Program edukacji
zdrowotnej
w zakresie zwalczania
palenia tytoniu
materiał szkoleniowy
Piotr Karbowiak
Program edukacji
zdrowotnej
w zakresie zwalczania
palenia tytoniu
materiał szkoleniowy
Piotr Karbowiak
Problem priorytetowy
Palenie tytoniu
Opis problemu: na podstawie wywiadu
środowiskowego stwierdzono, że 20% (tj. 40
osób) uczniów Liceum Ogólnokształcącego nr
20 w Bydgoszczy pali papierosy.
W tej grupie :
- 60% pali tylko okazyjnie (impreza, dyskoteka)
- 20% pali codziennie
Uzasadnienie wyboru
priorytetu
Uzasadnienie wyboru
priorytetu
• Palenie papierosów jest powszechne : prawie połowa
mężczyzn i jedna czwarta kobiet w Polsce pali regularnie.
• Palenie papierosów prowadzi do uzależnienia.
Uzależnienie od tytoniu może mieć formę farmakogenną
(biologiczną) i psychogenną, obie formy często występują
jednocześnie. Substancją uzależniającą jest nikotyna.
Mechanizmy farmakologiczne prowadzące do
uzależnienia od tytoniu są podobne do mechanizmów
występujących u osób uzależnionych od narkotyków
(heroina, kokaina) – uzależnienie typu narkotycznego
• Palenie tytoniu jest jedną z najważniejszych,
wynikających ze stylu życia (modyfikowalnych), przyczyn
chorobowości i przedwczesnej umieralności.
Uzasadnienie wyboru
priorytetu
• Palenie papierosów zwiększa ryzyko zachorowania
i zgonu z powodu chorób nowotworowych , chorób
układu krążenia, nienowotworowych chorób płuc
oraz innych stanów chorobowych.
• Nowotwory :
1 narządy mające bezpośredni kontakt
z dymem: rak płuc (także tzw. bierne palenie – 20-
30% niepalących); nowotwory jamy ustnej, gardła,
przełyku i krtani (fajka,cygaro)
2 narządy odległe:
pęcherz moczowy, trzustka, nerka, żołądek,
białaczka (dym tytoniowy zawiera wiele subst.
kancerogennych rozpuszczalnych w płynach
tkankowych, dostających się do narządów)
Uzasadnienie wyboru
priorytetu
• Choroby układu krążenia: palenie papierosów
jest bardzo ważnym czynnikiem ryzyko rozwoju
miażdżycy, zwiększa ryzyko zachorowania na ch.
wieńcową, zawał serca (ryzyko zawału rośnie wraz z
liczbą wypalanych papierosów), nadciśnienie
tętnicze, choroby naczyń mózgowych, zakrzepicy
wewnątrznaczyniowej, chorób naczyń obwodowych
(np. ch. Burgera tj. zakrzepowo-zarostowe zapalenie
naczyń, choroba młodych mężczyzn palących
papierosy). Palenie papierosów zmniejsza
skuteczność leczenia ww chorób.
• Choroby układu oddechowego: dym tytoniowy
niszczy tkanki płucne i jest odpowiedzialny za
rozwój pochp.
Uzasadnienie wyboru
priorytetu
• Inne choroby mające udowodniony lub
prawdopodobny związek z paleniem papierosów:
choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy (na pewno
lepiej leczy się u niepalących), osteoporoza
(kobiety), wpływ palenia przez ciężarną kobietę na
płód (m.in. większe ryzyko zgonu okołoporodowego,
mniejsza masa urodzeniowa), zaostrzenie przebiegu
ch. Crohna.
• Osłabienie wydolności fizycznej
• Ryzyko związane z paleniem jest odwracalne.
Badania brytyjskie wykazały, że u wieloletnich
palaczy (20 papierosów dziennie) po 10 latach od
zaprzestania palenia, ryzyko chorób układu krążenia
dorównuje do tych osób, które nigdy nie paliły.
Przyczyny istnienia
problemu
Przyczyny istnienia
problemu
• Ciekawość, chęć spróbowania
• Presja ze strony grupy znajomych,
potrzeba akceptacji
• Niewiedza na temat niekorzystnych
skutków zdrowotnych palenia
papierosów
Cele
Cele
• Cel główny:
zaprzestanie palenia papierosów przez palących
i zniechęcenie do rozpoczęcia palenia przez
niepalących uczniów LO 20,
• Cele szczegółowe:
- wyjaśnić, że palenie papierosów jest nałogiem a nie
przyjemnością (hasło reklamowe : „palę bo lubię” –
nieprawda, tak naprawdę palę bo chcę a potem bo muszę)
- poinformować o niekorzystnych skutkach zdrowotnych
palenia papierosów
- wyjaśnić w jaki sposób dym tytoniowy jest szkodliwy dla
zdrowia
- zwrócić uwagę na estetyczne aspekty związane z
paleniem
- poinformować o sposobach walki z nałogiem palenia
Opis programu
Grupa docelowa – uczniowie LO nr 20 w
Bydgoszczy
Miejsce realizacji – LO nr 20, sale lekcyjne,
korytarze szkolne, świetlica
Wielkość grupy – wszyscy uczniowie
Czas – rok szkolny
Materiały pomocnicze – plakaty, film, foliogramy,
zdjęcia
Sposoby działania – wykorzystanie lekcji
wychowawczych- szkolenia, dyskusje,
prezentacje; sesje plakatowe
Harmonogram
Etapy
zajęć
Prowadzący
Uczniowie
Uwagi
Wzbudzenie
zainteresow
ania
Powitanie.
Wyjaśnienie, jaki jest
główny cel programu.
Pytanie :
Dlaczego młody
człowiek sięga po
papierosy ?
Wypowiadają się,
zadają pytania
dotyczące
programu.
Harmonogram
Etapy
zajęć
Prowadzący
Uczniowie
Uwagi
Skłonienie
do refleksji
Pytania:
Czy osoby obecnie
palące regularnie,
wcześniej paliły
okazyjnie?
Dlaczego zaczęły
palić regularnie?
Czy palenie
papierosów jest
szkodliwe dla
zdrowia?
Dyskutują.
Harmonogram
Etapy
zajęć
Prowadzący
Uczniow
ie
Uwagi
Edukac
ja
Wyjaśnienie co znajduje
się w dymie
tytoniowym: nikotyna
(subst. uzależniająca),
związki toksyczne – w
większości powstające
dopiero w procesie
spalania (ok. 4 tysiące
subst) m.in. amoniak,
tlenek węgla,
cyjanowodór,
węglowodory
aromatyczne itd.
Substancją
uzależniającą jest
nikotyna (ponadto
podnosi RR i HR),
natomiast pozostałe
związki wywierają
wpływ toksyczny,
chorobotwórczy.
Foliogram lub film
przedstawiający
miażdżycę i jej
powikłania.
Zdjęcia pokazujące
płuca palacza i osoby
niepalącej.
Plakaty/foliogramy:
informacje
statystyczne- ok. 80%
zachorowań na raka
płuc dotyczy u
palaczy, 20-
30% neo złośliwych
płuc u niepalących
wynika z biernego
palenia, pochp
występuje prawie
wyłącznie u palaczy
papierosów
(20-30x częściej niż u
niepalących).
Harmonogram
Etapy
zajęć
Prowadzący
Uczni
o-wie
Uwagi
Edukac
ja
Wyjaśnienie: palenie
papierosów uzależnia – po
odstawieniu tytoniu występują
objawy abstynencyjne :
depresja, drażliwość,
bezsenność, obniżenie HR,
wzmożony apetyt i
przyrost masy ciała, głód
nikotynowy.
Poinformowanie
o
niefarmakologicznych (inne
formy aktywności np. sport;
żucie gumy itp.) i
farmakologicznych sposobach
walki z nałogiem palenia.
Pytania
Dyskusj
a
Foliogram:
nikotynowa
terapia
zastępcza – leki
zawierające
nikotynę ale
pozbawione
pozostałych
subst.
toksycznych,
bupropion
-działa
ośrodkowo
zmniejszając
potrzebę
ponownego
dostarczenia
narkotyku
(nikotyny) do
organizmu.
Ocena realizacji programu
i osiągnięcia celów
Ankieta :
1. Sprawdzenie przyswojonej wiedzy
- czy wiadomości były przedstawione w zrozumiały
i atrakcyjny sposób
- choroby zależne od palenia papierosów
- sposoby walki z nałogiem palenia
- jaka subst. zawarta w papierosach jest
odpowiedzialna za uzależnienie
2. Czy i jaki procent uczniów palących regularnie
rzucił palenie?
- jeżeli tak, to które informacje z akcji
profilaktycznej zrobiły na nim największe
wrażenie i najbardziej przyczyniły się do
zrezygnowania z nałogu