SYSTEMATYKA 

GRZYBÓW

MIKOLOGIA

SYSTEMATYCZNA

Regularnie septowana grzybnia
Faza dikariotyczna

Gromada 

Ascomycota

Gromada 

Basidiomycota

Gromada 

Ascomycota

Ponad 60 % opisanych gatunków grzybów

Większość porostów to grzyby workowe

Wszystkie znane grupy ekologiczne i troficzne

Zdolne do rozkładu bardzo zróżnicowanych i 
złożonych substratów organicznych

Synapomorfia – worek (typ zarodni)

Wewnątrz worka (komórki macierzystej 
worka): 

kariogamia

, 

mejoza

, 

wykształcenie

zarodników
workowych

Rodzaje worków

Prototunikowe

Jednotunikowe

wieczkowe
bezwieczkowe

Dwutunikowe

Rodzaje worków

Prototunikowe

Jednotunikowe

wieczkowe

bezwieczkowe

Dwutunikowe

Rodzaje worków

Prototunikowe

Jednotunikowe

wieczkowe

bezwieczkowe

Dwutunikowe

Rodzaje worków

Prototunikowe

Jednotunikowe

wieczkowe
bezwieczkowe

Dwutunikowe

Postacie: 

strzępkowa 

i 

komórkowa

 

(drożdżoidalna)

dymorfizm

 – 

występowanie w cyklu życiowym 

postaci 

komórkowej i 

strzępkowej

Duże znaczenie stadium niedoskonałego 
(rozmnażającego się bezpłciowo) – 

anamorfy

Cykle życiowe: 

haplontyczny, haplodiplontyczny, 
haplodikariotyczny

Taphrinomycotina

Saccharomycotina

Pezizomycotina

Taphrinomycotina i Saccharomycotina– 

formy drożdżoidalne i strzępkowe
(generalnie brak owocników)

Pezizomycotina – formy strzępkowe (wykształcają owocniki)

Podgromada 

Taphrinomycotina

Drożdżoidalne (tylko w tej grupie tzw. drożdże 
rozszczepkowe) i strzępkowe 

Zjawisko 

dymorfizmu

Prosty sposób 
tworzenia worków

Schizosaccharomyces pombe

Rząd 

Pneumocystidales

Pneumocystis carini, P. jirovecii

Sprawca 

oportunistycznych mikoz

 u 

ludzi/zwierząt o obniżonej odporności - 
zapalenia płuc (PCP = 

P

neumo

c

ystis 

P

neumonia), infekcje pozapłucne (gł. pacjenci 

z AIDS)

Gromadzenie eozynofilnego 
materiału w płucach (komórki 
patogena, komórki obronne, 
białka i in.)

Rożne szczepy wykazują dużą specyficzność 
względem żywicieli 
P. jirovecii – patogen człowieka

W 1909 opisany jako forma morfologiczna 
Trypanosoma cruzi

Do lat 80-tych XX w. zaliczany do 
pierwotniaków (podobna morfologia, brak 
ergosterolu, wrażliwość na leki 
przeciwpierwotniakowe, brak wzrostu w 
hodowlach)

Badania DNA dowiodły, że jest to grzyb 
workowy

Cykl życiowy słabo zbadany

Trofozoidy

 (1n) 

– podziały komórek

Koniugacja trofozoidów (syngamia) – powstanie 
zygoty, 

tzw. 

procysty

 (2n)

Mejoza i mitoza wewnątrz procysty

Produkcja 8 komórek 
wewnątrz dojrzałej 

cysty

Rozpad ściany cysty 
– uwalnianie komórek 

Kiełkowanie komórek 
– trofozoidy

Rząd 

Taphrinales

Pasożyty biotroficzne roślin 
okrytozalążkowych

Powodują
deformacje 
organów
(hipertrofia 
i hiperplazja)

Ok. 130 gatunków

Taphrina deformans

Taphrina betulina

Taphrina pruni

Warstwa komórek 
macierzystych worka
na powierzchni 
żywiciela 
(wewnątrz nich mejoza 
i wykształcenie 
zarodników 
workowych)

Strzępki dikariotyczne (n+n) – postać wegetatywna

Zarodniki workowe pączkują wykształcając 
komórki drożdżoidalne

Kopulacja komórek drożdżoidalnych – 

powstanie strzępek 

dikariotycznych

Drożdżoidalne (drożdże pączkujące) i strzępkowe 

Brak owocników

Ok. 280 gatunków

Podgromada 

Saccharomycotina

     Rząd 

Saccharomycetales

Drożdże 
pączkujące

Stadium 
wegetatywne 
1n lub 2n
(cykl haplontyczny
lub 
haplodiplontyczny)

Saccharomyces cerevisiae cykl życiowy 
haplodiplontyczny

Cienkościenny worek; 
zarodniki uwalniane 
poprzez rozpad 
lub rozpłynięcie 
się ściany worka

Candida albicans

Komensal, na 
nabłonkach
W postaci 
drożdżoidalnej

Postać 
strzępkowa 
– inwazyjna

kandidioza - u osób o obniżonej 
odporności

Większość znanych workowców, ok. 3345 
rodzajów

Ciałka Woronina 
w pobliżu sept

Stadium wegetatywne 
haploidalne

Owocniki
– wykształcanie związane z procesem 
płciowym

Podgromada 

Pezizomycotina

strzępki askogeniczne (n+n)
strzępki owocnika (1n)

Typy owocników:
klejstotecjum
perytecjum
apotecjum
pseudotecjum (= 
askostroma)

Rozwój worka:
Strzępka workotwórcza
Komórka workotwórcza = komórka haczykowata
Komórka macierzysta worka
Worek

2

1

mitoza

3

kariogamia

4

mejoza

5

zarodniki

Rozmnażanie bezpłciowe 
– anamorfa

Produkcja mitospor 
– głównie konidiów

Grzyby anamorficzne 
(= grzyby mitosporowe 
 = grzyby niedoskonałe
 = Deuteromycota 
 = Fungi Imperfecti)
grzyby, które wykształcają 
tylko stadium niedoskonałe

Klasy:

Arthoniomycetes
Dothideomycetes
Eurotiomycetes
Laboulbeniomycetes
Lecanoromycetes
Leotiomycetes
Lichinomycetes
Orbiliomycetes
Pezizomycetes
Sordariomycetes

Klasa

Eurotiomycetes

Rząd 

Eurotiales

Emericella sp.

Klejstotecja
Worki prototunikowe

Stadia niedoskonałe głównie: 
          Penicillium                Aspergillus

Aspergillus – teleomorfy: Eurotium, Emericella i 
inne
Penicillium – teleomorfy: Talaromyces, 
Eupenicillium

Saprobionty i oportunistyczne pasożyty

Eurotium sp.

Emericella sp.

Penicillium digitatum 
i P. italicum

Produkuje patulinę – 
toksynę i silny 
antybiotyk

W rozkładzie główną 
rolę odgrywają enzymy 
pektynolityczne

Penicillium expansum

Penicillium spp.

Penicillium notatum, P. chrysogenum – penicylina

Penicillium roqueforti, P. camemberti – produkcja serów

Penicillium roqueforti

Roquefort
Gorgonzola
Stilton
Cabrales
Bleau 
d’Auvergne

Brie
Camembert

Aspergillozy:

A. flavus
A. fumigatus
A. glaucus
A. nidulans
A. niger
A. versicolor

Aflatoksyny - pochodne 
difumarokumaryny
Silne kancerogeny

Aspergillus oryzae
- enzymy amylolityczne

Produkcja:
Miso (pasta sojowa)
Shoyu (sos sojowy)
Sake

Klejstotecja
Worki prototunikowe
Symbionty mutualistyczne - ektomikoryza

Elaphomyces 
muricatus

Wnętrze owocnika rozpada się na masę zarodników 
– tzw. gleba

Ektomikoryza – symbioza mutualistyczna

Grzyby: głównie Basidiomycota, 

    również Ascomycota, 
    wyjątkowo Zygomycota (Endogone sp.), 

Struktury: mufka, sieć Hartiga, 

       grzybnia ekstramatrykalna (ryzomorfy)

Rząd 

Onygenales

Bardzo duże zdolności lityczne:
celulolityczne, ligninolityczne, 
keratynoiltyczne

Uproszczone owocniki (klejstotecja) i worki 
prototunikowe

Ok. 120 gatunków

Onygena 
equina

Onygena 
corvina

Najważniejsze 
anamorfy 
dermatofitów:
Epidermophyton 
Microsporum
Trichophyton 

Trichophyton spp.

Microsporum canis – powoduje grzybice 
psów i kotów, może przenosić się na ludzi

Klejstotecja z 
przyczepkami 

Klasa 

Leotiomycetes

Rząd 

Erysiphales

Worki jednotunikowe,
zebrane w pęczek

Choroby: mączniaki prawdziwe

Stadium niedoskonałe Oidium sp. 
– obecnie ważna cecha 
taksonomiczna

Biotroficzne pasożyty 
roślin

Erysiphe (Microsphaera) alphitoides

Erysiphe (Sawadea) bicornis

Phyllactinia guttata

Rząd 

Leotiales

Neobulgaria pura

Leotia lubrica

Monilia fructigena

Monilinia sp. 
– teleomorfa 

Anamorfa: Monilia

Monilia laxa

Monilia fructigena

sporodochia

konidiofor

Botryotinia 
fuckeliana 
– teleomorfa

Anamorfa:
Botrytis cinerea 
(choroba: szara pleśń)

Botrytis cinerea – konidiofory

Regiony:
Tokaj (Węgry)
Sauternes (Francja)
Rheingau (Niemcy)

Botrytis cinerea
– szlachetna pleśń
(ang. noble rot)

Rząd 

Rhytismatales

        Rhytisma acerinum

Choroba:
czarna plamistość liści klonu

Lophodermium spp.

   choroba: 
   osutka sosny

Perytecja pojedyncze lub w stromach

Worki 
jednotunikowe 
bezwieczkowe

Głównie 
pasożyty

Klasa 

Sordariomycetes

Rząd 

Hypocreales

Perytecja i 
askospory
(rozpadają się na 
pojedyncze komórki)

skleroty (sporysz) i 
podkładki

Claviceps purpurea

Stadium niedoskonałe

Słodka wydzielina

Claviceps purpurea

Sporysz (sklerota) 
produkuje
alkaloidy (m.in. 
ergotaminę), 
kwas lizerginowy 
(prekursor LSD)

Ergotyzm (ogień św. 
Antoniego)
Objawy: ból, gangrena, 
konwulsje, halucynacje, 
psychoza

Zastsowanie w medycynie 
(obkurczanie naczyń 
krwionośnych i mięśni 
gładkich)

Cordyceps militaris
- podkładki na owadach

Cordyceps 
myrmecophila

Cordyceps 
polycephala

Cordyceps capitata – pasożyt owocników 
Elaphomyces

Epichloe typhina – endofit – produkcja neurotoksyn

..

Worki jednotunikowe 
z pierścieniem 
(amyloidalnym)

Perytecja w stromie 
lub pojedynczo

Saprobionty, pasożyty

Rząd 

Xylariales

Xylaria polymorpha

Xylaria hypoxylon

Hypoxylon 
fragiformae

Biała zgnilizna –
jednoczesny rozkład celulozy i ligniny

Teleomorfy: 
woskowate, malutkie apotecja, 
worki jednotunikowe 
bezwieczkowe

np. Orbilia sp.

Na drewnie, siedliska ubogie w azot

Klasa 

Orbiliomycetes

Rząd 

Orbiliales

Arthrobotrys anchonia

Arthrobotrys dactyloides

Arthrobotrys oligospora

Dactylellina sp.

Worki jednotunikowe 
wieczkowe 
lub pseudoprototunikowe 
(wtórnie!)

Klasa 

Pezizomycetes

Rząd 

Pezizales

Owocniki typu apotecjum lub (wtórne!) 
klejstotecjum

Peziza sp.

Sowerbyella sp.

Sarcoscypha sp.

Aleuria sp.

Morchella sp.

Gyromitra esculenta

gyromitryna –
neurotoksyna

Tuber uncinatum

Tuber sp.

Ewolucja trufli

Klasa 

Dothideomycetes

Rząd 

Dothideales

Owocniki typu 
pseudotecjum (askostroma)

Worki dwutunikowe 

Bardzo zróżnicowane 
morfologicznie

Venturia inaequalis
Parch jabłoni

zarodniki konidialne

Entomophtora 

     muscae

Patogeny zwierząt, np. 
owadów, 
płazów, glonów, lub 
saprobionty

Podgromada 

Entomophthoromycotina

Rząd 

Entomophthorales

Na zewnątrz pancerza wyrastają 

konidiofory

 

wytwarzające 

konidia

Wnikają przez uszkodzenia pancerza, drobne 
otwory, wyściółkę jelita oraz aktywnie 
(mechaniczne i enzymatyczne przebicie 
pancerza)

Wewnątrz owada grzybnia rozpada się na tzw. 

ciałka

 

strzępkowe

 (ang. hyphal bodies) 

Tworzone są też zarodniki przetrwalnikowe

Duża specyficzność, np.:
Entomophthora muscae – 
muchy
Erynia neoaphidis – mszyce
Massospora cicadina – 
cykady

W przypadku 
owadów 
powodują niekiedy 
masowe 
wymieranie – 
używane jako 

bioinsektycydy 

(biokontrola)

Atakuje przeważnie samce, przerasta odwłok, nie 
przechodzi do tułowia, pozwala na poruszanie się i 
reakcję na hormony płciowe - prawdopodobnie 
mechanizm rozprzestrzeniania

Zarodniki przetrwalnikowe stają się aktywne po 13-17 lat, infekują najpierw 
stadium nimfy, potem rozwijają się w dorosłych owadach

Massospora cicadina – pasożyt cykad