Cele i zadania rehabilitacji w chirurgii

• Zapobieganie pooperacyjnym powikłaniom

i następstwom operacji

• Leczenie pooperacyjnych powikłań i

zaburzeń czynnościowych

• Jak najszybsze przywrócenie sprawności

do stanu przed zabiegiem

Cele te realizowane są przez:
• Utrzymywanie prawidłowej wentylacji płuc
• Zwiększenie ruchomości klatki piersiowej i

przepony

• Zwiększenie siły mięśni oddechowych
• Pobudzenie do skutecznego kaszlu
• Zapewnienie prawidłowego odpływu

żylnego z kończyn dolnych

• Utrzymywanie prawidłowej pompy

mięśniowej kończyn dolnych

• Wczesne uruchamianie i pionizacja
• Ćwiczenia ogólnej sprawności.

Kinezyterapia - (gr. kinesis - ruch) - leczenie ruchem. Podstawą tej

dziedziny fizjoterapii są ćwiczenia ruchowe. Ruch staje się środkiem

leczniczym, mającym wpływ na cały organizm. Zadaniem kinezyterapii

jest maksymalne usunięcie niesprawności fizycznej i przygotowaniem do

dalszej rehabilitacji, np. społecznej.

W rehabilitacji chirurgicznej stosowane są wszystkie rodzaje

ćwiczeń leczniczych, ale ze względu na specyfikę leczenia
chirurgicznego największe znaczenie, zwłaszcza we wczesnym
okresie pooperacyjnym, mają ćwiczenia oddechowe
skutecznego kaszlu i przeciwzakrzepowe.

Ćwiczenia te mają charakter:
• Zapobiegawczy
• Leczniczy
• Rozluźniająco- uspokajający

Przeciwwskazania:

• Niewydolność oddechowa
• Niedawny krwotok płucny
• Inne ustalone przez lekarza

Ćwiczenia oddechowe dzielą się na:

1.

Bierne- wykonywane bez udziału chorego,

np. za pomocą biernych ruchów kończyn

górnych

2.

Czynno- bierne- wykonywane przez

chorego przy częściowej pomocy

fizjoterapeuty

3.

Wspomagane czynnymi ruchami kończyn

górnych i dolnych

4.

Wolne czynne- wykonywanie prawidłowych

oddechów w najbardziej dogodnych

pozycjach

5.

Ćwiczenia z oporem w trakcie wdechu,

wydechu lub podczas obu faz

Ważną rolę odgrywają ćwiczenia ogólnie

usprawniające, zwłaszcza zwiększające

ruchomość obręczy klatki piersiowej,

obręczy barkowej i kręgosłupa oraz

zwiększające siłę mięśni oddechowych i

kończyn dolnych.

Prowadzone indywidualnie lub zespołowo. Przy

wadach postawy ciała lub przewlekłych

chorobach układu oddechowego, stosuje

się dodatkowo u tych chorych odpowiednie

postępowanie obejmujące ćwiczenia,

inhalacje, oklepywanie klatki piersiowej,

pozycje ułożeniowe, drenażowe oraz

ćwiczenia skutecznego kaszlu.

•

U osób dłużej przebywających na

oddziale chirurgicznym ważną rolę

odgrywają również ćwiczenia

wytrzymałościowe.Maja one ze zadanie

przeciwdziałać „roztrenowaniu”,

wynikającemu ze szpitalnego

zmniejszenia aktywności ruchowej i

życiowej.Mogą być prowadzone

począwszy od kilkakrotnych spacerów

po odpowiedniej intensywności aż do

ćwiczeń na cykloergometrze lub bieżni

ruchomej z obciążeniem dostosowanym

do wydolności chorego.

•

We wczesnym okresie pooperacyjnym

ćwiczenia prowadzi się najczęściej do

trzeciej doby, ćwiczenia prowadzi się

często, w krótkim czasie, stosując małą

liczbę serii i powtórzeń.

•

W późniejszym okresie, zwykle od

trzeciej doby, zmniejsza się

częstotliwość ćwiczeń w ciągu dnia,

wydłużając czas ich trwania oraz

zwiększając liczbę serii i powtórzeń.

Przeciwwskazania do ćwiczeń we wczesnym

okresie pooperacyjnym:

•

Podwyższona temperatura ciała

•

Miejscowy stan zapalny

•

Ogólny stan zapalny

•

Dzień zdjęcia szwów

•

Podłączona kroplówka

• Obecnie oprócz ćwiczeń o charakterze

wytrzymałościowym w rehabilitacji zaczyna się coraz
częściej stosować ćwiczenia oporowe. Wymagają one
zaangażowania mięśni szkieletowych przeciwko
zewnętrznemu oporowi. Najczęściej ćwiczenia siłowe
wykonuje się trzy razy w tygodniu z intensywnością
60-70 % jednego maksymalnego powtórzenia.

Fizykoterapia

jest jedną z metod fizjoterapii. Jest formą leczenia wykorzystującą

bodźce fizykalne, takie jak: 

prąd elektryczny, ciepło i zimno, światło, ultradźwięki, pola

magnetyczne, wodę w postaci natrysków i kąpieli.

Sposób działania zależy od rodzaju

bodźca, jego siły (natężenie i czas

działania) oraz od reaktywności

organizmu. Różne bodźce wywołują

różne reakcje, bądź grupy reakcji.

Ciepło rozszerza naczynia krwionośne -

zimno je zwęża. Ultradźwięki

zmniejszają napięcie mięśni -

elektrogimnastyka zwiększa lub

zmniejsza w zależności od parametrów

prądu. Prądy impulsowe o

odpowiednich parametrach działają

także przeciwbólowo. Dobierając

rodzaj bodźca oraz jego

natężenie osiąga się zamierzony efekt

leczniczy. Niektóre zabiegi fizykalne

oddziałują bezpośrednio na funkcje

życiowe komórki, usprawniając je

(biostymulacja). W ten sposób

pobudzają naturalne możliwości

naszego organizmu do walki z chorobą.

Spośród metod wykorzystujących energię elektryczną najczęściej

znajdują zastosowanie:

• diatermia krótkofalowa
• galwanizacja
• jonoforeza
• prądy diadynamiczne.

Działają przeciwbólowo, przeciwzapalnie, zwiększają przegrzanie i

przekrwienie tkanek oraz zmniejszają stan spastyczny oskrzeli.

Po operacjach najczęściej stosowana jest jonoforeza w przypadku blizn

lub bliznowców oraz elektrostymulacja po operacjach urazowych
uszkodzeń nerwów obwodowych.

Ultradźwięki stosuje się w celu zmniejszenia napięcia mięśni,

rozszerzenia naczyń krwionośnych, zahamowania stanów zapalnych.

W chirurgii stosowane są szczególnie w zapobieganiu powstawania

twardych blizn lub w przypadku krwiaków.

Rehabilitacja w okresie pooperacyjnym

Cele rehabilitacji w tym okresie to:

• zapobieganie płucnym powikłaniom

• zapobieganie zakrzepicy żył głębokich

• przywracanie sprawności chorego, umożliwiającej mu jak największą samodzielność

• usuwanie czynnościowych i organicznych następstw operacji

Realizację tych celów rozpoczyna się już w pierwszej dobie po operacji i kontynuuje aż
do wypisania chorego ze szpitala. Następnie prowadzi się rehabilitację obejmującą etap ambulatoryjny, a jeżeli są wskazania, też sanatoryjny.

Bezpośrednio po operacji:

• pozycja półsiedząca z podparciem pod plecy

• co godzinę ćwiczenia oddechowe torem odpowiednim do operacji

• 3 powtórzenia

• kilka serii (<4 – zapobiega hiperwentylacji)

• wybór ćwiczenia zależnie od stanu chorego

W drugiej kolejności, bezpośrednio, wykonuje się ćwiczenia skutecznego kaszlu.

Od pierwszych dni po operacji bardzo istotną rolę
odgrywają

ćwiczenia przeciwzakrzepowe.

Uważa się, że chory leżący powinien wykonywać około

1000

różnych ruchów kończynami dolnymi dziennie, aby

zapobiec pooperacyjnej zakrzepicy żył głębokich.
Chory musi co godzinę wykonywać serię

16

rytmicznych

zgięć podeszwowych i grzbietowych stóp, które powodują
skuteczne odprowadzanie krwi żylnej z kończyn dolnych.
Stosuje się ćwiczenia w pozostałych stawach kończyn
dolnych i górnych we wszystkich płaszczyznach ruchu.
Uwzględnia się także mięśnie brzucha, których napięcie
powoduje mechaniczny masaż jelit, przyspieszając powrót
perystaltyki i warunkuje ich prawidłową pracę, zwłaszcza u
chorych unieruchomionych.
Stosuje się ćwiczenia izometryczne, często wykorzystując
synergizmy mięśniowe.
We wczesnym okresie pooperacyjnym unika się ćwiczeń
mięśni brzucha z długimi dźwigniami i statycznych.

Bardzo ważną rolę w zapobieganiu

powikłaniom ma wczesna
pionizacja i uruchamianie chorego.
Jeżeli to możliwe, pionizację
wykonuje się najpóźniej w 1- 2
dobie po operacji.

Aby zapobiegać zapaści

ortostatycznej, pionizację u
chorych po operacji należy
przeprowadzać stopniowo cały czas
kontrolując akcję serca i ciśnienie
tętnicze.

W przypadku wystąpienia zapaści

należy zastosować pozycję
Trendelenburga, która poprawia
ukrwienie mózgu.

Szczególną uwagę należy zwrócić na

zwiększenie ruchomości w stawach
sąsiadujących z miejscem
operowanym, siły mięśni w obrębie
cięcia operacyjnego oraz
elastyczność i ruchomość blizny
pooperacyjnej.

• Czas ćwiczeń w pierwszym okresie pooperacyjnym

- kilka do kilkunastu

minut w pozycji leżącej lub siedzącej kilkanaście razy dziennie, 3 serie x 7

• Następnie

- 20 do 30 min, większa intensywność, kilka razy dziennie, 4

serie x 10

• Do końca pobytu w szpitalu powinny być prowadzone z dużą

częstotliwością ćwiczenia oddechowe, skutecznego kaszlu i
przeciwzakrzepowe

• Przed i po ćwiczeniach- pomiar częstości akcji serca, ciśnienia tętniczego

krwi oraz rytmu oddechowego.

• AS: wzrost o 20-25/min –wskazanie do zmniejszenia intensywności

ćwiczeń.

WE WCZESNYM OKRESIE POOPERACYJNYM:

• utrzymanie i poprawa wydolności ogólnej, wieńcowej, ukrwienia

obwodowego kończyn

• hartowanie kikuta i przygotowanie go do zaprotezowania
• korekcja postawy ciała i chodu
• poprawa sprawności fizycznej warunkującej pionizację i ekonomikę chodu
• psychoedukacja pacjenta i jego rodziny (prewencja wtórna, eliminacja

czynników ryzyka chorób naczyń)

Ponadto:

• Ćwiczenia nasilonego wdechu i oporowanego wydechu

• Relaksacyjne

• Korekcyjne

• Nauka obciążania kończyn, kikuta, nauka chodu

• Pozycje ułożeniowe kończyn, kikuta

• Pionizacja w

4

do

7

dobie po operacjach odtwórczych w

obrębie tętnic

• Uwzględnienie gojenia się rany

• Przeciwdziałanie przykurczom zgięciowo - odwiedzeniowym w

stawach biodrowych (pozycja w leżeniu przodem)

• Ćwiczenia bierne i czynne kikuta

• Nauka chodu o kulach i upadania pod nadzorem

• Rehabilitacja po uzyskaniu zgody pacjenta

• MOTYWOWANIE PACJENTA