czynników fizycznych na wzrost bakterii

WYSOKA TEMPERATURA

WYSOKA TEMPERATURA

Oddziaływanie zabójcze zależy od czasu i 
wysokości temperatury. 

Wysoka  temperatura  powoduje denaturację 
białek enzymatycznych i uszkodzenie błony 
cytoplazmatycznej oraz kwasów nukleinowych 
bakterii. 

Najbardziej odporne

 na działanie temperatury 

są przetrwalniki bakterii.

background image

Wpływ czynników fizycznych na wzrost bakterii

Wpływ czynników fizycznych na wzrost bakterii

NISKA TEMPERATURA

NISKA TEMPERATURA

0ºC

0ºC

 - bakterie nie giną, występuje jedynie 

zahamowanie podziałów komórkowych 

 poniżej 0ºC

poniżej 0ºC

  - działanie zabójcze, a przyczyną 

śmierci  drobnoustrojów w tych warunkach jest 
mechaniczne uszkodzenie komórek powstającymi w 
nich kryształami lodu 

-70 do -190ºC

-70 do -190ºC

  - drobnoustroje poddane 

gwałtownemu zamrażaniu nie giną i po 
rozmrożeniu podejmują funkcje życiowe 

background image

Wpływ czynników fizycznych na wzrost bakterii

Wpływ czynników fizycznych na wzrost bakterii

STĘŻENIE JONÓW WODOROWYCH 

STĘŻENIE JONÓW WODOROWYCH 

Większość bakterii chorobotwórczych  pH 
6,8-7,4

Zasadolubne

 (alkalifilne) Vibrio cholerae 

optymalne pH powyżej 8,0

Kwasolubne

 (acidofilne) Lactobacillus 

optymalne pH 6,0

background image

Wpływ czynników fizycznych na wzrost bakterii

Wpływ czynników fizycznych na wzrost bakterii

CIŚNIENIE OSMOTYCZNE 

CIŚNIENIE OSMOTYCZNE 

WARUNKI 
HIPERTONICZNE

Stężenie roztworu 
wyższe niż soku 
komórkowego

wod
a

WARUNKI 
HIPOTONICZNE

Stężenie roztworu 
niższe niż soku 
komórkowego

wod
a

background image

Optymalne warunki do hodowli bakterii przy 0,85% 
NaCl w podłożu. 

Bakterie osmofilne – wykazują zdolność do wzrostu 
w podłożach zawierających w dużych stężeniach 
sacharozę 

Bakterie halofilne – wzrost w środowisku 
zawierającym ponad 10% NaCl. 

Staphylococcus aureus wzrost w podłożach 
zawierających 6,5% NaCl.

Wpływ czynników fizycznych na wzrost bakterii

Wpływ czynników fizycznych na wzrost bakterii

CIŚNIENIE OSMOTYCZNE 

CIŚNIENIE OSMOTYCZNE 

background image

Wpływ czynników fizycznych na wzrost bakterii

Wpływ czynników fizycznych na wzrost bakterii

ZAWARTOŚĆ WODY 

ZAWARTOŚĆ WODY 

wilgotność poniżej 30% zawartości wody w 
środowisku hamuje wzrost bakterii. 

wilgotność poniżej 15% hamuje wzrost 
grzybów

background image

Wpływ czynników fizycznych na wzrost bakterii

Wpływ czynników fizycznych na wzrost bakterii

ZAWARTOŚĆ WODY 

ZAWARTOŚĆ WODY 

Mniej wrażliwe na 

wysuszenie

Bardziej wrażliwe 

na wysuszenie

Bakterie gram-

dodatnie

Bakterie gram-

ujemne

Formy kuliste 
(ziarniaki)

Formy cylindryczne 
(pałeczki, krętki)

Przetrwalniki

Formy 

wegetatywne

Bakterie 

wytwarzające 

otoczki

Bakterie nie 

wytwarzające 

otoczek

background image

Mikroflora organizmu człowieka

Mikroflora organizmu człowieka

Mikroflora stała

Mikroflora stała

 

o składzie względnie niezmiennym – 
drobnoustroje tej grupy są stale izolowane z 
określonych okolic ciała w określonym wieku; 
po zaburzeniu jej składu następuje szybkie 
przywrócenie równowagi

background image

Mikroflora przejściowa

Mikroflora przejściowa

: składa się z 

drobnoustrojów niechorobotwórczych lub 
potencjalnie chorobotwórczych bytujących na 
błonach śluzowych i skórze przez godziny, dni 
lub tygodnie; 

drobnoustroje tej grupy pochodzą z otoczenia, 
nie powodują chorób i nie osiedlają się na stałe 
na powłokach ciała. Szczepy tworzące 
mikroflorę przejściowa mają zwykle małe 
znaczenie, gdyż nie zmienia się skład flory 
stałej, ale w przypadkach zakłócenia jej 
równowagi drobnoustroje przejściowe mogą 
się osiedlać, namnażać i wywoływać choroby. 

Mikroflora organizmu człowieka

Mikroflora organizmu człowieka

background image

Mikroflora organizmu człowieka

Mikroflora organizmu człowieka

Rola mikroflory stałej

Rola mikroflory stałej

1. Drobnoustroje  stałej  mikroflory  jelit  syntetyzuj 

witaminę  K,  ułatwiają  przyswajanie  składników 
pokarmowych

2.  Mikroflora  błon  śluzowych,  skóry  oraz  przewodu 

pokarmowego  zapobiega  osiedlaniu  się  w  tych 
miejscach  drobnoustrojów  chorobotwórczych  i 
rozwojowi  zakażenia.  Odbywa  się  to  na  drodze 
współzawodnictwa  o  miejsce  bytowania,  składniki 
pokarmowe,  wytwarzanie  związków  hamujących 
rozwój innych drobnoustrojów.  

background image

3. Mikroflora przewodu pokarmowego przyczynia się do 

stymulacji reakcji odpornościowych

Mikroflora organizmu człowieka

Mikroflora organizmu człowieka

Rola mikroflory stałej

Rola mikroflory stałej

background image

Mikroflora organizmu człowieka

Mikroflora organizmu człowieka

SKÓRA

SKÓRA

Bakterie gram-dodatnie:
Corynebacterium,
-  Propionibacterium
Staphylococcus epidermis, niekiedy S. 
aureus, 
- Peptococcus
Streptococcus viridans

- Bacillus

Grzyby:
-
 Candida albicans

background image

Mikroflora organizmu człowieka

Mikroflora organizmu człowieka

BŁONA ŚLUZOWA JAMY USTNEJ I GARDŁA

BŁONA ŚLUZOWA JAMY USTNEJ I GARDŁA

 

 

Bakterie gram-dodatnie:

Bakterie gram-dodatnie:
- ziarniaki: Streptococcus viridans, Staphylococcus 
- pałeczki mlekowe: Lactobacillus, 

- maczugowce Corynebacterium

- promieniowce Actinomyces

Bakterie gram-ujemne:

Bakterie gram-ujemne:
- ziarniaki Neisseria, Veilonella
- pałeczki i formy skręcone: Bcteroides, Borrelia, 
Fusobacterium, Haemophilus, Mycoplasma

Drożdże

Drożdże – Candida sp.

background image

Mikroflora stała organizmu człowieka

Mikroflora stała organizmu człowieka

PRZEWÓD POKARMOWY I ODBYTNICA

PRZEWÓD POKARMOWY I ODBYTNICA

1. Różne rodzaje bakterii z rodziny Enterobactericeae z 

wyjątkiem: SalmonellaShigella, Yersinia, Vibrio, 
Campylobacter

2. Gram-ujemne pałeczki nie fermentujące laktozy

3. Enterococcus sp.

4. Staphylococcus epidermis, S. aureus (niewielka 

liczba)

5. Maczugowce inne niż błonnicze

6. Drożdże (niewielka liczba)

7. Bakterie beztlenowe (m.in. Bifidobacterium, 

Bacteroides,  Clostridium, Fusobacterium)

8. Paciorkowce: Streptococcus, Peptostreptococcus

background image

Mikroflora 

Mikroflora 

przejściowa

przejściowa

 organizmu człowieka

 organizmu człowieka

PRZEWÓD POKARMOWY

PRZEWÓD POKARMOWY

 

 

 Jelito grube (okrężnica)

- pałeczki z rodziny Enterobacteriaceae: pałeczki z 
grupy coli: Klebsiella, Enterobacter, Citrobacter 
oraz Salmonella, Shigella, Yersinia

background image

Mikroflora organizmu człowieka

Mikroflora organizmu człowieka

NARZĄDY PŁCIOWE

NARZĄDY PŁCIOWE

1. Dowolna liczba: Corynebacterium 

sp.,Lactobacillus sp., niechorobotwórcze gatunki 
Neisseria,Steptococcus  

2. Enterococcus sp., Entrerobactericeae i inne 

pałeczki gram-ujemne, Staphylococcus epidermis, 
Candida 
albicans (nie stanowią mikroflory 
dominującej)

3. Beztlenowce: m.in. Bacteroides sp., Clostridium 

sp., Peptostreptococcus sp. 

 

background image

Bakterie gram-ujemne

Krętki: rząd Spirochaetales
Pałeczki gram-ujemne, mikroaerofilne i beztlenowe 
(proste, zagięte, spiralne)
Pałeczki gram-ujemne niefermentujące glukozy
Pałeczki i ziarniaki gram-ujemne tlenowe
Pałeczki gram-ujemne względnie beztlenowe
Pałeczki i ziarniaki gram-ujemne beztlenowe
Rodzina Bartonellaceae  (gram-ujemne pałeczki; 
cienkie, lekko zakrzywione)
Riketsje: rząd Rickettsiales
Chlamydie: rząd Chlamydiales
Mykoplazmy: rząd Mycoplasmatales

Ogólna klasyfikacja bakterii

Ogólna klasyfikacja bakterii

background image

Bakterie gram-dodatnie

Ziarniaki gram-dodatnie katalazo-dodatnie
Ziarniaki gram-dodatnie katalazo-ujemne
Laseczki gram-dodatnie wytwarzające przetrwalniki
Pałeczki gram-dodatnie nieprzetrwalnikujące, 
regularne
Pałeczki gram-dodatnie nieprzetrwalnikujące, 
nieregularne
Prątki: rodzina Mycobacteriaceae
Tlenowe promieniowce

źródło: Zaremba, Borowski: Mikrobiologia Lekarska.

Ogólna klasyfikacja bakterii

Ogólna klasyfikacja bakterii

background image

Metody wykrywania i 

identyfikacji drobnoustrojów 

background image

 - 

Badania bezpośrednie

 

mają na celu wykazanie obecności drobnoustroju 
bezpośrednio próbkach pobranych od chorego 
zmierzające do wyodrębnienia i identyfikacji czynnika 
etiologicznego choroby zakaźnej 

*obserwacje mikroskopowe

* badania hodowlane

 - Badania pośrednie

 

Należą tu metody immunologiczne, wykrywające 
swoiste przeciwciała. 

Metody wykrywania i identyfikacji 

drobnoustrojów 

background image

Zasady pobierania materiału od chorego 

1. Miejsce 

materiał musi zostać pobrany z miejsca, w 
którym toczy się proces zapalny i musi być 
pobrany w taki sposób, aby uniknąć 
zanieczyszczenie z okolicznych tkanek, 
narządów, wydzielin itp. 

background image

Zasady pobierania materiału od chorego 

2.Czas

    Próbki powinny być pobierane we właściwym 

czasie. Najlepsze wyniki uzyskuje się badając 
poranne próbki moczu lub plwociny.

background image

Zasady pobierania materiału od chorego 

3. Ilość

    Badana próbka musi mieć odpowiednią 

objętość. Ma to znaczenie w przypadku kiedy 
zleconych jest kilka badań w  małej objętości 
może nie występować plwocina z miejsca, w 
którym toczy się proces chorobowy i może 
być konieczne powtórne pobranie materiału. 

background image

Zasady pobierania materiału od chorego 

4. Używane narzędzia, pojemniki 

jałowość
- konstrukcja
- szczelność
- podłoża transportowe

background image

Zasady pobierania materiału od chorego 

5. Materiały do badań powinny być pobrane przed 

rozpoczęciem leczenia chemioterapeutykami. 

background image

Zasady pobierania materiału od chorego 

6. Właściwe oznakowanie próbek

   Pojemnik z materiałem powinien być 

właściwie oznakowany – tzn. imieniem i 
nazwiskiem pacjenta, rodzaj materiału, 
miejsce i czas pobrania (data, godzina)

background image

metody bezpośrednie, umożliwiających ocenę 
ich morfologii – wykonanie preparatów 
mikroskopowych

Bezpośrednie metody diagnostyczne

background image

Rodzaje mikroskopów:

-świetlny zwykły, 
-ultramikroskop  
-mikroskop fazowy-kontrastowy  
-mikroskop luminescencyjny 
- ultrafioletowy 
-mikroskop elektronowy 
-mikroskop elektronowy skaningowy. 

Bezpośrednie metody diagnostyczne

background image

Materiał 

badany

Choroba

Postępowanie 

laboratoryjne

Wynik badania

Płyn 

mózgowo-

rdzeniowy

Bakteryjne 

zapalenie 

opon 

mózgowo 

rdzeniowyc

h

Barwienie metodą 

Grama

Małe Gram-

ujemne 

pałeczki 
Gram-ujemne 

dwoinki

Barwienie błękitem 

metylenowym

Bakterie 

barwiące się 

jasnoniebiesko

Barwienie oranżem 

akrydyny

Jasne 

świecenie 

komórek 

bakteryjnych 

w świetle UV

Test pęcznienia 

otoczek

Pęcznienie 

otoczek

Bezpośrednie metody diagnostyczne

background image

Metody barwienia:

-pozytywowe – zabarwiane są komórki, tło 
pozostaje przezroczyste np. Grama. Preparaty 
są przed barwieniem utrwalane w płomieniu 
palnika, co zapobiega usunięciu komórek 
bakterii w czasie wykonywania barwienia. 

Bezpośrednie metody diagnostyczne

background image

-Barwienie negatywowe – zabarwione tło, 
komórki bezbarwne – np. nigrozyną, tuszem 
chińskim – dają czarne tło; czerwień Kongo – tło 
czerwone. 
Preparaty nie są utrwalane.

Bezpośrednie metody diagnostyczne

background image

Kolonia jest to 
zbiór komórek 
wyrastających na 
podłożu stałym, 
widoczny gołym 
okiem. 

Bezpośrednie metody diagnostyczne – 

metody hodowlane

background image

Bezpośrednie metody diagnostyczne 

podłoża hodowlane

1.Namnażające

  -    służą  do  otrzymania  dużej 

biomasy drobnoustrojów

background image

Bezpośrednie metody diagnostyczne 

podłoża hodowlane

2.

 

Wybiórcze 

– umożliwiają wzrost określonej 

grupy drobnoustrojów znajdujących się w 
materiale. Podłoża te zawierają składniki 
hamujące wzrost jednych i ułatwiające 
namnażanie drugich drobnoustrojów (YGC dla 
grzybów)

background image

Bezpośrednie metody diagnostyczne 

 podłoża hodowlane

3. Różnicujące (izolacyjne)

 – rośnie na nich kilka 

rodzajów bakterii, ale każdy z nich wytwarza 
charakterystyczne kolonie, dające się odróżnić 
od innych 

background image

Bezpośrednie metody diagnostyczne 

metody nowoczesne

techniki hodowlane – testowi poddane są czyste 
kultury drobnoustrojów

1. enterotube

 - 

na podstawie 
wyników można 
określić do 
jakiego rodzaju 
należą pałeczki z 
rodziny 
Enterobactericea
e

background image

Bezpośrednie metody diagnostyczne 

metody nowoczesne

2. testy API

 – pozwalają na określenie 

przynależności gatunkowej danego szczepy na 
podstawie wyniku szeregu reakcji 
biochemicznych 

background image

II. techniki niehodowlane – służą wykrywaniu 
antygenów, enzymów lub innych produktów lub 
składników drobnoustrojów (DNA) w płynach 
ustrojowych, wydzielinach, wydalinach lub 
tkankach czy narządach. Stosowane są w 
diagnostyce zakażeń dróg moczowych, 
oddechowych, zapaleń opon mózgowo-
rdzeniowych itd. 

Pośrednie metody diagnostyczne 

metody nowoczesne

background image

1. Szybkie testy LA (aglutynacja lateksowa) do 
wykrywania rozpuszczalnych antygenów w 
surowicy, płynach ustrojowych, wydzielinach, 
wymazach 

Pośrednie metody diagnostyczne 

metody nowoczesne

Wirusowe  zapalenie wątroby 
"B", 
HBs ANTIGEN SLIDE  
Test lateksowy, oznaczanie 
w surowicy antygenu HBs, 
czułość 
5 ng/ml, kontrola dodatnia i 
ujemna

background image

Pośrednie metody diagnostyczne 

metody nowoczesne

Metody immunoenzymatyczne np. ELISA: 
Metody immunologiczne oparte są na specyficznej 

reakcji zachodzącej między przeciwciałami i 
antygenami. 

Antygenami mogą być żywe lub martwe komórki 

drobnoustrojów, elementy komórek drobnoustrojów 
lub ich metabolity (np. toksyny). 

Wynik reakcji wykrycia antygenu objawia się zmianą 

zabarwienia. 

background image

Porównanie metod tradycyjnych i nowoczesnych

Metody 
immunologiczne

Test Tecra Unique 
dla Salmonella

Wyniki po 22 
godzinach

Metody tradycyjne z 
zastosowaniem 
etapów:

- Przednamnażania

- Namnażania 
selektywnego

- Testów 
potwierdzających

Wyniki po 7 dniach

background image

IMMUNOLOGIA I EPIDEMIOLOGIA 

CHORÓB BAKTERYJNYCH

background image

IMMUNOLOGIA I EPIDEMIOLOGIA CHORÓB 

BAKTERYJNYCH

Immunologia

 jest nauką o zjawiskach 

odpornościowych.

W zapobieganiu i zwalczaniu zakażeń i zarażeń biorą 
udział mechanizmy 

odporności nieswoistej

 

(wrodzonej, naturalnej) oraz 

swoistej

 (nabytej, 

adaptacyjnej), które wzajemnie się uzupełniają 
stanowiąc zmienny układ uwarunkowany czynnikiem 
zakaźnym, organizmu i środowiska. 

background image

W skład układu immunologicznego wchodzą 
m.in.:

- grasica,
- szpik kostny, 
- narządy obwodowe układu immunologicznego 
(śledziona, węzły chłonne, migdałki, grudki 
chłonne, pojedyncze i skupione w różnych 
narządach i układach),

- naczynia limfatyczne, 
- komórki układu immunologicznego: limfocyty, 
monocyty, makrofagi, komórki dendrytyczne, 

- cząsteczki biologicznie czynne układu 
odpornościowego (np. immunoglobuliny, 
antygeny).

background image

Antygen

 jest to substancja, która łączy się z 

przeciwciałami.

Przeciwciała

 są to immunoglobuliny wytwarzane 

pod wpływem działania antygenu i mają zdolność 
wiązania się z nim. 

background image

W przebiegu zakażenia w organizmie można wyróżnić 

kilka interakcji pomiędzy drobnoustrojem a 
organizmem człowieka:

1. wniknięcie drobnoustroju do organizmu

2. kolonizacja tkanek gospodarza (niektóre 

drobnoustroje wywołują choroby bez nasilonej 
kolonizacji tkanek uwalniając tylko toksyny) 

3. obrona drobnoustroju przed mechanizmami 

odpornościowymi gospodarza

4. uszkodzenie tkanek lub upośledzenie ich funkcji

background image

Drogi  wnikania drobnoustrojów do organizmu:

- skóra i błony śluzowe – brak ciągłości, rany, otarcia 
itp.
- drogi oddechowe
- układ pokarmowy
- układ moczowo-płciowy

background image

Bakterie bytujące zewnątrzkomórkowo mają zdolność 
do namnażania się we krwi, w pozakomórkowej tkance 
łącznej, drogach oddechowych, przewodzie 
pokarmowym. 

Należą do nich:
- gram-dodatnie ziarniaki z rodzajów Staphylococcus
Streptococcus, Enterococcus itd.
- gram-dodatnie laseczki beztlenowe Clostridium
- gram-ujemne pałeczki jelitowe np. E. coli

 Bakterie te indukują proces zapalny, który prowadzi 
do zniszczenia tkanek w miejscu zakażenia, prowadzą 
do wytwarzania ropy (ziarniaki ropotwórcze), 
wydzielają toksyny. 

background image

Drobnoustroje bytujące i namnażające się 
wewnątrzkomórkowo to bakterie, grzyby, 
pierwotniaki, wszystkie wirusy. 

background image

Nieswoiste mechanizmy obronne organizmu

Skóra:

-Ciągłość i szczelność naskórka stanowi skuteczną 
barierę zapobiegająca wtargnięciu drobnoustrojów do 
organizmu. 

- Na powierzchni skóry występują kwas mlekowy i 
kwasy tłuszczowe, wytwarzane przez gruczoły łojowe i 
potowe, które są substancjami bakteriobójczymi i 
grzybostatycznymi (niskie pH). 

- Kolonizacja skóry przez Propionibacterium sp.   i 
Corynebacterium sp.  (mikroflora stała) jest szczególni 
korzystna w ograniczaniu wzrostu innych bakterii. 

background image

Błony śluzowe

- ciągłość i szczelność błon śluzowych 
oraz obecność rzęsek na komórkach 
nabłonkowych i śluz stanowią warstwę 
ochronną. Drobnoustroje zatrzymywane 
są przez śluz i usuwane z organizmu na 
drodze takich mechanizmów jak kichanie i 
kaszel; 

- wydzielanie śliny i jej przełykanie z 
drobnoustrojami, 

- łzy i mocz przemywają powierzchnie 
nabłonków. 

- kolonizacja błon śluzowych przez 
mikroflorę stałą zapobiega osiedlaniu się 
innych drobnoustrojów. 

background image

Wydzieliny powierzchniowe

- pot i wydzielina łojowa wytwarzane przez skórę, 
sperma, ślina i łzy wykazują działanie 
przeciwbakteryjne. 

- lizozym obecny w ślinie i łzach wykazuje działanie 
bakteriobójcze wobec bakterii gram-dodatnich 
(degraduje mureinę) 

- sok żołądkowy (kwas solny) o pH 1 ma działanie 
przeciw prawie wszystkim drobnoustrojom. 

- żółć i enzymy proteolityczne. 

background image

NAJCZĘŚCIEJ WYSTĘPUJĄCE U CZŁOWIEKA 

ZAKAŻENIA WYWOŁANE PRZEZ BAKTERIE

Bakteriemia - zakażenie krwi bakteriami.

Wstrząs septyczny, posocznica (sepsa) to rodzaj 
patologicznej, ciężko przebiegającej i o wysokiej 
śmiertelności uogólnionej reakcji organizmu na 
zakażenie.

Często wiąże się to z zakażeniem uogólnionym i 
obecnością drobnoustrojów i ich toksycznych 
produktów we krwi. Wstrząs septyczny nie jest 
związany z konkretnym gatunkiem drobnoustrojów 

background image

Choroby wywoływane przez ziarniaki

Streptococcus pyogenes 

paciorkowiec ropny, G(+)

wywołuje szkarlatynę (płonicę), zapalenia gardła 
(anginy), zapalenia płuc, oskrzeli, zatok, ucha 
środkowego, nerek, wsierdzia, zakażenie ran (pod 
postacią gorączki połogowej), chorobę reumatyczną, 
różę itd;

background image

Streptococcus viridans

 

paciorkowiec zieleniejący G(+)

– powolne zapalenie wsierdzia 

Choroby wywoływane przez ziarniaki

background image

Choroby wywoływane przez ziarniaki

Staphylococcus aureus

 

gronkowiec złocisty, G(+)

Wywołuje choroby w wyniku:
1. namnożenia się w organizmie – stany zapalne 

skóry: ropnie, czyraki, trądzik, zastrzał, ropienie ran, 
zapalenie gardła, migdałków, płuc anginę, zapalenie 
nerek, pęcherza. Gdy bakterie dostaną się do 
krwiobiegu, wywołują posocznicę

2. namnożenia się bakterii w żywności i produkcji 

toksyn wywołujących zatrucia pokarmowe. Objawy 
zatruć to bóle brzucha, głowy, wymioty, rzadziej 
wymioty; 

background image

Toksyny są oporne na ogrzewanie (wytrzymują 
gotowanie przez 30 minut) i odporne na działanie 
enzymów przewodu pokarmowego. 

Źródła enterotoksyny:
- ciastka z kremem
- przetwory mięsne (pieczone, gotowane)
- majonezy
- sosy
- galaretki
- produkty mleczarskie (sery, mleko w proszku)
- konserwy rybne w zalewie olejowej

Staphylococcus aureus

Choroby wywoływane przez ziarniaki

background image

Diplococcus pneumoniae

 (dwoinka zapalenia płuc)

powoduje większość zapaleń płuc u ludzi

Choroby wywoływane przez ziarniaki

Neisseria meningitidis 

dwoinka zapalenia opon mózgowych – zwana 
meningokiem G(-). Wrotami wnikania jest jama 
nosowo-gardłowa. Mogą stanowić mikroflorę 
przejściową bez wywoływania choroby. Choroba 
głównie dzieci, w przypadkach nie zastosowania w 
porę leczenia prowadzi do śmierci w ciągu kilku 
godzin

background image

Choroby wywoływane przez pałeczki

Escherichia coli 

Pałeczka G(-)
Wywołuje:
– zakażenia dróg moczowych 
(ok. 90% przypadków), 

biegunkę podróżnych – szczepy 
E. coli produkują enterotoksynę, 
która powoduje nadmierne 
wydzielanie w jelicie cienkim i 
nadmierną ruchliwość jelita 
objawiająca się biegunką, która 
może trwać kilkanaście dni. 

posocznicę (gdy bakterie dostana 
się do krwi)
- zapalenie opon mózgowych
zwłaszcza u noworodków 

background image

Choroby wywoływane przez pałeczki

Klebsiella pneumoniae

 – występuje w układzie oddechowym i kale ok. 5% 
zdrowych ludzi. 
- jest przyczyną 3% przypadków zapalenia płuc. 
- może wywoływać również zakażenia dróg moczowych 
i bakteriemię u osób osłabionych. 

Klebsiella pneumoniae i Klebsiella oxytoca

  

- powodują zakażenia szpitalne

background image

Choroby wywoływane przez pałeczki

Salmonella sp.

Bakterie wnikają do organizmu  przez jamę ustną, 
zwykle z zanieczyszczonym pokarmem lub wodą. 

Choroby:

Choroby:

• Gorączka jelitowa (gorączki durowe): serotypy  S. 

Typhi,  S.  Paratyphi.  Objawy:  gorączka,  osłabienie, 
ból,  głowy,  zaparcia  i  bóle  mięśni.  Zakażenie 
prowadzi 

do 

zapalenia 

wątroby, 

zapalenia 

przewodów żółciowych, okostnej, płuc.

background image

Choroby wywoływane przez pałeczki

Salmonella sp.

2. 

Bakteriemia.

Bakteriemia.  Po  zakażeniu  przez  przewód 

pokarmowy  następuje  inwazja  układu  krążenia  (z 
możliwymi 

zmianami 

płucach, 

kościach, 

otrzewnej, oponach mózgowych) 

3. 

Zapalenia jelita cienkiego i okrężnicy

Zapalenia jelita cienkiego i okrężnicy (zakaźne 

zatrucia pokarmowe – salmonellozy).

 

Bakterie  w  czasie  8-48  godzin  od  spożycia  powodują 

nudności, ból głowy, wymioty i obfitą biegunkę. 

background image

Nosiciele:
Ludzie: 
u osób, które przeszły zakażenie bakterie 
umiejscawiają się na różnie długi czas w narządach 
lub tkankach (np. w pęcherzyku żółciowym, przewodzi 
pokarmowym)

Zwierzęta: 
wiele zwierząt: bydło, drób, gryzonie, jest naturalnie 
zakażonych bakteriami z rodzaju Salmonella, które 
umiejscawiają się w tkankach (mięso), wydalinach lub 
jajach.

Choroby wywoływane przez pałeczki

Salmonella sp.

background image

Choroby wywoływane przez pałeczki

Źródła zakażenia:
1.  woda: zanieczyszczenie wody fekaliami

2. mleko i inne przetwory mleczarskie – niewłaściwa 

pasteryzacja, brak higieny produkcji

3. skorupiaki  - zakażają się zanieczyszczoną wodą

4. jaja mrożone lub proszek mleczny

5. mięso i jego przetwory  - od zakażonych zwierząt, 

zanieczyszczeń fekalnych lub gryzoni

6. zwierzęta domowe (żółwie, psy, koty itp.). 

Salmonella sp.

background image

Choroby wywoływane przez pałeczki

Shigella 

(pałeczki czerwonki) 

wytwarzają toksyny, które powodują ciężki przebieg 
choroby i możliwość dojścia do uszkodzenia 
centralnego układu nerwowego. 

Objawami czerwonki są: wymioty, bóle głowy, 
biegunka pod postacią krwawych wypróżnień 

background image

Choroby wywoływane przez prątki

Mycobacterium tuberculosis

 (prątek gruźlicy)

wywołuje gruźlicę - choroba płuc, przebiegać może 
pod różnymi postaciami, a w skrajnych przypadkach 
powodować nieodwracalne uszkodzenia płuc i śmierć. 

Gruźlica może atakować też inne narządy: stawy, 
kości, kręgosłup, nerki prowadząc do ich zniszczenia. 

Profilaktyka: szczepienia ochronne. 

background image

Choroby wywoływane przez laseczki

Bacillus anthracis

 (laseczka wąglika). 

Występuje w glebie i organizmach zwierząt. 

Po dostaniu się do organizmu człowieka wywołuje 
„wąglik” tzw. czarna krostę, objawiająca się czarnymi 
owrzodzeniami na skórze, w miejscu wniknięcia 
bakterii, zapaleniem płuc lub zapaleniem opon 
mózgowych. 

Zakażenie u człowieka występuje 
w wyniku przedostania się 
przetrwalników przez uszkodzoną 
skórę lub błony śluzowe, rzadziej 
w wyniku inhalacji. 

background image

Choroby wywoływane przez laseczki

Bacillus cereus

 

rozwija się w żywności i wytwarza toksynę, która 
powoduje zatrucia pokarmowe (biegunki, wymioty, 
bóle głowy)

background image

Choroby wywoływane przez laseczki

Clostridium botulinum

 (laseczka jadu kiełbasianego) 

powoduje groźne zatrucie po spożyciu wytwarzanej 
przez nią toksyny. 

Do zatrucia dochodzi najczęściej po spożyciu 
konserwowanych, wędzonych, pakowanych w próżni 
lub puszkowanych pokarmów zasadowych, które 
spożywa się bez gotowania (ryby, mięso, przetwory 
warzywne i owocowe). 

Objawy zatrucia pojawiają się po 
18-96 godzin po spożyciu toksyny – 
w postaci zaburzeń widzenia, 
niemożności połykania i zaburzeń 
mowy. Zgon następuje na skutek 
porażenia oddychania i 
zatrzymania krążenia

background image

Choroby wywoływane przez laseczki

Clostridium tetani

  (laseczka tężca) 

rozwija się w odciętych od dopływu tlenu 
zanieczyszczonych ranach. 

wydzielana przez nią toksyna oddziałuje na synapsy 
nerwowo-mięśniowe, powodując silne skórcze 
wszystkich mięśni. 

background image

Choroby wywoływane przez laseczki

Clostridium perfringens

 (laseczka zgorzeli gazowej) 

rozwija się na skutek zakażenia ran ziemią. 


Document Outline