Planowanie
Planowanie
i
i
zakładanie
zakładanie
sadów
sadów
i
i
jagodników
jagodników
Planowanie
Planowanie
i
i
zakładanie
zakładanie
sadów
sadów
i
i
jagodników
jagodników
Odmiany
Odmiany
Ustawa o nasiennictwie
z dnia 26 czerwca 2003 roku z
nowelizacją z dnia 20 listopada
2009r.
Ustawa reguluje sprawy:
Ustawa reguluje sprawy:
•
Hodowli i oceny odmian roślin uprawnych
Hodowli i oceny odmian roślin uprawnych
•
Praw i obowiązków hodowców odmian roślin
Praw i obowiązków hodowców odmian roślin
uprawnych oraz twórców tych odmian
uprawnych oraz twórców tych odmian
•
Wytwarzania, obrotu oraz oceny i kontroli
Wytwarzania, obrotu oraz oceny i kontroli
materiału siewnego.
materiału siewnego.
Definicja odmiany
Definicja odmiany
: Zbiorowość roślin w obrębie
: Zbiorowość roślin w obrębie
botanicznej jednostki systematycznej, którą
botanicznej jednostki systematycznej, którą
można określić przejawianymi właściwościami
można określić przejawianymi właściwościami
wynikającymi z określonego genotypu, która
wynikającymi z określonego genotypu, która
nadaje się do uprawy i jest odrębna, wyrównana
nadaje się do uprawy i jest odrębna, wyrównana
i trwała (OWT).
i trwała (OWT).
Hodowla roślin
Hodowla roślin
–
–
działalność zmierzająca do
działalność zmierzająca do
wytworzenia i zachowania odmian roślin
wytworzenia i zachowania odmian roślin
uprawnych obejmującą:
uprawnych obejmującą:
a)
a)
Hodowlę twórczą
Hodowlę twórczą
, mająca na celu tworzenie
, mająca na celu tworzenie
nowych odmian
nowych odmian
b)
b)
Hodowlę zachowawczą
Hodowlę zachowawczą
, mającą na celu
, mającą na celu
zachowanie charakterystycznych właściwości
zachowanie charakterystycznych właściwości
oraz wyrównania i trwałości wytworzonych
oraz wyrównania i trwałości wytworzonych
odmian.
odmian.
Twórca odmiany
Twórca odmiany
– osoba fizyczna, która
– osoba fizyczna, która
wytworzyła lub odkryła odmianę oryginalną
wytworzyła lub odkryła odmianę oryginalną
Hodowca odmiany
Hodowca odmiany
– Osoba, która jest
– Osoba, która jest
właścicielem roślin danej odmiany lub ich
właścicielem roślin danej odmiany lub ich
części oraz dokumentacji niezbędnej do
części oraz dokumentacji niezbędnej do
prowadzenia hodowli zachowawczej.
prowadzenia hodowli zachowawczej.
Wyłączne prawo do
odmiany
Wyłączne prawo do odmiany przysługuje jej
Wyłączne prawo do odmiany przysługuje jej
hodowcy.Wyłączne
prawo
obejmuje
hodowcy.Wyłączne
prawo
obejmuje
prowadzenie hodowli zachowawczej odmiany
prowadzenie hodowli zachowawczej odmiany
chronionej, wytwarzanie i rozmnażanie oraz
chronionej, wytwarzanie i rozmnażanie oraz
oferowanie do sprzedaży, sprzedaż i wszelka
oferowanie do sprzedaży, sprzedaż i wszelka
inną formę zbywania.
inną formę zbywania.
Przyznanie wyłącznego prawa następuje na
Przyznanie wyłącznego prawa następuje na
wniosek hodowcy odmiany. Wyłączne prawo
wniosek hodowcy odmiany. Wyłączne prawo
jest przyznawane wtedy gdy odmiana jest
jest przyznawane wtedy gdy odmiana jest
nawa, odrębna, wyrównana i trwała i gdy
nawa, odrębna, wyrównana i trwała i gdy
hodowca nadał odmianie nazwę odpowiadającą
hodowca nadał odmianie nazwę odpowiadającą
obowiązującym wymaganiom. Odmianę uznaje
obowiązującym wymaganiom. Odmianę uznaje
się za nową jeśli jest na rynku:
się za nową jeśli jest na rynku:
-
w kraju – przez okres nie dłuższy niż rok
w kraju – przez okres nie dłuższy niż rok
-
za granicą – przez okres nie dłuższy niż sześć
za granicą – przez okres nie dłuższy niż sześć
lat
lat
Korzystający z licencji może udzielić sublicencji
Korzystający z licencji może udzielić sublicencji
tylko za zgodą uprawnionego hodowcy wyrażoną
tylko za zgodą uprawnionego hodowcy wyrażoną
w formie pisemnej.
w formie pisemnej.
Sposoby otrzymywania
nowych odmian
1.
1.
Krzyżowanie – selekcja
Krzyżowanie – selekcja
naturalna
naturalna
2.
2.
Mutacje
Mutacje
3.
3.
Molekularna - transgeniczna
Molekularna - transgeniczna
CECHY MORFOLOGICZNE ODMIAN
CECHY MORFOLOGICZNE ODMIAN
-
Wzrost wegetatywny
Wzrost wegetatywny
-
siła wzrostu i wielkość drzewa
siła wzrostu i wielkość drzewa
-
kształt korony – preferowane są drzewa z
kształt korony – preferowane są drzewa z
koroną stożkową
koroną stożkową
-
zagęszczenie korony z charakterystyką pędów
zagęszczenie korony z charakterystyką pędów
w koronie i ich cechy morfologiczne.
w koronie i ich cechy morfologiczne.
-
Wzrost generatywny: powstawanie owoców,
Wzrost generatywny: powstawanie owoców,
cechy morfologiczne zewnętrzne i wewnętrzne
cechy morfologiczne zewnętrzne i wewnętrzne
CECHY BIOLOGICZNE ODMIAN
CECHY BIOLOGICZNE ODMIAN
-
pora rozpoczynania i kończenia wegetacji
pora rozpoczynania i kończenia wegetacji
-
termin kwitnienia
termin kwitnienia
-
zapylanie
zapylanie
-
wchodzenie w okres owocowania
wchodzenie w okres owocowania
-
plenność
plenność
-
wytrzymałość na mróz
wytrzymałość na mróz
-
odporność na choroby i szkodniki
odporność na choroby i szkodniki
Przygotowanie gleby
Przygotowanie gleby
pod sad lub jagodnik
pod sad lub jagodnik
Nasadzenia sadownicze są
Nasadzenia sadownicze są
uprawami wieloletnimi stąd
uprawami wieloletnimi stąd
szczególne znaczenie ma
szczególne znaczenie ma
przygotowanie pola pod sad lub
przygotowanie pola pod sad lub
jagodnik.
jagodnik.
Wybór gleby
Wybór gleby
Za najlepsze do zakładania sadów czy plantacji
Za najlepsze do zakładania sadów czy plantacji
uznaje się gleby o przeciętnej żyzności, które
uznaje się gleby o przeciętnej żyzności, które
najczęściej zaliczane są do III i IV klasy.
najczęściej zaliczane są do III i IV klasy.
Jabłonie i wiśnie można uprawiać na niektórych
Jabłonie i wiśnie można uprawiać na niektórych
glebach V klasy. Dobrymi glebami są gleby
glebach V klasy. Dobrymi glebami są gleby
lessowe i brunatne o średniej zwięzłości oraz
lessowe i brunatne o średniej zwięzłości oraz
gleby bielicowe utworzone z glin lekkich i
gleby bielicowe utworzone z glin lekkich i
utworów pyłowych.
utworów pyłowych.
Dla czereśni, grusz, moreli i śliw przydatne są
Dla czereśni, grusz, moreli i śliw przydatne są
gleby zwięzłe
gleby zwięzłe
i bogate w próchnicę i związki
i bogate w próchnicę i związki
mineralne.
mineralne.
Wybór stanowiska w
Wybór stanowiska w
płodozmianie
płodozmianie
Dobrym stanowiskiem w płodozmianie roślin
Dobrym stanowiskiem w płodozmianie roślin
pod planowany sad lub jagodnik będzie pole
pod planowany sad lub jagodnik będzie pole
wieloletnich uprawach traw, koniczyny lub
wieloletnich uprawach traw, koniczyny lub
lucerny.
lucerny.
Wyjątek stanowi przygotowanie pola pod
Wyjątek stanowi przygotowanie pola pod
plantację truskawki. Gatunek ten nie może być
plantację truskawki. Gatunek ten nie może być
sadzony na polu po trawach, koniczynie i
sadzony na polu po trawach, koniczynie i
lucernie ze względu na gromadzenie się w niej
lucernie ze względu na gromadzenie się w niej
opuchlaków, nicieni i grzybów, które uszkadzają
opuchlaków, nicieni i grzybów, które uszkadzają
korzenie truskawki.
korzenie truskawki.
Przygotowanie gleby
Przygotowanie gleby
Najlepiej związane z tym zabiegi rozpocząć po
Najlepiej związane z tym zabiegi rozpocząć po
żniwach na półtora roku przed planowanym
żniwach na półtora roku przed planowanym
założeniem sadu czy plantacji.
założeniem sadu czy plantacji.
Zabiegi te obejmują :
Zabiegi te obejmują :
•
zniszczenie chwastów trwałych zwłaszcza
zniszczenie chwastów trwałych zwłaszcza
rozłogowych i głęboko korzeniących się
rozłogowych i głęboko korzeniących się
•
doprowadzenie gleby do właściwej kwasowości
doprowadzenie gleby do właściwej kwasowości
•
poprawę struktury gleby
poprawę struktury gleby
•
wzbogacenie gleby w substancje organiczne
wzbogacenie gleby w substancje organiczne
•
uzupełnienie
brakujących
składników
uzupełnienie
brakujących
składników
pokarmowych
pokarmowych
Niszczenie chwastów
Niszczenie chwastów
trwałych
trwałych
W celu zniszczenia chwastów trwałych pole
W celu zniszczenia chwastów trwałych pole
należy płytko zaorać a po skiełkowaniu
należy płytko zaorać a po skiełkowaniu
chwastów wykonać opryskiwanie preparatem
chwastów wykonać opryskiwanie preparatem
Roundup w dawce 3-5 l/ha.
Roundup w dawce 3-5 l/ha.
Chwasty można też niszczyć przez częstą
Chwasty można też niszczyć przez częstą
uprawę gleby i wysiew roślin zagłuszających
uprawę gleby i wysiew roślin zagłuszających
(np. mieszanki roślin motylkowych).
(np. mieszanki roślin motylkowych).
Doprowadzenie odczynu
Doprowadzenie odczynu
gleby do optymalnego
gleby do optymalnego
powinno poprzedzać
powinno poprzedzać
wszystkie inne zabiegi
wszystkie inne zabiegi
przygotowujące pole pod
przygotowujące pole pod
nowy sad lub jagodnik !!!
nowy sad lub jagodnik !!!
Doprowadzenie gleby do
Doprowadzenie gleby do
właściwej kwasowości
właściwej kwasowości
Doprowadzenie gleby do właściwego
Doprowadzenie gleby do właściwego
odczynu odbywa się przez wapnowanie gleby.
odczynu odbywa się przez wapnowanie gleby.
Nawozy
wapniowe
należy
przyorać,
Nawozy
wapniowe
należy
przyorać,
zwracając uwagę aby były równomiernie
zwracając uwagę aby były równomiernie
rozmieszczone w całej warstwie ornej.
rozmieszczone w całej warstwie ornej.
Należy uważać aby nie przewapnować
Należy uważać aby nie przewapnować
gleby co prowadzi do uwsteczniania wielu
gleby co prowadzi do uwsteczniania wielu
składników pokarmowych i nasila proces
składników pokarmowych i nasila proces
mineralizacji substancji organicznej, co pociąga
mineralizacji substancji organicznej, co pociąga
za sobą ubytek próchnicy.
za sobą ubytek próchnicy.
Wapnowanie
Wapnowanie
Wprowadza
w
glebie
wielorakie
zmiany
Wprowadza
w
glebie
wielorakie
zmiany
polegające na :
polegające na :
•
usunięciu szkodliwego dla większości roślin
usunięciu szkodliwego dla większości roślin
nadmiaru jonów H
nadmiaru jonów H
+
+
i Al
i Al
+3
+3
•
poprawie struktury gleby i podłoży
poprawie struktury gleby i podłoży
•
zmianie składu mikroflory glebowej
zmianie składu mikroflory glebowej
•
zmianie dostępności wszystkich składników
zmianie dostępności wszystkich składników
pokarmowych
pokarmowych
•
zwiększeniu
efektywności
stosowania
zwiększeniu
efektywności
stosowania
nawozów mineralnych i organicznych
nawozów mineralnych i organicznych
•
dostarczaniu roślinom wapnia
dostarczaniu roślinom wapnia
Określanie potrzeb
Określanie potrzeb
wapnowania
wapnowania
Ocena
Ocena
potrzeb
potrzeb
Kategorie agronomiczne
Kategorie agronomiczne
wapnowan
wapnowan
ia
ia
b.
b.
Lekkie
Lekkie
0-10 %
0-10 %
Lekkie
Lekkie
11-20 %
11-20 %
Średnie
Średnie
21-35 %
21-35 %
Ciężkie
Ciężkie
> 35 %
> 35 %
Konieczne
Konieczne
< 4,0
< 4,0
< 4,5
< 4,5
< 5,0
< 5,0
< 5,5
< 5,5
Potrzebne
Potrzebne
4,1 –
4,1 –
4,5
4,5
4,6 – 5,0
4,6 – 5,0
5,1 – 5,5
5,1 – 5,5
5,6 –
5,6 –
6,0
6,0
Wskazane
Wskazane
4,6 –
4,6 –
5,0
5,0
5,1 – 5,5
5,1 – 5,5
5,6 – 6,0
5,6 – 6,0
6,1 –
6,1 –
6,5
6,5
Ograniczo
Ograniczo
ne
ne
5,1 –
5,1 –
5,5,
5,5,
5,6 – 6,0
5,6 – 6,0
6,1 – 6,5
6,1 – 6,5
6,6 –
6,6 –
7,0
7,0
Zbędne
Zbędne
> 5,6
> 5,6
> 6,1
> 6,1
> 6,6
> 6,6
> 7,1
> 7,1
Poprawa struktury
Poprawa struktury
gleby
gleby
Rośliny uprawiane na polu przez dwa lata
Rośliny uprawiane na polu przez dwa lata
przed założeniem sadu lub jagodnika powinny:
przed założeniem sadu lub jagodnika powinny:
•
poprawiać strukturę gleby
poprawiać strukturę gleby
•
wzbogacać ją w próchnicę
wzbogacać ją w próchnicę
•
oczyszczać z chwastów trwałych
oczyszczać z chwastów trwałych
Najlepszym przedplonem są rośliny okopowe
Najlepszym przedplonem są rośliny okopowe
na oborniku wcześnie schodzące z pola (ziemniaki).
na oborniku wcześnie schodzące z pola (ziemniaki).
Wyjątek
stanowią
truskawki
dla,
których
Wyjątek
stanowią
truskawki
dla,
których
korzystniejszym przedplonem jest rzepak.
korzystniejszym przedplonem jest rzepak.
Wbrew
tradycyjnym
poglądom
rośliny
Wbrew
tradycyjnym
poglądom
rośliny
motylkowe nie stanowią najlepszego przedplonu
motylkowe nie stanowią najlepszego przedplonu
pod rośliny sadownicze.
pod rośliny sadownicze.
Wzbogacanie gleby w
Wzbogacanie gleby w
próchnicę
próchnicę
W roku sadzenia drzew korzystnie jest
W roku sadzenia drzew korzystnie jest
zastosować obornik w dawce 40-60 t/ha. Można
zastosować obornik w dawce 40-60 t/ha. Można
również zamiast obornika wysiać mieszankę na
również zamiast obornika wysiać mieszankę na
przyoranie.
przyoranie.
Obornika nigdy nie należy stosować w roku
Obornika nigdy nie należy stosować w roku
wapnowania gleby !!!
wapnowania gleby !!!
Obornik stosujemy minimum na sześć tygodni
Obornik stosujemy minimum na sześć tygodni
przed sadzeniem roślin !!!
przed sadzeniem roślin !!!
Uzupełnienie
Uzupełnienie
brakujących składników
brakujących składników
pokarmowych
pokarmowych
Zawartość składników mineralnych
Zawartość składników mineralnych
uzupełniamy w oparciu o wykonane analizy
uzupełniamy w oparciu o wykonane analizy
zawartości składników w glebie.
zawartości składników w glebie.
Orientacyjne dawki nawozów stosowanych
Orientacyjne dawki nawozów stosowanych
przed sadzeniem drzewek lub krzewów:
przed sadzeniem drzewek lub krzewów:
•
K
K
2
2
O do 200 kg/ha ( wyjątek pod truskawki do
O do 200 kg/ha ( wyjątek pod truskawki do
120 kg/ha)
120 kg/ha)
•
MgO tylko w postaci wapna magnezowego
MgO tylko w postaci wapna magnezowego
•
P
P
2
2
O
O
5
5
do 200 kg/ha ( dla roślin jagodowych do
do 200 kg/ha ( dla roślin jagodowych do
100 kg/ha)
100 kg/ha)
Po starannym
przygotowaniu gleby
przystępujemy do
wykonania głębokiej orki
, którą przy sadzeniu
jesiennym wykonujemy
około 6 tygodni wcześnie
a przy sadzeniu
wiosennym zawsze
jesienią.
Planowanie kwater w
Planowanie kwater w
sadzie
sadzie
1.
1.
Wyznaczanie kwater
Wyznaczanie kwater
2.
2.
Całą powierzchnię sadu dzielimy na kwatery
Całą powierzchnię sadu dzielimy na kwatery
oddzielone od siebie drogami :
oddzielone od siebie drogami :
•
drogi główne – 8 – 10 m ( powinny być
drogi główne – 8 – 10 m ( powinny być
dobrze utwardzone )
dobrze utwardzone )
•
drogi pomocnicze – 5 – 6 m
drogi pomocnicze – 5 – 6 m
3.
3.
Kwatery
powinny
być
jednogatunkowe,
Kwatery
powinny
być
jednogatunkowe,
wielkość uzależniona od wielkości sadu i
wielkość uzależniona od wielkości sadu i
konfiguracji terenu.
konfiguracji terenu.
4.
4.
Długość rzędów w kwaterze nie powinna być
Długość rzędów w kwaterze nie powinna być
większa niż 300 – 400 mb.
większa niż 300 – 400 mb.
5.
5.
Zapylacze i ich rozmieszczenie – do sadu
Zapylacze i ich rozmieszczenie – do sadu
powinno się wybierać odmiany wzajemnie się
powinno się wybierać odmiany wzajemnie się
zapylające i wysadzać je obok siebie i
zapylające i wysadzać je obok siebie i
wysadzać
obok
siebie
w
kilkakrotnie
wysadzać
obok
siebie
w
kilkakrotnie
powtarzających się pasach.
powtarzających się pasach.
Wytyczanie miejsc pod
Wytyczanie miejsc pod
drzewka
drzewka
1
2
8 m
8
m
Zachód
Zachód
Północ
Północ
A
Wytyczenie
Wytyczenie
magistrali
magistrali
3
6
5
4
3
3
m
m
4
4
m
m
5
5
m
m
B
Wyznaczenie
Wyznaczenie
kątów prostych
kątów prostych
i zamykanie
i zamykanie
kwatery do
kwatery do
wizowania
wizowania
B
1
b
a
c
a
1
b
1
C
C
Schemat
Schemat
wizowania
wizowania
Rozmieszczenie zapylaczy
Rozmieszczenie zapylaczy
na kwaterze
na kwaterze
•
W
sadach
jabłoniowych,
gruszowych,
W
sadach
jabłoniowych,
gruszowych,
czereśniowych, a także w sadach z niektórymi
czereśniowych, a także w sadach z niektórymi
odmianami śliw i wiśni nie można zakładać
odmianami śliw i wiśni nie można zakładać
kwater jednoodmianowych, gdyż większość
kwater jednoodmianowych, gdyż większość
od zawiązywania owoców wymaga zapylenia
od zawiązywania owoców wymaga zapylenia
pyłkiem innej odmiany.
pyłkiem innej odmiany.
•
Jeśli to możliwe na jednej kwaterze należy
Jeśli to możliwe na jednej kwaterze należy
umieszczać odmiany kwitnące jednocześnie, o
umieszczać odmiany kwitnące jednocześnie, o
podobnej porze dojrzewania, a zwłaszcza o
podobnej porze dojrzewania, a zwłaszcza o
podobnej wrażliwości na choroby i szkodniki.
podobnej wrażliwości na choroby i szkodniki.
Rozmieszczenie zapylaczy
Rozmieszczenie zapylaczy