BETTY NEUMAN 

Model pielęgniarstwa

Anna Idzik

Warszawa, 2005 r.

 

 



Służy celom dydaktycznym 
(jednostka  ludzka ujęta w sposób 
holistyczny)



Służy celom praktycznym 
(praktyka szpitalna)

MODEL  KONCEPCYJNY

 

Podstawowe pojęcia 

modelu:

 



Człowiek jest systemem otwartym 
pozostaje we współzależności 
(rodzina grupa społeczność)

System ten jest w ciągłej interakcji ze 

środowiskiem które oddziałuje na 
niego przez stresory.

 

Według Neuman, zdrowie jest 
stanem optymalnej równowagi i 
stabilności systemu, co oznacza 
stan możliwie najlepszego dobrego 
samopoczucia w określonym czasie. 

 

To pomoc człowiekowi, rodzinie, grupie 
w utrzymaniu optymalnego stanu 
równowagi w konkretnym 
czasie.

Interwencja

 pielęgniarki polega 

na przywracaniu do zdrowia w jak 
najkrótszym czasie.

 



Środowiska,

 który określa jako tzw. 

"środowisko wykreowane" Jest ono 
nieświadomie rozwinięte przez człowieka 
dla własnej obrony i zachowania 
równowagi systemu. Pełni ono funkcję, 
bezpieczeństwa lub tarczy ochronnej. 

 

System jako całość  przedstawia w 

postaci umieszczonej tzw. struktury 
podstawowej

Wokół, której znajdują się otaczające 

jako koncentryczne linie. Są to tzw. 
linie obrony

Które tworzą zarówno system jak i 

strukturę podstawowa.

 



Mechanizmy odpowiedzialne za np.

Utrzymanie właściwej temperatury
Genetycznie uwarunkowane reakcje na 

bodżce

Struktura ego oraz zdolności poznawcze

 

Mechanizmy chroniące linie podstawową:



Elastyczna przystosowawcza 

linia obrony



Normalna linia obrony



Linia odporności

 

Chroni przed wtargnięciem stresorów 

lina ta jest dynamiczna a jej 

przebieg może zmieniać się nawet 

w krótkim czasie ulega ona zmianie 

pod wpływem różnych sytuacji 

(niedożywienie niedobór snu). Jeśli 

linia ta jest osłabiona może dojść 

do zaburzeń w systemie i 

wystąpienia objawów 

chorobowych.

Elastyczna linia obrony

 

System rozumiany jako osoba lub grupa 
ludzi posiada jasno określone granice.

(Na  każdy  system  składa  się  pięć 
obszarów Każdy z nich wchodzi w skład 
przedstawionych 

wcześniej 

linii 

obrony.) 

 



      fizjologiczny - odnosi się do struktury i 
funkcji ciała;



       psychologiczny - jest związany z 
procesami myślowymi i relacjami; 

       socjokulturowy - łączy funkcje społeczne i 

kulturę;



         rozwojowy - odnosi się do procesów 
rozwoju; 



         duchowy - dotyczy wierzeń.

 

W skład systemu wchodzi

 

Neuman 

uważa, 

że 

stresor, 

który 

wywołuje negatywne skutki

u człowieka, może zostać zamieniony na 
pozytywny,  o  ile  dzięki  przystosowaniu 
zostanie  zmieniony  sposób  reagowania 
na ten stresor.

 

Zdaniem Neumam pielęgniarka, 
opiekując się człowiekiem, powinna 
mieć świadomość istnienia środowiska 
wykreowanego, gdyż często choroba 
somatyczna, choć manifestuje się w 
postaci objawów fizycznych, jest 
spowodowana zniekształconym 
postrzeganiem przez człowieka 
określonej sytuacji lub problemu. 

 

Obawa przed utratą pracy, prowadząca 
do obniżenia poczucia własnej wartości i 
do przeżywania konfliktu ról związanego 
z niemożnością utrzymania rodziny, może 
się objawiać bólami i napięciem mięśni 
lub bólami kręgosłupa. 

Na przykład:

 

Człowiek jest zdrowy, gdy znajduje się na 
różnych, zmieniających się poziomach, ale 
w 

obrębie 

stanu 

określanego 

jako 

normalny.

(Zmieniający  się  stan  zdrowia  Neuman 
przedstawia  obrazowo  jako  bycie  w 
jakimś  punkcie  na  ciągłej  pomiędzy 
dobrostanem a chorobą.)

(Ujmuje  także  zdrowie  w  kategoriach 
utrzymania 

bądź 

utraty 

zasobów 

energetycznych,  jakie  znajdują  się  w 
obrębie struktury podstawowej.)

 

Głównym celem i przedmiotem troski 
dla pielęgniarstwa jest pomoc 
człowiekowi, rodzinie lub grupie w 
utrzymaniu optymalnego stanu 
równowagi w konkretnym czasie.

 Interwencje pielęgniarskie polegają 
na przywracaniu lub pomocy w 
osiągnięciu bądź utrzymaniu 
optymalnego zdrowia. poprzez trzy 
rodzaje prewencji: pierwotną, wtórną i 
trzeciorzędną. 

 

Neuman wyróżnia prewencję:



 Pierwotną

 



 Wtórną



 Trzeciorzędną. 

 

Prewencja wtórna powinna nastąpić, gdy 
działający stresor wywołał już reakcję w 
postaci określonych objawów. Jej celem 
jest przywrócenie dobrostanu i ochrona 
struktury podstawowej poprzez 
wzmocnienie linii odporności.

 

Prewencja 

pierwotna 

polega 

na 

utrzymaniu  istniejącego  dobrostanu, 
to  znaczy  na  ochronie  normalnej  linii 
obrony 

poprzez 

wzmocnienie 

przystosowawczej  linii  obrony.  Celem 
tej  interwencji  jest  zapobieganie 
działaniu 

stresorów 

i 

redukcja 

czynników ryzyka. 

 

Prewencja trzeciorzędna polega na 
wspomaganiu procesów odnowy i 
przywracaniu równowagi systemu po 
przebytym leczeniu. Odbywa się to 
poprzez wzmacnianie i uruchamianie 
istniejących zasobów struktury 
podstawowej w celu zachowania energii i 
ochrony przed dalszym działaniem 
stresorów

 

Model Betty Neuman a proces 
pielęgnowania

Wyróżnia trzy etapy procesu pielęgnowania.



 Diagnoza pielęgniarska,( która obejmuje 

gromadzenie danych w celu określenia 
odstępstw od stanu dobrego samopoczucia i 
wstępne określenie zakresu koniecznych 
działań.



 Drugim etapem jest wyznaczenie celów 

pielęgnowania,(pielęgniarka określa wspólnie z 
pacjentem pożądane zmiany, jakie powinny 
nastąpić oraz interwencje konieczne dla 
utrzymania, wzmocnienia lub przywrócenia 
stanu równowagi. )

 

Trzeci etap, czyli wyniki 
pielęgnowania obejmuje:



        interwencje pielęgniarskie, ujęte w 

kategoriach prewencji;



         ocenę, czy wystąpiły pożądane 

zmiany i ewentualną zmianę założonych 
celów;



        określenie celów długoterminowych 

na podstawie stopnia osiągnięcia celów 
krótkoterminowych oraz



        ocenę wyników pielęgnowania.

 

Sposób, 

w 

jaki 

Neuman 

ujmuje 

poszczególne 

etapy 

procesu 

pielęgnowania,  różni  się  nieco  od 
tradycyjnie  wyróżnianych  jego  czterech 
etapów,  ale  nie  pozostaje  z  nimi  w 
sprzeczności. 

 

Pierwszy etap

, nazwany przez Neuman 

diagnozą  pielęgniarską

,

  odpowiada 

rozpoznawaniu 

sytuacji 

pacjenta/środowiska, 

rozpoczynającego 

się 

od 

gromadzenia 

danych, 

a 

zakończonego  postawieniem  diagnozy 
pielęgniarskiej. 

 

Drugi  etap

  ujęty  w  modelu  Neuman  jako 

wyznaczanie  celów

  pielęgnowania  jest 

odpowiednikiem  planowania  opieki  (w 
którym  jednym  z  elementów  jest  właśnie 
ustalanie celów).

 

 

Trzeci etap

 odpowiada 

realizacji planu 

i ocenie

. 

(Interwencje 

pielęgniarskie 

ujęte 

w 

kategorii  prewencji  pierwotnej,  wtórnej  i 
trzeciorzędnej 

są 

unikalne 

dla 

tego 

modelu.)

 

Neuman  w  swoim  modelu  prezentuje 
podejście: 



 systemowe 



 holistyczn 



 wykorzystuje teorię stresu



  sposoby radzenia sobie ze stresem 



 poziomy prewencji.

Analiza i ocena modelu

 

Model Betty Neuman jest 
wykorzystywany:



 w kształceniu pielęgniarek



 badaniach naukowych 



w praktyce pielęgniarskie



 w zarządzaniu 

 

(Inspiracją do jego powstania i pierwotnym 
celem były prace nad programem 
kształcenia dla pielęgniarek na poziomie 
wyższym. Obecnie jest on wykorzystywany 
w wielu uczelniach w Stanach 
Zjednoczonych.)

 

Dziękuję za 
uwagę

ANNA IDZIK