Mobilność
Mobilność
międzynarodowa
międzynarodowa
ludności Polski w okresie
ludności Polski w okresie
transformacji: przegląd
transformacji: przegląd
problematyki.
problematyki.
Mobilność
Mobilność
międzynarodowa
międzynarodowa
ludności Polski w okresie
ludności Polski w okresie
transformacji: przegląd
transformacji: przegląd
problematyki.
problematyki.
„
„
U schyłku XX stulecia wnikliwy
U schyłku XX stulecia wnikliwy
obserwator międzynarodowej
obserwator międzynarodowej
mobilności ludności Polski mógł
mobilności ludności Polski mógł
dostrzec zjawisko, którego sens
dostrzec zjawisko, którego sens
dobrze oddają słowa: „ludzie na
dobrze oddają słowa: „ludzie na
huśtawce”…”
huśtawce”…”
Powiększyła się liczba krajów, do których
Powiększyła się liczba krajów, do których
ciągnęli Polacy poszukujący zarobku:
ciągnęli Polacy poszukujący zarobku:
►
Islandia
Islandia
►
Belgia
Belgia
►
Grecja
Grecja
►
Hiszpania
Hiszpania
►
Norwegia
Norwegia
►
Włochy
Włochy
►
USA
USA
►
Francja
Francja
►
Austria
Austria
►
Niemcy – kraj dominujący
Niemcy – kraj dominujący
ważne kraje docelowe
Formy zagranicznej mobilności
Formy zagranicznej mobilności
Polaków:
Polaków:
►
Myśl o jak
Myśl o jak
najszybszym
najszybszym
powrocie z
powrocie z
zagranicy nadawała
zagranicy nadawała
podróży sens
podróży sens
►
Wielu migrujących
Wielu migrujących
wykorzystywało
wykorzystywało
zasadę huśtawki
zasadę huśtawki
wielokrotnie
wielokrotnie
Powodzenie „strategii
Powodzenie „strategii
huśtawki”…
huśtawki”…
►
„
„
Tu”
Tu”
►
„
„
Tam”
Tam”
Rok 1989 w liczbach…
Rok 1989 w liczbach…
►
Polskę zamieszkiwało 27 mln ludzi
Polskę zamieszkiwało 27 mln ludzi
dorosłych (co najmniej 18-letnich)
dorosłych (co najmniej 18-letnich)
►
Odnotowano 19,3 mln wyjazdów za
Odnotowano 19,3 mln wyjazdów za
granicę
granicę
►
Blisko połowa osób odbyła podróż do
Blisko połowa osób odbyła podróż do
krajów zachodnich (w tym 50% do
krajów zachodnich (w tym 50% do
RFN)
RFN)
Przejście ku masowości podróżowania za
Przejście ku masowości podróżowania za
granicę poprzedzała wieloletnia
granicę poprzedzała wieloletnia
ewolucja:
ewolucja:
►
1951r. – 9 tyś.
1951r. – 9 tyś.
►
1956r. – 177 tyś.
1956r. – 177 tyś.
►
1970r. – 900 tyś.
1970r. – 900 tyś.
►
1975r. – 8,1 mln
1975r. – 8,1 mln
►
1975-1988 – +20%
1975-1988 – +20%
Rodzaj migracji:
Rodzaj migracji:
Przed rokiem 1989 – migracje definitywne,
Przed rokiem 1989 – migracje definitywne,
osiedleńcze, czyli emigracje; głównie do
osiedleńcze, czyli emigracje; głównie do
„tradycyjnych” skupisk polonijnych (USA, Niemcy).
„tradycyjnych” skupisk polonijnych (USA, Niemcy).
Wzrasta też cyrkulacja (w tym – ruch turystyczny);
Wzrasta też cyrkulacja (w tym – ruch turystyczny);
w tym wypadku w kierunku zarówno krajów
w tym wypadku w kierunku zarówno krajów
Zachodu, jak i krajów socjalistycznych.
Zachodu, jak i krajów socjalistycznych.
Od roku 1989 – migracje czasowe, zwykle
Od roku 1989 – migracje czasowe, zwykle
krótkotrwałe i pod pozorem turystyki; w większości
krótkotrwałe i pod pozorem turystyki; w większości
na Zachód (Niemcy)
na Zachód (Niemcy)
Przyczyny i konsekwencje migracji poza
Przyczyny i konsekwencje migracji poza
granice Polski:
granice Polski:
Przed rokiem 1989: doktryna państwa
Przed rokiem 1989: doktryna państwa
sowieckiego > poparcie mieszkańców Polski
sowieckiego > poparcie mieszkańców Polski
oraz państw Zachodu > wędrówki „fałszywych
oraz państw Zachodu > wędrówki „fałszywych
turystów” i zjawisko „nielegalnej emigracji”
turystów” i zjawisko „nielegalnej emigracji”
Po roku 1989: nasilenie czasowych wędrówek
Po roku 1989: nasilenie czasowych wędrówek
zagranicznych; zmniejszenie rozmiaru
zagranicznych; zmniejszenie rozmiaru
emigracji; wyjazdy „na Zachód”; zmiana
emigracji; wyjazdy „na Zachód”; zmiana
proporcji między migrantami mieszkającymi w
proporcji między migrantami mieszkającymi w
dużych miastach a tymi z małych miast i wsi;
dużych miastach a tymi z małych miast i wsi;
obniżył się poziom wykształcenia i kwalifikacji
obniżył się poziom wykształcenia i kwalifikacji
opuszczającej Polskę siły roboczej
opuszczającej Polskę siły roboczej
Podstawowe hipotezy w badaniach nad
Podstawowe hipotezy w badaniach nad
migracjami z Polski w okresie
migracjami z Polski w okresie
transformacji:
transformacji:
1.
1.
Transformacja czyni pewne warstwy społeczeństwa bardziej podatnymi
Transformacja czyni pewne warstwy społeczeństwa bardziej podatnymi
na poszukiwanie pracy za granicą niż inne.
na poszukiwanie pracy za granicą niż inne.
2.
2.
Migracje mają tymczasowy charakter w sytuacji, gdy osoba
Migracje mają tymczasowy charakter w sytuacji, gdy osoba
podejmująca pracę za granicą czyni to w wyniku kolektywnej decyzji
podejmująca pracę za granicą czyni to w wyniku kolektywnej decyzji
członków gospodarstwa domowego oraz w ramach jego zbiorowego
członków gospodarstwa domowego oraz w ramach jego zbiorowego
rozrachunku ekonomicznego.
rozrachunku ekonomicznego.
3.
3.
Niższe segmenty zagranicznego rynku pracy przyciągają migrantów o
Niższe segmenty zagranicznego rynku pracy przyciągają migrantów o
niskich kwalifikacjach oraz mało stabilnej pozycji na rynku pracy kraju
niskich kwalifikacjach oraz mało stabilnej pozycji na rynku pracy kraju
pochodzenia.
pochodzenia.
4.
4.
Gdy dostęp do rynku pracy jest dla obcokrajowca formalnie utrudniony
Gdy dostęp do rynku pracy jest dla obcokrajowca formalnie utrudniony
lub niemożliwy, migracje przybierają formę pseudoturystyki.
lub niemożliwy, migracje przybierają formę pseudoturystyki.
5.
5.
Gdy czynniki pobudzające do wędrówki za granicę są z jednej strony
Gdy czynniki pobudzające do wędrówki za granicę są z jednej strony
związane z transformacją, a z drugiej strony, gdy owi migranci trafiają
związane z transformacją, a z drugiej strony, gdy owi migranci trafiają
do najniższego segmentu rynku pracy, to efektem tego jest zaklęty
do najniższego segmentu rynku pracy, to efektem tego jest zaklęty
krąg marginalizacji społecznej.
krąg marginalizacji społecznej.
6.
6.
Migranci wybierają te rynki pracy, które umożliwiają im wykorzystanie
Migranci wybierają te rynki pracy, które umożliwiają im wykorzystanie
ich kapitału społecznego i gdzie sieci migracyjne są relatywnie
ich kapitału społecznego i gdzie sieci migracyjne są relatywnie
silniejsze.
silniejsze.
7.
7.
Odtwarzanie kapitału społecznego w kraju docelowym przez
Odtwarzanie kapitału społecznego w kraju docelowym przez
„nieudokumentowanych” pracowników cudzoziemskich jest utrudnione
„nieudokumentowanych” pracowników cudzoziemskich jest utrudnione
i spowolnione, co hamuje proces integracji w społeczeństwie kraju
i spowolnione, co hamuje proces integracji w społeczeństwie kraju
docelowego lub sprzyja marginalizacji.
docelowego lub sprzyja marginalizacji.
Migracja niepełna
Migracja niepełna
– czasowe
– czasowe
przemieszczanie się do miejsc pracy
przemieszczanie się do miejsc pracy
za granicą bez zapuszczania tam
za granicą bez zapuszczania tam
korzeni, związane w zasadzie z
korzeni, związane w zasadzie z
przebywaniem poza Polską w innym
przebywaniem poza Polską w innym
charakterze niż dozwolony prawem
charakterze niż dozwolony prawem
kraju przyjmującego lub
kraju przyjmującego lub
podejmowanie zatrudnienia w
podejmowanie zatrudnienia w
najniższym segmencie rynku pracy,
najniższym segmencie rynku pracy,
zazwyczaj „nieregularnego”.
zazwyczaj „nieregularnego”.
W perspektywie
W perspektywie
historycznej…
historycznej…
Mobilność biwalentna wg Wojciecha
Mobilność biwalentna wg Wojciecha
Łukowskiego na przykładzie Moniek…
Łukowskiego na przykładzie Moniek…
Nasilenie migracji
Nasilenie migracji
pracowniczych oraz
pracowniczych oraz
selektywność zjawiska…
selektywność zjawiska…
►
Sieci migracyjne (wielkość i
Sieci migracyjne (wielkość i
kompozycja)
kompozycja)
►
Cechy popytu na cudzoziemską siłę
Cechy popytu na cudzoziemską siłę
roboczą w Berlinie, Brukseli i innych
roboczą w Berlinie, Brukseli i innych
metropoliach Europy
metropoliach Europy
►
Położenie określonej społeczności na
Położenie określonej społeczności na
osi „centrum – peryferie”
osi „centrum – peryferie”
Migracja niepełna narzuca
Migracja niepełna narzuca
jednostce migrującej pozycję
jednostce migrującej pozycję
marginesową…
marginesową…
Jak dochodzi do mobilności
Jak dochodzi do mobilności
przestrzennej w okresie transformacji?
przestrzennej w okresie transformacji?
Wnioski…
Wnioski…
►
Migracja stanowi wynik decyzji podejmowanych w
Migracja stanowi wynik decyzji podejmowanych w
obrębie gospodarstwa domowego
obrębie gospodarstwa domowego
►
Głównym motywem migracji jest chęć wzbogacenia
Głównym motywem migracji jest chęć wzbogacenia
się (choć częściej jest to „strategia przetrwania”, a
się (choć częściej jest to „strategia przetrwania”, a
nie „strategia rozwoju”)
nie „strategia rozwoju”)
►
Uczestnikami migracji są głównie jednostki
Uczestnikami migracji są głównie jednostki
dynamiczne, pragnące aktywnie poprawić swój los
dynamiczne, pragnące aktywnie poprawić swój los
►
Wcześniejsza mobilność terytorialna w Polsce
Wcześniejsza mobilność terytorialna w Polsce
►
„
„
Nominowani” w obrębie gospodarstw mających
Nominowani” w obrębie gospodarstw mających
doświadczenie migracyjne
doświadczenie migracyjne
►
Wzrost migracji kobiet
Wzrost migracji kobiet
►
Nieistotny okazuje się wpływ wykształcenia i
Nieistotny okazuje się wpływ wykształcenia i
zasobności w migracyjny kapitał społeczny (!)
zasobności w migracyjny kapitał społeczny (!)