METODOLOGIA
BADAŃ SPOŻYCIA
ŻYWNOŚCI
PRACOWNIA ŻYWIENIA I DIETETYKI –
wykład 1
METODOLOGIA
BADAŃ SPOŻYCIA
ŻYWNOŚCI
PRACOWNIA ŻYWIENIA I DIETETYKI –
wykład 1
POJĘCIE PRAWIDŁOWEGO –
RACJONALNEGO
(ZBILANSOWANEGO) ŻYWIENIA
Prawidłowe żywienie polega na całkowitym
pokryciu zapotrzebowania na energię oraz
wszystkie składniki pokarmowe potrzebne do
rozwoju i zachowania zdrowia.
Prawidłowe żywienie to również:
- systematycznie dostarczanie pożywienia
- w odpowiednich ilościach i proporcjach
składników pokarmowych wchodzących w
skład produktów spożywczych
- pożywienie powinno być przygotowywane
zgodnie z wymogami higieniczno-sanitarnymi
Przyjmując pojęcia
prawidłowego żywienia i
racjonalizacji żywienia
konieczna stała się ocena
żywienia.
OCENA ŻYWIENIA
obejmuje:
• Badanie
spożycie żywności
• Badanie
sposobu żywienia
OCENA ŻYWIENIA
jest
podstawą do do oceny
stanu
odżywienia
SPOŻYCIE ŻYWNOŚCI
-
TO ILOŚĆ ZWYCZAJOWO
SPOŻYWANEJ ŻYWNOŚCI
w ujęciu indywidualnym w ujęciu
zbiorowym
W PRZELICZENIU NA DZIEŃ LUB DŁUŻSZY
OKRES np. dekada, rok
SPOSÓB ŻYWIENIA
OKREŚLA ILE, CZEGO, JAK
CZĘSTO, W JAKIEJ FORMIE
CZŁOWIEK SPOŻYWA
w ujęciu dziennym,
tygodniowym lub miesięcznym
STAN ODŻYWIENIA
OBRAZUJE STAN ZDROWIA
CZŁOWIEKA, WYNIKAJĄCY ZE
ZWYCZAJOWO SPOŻYWANEJ
ŻYWNOŚCI
CELE OCENY
ŻYWIENIA
• dostarczenie informacji o spożyciu
żywności, preferencjach
pokarmowych i sytuacji żywieniowej
kraju
• opracowanie założeń w podaży
żywności i sytuacji żywieniowej
kraju
• określenie wzajemnych zależności
między pożywieniem a zdrowiem
POZIOMY BADAŃ SPOŻYCIA
ŻYWNOŚCI
1. BADANIA INDYWIDUALNE
dostarczają informacji o ilości i
rodzaju spożywanej żywności,
napojów przez jednego człowieka w
jednostce czasu (najczęściej jest to
doba – dobowe spożycie)
2. BADANIA ZBIOROWE
2.1. BADANIE GOSPODARSTW
DOMOWYCH
2.2. BADANIA HANDLOWE
2.3. BADANIA KRAJOWE
2.1. BADANIE
GOSPODARSTW
DOMOWYCH
polega na określeniu sumy żywności
spożytej przez członków gospodarstwa
domowego. Dotyczy to tylko żywności
spożywanej w domu (z wykluczeniem
żywności spożywanej poza domem).
To badanie ma znaczenie ekonomiczne –
to suma żywności zakupionej lub
uzyskanej przez osoby tworzące
gospodarstwo domowe wraz ze stratami
kuchennymi i stołowymi.
Gospodarstwo domowe - jeden z
, jedna osoba
lub ich zespół, razem zamieszkujących i
wspólnie się utrzymujących (w ogromnej
większości połączonych więzami
biologicznymi i stanowiących rodziny).
Osoby samotne, utrzymujące się
samodzielnie, to jednoosobowe
gospodarstwa domowe.
Gospodarstwo domowe jest kategorią
ekonomiczną, kryterium: posiadanie oraz
zarządzanie wspólnym majątkiem oraz
wspólnym budżetem w celu zaspokajania
głównych potrzeb członków gospodarstw
domowych.
Klasyfikacja gospodarstw domowych:
a) według liczby osób w
gospodarstwie:
- jednoosobowe- osoba utrzymująca się
samodzielnie, tj. nie łączy swoich
dochodów z dochodami innych osób, bez
względu na to "czy mieszka sama, czy z
innymi osobami",
- wieloosobowe- zespół osób
zamieszkujących razem i wspólnie
utrzymujących się; część wspólnego
majątku, część wspólnych dochodów oraz
wydatków;
Klasyfikacja gospodarstw domowych:
b) według kryterium aktywności zawodowej
i źródeł dochodów:
- podsektor gospodarstw indywidualnych-
gospodarstwa domowe osób fizycznych
pracujących najemnie,
- gospodarstwa osób fizycznych mających
niezarobkowe źródło dochodów np. emeryci,
- podsektor gospodarstw domowych
pracodawców i pracujących na własny rachunek
w gospodarstwach indywidualnych w rolnictwie,
- podsektor gospodarstw domowych
pracodawców i pracujących na własny rachunek
poza gospodarstwami indywidualnymi w
rolnictwie
Klasyfikacja gospodarstw domowych:
c) według fazy rozwojowej gospodarstwa
domowego:
- gospodarstwa samotnej, młodej osoby,
- gospodarstwa młodego małżeństwa bez
dziecka,
- gospodarstwa młodego małżeństwa z
dzieckiem bądź dziećmi,
- gospodarstwa małżeństwa w wieku 30-45lat, z
dziećmi w wieku szkolnym (6-19lat)
- gospodarstwa małżeństwa w wieku średnim
(46-60lat) z dorastającymi i usamodzielniającymi
się dziećmi,
- gospodarstwa małżeństwa w starszym wieku
po usamodzielnieniu się dzieci i opuszczeniu
przez nie domu rodzinnego,
- gospodarstwo samotnej starszej osoby (na ogół
po śmierci małżonka).
2.2. BADANIA HANDLOWE
to suma spożycia różnych
produktów spożywczych przez
wszystkie grupy żywionych:
gospodarstwa domowe,
żywienie zbiorowe, instytucje
itp...
2.3. BADANIA KRAJOWE
to badania prowadzone na
określonej próbie
reprezentatywnej dla całego
społeczeństwa, populacji
TECHNIKI BADAWCZE
STOSOWANE W BADANIACH
SPOŻYCIA ŻYWNOŚCI
1. OBLICZENIOWE
1.1. Bilans żywności
1.2. Rachunkowość
1.3. Inwentarzowa
2. REJESTRACYJNE
2.1. W miarach gospodarczych (domowych)
2.2. Wagowa
2.3. Wagowo - rejestracyjna
3. WYWIADOWCZE
3.1. Ankietowa
3.2. Wywiad 24 –godzinny
3.3. Historia żywienia
3.4. Częstotliwość spożycia żywności
SKUTECZNOŚC METOD
STOSOWANYCH W BADANIU
SPOŻYCIA
Wszystkie metody posiadają wady i zalety.
Aby uzyskać bardziej wiarygodne wyniki
należy w ocenie spożycia żywności
stosować przynajmniej dwie różne metody
dla tej samej próby np. wywiad 24-godzinny
i częstotliwość spożycia. Uzyskamy wtedy
informacje na temat zwyczajów
żywieniowych, które zweryfikuje wywiad
24-godzinny.
ANALIZA DANYCH uzyskanych
w badaniu spożycia żywności
• Obliczanie wartości energetyczne i
odżywczej (białko, tłuszcze, cholesterol,
kwasy tłuszczowe, węglowodany, błonnik
pokarmowy,witaminy, minerały). Do
obliczeń wykorzystuje się „Tabele składu i
wartości odżywczej produktów
spożywczych”. Obliczenia można
wykonywać pisemnie lub używając
programu komputerowego z bazą danych
IŻŻ np.DIETETYK 2001, DIETA.
• Obliczenie średniego spożycia
poszczególnych grup produktów (12
grup).
• Porównanie uzyskanych wyników
średnich z normą żywienia lub też z
normą wyżywienia dla danej osoby, grupy
badanej.
ANALIZA DANYCH uzyskanych
w badaniu spożycia żywności –
cd.
• Porównanie obliczeń teoretycznych
wartości energetycznej i odżywczej z
identyczną porcją żywności poddaną
badaniu laboratoryjnemu –chemiczna
(laboratoryjna) analiza składu
żywności.
• Aby dokonać tych interpretacji
wykorzystuje się jedna z trzech
technik:
a) podwójnej porcji
• Porcje identyczne (ilościowo i
jakościowo) z całą żywnością
spożytą przez osobę badaną
poddaje się analizie chemicznej.
• Wadą tej analizy są koszty i
stosunkowo mała liczebność próby.
b) racji odtworzeniowej
• W czasie badania rejestruje się ilość i
rodzaj konsumowanej żywności i na
podstawie tego przygotowuje
odtworzeniową próbę świeżej
żywności, homogenizuje i poddaje
analizie chemicznej.
• Wadą tej analizy są koszty i
stosunkowo mała liczebność próby.
c) pobierania próbki całej
żywności
• Waży się całą żywność
konsumowana przez osobę badaną
i pobiera próbę np. 1/10 całości i tę
próbę poddaje analizie chemicznej.
• Wadą tej analizy są koszty i
stosunkowo mała liczebność próby.