Pieniądz i system bankowy
1. Pieniądz: definicja, geneza, kreacja pieniądza,
pieniądz w Polsce
2. Banki Centralny jego rola gospodarcza, banki
centralne w Polsce i na świecie
3. Banki komercyjne: ich rola i zadania
4. Parabanki i instytucje pozabankowe
5. Papiery wartościowe
6. Rynek pieniądza
7. Polityka pieniężna
Pieniądz- definicja
Funkcje pieniądza
• Środek wymiany (T-P-T) – nie jest potrzebny
barter i podwójna zbieżność zapotrzebowań
• Środek płatniczy – zwalnianie ze zobowiązań
(alimenty mandaty, grzywny, odsetki od
kredytów)
• Jednostka rozrachunkowa (miernik
wartości?)
• Środek tezauryzacji (gromadzenia skarbu)
Pieniądz to powszechnie akceptowany „towar”
spełniający powyższe funkcje
Pieniądz - geneza
1. Pieniądz wywodzi się ze świata towarów. Pieniądz
towarowy był ucieleśniony w dobrach zaspokajających
najważniejsze potrzeby
Wartość pieniądza= wartość towaru
Płacidłami były najbardziej pożądane towary:
Np. grzywna (ukraińska hrywna) to 12 skórek kunich
Yen po chińsku oznacza "życzenie
"
Pieniądz - geneza
1. Pieniądz wywodzi się ze świata towarów. Pieniądz
towarowy był ucieleśniony w dobrach zaspokajających
najważniejsze potrzeby
Wartość pieniądza= wartość towaru
2. Najczęściej spotykanym pieniądzem towarowym były
kruszce.
a) duża wartość, mała masa, trwałość, podzielność
b) moneta
Pierwsze pieniądze kruszcowe oznaczone pieczęcią lub znakiem graficznym
symbolizującym ich wagę i jakość powstały w VII w p.n.e. w Lidii. Jak
informuje Herodot były wykonane ze złota i kształtem przypominały
spłaszczoną fasolę i były oznaczone znakiem świątyni. Swoje znaki na
monetach umieszczali też kupcy z Lidii. Monety cieszyły się dużym wzięciem
w wymianie międzynarodowej
Nazwa moneta od Junona Moneta gdyż tam była mennica w Rzymie
Wymiana monet według parytetu (parytet zawartość kruszcu w jednostce
monetarnej)
Brak kruszcu oznacza w tym systemie kryzys walutowy
pieniądz kruszcowy oznaczony pieczęcią lub
znakiem
graficznym symbolizującym ich wagę i jakość (zawartość
kruszcu w monecie)
Pieniądz - geneza
1. Pieniądz wywodzi się ze świata towarów. Pieniądz
towarowy był ucieleśniony w dobrach zaspokajających
najważniejsze potrzeby
Wartość pieniądza= wartość towaru
2. Najczęściej spotykanym pieniądzem towarowym były
kruszce.
a) duża wartość, mała masa, trwałość, podzielność
b) moneta
c) system menniczy otwarty i psucie monety (prawo Kopernika
Greshama)
Mikołaj Kopernik (1473 -1543) - astronom, matematyk i duchowny , jako
wieloletni administrator kapituły warmińskiej, żyje jak najbliżej spraw
gospodarczych. Obserwując zjawisko "psucia" pieniądza i wzrostu cen, sam
praktycznie odczuwa skutki tych procesów. W latach 1519, 1523, 1526
Kopernik pisze memoriały o pieniądzu, przeznaczone m.in dla sejmu
pruskiego. Największe znaczenia ma rozprawa "Sposób bicia monety" z 1526
r. (Monetae cudendae ratio).
Kopernik nie nawiązuje do doktryn, nie komentuje obcych myśli, nie sięga do
cytatów Arystotelesa i innych klasyków. Precyzja myślenia Kopernika, jego
definicje wynikają z obserwacji konkretnych zjawisk.
Kopernik rozpoczyna traktat od uogólnienia dotyczącego losu narodów; są
według niego cztery największe klęski, wskutek których państwa, monarchie i
republiki upadają:
niezgoda, śmiertelność, niepłodność ziemi i
spodlenie monety
.
W swych poglądach Kopernik przeciwstawia się praktykom stosowanym przez
władców, zmniejszania zawartości kruszcu lub zmniejszaniu próby monety.
Jest to negacja - nominalizmu pieniężnego (przypisującego księciu moc
nadawania wartości monecie). Spodlenie monet, zdaniem Kopernika
wywołuje drożyznę złota i srebra, wysokie płace robotników, wysokie zarobki
rzemieślników. Wszystko drożeje - inflacja.
W teorii Mikołaja Kopernika pieniądz ma określone funkcje: pośredniczy w
wymianie, jest miernikiem wartości, środkiem płatniczym. Aby móc je
spełniać, sam w sobie musi być wartością, pieniądzem złotym lub srebrnym.
Szacunek (wartość) monety, jej siła nabywcza zależy przede wszystkim od
ilości zawartego w niej srebra i złota, po dodaniu kosztów bicia monety. Ceny
towarów są proporcjonalne do zawartości kruszcu w monecie. W związku z
tym nie można zmieniać jej wartości, musi być cały czas "zdrowa".
Według Kopernika, władca nie powinien ciągnąć z bicia monet, a
zwłaszcza ze zmniejszania jej wartości żadnej korzyści finansowej. Ci,
co radzą monarsze szukania zysków z bicia monety, chcą jego skarb
powoli wypróżnić, a nie wzbogacić, osłabić, a nie wesprzeć kraj.
Thomas Gresham (1519 - 1579) dyplomata
kupiec, mylnie uznany za twórce ww. prawa
Pieniądz - geneza
1. Pieniądz wywodzi się ze świata towarów. Pieniądz
towarowy był ucieleśniony w dobrach zaspokajających
najważniejsze potrzeby
Wartość pieniądza= wartość towaru
2. Najczęściej spotykanym pieniądzem towarowym były
kruszce.
a) duża wartość, mała masa, trwałość, podzielność
b) moneta
c) system menniczy otwarty i psucie monety (prawo Kopernika
Greshama)
d) najczęściej stosowane było srebro, złoto upowszechniło się
dopiero w19w np.w Anglii od1816, w Niemczech Francji od
1870, w USA od 1873.
e) bimetalizm (kłopoty ze zmianą wartości kruszców np. lata 50
19w złoto do srebra 1:15,5 =1jp a pod koniec wieku 1:22
tj.złoto=1,4jp
Opłaca się monetę złotą przetopić na sztaby dostać za to 1,4 jp w
srebrze wymienić je na 1,4 monety złote i znowu je przetopić
Emisja dolarów rozpoczęła się od bicia monet - półdolarówek i
ćwiartek
Pieniądz - geneza
3.
Pieniądz symboliczny (podwartościowy) tj. taki
którego siła nabywcza (to co możemy nabyć za
jednostkę pieniądza) przekracza koszt jego
wytworzenia (przekracza wartość w
zastosowaniach towarowych). – Chiny 13 w
•
Certyfikaty depozytowe banków/złotników,
•
Wzajemna akceptacja certyfikatów przez grono
banków (giro)
•
Certyfikaty opiewające na okrągłe sumy –BANKNOTY
tj. bezterminowe i nieoprocentowane zobowiązania
na okaziciela emitowane przez banki i płatne za
okazaniem w pieniądzu kruszcowym
•
Emisja certyfikatów ponad zasób złota w skarbcu,
•
Run na bank (panika finansowa)
•
Państwo władza publiczna aby temu zapobiec
reglamentuje emisje banknotów, wprowadza pieniądz
krajowy z pokryciem w złocie i bank emisyjny
odpowiedzialny za jego emisje
Pierwszym publicznym bankiem był utworzony na początku XV wieku
w Genui Bank św. Jerzego.
Pieniądz - geneza
3.
Pieniądz symboliczny (podwartościowy) tj. taki
którego siła nabywcza (to co możemy nabyć za
jednostkę pieniądza) przekracza koszt jego
wytworzenia (przekracza wartość w
zastosowaniach towarowych). – Chiny 13 w
•
Certyfikaty depozytowe banków/złotników,
•
Wzajemna akceptacja certyfikatów przez grono
banków (giro)
•
Certyfikaty opiewające na okrągłe sumy –BANKNOTY
tj. bezterminowe i nieoprocentowane zobowiązania
na okaziciela emitowane przez banki i płatne za
okazaniem w pieniądzu kruszcowym
•
Emisja certyfikatów ponad zasób złota w skarbcu,
•
Run na bank (panika finansowa)
•
Państwo władza publiczna aby temu zapobiec
reglamentuje emisje banknotów, wprowadza pieniądz
krajowy z pokryciem w złocie i bank emisyjny
odpowiedzialny za jego emisje
W końcu banki emisyjne zostały upaństwowione, (gł. w I
połowie XX w) przekształcając się w banki centralne
państw. Wyjątkiem są Stany Zjednoczone, gdzie
przywilej emisji pieniądza posiada 12 regionalnych
banków prywatnych, zrzeszonych w systemie Rezerwy
Federalnej
•Państwo władza publiczna aby temu zapobiec
reglamentuje emisje banknotów, wprowadza pieniądz
krajowy z pokryciem w złocie i bank emisyjny
odpowiedzialny za jego emisje
Wymiana uprzejmości
Bank Anglii został założony w 1694 roku przez Szkota, Williama
Petersona, a Bank Szkocji rok później przez Anglika, Johna Hollanda.
Pieniądz - geneza
3. Pieniądz symboliczny (c.d)
•
Bank Anglii 1694, FED (System Rezerwy Federalnej) 1913,
•
Banki centralne też stosują emisję fiducjarną (bez pokrycia w
kruszcu)
•
1925 w Anglii pieniądz „pozłacany” tj. wymienialny na złoto w
sposób ograniczony np. na sztaby
•
1931 Anglia i Niemcy zawieszają wymienialność walut
krajowych na złoto. USA obniża wartość dolara (20,67 USD za
uncję przed Wojną Światową do 35 USD w 1933 roku ,
wymienialność tylko dla banków zagranicznych , 38 USD za
uncję w 1971) i całkowicie zawiesza wymienialność w 1974
•
Powstaje pieniądz współczesny wymienialny na inne waluty i
nie wymienialny na złoto
•
Pieniądz ten jest umową społeczną, jest oparty na zaufaniu
społecznym do danego pieniądza
Złotówka przed wojną była wymienialna na inne waluty a przez to
na złoto (brak bezpośredniej wymienialności)
Pieniądz - geneza
4. Pieniądz bezgotówkowy tj. taki którego podstawą
jest wierzytelność osoby fizycznej lub prawnej
(wkład w banku)
•
Nie jest prawnym środkiem płatniczym (nie
można nikogo zmusić do jego przyjęcia)
•
Jest najlepszym przykładem pieniądza opartego
na zaufaniu społecznym
•
Pieniądz bezgotówkowy jest dzisiaj dominującą
formą pieniądza symbolicznego
Czeki podróżne wymyślił w 1891 roku Marcellus Berty, pracownik
"American Express".
Jak uważa
Milton Friedman
"pieniądz zawdzięcza swój
fenomen akceptacji pewnej fikcji [wierze] w wartość
danego dobra, która decyduje o klasyfikacji go jako
pieniądza". Każde zachwianie tego stanu rzeczy musi
nieuchronnie odbić się negatywnie na wartości pieniądza,
który bezwzględnie musi być traktowany jako dobro
narodowe. Działania skutkujące spadkiem jego wartości
uderzają w interes państwa, narodu i każdego z obywateli.
Rosną bowiem wtedy wydatki na obsługę zadłużenia
państwa, następuje wzrost cen, a tym samym i kosztów
utrzymania.
Pieniądz - geneza
Pieniądz obecny to pieniadz fiducjarny – oparty jest na zaufaniu
społecznym. Pieniądz taki jest emitowany przez państwo i jest prawnym
środkiem płatniczym na danym terytorium, nie można go jednak wymienić
na złoty kruszec, jak to miało miejsce we wcześniejszych fazach rozwoju
obrotu gospodarczego.
Pierwsze polskie monety pojawiły się za czasów Mieszka I, były to
srebrne denary. Złoty polski pojawia się dopiero pod koniec XV wieku,
a w 1794 roku wyemitowano pierwsze polskie banknoty.
Obowiązujący do dziś system złotowy wprowadzono jednak dopiero w
1924 roku – odtąd jeden złoty dzieli się na 100 groszy. W tym samym
roku określono też parytet, czyli wartość jednego złotego, która
odpowiadała wartości 0,222168 grama czystego złota.
Złoty polski nawiązuje swoją nazwą do długiej tradycji monetarnej.
Złoty polski był bowiem jednostką pieniężną stosowaną w dawnej
Polsce już w końcu XV wieku. Nawet w czasach porozbiorowych, gdy
w obiegu był obcy pieniądz, przywiązanie do złotego było silne. Złoty
polski był np. odpowiednikiem 15 kopiejek w codziennych
rachunkach.
Po wojnie przywrócono system złotowy. W latach 80tych XX wieku
hiperinflacja doprowadziła do znacznej dewaluacji polskiej waluty,
czyli utraty jej wartości. Aby uporządkować sytuację, 1 stycznia 1995
roku Narodowy Bank Polski zdenominował polską walutę,
wprowadzając w miejsce „starego” złotego (kod międzynarodowy
PLZ) nowego złotego (PLN), odpowiadającego 10.000 PLZ.
Pieniądz – w Polsce
Money history
Pieniądz – w Polsce
Pół Marki Polskiej 1916
Marka Polska 1919
100 Marek Polskich 1919
10 groszy 1924
5 złotych polskich 1930
10 Marek Polskich 1916
Money history
Pieniądz – w Polsce
Podaż pieniądza - agregaty
Wyróżnia się następujące agregaty
pieniężne
• Mo= pieniądz gotówkowy (w bankach
i poza nimi)
• M1= wkłady płatne na żądanie w
bankach i pieniądz gotówkowy w
obiegu poza kasami banków
• M2=M1+niektóre depozyty (do 2 lat)
• M3 = M2 + papiery wartościowe oraz
operacje z przyrzeczeniem odkupu
(M3 od 2002 jest podstawowym
agregatem liczonym w Polsce)
Miary pieniądza do
2002
r
Miary pieniądza
dostosowane do wymogów
EBC
(PLN milliony)
M0
M1
M2
M3
grudzień 96
34 196,2
67 866,0
140 038,7
140 428,8
grudzień 97
42 314,0
79 239,8
179 378,1
179 602,4
grudzień 98
53 646,3
89 919,5
223 678,1
223 913,4
grudzień 99
52 806,0
111 383,9
268 700,5
268 867,8
grudzień 00
48 773,8
106 455,9
300 424,1
300 757,3
grudzień 01
59 698,0
119 567,9
329 469,1
329 704,7
grudzień 02
62 049,9
140 774,9
324 346,4
326 124,9
grudzień 03
66 317,7
163 158,9
342 860,2
345 144,8
grudzień 04
69 172,5
181 975,8
368 714,1
377 534,5
grudzień 05
70 505,0
220 639,0
415 163,5
427 125,4
grudzień 06
86 825,7
275 830,9
481 210,5
495 309,5
grudzień 07
102 669,4
335 266,2
549 344,3
561 623,8
grudzień 08
126 350,2
349 719,1
660 313,1
666 304,6
styczeń 09
124 148,0
341 261,2
663 028,0
668 851,7
marzec 09
124 291,5
356 863,3
678 861,3
683 678,5
Money Stock
Podaż pieniądza - agregaty
Podaż pieniądza - agregaty
Okres
A. PODAŻ
PIENIĄDZ
A (M3)
1.
Pieniąd
z
gotówk
owy w
obiegu
(poza
kasami
banków
)
2.
Depozyt
y i inne
zobowią
zania
3.
Pozostałe
składniki
M3
Gospodars
twa
domowe
Niemonetar
ne
instytucje
finansowe
Przedsiębio
rstwa
Instytucje
niekomerc
yjne
działające
na rzecz
gosp. dom.
Instytucje
samorządo
we
Fundusze
ubezpiecze
ń
społecznyc
h
gru 96 140 428,8 23 563,9
116
474,8
80 397,3
2 822,5
23 460,4
3 668,1
3 575,5
2 551,1
390,1
gru 97 179 602,4 27 255,9
152
122,2 109 366,9
3 399,5
28 732,5
4 789,9
4 594,2
1 239,3
224,3
gru 98 223 913,4 30 225,3
193
452,9 138 206,2
4 698,3
38 406,1
5 872,6
5 779,2
490,4
235,3
gru 99 268 867,8 38 082,7
230
617,9 159 256,9
7 469,9
47 308,8
7 343,6
7 434,2
1 804,4
167,3
gru 00 300 757,3 34 112,7
266
311,4 191 075,7
8 436,1
46 599,6
8 908,6
7 767,9
3 523,5
333,1
gru 01
329 704,7
38 213,5
291
255,6
205 133,3
10 614,3
54 257,8
9 787,8
7 657,1
3 805,3
235,5
gru 02
326 124,9
42 192,8
282
153,7
200 440,7
7 250,0
55 050,9
8 287,5
8 405,6
2 718,9
1 778,5
gru 03
345 144,8
49 417,0
293
443,3
197 453,4
8 941,5
68 257,4
8 639,4
8 791,1
1 360,4
2 284,6
gru 04
377 534,5
50 775,6
317
938,6
198 659,8
11 342,4
85 171,6
9 050,4
11 320,8
2 393,6
8 820,3
gru 05
427 125,4
57 154,7
358
008,8
215 683,7
15 164,3
99 748,7
9 925,2
13 702,4
3 784,5
11 961,9
gru 06
495 309,5
68 767,7
412
442,8
237 691,9
19 217,9
125 591,6
10 707,8
14 564,3
4 669,4
14 099,0
gru 07 561 653,7 77 188,6
472
226,2 263 059,9
23 719,5 143 702,0
11 938,7
17 967,0
11 839,1
12 239,0
sty 08 568 643,0 75 469,2
480
538,5 275 678,7
24 517,3 138 863,2
12 052,4
21 050,4
8 376,5
12 635,2
lut 08
*/
577 954,3 76 088,5
489
491,6 281 253,9
24 631,2 136 883,2
12 307,4
24 448,3
9 967,6
12 374,2
mar 08 **/
581 002,2
77 748,6
491 771,7
285 166,2
24 551,0
133 490,4
12 471,0
25 052,9
11 040,2
11 481,9
Szaleństwo
kredytów
mln
PLN
Pieniądz - kreacja
Załóżmy, że bank centralny wyemitował 100 jp. i udzielił
kredytu firmom a te zapłaciły swoim pracownikom.
Załóżmy także, iż ludzie wszystkie swoje zasoby pieniężne
natychmiast niosą do banku a wszystkie transakcje mają
charakter bezgotówkowy (karty płatnicze)
Wplata
Rezerwa
(10%)
Rezerwa
nadwyżkowa
Kredyt
100
90
10
90
90
9
81
81
81
8,1
72,9
72,90
72,90
7,29
65,61
65,61
….
….
….
….
1000
100
900
Pieniądz - kreacja
1. Obsłużyliśmy transakcje za 1000 jp. W tym 100 jp.
gotówką (wypłacone pensje) i 900 jp. pieniądzem
bezgotówkowym (zakupy kartą płatniczą).
2. W ten sposób nastąpiła kreacja pieniądza.
3. Tak więc zasób pieniądza w obiegu (M1) to suma
pieniądza gotówkowego w obiegu pozabankowym (w
naszym przykładzie założyliśmy jego brak) i wkłady a
vista tj. wkłady płatne na każde żądanie.
4. Natomiast pieniądz gotówkowy wyemitowany przez
Bank Centralny to pieniądz wielkiej mocy (baza
monetarna).
5. Baza monetarna stanowi tylko niewielki procent M1
czyli pieniądza w obiegu.
6. Ilość pieniądza w obiegu (M1) jest tym większa im
większa jest baza monetarna i tym mniejsza im
wyższy jest współczynnik rezerw który banki decydują
się trzymać i im więcej transakcji dokonywanych jest
gotówką (stosunek pieniądza gotówkowego do
bezgotówkowego).
7. Wpływ Banku Centralnego na M1 jest więc tylko
pośredni. Bardzo ważną rolę odgrywają banki
komercyjne
Pieniądz - kreacja
8. Pieniądz trafia do gospodarki głównie poprzez kredyt i
wielkość kredytów decyduje o wielkości M1
9. Drugim kanałem, którym trafia i jest wycofywany
pieniądz jest nadwyżka (deficyt) w bilansie
płatniczym.
10. Metody jakimi Bank Centralny wpływa na wielkość
pieniądza w obiegu czyli na jego podaż (M1-M3).
•
Operacje otwartego rynku (zmiana bazy monetarnej).
Uwaga! Nie każda sprzedaż czy skup obligacji skarbu
państwa ma charakter operacji otwartego rynku
•
Zmiana współczynnika rezerw obowiązkowych tj. tych
trzymanych przez banki komercyjne na ich kontach w
banku centralnym.
•
Zmiana stopy procentowej po jakiej bank centralny
udziela kredytów bankom komercyjnym (Stopa
procentowa określa cenę za wypożyczenie kapitału.
Jeśli wynosi 10 proc. w stosunku rocznym, oznacza to,
że za każde pożyczone 100 zł trzeba zapłacić 10 zł –
czyli w sumie należy oddać 110 zł. )
•
Wpływ Banku Centralnego na strukturę pieniądza i
zachowanie konsumentów (np. Zaufanie do czeków i
kart kredytowych).
OPERACJE OTWARTEGO RYNKU
Operacje otwartego rynku są interwencjami banku
centralnego, który kupuje lub sprzedaje papiery
wartościowe (7 dniowe bony skarbowe) , regulując tym
samym ilość pieniądza w obiegu – są to transakcje,
przeprowadzane z bankami komercyjnymi. Minimalną
rentowność operacji otwartego rynku określa tak zwana
stopa referencyjna.
Jeśli bank centralny skupuje papiery wartościowe,
dostarcza jednocześnie na rynek gotówkę (zwiększa Mo).
Jeśli sprzedaje papiery wartościowe, absorbuje (pochłania)
nadmiar pieniędzy z rynku zmniejszając Mo.
Pieniądz – kreacja, rola BC
REZERWA OBOWIĄZKOWA
Bank centralny nakazuje bankom komercyjnym utrzymywanie tak zwanej
rezerwy obowiązkowej jako procent wartości wszystkich rodzajów depozytów,
które są podstawą naliczania tejże rezerwy. Są to pieniądze, które bank
komercyjny musi utrzymywać na rachunku banku centralnego – wysokość
rezerwy zależy od ilości środków, jakimi dysponuje dany bank.
Za pomocą zmiany wysokości rezerwy obowiązkowej bank centralny może
oddziaływać na rynek pieniężny. Podniesienie stopy wymaganych rezerw
oznacza ściągnięcie z rynku dodatkowych pieniędzy.
Rezerwa obowiązkowa ma także na celu stabilizację systemu bankowego, jej
głównym zadaniem jest łagodzenie skutków ewentualnych wahań płynności w
sektorze.
Od 31 października 2003 r. stopa rezerwy obowiązkowej w Polsce wynosi
3,5% dla wszystkich rodzajów depozytów. Od 30 września 2003 r. wszystkie
banki pomniejszają naliczoną rezerwę obowiązkową o równowartość 500 tys.
euro. Środki rezerwy obowiązkowej od 1 maja 2004 r. są oprocentowane.
Pieniądz – kreacja, rola BC
Najważniejsze stopy procentowe określane przez bank centralny w Polsce:
Stopa lombardowa – podstawowa stopa procentowa banku
centralnego, stopa maksymalna. Według stopy lombardowej
bank centralny udziela krótkookresowego kredytu bankom
komercyjnym pod zastaw papierów wartościowych. Stopa
lombardowa określa krańcowy koszt pozyskania pieniądza na
rynku przez banki komercyjne.
Stopa referencyjna, (zwana również stopą repo) –
według niej przeprowadzane są operacje otwartego rynku, przy
czym stopa ta określa minimalne oprocentowanie tych operacji.
Stopa interwencyjna wpływa na oprocentowanie pożyczek
międzybankowych, depozytów i kredytów dla klientów, jak
również na rentowność skarbowych papierów wartościowych;
pokazuje, ile banki zarabiają na środkach, ulokowanych w
banku centralnym.
Stopa redyskontowa – według tej stopy bank centralny
skupuje weksle od banków komercyjnych. Inaczej rzecz
ujmując, jest to stopa procentowa, która jest stosowana w
przypadku redyskonta przez bank centralny papierów
wartościowych (w tym weksli), zdyskontowanych wcześniej
przez banki komercyjne.
Stopa depozytowa – określająca oprocentowanie
jednodniowych depozytów, składanych przez banki komercyjne
w banku centralnym. Lokaty takie mają na celu
zagospodarowywanie nadwyżek, jakimi dysponują od czasu do
czasu banki komercyjne.
Pieniądz – kreacja, rola BC
Stopa referencyjna 4,50 na dzień 2005-09-01
Kredyt lombardowy 6,00 na dzień 2005-09-01
Stopa depozytowa NBP 3,00 na dzień 2005-09-01
Redyskonto weksli 4,75 2na dzień 005-09-01
Pieniądz w Polsce- kreacja
Stopa referencyjna
3,75
na dzień 2009-03-26
Kredyt lombardowy
5,25
na dzień 2009-03-26
Stopa depozytowa NBP 2,25 na dzień 2009-03-26
Redyskonto weksli 4,00 2na dzień 2009-03-26
Od marca
2008 spadek
o 2,0%
Rentowność 7
dniowych bonów
skarbowych
Stopa referencyjna
3,75
na dzień 2009-03-26
Kredyt lombardowy
5,25
na dzień 2009-03-26
Stopa depozytowa NBP 2,25 na dzień 2009-03-26
Redyskonto weksli 4,00 2na dzień 2009-03-26
Central Bank
Bank centralny
Najbliższe
posiedzenie
Zmiana
Obecna stopa
procentowa
Bank of Canada
04.06. 2009
21.04. 2009
0.25%
Bank of England
07.05. 2009
05.03. 2009
0.5%
Bank of Japan
29.04. 2009
19.12. 2008
0.1%
European Central
Bank (EBC)
07.05. 2009
02.04. 2009
1.25%
FED
29.04. 2009
16.12. 2008
0.25%
Swiss National
Bank
18.06. 2009
12.03. 2009
0.25%
The Reserve
Bank of Australia
05.05. 2009
07.04. 2009
3%
Kraje
Obecny
Poprzedni
Zmiana
Węgry
9.5%
10.0%
19.01. 2009
Islandia
15.5%
17.0%
08.08. 2009
Norwegia
2.0%
2.5%
25.03. 2009
Polska
3.75%
4.00%
25.03. 2009
Słowacja
2.25%
2.50%
08.04. 2009
Szwecja
0.5%
1.0%
22.04 2009
Pieniądz – kreacja, rola BC
Pieniądz – kreacja, rola BC
Chcąc ratować wzrost gospodarczy , a
także by pomóc swoim
kredytobiorcom, Bank Anglii obniżył
na początku lutego 2008 stopy
procentowe z 5,50 do 5,25 proc.
Pieniądz – kreacja, rola BC
Podnosząc stopy procentowe, bank centralny zaostrza
politykę pieniężną. Podniesienie stóp procentowych banku
centralnego wywołuje podwyżkę oprocentowania w
bankach komercyjnych; kredyty stają się wówczas
droższe, ale i z drugiej strony wzrasta oprocentowanie
depozytów. Oznacza to, że (przynajmniej teoretycznie)
klienci banków mniej chętnie będą zaciągać kredyty, za to
chętniej będą lokowali swoje pieniądze na wyżej
oprocentowanych lokatach. Banki komercyjne zwiększą
także swoje rezerwy bojąc się zaciągać kredytów w banku
centralnym
Obniżenie stóp procentowych ma dokładnie odwrotny
skutek.
Pieniądz – kreacja, rola BC
Dochód narodowy
Y
O
g
ó
ln
y
p
o
zi
o
m
c
e
n
P
AS
P
0
Y
0
Polityka pieniężna wpływa na popyt AD
Podaż
zagregowana
krótkookreso
wa
Polityka pieniężna/monetarna
Popyt
zagregowan
y
AD
Poziom cen
równowagi
Dochód narodowy równowagi
LAS
Podaż
zagregowana
długookreso
wa
Ekspansywna polityka
pieniężna (niskie stopy
procentowe) zwiększa
popyt i przesuwa
krzywą AD w prawo
Produkcja rośnie do Y
1
a ceny
do P
1
P
1
Y
1
Wyższe ceny powodują, iż
pracownicy żądają wyższych
wynagrodzeń krzywa AS
przesuwa się w lewo, ceny
rosną do P
2
a produkcja
wraca do Y
o
P
2
W efekcie ekspansywna
polityka monetarna przynosi
krótkookresowe ożywienie i
długookresową inflację
Dochód narodowy
Y
O
g
ó
ln
y
p
o
zi
o
m
c
e
n
P
AS
P
0
Y
0
Polityka pieniężna wpływa na popyt AD
Podaż
zagregowana
krótkookreso
wa
Równowaga Makroekonomiczna
Popyt
zagregowan
y
AD
Poziom cen
równowagi
Dochód narodowy równowagi
LAS
Podaż
zagregowana
długookreso
wa
Restrykcyjna polityka
pieniężna (wysokie
stopy procentowe)
zmniejsza popyt i
przesuwa krzywą AD w
lewo
Produkcja spada do Y
1
a ceny
do P
1
P
1
Y
1
Niższe ceny powodują recesję,
pracownicy godzą się na obniżkę
wynagrodzeń (ich płaca realna
pozostaje niezmieniona) krzywa
AS przesuwa się w prawo, ceny
spadają do P
2
a produkcja wraca
do Y
o
P
2
W efekcie restrykcyjna
polityka monetarna przynosi
krótkookresową recesje i
zwalcza długookresową
inflację
Polityka pieniężna/monetarna
Monetaryści- reguła pieniężna Podaż pieniądza
powinna rosnąć w stabilnym tempie przyrostu PKB.
Przewidywalność!!!
Polityka pieniężna/monetarna
Bank Centralny
Funkcje banku centralnego (nie wszystkie funkcje są
spełniane przez wszystkie banki)
•
Kontrola podaży pieniądza - prowadzenie polityki
pieniężnej (cel inflacyjny ew. także zwalczanie bezrobocia)
- bank centralny jest jedyną instytucją, uprawnioną do
emitowania znaków pieniężnych danego państwa, określa
przy tym nie tylko wielkość emisji, ale też podejmuje
decyzje o wprowadzeniu pieniądza do obiegu.
•
Zarządzanie długiem i finansowanie deficytu sektora
publicznego, bieżące rozliczanie dochodów i wydatków
państwa, obsługa i emisja skarbowych papierów
wartościowych (emitowanych przez państwo).
•
Kredytodawca ostatniej instancji (stabilność systemu
bankowego, zapobieganie panikom finansowym),
•
Nadzór nad systemem bankowym w kraju (certyfikowanie,
audyt),
•
Nadzorowanie jakości waluty,
•
Trzymanie rezerw złota i walut obcych,
•
Ułatwianie rozliczeń wzajemnych między bankami
handlowymi świadczenie usług bankowych na rzecz innych
banków: przyjmowanie ich depozytów oraz udzielanie
kredytów.
Bank centralny pełni w gospodarce trzy ważne funkcje:
jest centralnym bankiem państwa, emitentem pieniądza
oraz bankiem nadrzędnym dla innych banków.
CENTRALNY BANK PAŃSTWA
BANK EMISYJNY
BANK BANKÓW
FUNKCJE STABILIZUJĄCO – KONTROLNE
Bank Centralny
O tym powiedzieliśmy już przy kreacji pieniądza
Stabilizacja systemu bankowego nadzór nad bankami
komercyjnymi
Bank Centralny w Polsce (Narodowy Bank Polski)
działa w oparciu o ustawę o Narodowym Banku Polskim,
uchwaloną przez Sejm w sierpniu 1997 roku.
Zgodnie z ustawą, podstawowym celem działania banku
centralnego RP jest utrzymywanie stałego poziomu cen
oraz umacnianie polskiego pieniądza.
Bank Centralny w Polsce
Od 1999 r. w realizacji polityki pieniężnej wykorzystuje się
strategię bezpośredniego celu inflacyjnego.
W jej ramach Rada
Polityki Pieniężnej określa cel inflacyjny, a następnie
dostosowuje poziom podstawowych stóp procentowych NBP
tak, by maksymalizować prawdopodobieństwo osiągnięcia tego
celu. Od początku 2004 r. Narodowy Bank Polski realizuje ciągły
cel inflacyjny na poziomie 2,5% z dopuszczalnym przedziałem
wahań +/- 1 punkt procentowy. NBP utrzymuje poziom stóp
procentowych spójny z realizowanym celem inflacyjnym,
wpływając na wysokość nominalnych krótkoterminowych stóp
procentowych rynku pieniężnego.
NIEZALEŻNOŚĆ BANKU CENTRALNEGO
Zgodnie z najlepszą wiedzą ekonomiczną ogólny zapis konstytucyjny został
skonkretyzowany w przepisach o banku centralnym w postaci określenia celu,
jakim jest utrzymanie stabilnego poziomu cen. Jednocześnie zapisano, iż
bank centralny może realizować inne cele - także wspierać politykę rządu pod
warunkiem, że nie stoi to w konflikcie z celem nadrzędnym. Sformułowanie
tego celu jest zgodne z traktatem unijnym, który Polska ratyfikowała.
Niezależność banku centralnego można stopniować: może być pełna i
obejmować ustalanie celu finalnego (jak zazwyczaj w krajach UE) albo być
tylko operacyjna i oznaczać swobodę doboru instrumentów, a cel wyznacza
rząd-tak jest w Wielkiej Brytanii.
Zupełna niezależność banku centralnego od polityków rodzi wyzwanie dla
demokracji, w której cała władza jest delegowana przez lud. Ci, którzy ją
otrzymali, muszą się przednim rozliczać z jej wykonywania. Polega to m.in. na
wymogu jawnego prowadzenia polityki pieniężnej przez bank centralny, aby
umożliwić społeczną debatę na jej temat. Temu służą sprawozdania NBP,
komunikaty z posiedzeń RPP i raporty o inflacji. W przypadku rozminięcia się
inflacji z wyznaczonym celem RPP powinna mieć obowiązek pisemnego
wyjaśnienia parlamentowi bądź rządowi, dlaczego tak się stało, jak długo
taka sytuacja może potrwać i co zamierza uczynić, aby jej uniknąć w
przyszłości.
Bank Centralny w Polsce
Prezes NBP
•Powoływanie i odwoływanie Prezesa NBP przysługuje
Sejmowi, ale na wniosek Prezydenta.
•Prezes pełni swoją funkcję przez 6 lat Tylko przez dwie
kadencje może ta sama osoba być Prezesem NBP. Jego
kadencja wygasa: po upływie okresu 6 lat, w razie śmierci,
w razie złożenia rezygnacji oraz w razie jego odwołania
(art. 9 ust.4 ustawy o NBP).
•Odwołanie Prezesa może nastąpić, gdy nie wypełnia on
swych obowiązków wskutek długotrwałej choroby lub gdy
został skazany prawomocnym wyrokiem sądu za
popełnione przestępstwo lub gdy Trybunał Stanu orzekł
wobec niego zakaz zajmowania kierowniczych stanowisk
lub pełnienia funkcji związanych ze szczególną
odpowiedzialnością w organach państwowych (art. 9 ust. 5
w/w ustawy
).
Bank Centralny w Polsce
Zadania
Prezesa NBP:
•przewodniczenie Radzie Polityki Pieniężnej, Zarządowi NBP, Komisji Nadzoru
Bankowego oraz reprezentacja NBP na zewnątrz.
• reprezentowanie interesów Polski w międzynarodowych instytucjach
bankowych oraz w międzynarodowych instytucjach finansowych,
•ustalanie w porozumieniu z Ministrem Spraw Wewnętrznych i Administracji
zasady przechowywania wartości pieniężnych w bankach i przedsiębiorstwach
produkujących znaki pieniężne oraz transportowanie tych wartości przez banki
i te przedsiębiorstwa, także realizuje zadania wynikające z przepisów o
powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej (art. 11 ust. 3 i 5
w/w ustawy).
• uczestniczenie w ramach współpracy z władzami państwowymi w
posiedzeniach Sejmu,
•w imieniu Rady Polityki Pieniężnej przedstawianie Sejmowi i Radzie Ministrów
kwartalnych informacji o bilansie płatniczym.
•przekazywanie Radzie Ministrów i Ministrowi Finansów projektów założeń
polityki pieniężnej, opinii w sprawie projektu ustawy budżetowej, projektów
aktów normatywnych z zakresu polityki gospodarczej oraz działalności banków
i mających znaczenie dla systemu bankowego, prognoz bilansu płatniczego
oraz ustaleń Rady Polityki Pieniężnej,
•opracowywanie okresowych informacji o wpłatach i wypłatach z zysku
•wydawanie Dziennika Urzędowego Narodowego Banku Polskiego, w którym
ogłaszane są akty organów NBP i Komisji dotyczące funkcjonowania banków,
bilans oraz rachunek zysków i strat NBP oraz obwieszczenia w sprawie
utworzenia, likwidacji i upadłości banku oraz przejęcia banku przez inny bank.
Bank Centralny w Polsce
Rada Polityki Pieniężnej:
•ustala corocznie założenia polityki pieniężnej i
przedkłada je do wiadomości Sejmowi równocześnie z
przedłożeniem przez Radę Ministrów projektu ustawy
budżetowej,
•składa Sejmowi sprawozdanie z wykonania założeń
polityki pieniężnej w ciągu 5 miesięcy od zakończenia
roku budżetowego,
•ustala wysokość stóp procentowych NBP,
•ustala zasady i stopy rezerwy obowiązkowej banków,
•określa górne granice zobowiązań wynikających z
zaciągania przez NBP pożyczek i kredytów w
zagranicznych instytucjach bankowych i finansowych,
•zatwierdza plan finansowy NBP oraz sprawozdanie z
działalności NBP,
•przyjmuje roczne sprawozdanie finansowe NBP,
•ustala zasady operacji otwartego rynku.
Bank Centralny w Polsce
Halina Wasilewska-Trenkner
Doktor nauk ekonomicznych
D. CUP i Ministerstwo Finansów
b. Minister finansów
Członkowie Rady Polityki Pieniężnej powoływani są
na 6 lat. Zgodnie z art. 12 Ustawy o NBP,
Sławomir Skrzypek(1963).
Magister nauk ekonomicznych
Prezes NBP, od 10 stycznia 2007 r. (decyzją
Sejmu)
Rada Polityki Pieniężnej składa się z dziewięciu członków:
przewodniczącego (którym jest zawsze prezes NBP), trzech
członków jest mianowanych przez prezydenta, po trzech powołuje
również Sejm i Senat
Bank Centralny w Polsce
Rada Polityki
Pieniężnej zbiera
się na
comiesięcznych
posiedzeniach
począwszy od
1998 roku
Andrzej Wojtyna (1951)
Profesor nauk
ekonomicznych
Instytut Nauk
Ekonomicznych PAN w
Warszawie i AE w
Krakowie
Andrzej Sławiński
(1951)
Profesor nauk
ekonomicznych
SGH w Warszawie,
Przewodniczący Rady
Naukowej PTE.
Stanisław Owsiak
(1946) Profesor nauk
ekonomicznych
Uniwersytet
Jagielloński.
Stanisław Nieckarz
(1941)
w latach 1982-1986
Pierwszy Zastępca
Prezesa NBP.
Dariusz Filar (1950)
Doktor hab. nauk
ekonomicznych
Uniwersytet Gdański
Jan Czekaj(1950)
Profesor nauk
ekonomicznych
AE w Krakowie
Marian Noga(1946)
Profesor nauk ekonomicznych
AE Wrocław
Mirosław Pietrewicz
(1941)
Profesor nauk
ekonomicznych
SGH Warszawa
Członek Rady może pełnić tę funkcję tylko jedną kadencją (w
przeciwieństwie do Prezesa NBP, który może pełnić funkcję
Prezesa przez dwie kadencje).
Członek Rady w okresie swojej kadencji nie może zajmować
żadnych innych stanowisk i podejmować działalności
zarobkowej lub publicznej. Może zajmować się jedynie pracą
naukową, dydaktyczną lub twórczością autorską. Za zgodą
Rady może prowadzić działalność w organizacjach
międzynarodowych. Również na okres kadencji członek Rady
powinien zawiesić działalność w partii politycznej lub związku
zawodowym.
Członek Rady może zostać odwołany jeżeli zrzeknie się swej
funkcji, uniemożliwi mu jej wykonywanie trwała choroba, w
razie skazania prawomocnym wyrokiem sądu za popełnienie
przestępstwa oraz jeżeli nie zawiesi swojej działalności w partii
politycznej lub związku zawodowym (art. 13 ust. 5 z zw. z art.
14 ust. 2 w/w ustawy). W przypadku śmierci członka Rady
wygasa jego mandat, a nie później niż w okresie 3 miesięcy od
odwołania lub stwierdzenia wygaśnięcia mandatu uzupełniany
jest skład Rady.
Bank Centralny w Polsce
Stopy NBP, tj. stopa redyskontowa weksli i stopa kredytu
lombardowego oraz stopa referencyjna zostały w 2008 podwyższone
odpowiednio z
5,25
% do
6,25
% i z
6,50
% do
7,50%
oraz
5,0
% do
6,0
% w skali rocznej. Potem (KONIEC 2008 I 2009 r.) już były spadki
do
4,00%
,
5,25%
i
3,75
%
W styczniu 1998 roku stopa lombardowa wynosiła aż 27 proc., a
redyskontowa 24,5 proc. Innych stóp jeszcze nie było: stopę repo
(interwencyjną) wprowadzono pod koniec lutego 1998 roku
(określając jej poziom na 24 proc.).
Początkowo RPP systematycznie obniżała stopy procentowe – na taki
krok zdecydowała się kolejno siedem razy, aż do stycznia 1999 roku.
Wówczas stopa lombardowa została obniżona do 17 proc., a
redyskontowa do 15,5 proc.
W związku m. in. ze wzrostem inflacji, po okresie obniżania stóp
procentowych nastąpił ciąg podwyżek – pierwsza we wrześniu 1999
roku, ostatnia (czwarta z kolei) w sierpniu 2000 roku. W sierpniu 2000
roku stopa redyskontowa została określona na poziomie 21,5 proc., a
lombardowa – 23 proc.
Począwszy od l 2001 roku, Rada Polityki Pieniężnej obniża stopy
procentowe, przede wszystkim dzięki spadającej inflacji. Poziom 4%
stopa referencyjna osiągnęła w marcu 2006 roku
Podwyżki zaczęły się w maju 2007 roku aby pod koniec roku 2008
ustąpić miejsca spadkom . Najniższy poziom 3,75% stopa
referencyjna osiągnęła w marcu 2009 roku.
Bank Centralny w Polsce
Stopa referencyjna 4,50 na dzień 2005-09-01
Kredyt lombardowy 6,00 na dzień 2005-09-01
Stopa depozytowa NBP 3,00 na dzień 2005-09-01
Redyskonto weksli 4,75 2na dzień 005-09-01
Pieniądz w Polsce- kreacja
niebieski
lombardowa
czerwony
referencyjna
Stopa referencyjna
5,75
na dzień 2008-03-27
Kredyt lombardowy
7,25
na dzień 2006-03-01
Stopa depozytowa NBP 4,25 na dzień 2006-03-01
Redyskonto weksli 6,00 2na dzień 2006-03-01
Od marca
2006 wzrost
o 1,75%
Rentowność 7
dniowych bonów
skarbowych
Stopa referencyjna
3,75
na dzień 2009-03-26
Kredyt lombardowy
5,25
na dzień 2009-03-26
Stopa depozytowa NBP 2,25 na dzień 2009-03-26
Redyskonto weksli 4,00 2na dzień 2009-03-26
Członkowie Rady Gubernatorów FED (jest ich siedmiu) są
nominowani przez Prezydenta za zgodą Senatu Kadencja
trwa 14 lat. Wymiana następuję pojedynczo, jeden
członek Rady co dwa lata (w lutym roku nieparzystego).
Nie ma możliwości ponownej nominacji po odbyciu pełnej
kadencji. Przewodniczący i vice Przewodniczący Rady są
nominowani przez Prezydenta za zgodą Senatu na cztery
lata i mogą swoją funkcję pełnić przez wiele kadencji.
Bank Centralny w USA
System Rezerwy Federalnej
System jest siecią
12 regionalnych
banków prywatnych, zrzeszonych w
systemie Rezerwy Federalnej (banki w
Bostonie, Buffalo, Nowym Jorku,
Cleveland, Richmond, Atlancie,
Chicago, St. Luis, Minneapolis, Denver,
Dallas i San Francisco).
Europejski Bank Centralny
Dwanaście z 25 państw członkowskich UE posługuje się obecnie wspólną
walutą - euro. Banknoty i monety euro zostały wprowadzone do obiegu 1
stycznia 2002 roku.
Europejski Bank Centralny (EBC) został utworzony w 1998 roku na mocy
Traktatu o Unii Europejskiej, w celu wprowadzenia nowej waluty i zarządzania
nią - przeprowadzania transakcji walutowych i zapewnienia
bezproblemowego funkcjonowania systemów płatniczych.
Bank Centralny w Europie
Jednym z głównych zadań EBC jest utrzymywanie stabilności cen w
obszarze euro, przy jednoczesnym zachowaniu siły nabywczej euro.
Oznacza to utrzymywanie inflacji pod ścisłą kontrolą: EBC chce zapewnić, by
roczny wzrost cen konsumenckich był niższy niż 2%.
EBC jest całkowicie niezależny w wykonywaniu swoich obowiązków.
Ani EBC, ani narodowe banki centralne w eurosystemie, ani żaden członek ich
organów decyzyjnych nie mogą starać się o instrukcje lub przyjmować
instrukcji od jakiegokolwiek innego organu.
Europejski Bank Centralny
Zarząd
Zarząd składa się z Prezesa EBC, Wiceprezesa i czterech pozostałych
członków - wszyscy są mianowani za wspólną zgodą prezydentów lub
premierów państw należących do obszaru euro. Członkowie Zarządu
są powoływani na okres ośmiu lat, a ich kadencja nie podlega
przedłużeniu.
Rada Naczelna
Rada Naczelna jest najwyższym organem decyzyjnym Europejskiego Banku
Centralnego. Składa się z sześciu członków Zarządu oraz prezesów 12
banków centralnych obszaru euro. Na jej czele stoi Prezes EBC. Zasadniczą
misją Rady jest określanie polityki pieniężnej obszaru euro oraz, w
szczególności, ustalanie wysokości stóp procentowych, po których banki
komercyjne mogą uzyskać środki z Banku Centralnego.
Rada Rozszerzona
Rada Rozszerzona jest trzecim gremium decyzyjnym EBC. W jej skład wchodzi
Prezes EBC, Wiceprezes i prezesi narodowych banków centralnych wszystkich
25 państw członkowskich UE. Rada Rozszerzona wnosi wkład w pracę
doradczą i koordynacyjną EBC oraz pomaga w przygotowaniach do
przyszłego rozszerzenia strefy euro.
Bank Centralny w Europie
Główne stopy procentowe Europejskiego Banku
Centralnego (kwiecień 2009) :
Stopa interwencyjna – do prowadzenia
operacji refinansowych zapewniających płynność
systemu bankowego, – 1,25 % (
Main refinancing
operations)
Stopa depozytowa określająca
oprocentowanie jednodniowych depozytów,
składanych przez banki komercyjne w
Eurosystemie -0,5 %
Stopa pożyczkowa – udzielanie
krótkookresowego kredytu bankom komercyjnym
-2,25 %
(Marginal lending facility)
Bank Centralny w Europie
cel inflacyjny banku to 2 proc.
Jean-Claude Trichet
Teoria ekonomii nie daje szczegółowych odpowiedzi na to, jak powinna być
prowadzona polityka monetarna, oprócz ogólnych wskazówek co do jej
generalnych zasad
Z punktu widzenia prowadzenia optymalnej polityki monetarnej wskazano
na dwie główne metody utrzymywania oczekiwań inflacyjnych na
niskim poziomie:
a) budowanie reputacji banku centralnego jako instytucji przejawiającej
dużą awersję do inflacji
b) lub wybór na szefa tej instytucji osoby przejawiającej większą, niż
wskazują preferencje społeczne, niechęć do wzrostu cen.
Problem polega jednak na tym, że niezwykle trudno jest określić, jak
silna powinna być optymalna społecznie awersja banku centralnego do
inflacji oraz na ile powinien on w swojej polityce zwracać uwagę na
takie parametry, jak wzrost gospodarczy, zmienność oraz poziom kursu
walutowego czy stabilizacja samych stóp procentowych.
Bank Centralny w Europie
Nie tylko cel inflacyjny
Dla NBP parametrami, które w statystycznie istotny sposób wpływały na
kształt polityki gospodarczej, były: dotychczasowy poziom stóp
procentowych oraz bieżąca inflacja. Inne parametry, takie jak potencjał
wzrostu gospodarczego mierzony luką popytową czy kurs walutowy, nie
okazały się istotne.
Czeski bank centralny dodatkowo zwracał uwagę na potencjał przyszłego
wzrostu gospodarczego.
Podobna była również polityka słowackiego banku centralnego, z tą
różnicą, że patrzył on przede wszystkim na bieżący, a nie przyszły poziom
aktywności gospodarczej.
Z kolei węgierski bank centralny przykładał głównie wagę do bieżącego
wzrostu gospodarczego oraz obecnego i przyszłego poziomu kursu
walutowego.
Bank Centralny w Europie
Banki Komercyjne
Bank komercyjny (handlowy) to certyfikowany
pośrednik pomiędzy depozytariuszami a
inwestorami. Bank ten przyjmuje wkłady i
udziela kredytów
Bank – przedsiębiorstwo usługowe, którego działalność
polega wyłącznie na udzielaniu kredytów i
zdobywaniu środków potrzebnych na udzielanie
kredytów
Funkcje banku komercyjnego
•
Pasywna - przyjmowanie wkładów: a’vista i
terminowych
•
Aktywna - udzielanie pożyczek
•
Pośrednicząca – bank występuje jako instytucja
usługowa wykonująca zlecenia klienta
Są też inni pośrednicy aktywni na rynku usług
finansowych. Są to instytucje para bankowe i poza
bankowe
BANK – z wł. banco – bank, stół. Od średniowiecza handlarze
papierami wartościowymi dokonywali transakcji: za kruszce
wydawano potwierdzenia (transakcje dokonywane były na stołach
podczas imprez handlowych)
W skład usług bankowych wyodrębnionych przez polskie prawo bankowe
wchodzą :
I. Przyjmowanie wkładów pieniężnych płatnych na żądanie lub terminowych,
II. Prowadzenia rachunków bankowych,
III. Udzielanie kredytów,
IV. Udzielanie i potwierdzanie gwarancji bankowych oraz otwieranie
akredytyw,
V. Emitowanie bankowych papierów wartościowych,
VI. Przeprowadzanie bankowych rozliczeń pieniężnych,
VII. Wydawanie, rozliczenie i umarzanie pieniądza elektronicznego,
VIII. Udzielanie pożyczek pieniężnych oraz kredytów konsumenckich,
IX. Operacje czekowe i wekslowe,
X. Wydawanie kart płatniczych oraz wykonywanie operacji przy ich użyciu,
XI. Terminowe operacje finansowe,
XII. Nabywanie i zbywanie wierzytelności pieniężnych,
XIII. Przechowywanie przedmiotów i papierów wartościowych oraz
udostępnianie skrytek sejfowych,
XIV. Wykonywanie czynności obrotu dewizowego,
XV. Udzielanie i potwierdzanie poręczeń,
XVI. Wykonywanie czynności zleconych związanych z emisją papierów
wartościowych.
Banki Komercyjne
C
z
y
n
n
o
ś
c
i
w
y
m
i
e
n
i
o
n
e
w
p
u
n
k
c
i
e
I
-
V
I
I
m
o
g
ą
b
y
ć
w
y
k
o
n
y
w
a
n
e
w
y
ł
ą
c
z
n
i
e
p
o
p
r
z
e
z
b
a
n
k
i
w
g
r
a
n
i
c
a
c
h
o
k
r
e
ś
l
o
n
y
c
h
s
t
a
t
u
t
e
m
b
a
n
k
u
.
N
a
t
o
m
i
a
s
t
c
z
y
n
n
o
ś
c
i
o
d
V
I
I
I
d
o
X
V
I
m
o
g
ą
b
y
ć
w
y
k
o
n
y
w
a
n
e
r
ó
w
n
i
e
ż
p
r
z
e
z
i
n
n
e
p
o
d
m
i
o
t
y
(
i
n
s
t
y
t
u
c
j
e
)
a
l
e
w
y
k
o
n
y
w
a
n
e
p
r
z
e
z
b
a
n
k
i
,
s
t
a
j
ą
s
i
ę
f
o
r
m
a
l
n
i
e
c
z
y
n
n
o
ś
c
i
a
m
i
b
a
n
k
o
w
y
m
i
.
Czynności wymienione w punkcie I-VII mogą być wykonywane wyłącznie
poprzez banki w granicach określonych statutem banku. Natomiast czynności
od VIII do XVI mogą być wykonywane również przez inne podmioty
(instytucje) ale wykonywane przez banki, stają się formalnie czynnościami
bankowymi.
Banki Komercyjne
Pasywa banku komercyjnego
•
Wkłady wszelkiego rodzaju w złotych i w walutach obcych
•
Pożyczki zaciągnięte w innych bankach (np. w banku
centralnym),
•
Kapitał własny
Aktywa banku komercyjnego
•
Gotówka w kasie i rezerwy na koncie w banku centralnym
•
Udzielone kredyty (umowy pożyczki) w podziale na krótko i
długoterminowe
•
Papiery wartościowe – to jest także udzielanie pożyczek
•
Bardzo rzadko inne aktywa np. kruszce.
Papiery wartościowe
•
Weksle
•
Bony skarbowe
•
Obligacje
•
Akcje
Dylemat banku komercyjnego: równowaga między płynnością a
rentownością
Aktywa płynne to te łatwo wymienialne na gotówkę
DEPOZYTY
A’Vista – płatne na każde żądanie
(niski lub ujemne
oprocentowanie(ROR)
Terminowe - składane na dłuższy
czas (miesiąc, rok kwartał) z reguły
oprocentowanie przewyższa inflację.
Banki Komercyjne - pasywa
Papiery wartościowe
Definicja: WEKSEL to papier wartościowy o określonej
dokładnie przez prawo wekslowe formie,
charakteryzujący się tym, że złożenie na nim podpisu
stanowi podstawę i przyczynę zobowiązania
wekslowego podpisującego.
Weksel własny - (inaczej suchy, prosty, sola) zawierający
bezwarunkowe przyrzeczenie wystawcy zapłacenia
określonej sumy pieniędzy we wskazanym miejscu i czasie.
Weksel trasowany - (inaczej ciągniony lub trata) zawierający
skierowane do oznaczonej osoby bezwarunkowe polecenie
zapłacenia określonej sumy pieniędzy w oznaczonym
czasie i miejscu
.
Atrakcyjność weksla:
•
Uproszczone postępowanie (protest wekslowy) w przypadku
braku zapłaty
•
Łatwość cesji
•
Solidarna odpowiedzialność wszystkich właścicieli weksla.
•
Możliwość dyskonta weksli
Cena weksla
•
Cena weksla = nominał weksla/ (1+ stopa procentowa)
•
Np. nominał weksla 104 PLN stopa procentowa 4% to rok
wcześniej możną za weksel otrzymać 100 PLN minus prowizje
Papiery wartościowe
Akcje: formalnie jest to tytuł własności do kapitału danej
firmy.,
Akcje są zwykłe i uprzywilejowane. Te ostatnie dają prawo
decyzji w kwestiach strategicznych (złota akcja) np.
rozwiązania firmy czy jej połączenia lub też dają
pierwszeństwo w zaspokojeniu się z majątku firmy
przed wlascicelami akcji zwykłych
Obecnie akcje są powszechną formą trzymania skarbu,
znacznie rzadziej służą kierowaniu firmą:
•
W 1985 r 20% mieszkańców USA miało akcje gdy w 1965r
tylko 10%
•
Rynek akcji (niedźwiedź ↓i byk↑) nigdy nie śpi
Cena akcji
•
Zależy od czynników obiektywnych (kondycja firmy,
koniunktura) i subiektywnych (np. wiara w dotcomy)
•
W Polsce dużą rolę odgrywają inwestorzy zagraniczni
Papiery wartościowe
Obligacje: długoterminowe papiery z lub bez (konsole) terminu
wykupu,
najczęściej ale nie koniecznie emitowane przez władze
publiczne (centralne, regionalne i lokalne np. obligacje
komunalne)
Ogólnie rzecz biorąc, obligacja jest papierem wartościowym,
który poświadcza zaciągnięcie długu. Dług ten ma być
zwrócony w określonym z góry czasie i na określonych
warunkach, powiększony o odsetki.
Obligacje nie dają prawa własności natomiast ich posiadacze
mają prawo do zaspokojenia roszczeń finansowych przed
posiadaczami akcji.
Obligacje emitowane przez władze publiczne są uznawane za
szczególnie bezpieczne.
Cena obligacji
•
=>Zależy odwrotnie proporcjonalnie od rynkowej stopy procentowej
•
=>Cena obligacji= roczny dochód (procent) z obligacji/rynkowa
stopa procent.
Obligacje mogą być emitowane w różnych nominałach – skarbowe obligacje
detaliczne mają obecnie nominał 100 zł, obligacje hurtowe natomiast – 1000
zł.
Pierwsze obligacje komunalne wyemitowała Genua w 1270 roku. Pożyczka
była zabezpieczona dochodami z akcyzy na sól.
BONY SKARBOWE
Bony skarbowe są dostępne jedynie dla dużych inwestorów – są
sprzedawane na przetargach, organizowanych przez Narodowy Bank Polski.
Zwykły śmiertelnik może je kupić tylko na rynku wtórnym (z prowizją) np. od
banków komercyjnych
Bony skarbowe to papiery dłużne skarbu państwa, emitowane przez
Ministerstwo Finansów. Zobowiązują one emitenta do zapłacenia określonej
kwoty posiadaczowi bonu w dniu jego wykupu. Bony skarbowe są papierami
krótkookresowymi o terminie wykupu od tygodnia do 52 tygodni.
Najpopularniejsze to 13- oraz 52-tygodniowe.
Cena bonu nominalna 10 tys PLN. Bony kupujemy z dyskontem, czyli poniżej
ich ceny. Po wyznaczonym okresie (np. 13 lub 52 tygodniach) bony są
wykupywane po cenie nominalnej. Obecnie rentowność bonów 52-
tygodniowych jest nieco wyższa niż rentowność lokat bankowych i wynosi
4,37 %.
Przykładowo - na przetargu, który odbył się 21 listopada, średnia cena 52-
tygodniowego bonu skarbowego o wartości nominalnej 10 tys. zł wyniosła
nieco ponad 9576 zł. Po roku w dniu wykupu posiadacz bonu uzyska za niego
10 tys. zł. Różnica pomiędzy ceną zakupu, a ceną nominalną będzie jego
zarobkiem.
Papiery wartościowe
Bony skarbowe są obarczone tylko niewielkim ryzykiem, bo dłużnikiem
jest skarb państwa. Mogą one służyć jako zabezpieczenie kredytów czy
gwarancji udzielanych przez banki komercyjne. W przeciwieństwie do
lokaty mogą być również swobodnie przenoszone między rachunkami
powierniczymi należącymi do klienta w różnych bankach.
Dodatkowo, bony skarbowe możemy sprzedać praktycznie w każdym
momencie, likwidując inwestycję w całości lub tylko w części. - Nie
ryzykujemy przy tym utraty zysków, jak to często ma miejsce w
przypadku zerwania lokaty bankowej.
Giełda papierów wartościowych to miejsce, gdzie kupuje się i sprzedaje
papiery wartościowe.
Na giełdzie dochodzi do skojarzenia ofert sprzedających papiery wartościowe
z zapotrzebowaniem, zgłaszanym przez kupujących kursy są określane na
bieżąco, na podstawie popytu i podaży.
W imieniu stron transakcji dokonują pośrednicy (maklerzy giełdowi). A tak
naprawdę oferty są kojarzone w elektronicznym systemie notowań.
Przedmiotem obrotu na giełdzie są przede wszystkim akcje spółek, akcje NFI,
ponadto prawa poboru nowych akcji, obligacje oraz instrumenty pochodne.
Inwestor może składać za pośrednictwem maklera różnego typu zlecenia, w
tym między innymi zlecenia z limitem (określana jest precyzyjnie cena, po
której ma dojść do transakcji), zlecenia PKC (po każdej cenie), zlecenia po
cenie rynkowej na otwarcie i po cenie rynkowej. Możliwe jest też składanie
zleceń z dodatkowymi warunkami realizacji.
Papiery wartościowe
Terminem "blue chip" czyli niebieski żeton, określa się na giełdzie
spółkę, w którą inwestowanie jest stosunkowo bezpieczne. Nazwa
pochodzi od koloru najdroższego żetonu do gry w kasynach Monte Carlo.
Parabanki instytucje działające na podstawie przepisów
szczególnych wobec prawa bankowego i nie poddane
procedurze licencjonowania i nadzorowania.
W Polsce można do nich zaliczyć na przykład:
=> fundusze inwestycyjne,
=>Spółdzielcze Kasy Oszczędnościowo-Kredytowe,
=> kasy budowlano-pożyczkowe,
=>bankowe kasy mieszkaniowe,
=> kantory wymiany walut,
=>firmy leasingowe,
=> firmy faktoringowe,
=>firmy doradcze,
=> firmy pośrednictwa kredytowego
.
.
Instytucje para bankowe
Sektor pozabankowy
Wkraczanie na rynek usług finansowych instytucji
niebankowych – dużych domów towarowych,
producentów samochodów (na przykład firma Opel) i
komputerów czy sieci supermarketów (oferujących na
przykład własne karty płatnicze sieci Carrefour) ma na
celu przede wszystkim oferowanie ułatwień w
finansowaniu zakupu, często jednak kończy
występowaniem o pełną licencję bankową, przykład
firma Lucas
Instytucje para bankowe
Oferta spółdzielczych kas nie różni się od tego, co proponują
banki. Dostępne są zarówno produkty dla klientów
indywidualnych, jak i przedsiębiorców. Oprócz oferty kredytów i
depozytów, oddziały sprzedają także jednostki funduszy
inwestycyjnych, oferują konta emerytalne i ubezpieczenia.
SKOK są spółdzielniami działającymi na podstawie ustawy o
spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych i ustawy –
Prawo spółdzielcze. Są tworzone przy zakładach pracy,
parafiach i bardzo często przy stowarzyszeniach. Świadczą
usługi wyłącznie swoim członkom, by skorzystać z ich oferty,
trzeba się zapisać np. do stowarzyszenia i wnieść opłatę w
wysokości ok. 100 zł. Podobne do SKOK instytucje działają w 79
krajach, skupiając 118 mln członków.
Instytucje para bankowe
Kasy spółdzielcze jako instytucje finansowe typu non profit korzystają z
ulg podatkowych, ponoszą mniejsze opłaty i nie muszą odprowadzać
rezerw do NBP. Dzięki temu są uprzywilejowane w walce o klientów
Fundusz powiernicze obracają pieniądzem, powierzonym przez
indywidualnych inwestorów, ulokowane przede wszystkim w papiery
wartościowe. Funduszem zarządza wyspecjalizowana firma –
towarzystwo funduszy inwestycyjnych/ powierniczych.
Fundusze powiernicze działają w imieniu małych inwestorów,
korzystają jednak z przywilejów, dostępnych inwestorom
instytucjonalnym. To właśnie za ich pośrednictwem możemy stać się
na przykład (pośrednio) właścicielami bonów skarbowych, które są
kupowane przez dużych inwestorów.
W momencie zakupu tak zwanej jednostki uczestnictwa powierzamy
funduszowi nasze pieniądze, którymi od tej pory zarządza. Nie robi
tego oczywiście za darmo: towarzystwa funduszy inwestycyjnych
pobierają opłaty za zarządzanie.
Fundusze są w miarę bezpieczną formą lokowania oszczędności. Ich
działalność w Polsce reguluje ustawa o funduszach inwestycyjnych,
w której na pierwszy plan została wysunięta kwestia bezpieczeństwa
uczestników, czyli nas – osób, powierzających funduszowi własne
oszczędności.
Instytucje para bankowe
Instytucje para bankowe
Fundusz
Papiery
Rentowność
roczna
rynku pieniężnego
bony skarbowe
certyfikat depozytowe
Rentowność
bonów
skarbowych(4,85
% w Polsce)
papierów dłużnych
(zapewnia
utrzymanie wartości
kapitału)
bony skarbowe
obligacje
4-6%
stabilnego wzrostu
bony skarbowe
obligacje, akcje (30-
40%)
4-7%
zrównoważone
bony skarbowe
obligacje, akcje (50-
60%)
4-8% w długim
okresie
akcji
akcje
6-10% rocznie w
ciągu 15 lat
Venture capital
Akcje spółek
obarczonych wysokim
ryzykiem
trudno
przewidzieć
Fundusze powiernicze
Dziekuję
