dr hab. Jerzy Supernat
Instytut Nauk Administracyjnych
Uniwersytet Wrocławski
System organizacyjny
administracji publicznej
dr hab. Jerzy Supernat
Instytut Nauk Administracyjnych
Uniwersytet Wrocławski
System organizacyjny
administracji publicznej
2
System organizacyjny administracji publicznej
dr hab. Jerzy Supernat
Jerzy Stefan Langrod
(1903-1990), :
Administracja w (…) organicznym ujęciu
– to ludzie zorganizowani po to, aby
korzystając z przydzielonej im dziedziny
aktywności (…) i z rozporządzalnych
rzeczy (…), mogli spełnić swoje
zadania. Czy ujmiemy ich łącznie w
ramy teoretyczne służby publicznej, czy
inaczej, – zawsze będzie to przede
wszystkim
planowe zgrupowanie ludzi w służbie pewnej
misji publicznej, a dopiero potem – poprzez tych
ludzi – suma urządzeń, którymi oni dysponują.
3
System organizacyjny administracji publicznej
dr hab. Jerzy Supernat
Jan Boć
(ur. 1939):
Administracja publiczna jest to
przejęte
przez
państwo
i
realizowane przez jego zawisłe
organy, a także przez organy
samorządu
terytorialnego,
zaspokajanie
zbiorowych
i
indywidualnych potrzeb obywateli,
wynikających ze współżycia ludzi w
społecznościach.
4
System organizacyjny administracji publicznej
dr hab. Jerzy Supernat
Hubert Izdebski
(ur. 1947)
Michał Kulesza
(ur. 1948):
Przez administrację publiczną rozumie
się
zespół
działań,
czynności
i
przedsięwzięć
organizatorskich
i
wykonawczych, prowa-dzonych na rzecz
interesu
publicznego
przez
różne
podmioty, organy i instytucje, na
podstawie ustawy i w określonych
prawem formach.
Michał Kulesza
5
System organizacyjny administracji publicznej
dr hab. Jerzy Supernat
System
organizacyjny
administracji
publicznej w Rzeczypospolitej Polskiej
składa się z trzech pod-stawowych
segmentów:
•
administracja państwowa rządowa
•
administracja państwowa nierządowa
•
administracja samorządowa
6
System organizacyjny administracji publicznej
dr hab. Jerzy Supernat
Administracja
publiczna
Administracja
państwowa
rządowa
(segment 1)
Administracja
państwowa
nierządowa
(segment 2)
Administracja
samorządowa
(segment 3)
7
System organizacyjny administracji publicznej. Segment 1
Jacek Jagielski
(ur. 1951):
Administracja
rządowa
jest
to
układ
organizacyjno-
funkcjonalny
o
jednolitym,
relatywnie scentralizowanym
charakterze, który
realizuje
zadania
publiczne
za
które
odpowiedzialność ponosi rząd, i który pośrednio lub
bezpośrednio podlega Radzie Ministrów (art. 146 ust. 3
Konstytucji: Rada Ministrów kieruje administracją
rządo-wą).
W
jego
skład
wchodzą
podmioty
odpowiadające następu-jącym przesłankom:
•
wykonywanie funkcji administracji publicznej
•
podejmowanie działań w formach prawnych
właściwych orga-nom administracyjnym, w tym w
formach władczych
•
oparcie funkcjonowania na finansowym i majątkowym
zasobie państwowym
•
pozostawanie
w
układzie
organizacyjno-
funkcjonalnym pod-danym kierownictwu Rady Ministrów
dr hab. Jerzy Supernat
8
System organizacyjny administracji publicznej. Segment 1
dr hab. Jerzy Supernat
Wskazanym
przesłankom
odpowiadają
trzy
grupy
podmiotów:
Po pierwsze, podmioty o statusie prawnym
organów i urzędów administracyjnych (trzon
administracji rządowej):
1. Organy bezpośrednio rządowego szczebla
•
Rada Ministrów
•
Prezes Rady Ministrów
•
ministrowie
•
przewodniczący określonych w ustawach
komitetów
(na
przykład
Komitetu
Badań
Naukowych czy Komitetu Inte-gracji Europejskiej)
•
podległe tym organom urzędy (ministerstwa itd.)
9
System organizacyjny administracji publicznej. Segment 1
dr hab. Jerzy Supernat
2. Centralne organy administracji rządowej i
podlegle im urzędy. Między innymi:
•
Prezes Głównego Urzędu Statystycznego
•
Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i
Konsumentów
•
Szef Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego
•
Szef Agencji Wywiadu
•
Prezes Wyższego Urzędu Górniczego
•
Prezes Głównego Urzędu Miar
10
System organizacyjny administracji publicznej. Segment 1
dr hab. Jerzy Supernat
•
Główny Geodeta Kraju
•
Komendant Główny Policji
•
Główny Inspektor Ochrony Środowisk
•
Prezes Urzędu Lotnictwa Cywilnego
•
Prezes Urzędu Transportu Kolejowego
•
Prezes Urzędu Regulacji Energetyki
•
Prezes Urzędu Komunikacji Elektronicznej
11
System organizacyjny administracji publicznej. Segment 1
dr hab. Jerzy Supernat
3. Terenowe organy administracji rządowej
•
wojewoda (wraz z kierownikami zespolonych
służb, inspekcji i straży działających pod jego
zwierzchnictwem: Służby Ochrony Zabytków,
Inspekcji Weterynaryjnej, Państwowej Straży
Pożarnej itd.)
•
organy administracji niezespolonej (dyrektorzy
izb skarbowych, naczelnicy urzędów skarbowych,
dyrektorzy urzędów statystycznych, urzędów
morskich itd.)
4.
Organy
o
charakterze
pomocniczym
i
opiniodawczo-doradczym działające na rzecz
organów o charakterze decydującym (Rada
Statystyki, Rada Działalności Pożytku Publicznego,
Rada Telekomunikacji itd.)
12
System organizacyjny administracji publicznej. Segment 1
dr hab. Jerzy Supernat
Po drugie, agencje rządowe inne niż centralne
organy administracji rządowej:
•
agencje – państwowe osoby prawne (na przykład
Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa
czy Agencja Mienia Wojskowego)
•
agencje – spółki kapitałowe (na przykład Agencja
Roz-woju Gospodarczego czy Krajowa Agencja
Poszanowania Energii)
Po trzecie, państwowe jednostki organizacyjne
(patrz przesłanki powyżej): na przykład Zakład
Ubezpieczeń Społecznych czy zakład karny.
13
System organizacyjny administracji publicznej. Segment 2
dr hab. Jerzy Supernat
Segment drugi (administrację państwową
nie-rządową) tworzą organy i urzędy
administracyj-ne,
które
nie
są
podporządkowane Radzie Mini-strów.
Jan Boć:
Wyróżnienie
osobnej
administracji
państwowej, w obręb której nie wchodzi
administracja
rządowa,
jest
celowe,
logiczne i niezbędne.
14
System organizacyjny administracji publicznej. Segment 2
dr hab. Jerzy Supernat
Do administracji państwowej nierządowej należą:
•
Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej
•
organy Najwyższej Izby Kontroli
•
Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji
•
Rzecznik Praw Obywatelskich
•
Krajowa Rada Sądownictwa
15
System organizacyjny administracji publicznej. Segment 2
dr hab. Jerzy Supernat
•
organy Narodowego Banku Polskiego, w
tym Krajowa Rada Polityki Pieniężnej
•
centralne organy administracji podległe
Sejmowi (Główny Inspektor Pracy, Główny
Inspektor Ochrony Danych Osobowych,
Rada do Spraw Uchodźców)
•
urzędy
w/w
organów
(Kancelaria
Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej itd.)
•
administracja (kancelarie) Sejmu i Senatu
16
System organizacyjny administracji publicznej. Segment 3
dr hab. Jerzy Supernat
W
skład
segmentu
trzeciego
(administracji sa-morządowej) wchodzi:
•
administracja samorządu terytorialnego
•
administracja samorządu zawodowego
17
System organizacyjny administracji publicznej. Segment 3
dr hab. Jerzy Supernat
•
podmioty o statusie prawnym organów i urzędów
administracyj-nych
(organy
stanowiące,
organy
wykonawcze, aparat pomocni-czy tych organów)
•
samorządowe
jednostki
organizacyjne
(gminne,
powiatowe, woje-wódzkie): służbowymi zwierzchnikami
tych jednostek są wójt / burmistrz / prezydent, starosta,
marszałek)
Administracja
samorządu
terytorialnego:
układ organizacyjno-funkcjonalny działający
w
ra-mach
struktur
samorządu
terytorialnego, czyli w ramach gmin,
powiatów i województw jako jed-nostek
samorządowych – wspólnot samorządo-
wych, w skład którego wchodzą:
18
System organizacyjny administracji publicznej. Segment 3
dr hab. Jerzy Supernat
Administracja samorządu zawodowego:
idea tego samorządu polega na powierzeniu
spra-wowania części władzy publicznej
korporacjom – zrzeszeniom wyodrębnionym
na podstawie kryter-ium więzi interesu
zawodowego określonej grupy osób.
19
System organizacyjny administracji publicznej. Segment 3
dr hab. Jerzy Supernat
Samorząd zawodowy może reprezentować:
•
osoby wykonujące zawody zaufania
publicznego
(adwokatów,
radców
prawnych, notariuszy, leka-rzy, architektów
itd.)
•
osoby wykonujące określony rodzaj pracy
zawo-dowej
(rolników,
rzemieślników,
marynarzy itd.)
20
System organizacyjny administracji publicznej. Segment 3
dr hab. Jerzy Supernat
Jan Boć:
Istotą
samorządu
zawodowego
jest
udzielona
mu
przez
ustawodawcę
samodzielność w zakre-sie organizacji
wykonywania
zawodu,
określenia
warunków jego wykonywania oraz kontroli
nale-żytego wykonywania zawodu.
21
System organizacyjny administracji publicznej
dr hab. Jerzy Supernat
Preambuła do
Konstytucji
(…) ustanawiamy Konstytucję Rzeczypospolitej
Polskiej jako prawa podstawowe dla państwa
oparte
na
posza-nowaniu
wolności
i
sprawiedliwości, współdziałaniu władz, dialogu
społecznym oraz na zasadzie pomocniczości
umacniającej uprawnienie obywateli i ich wspólnot.
22
System organizacyjny administracji publicznej
dr hab. Jerzy Supernat
Aleksandra Wiktorowska
:
Zasada subsydiarności (pomocniczości) służy
unikaniu centralizacji i omnipotencji państwa, a jej
prawną konse-kwencją jest:
•
podział władzy publicznej, znajdujący wyraz
między in-nymi w konstytucyjnej zasadzie podziału
władzy oraz w dualizmie administracji terytorialnej
•
decentralizacja władzy publicznej
•
podział zadań i kompetencji na szczeble
organizacyjne władzy publicznej w ogólności oraz
na
szczeble
organiza-cyjne
samorządu
terytorialnego w szczególności
•
domniemanie kompetencji na rzecz gminy
23
Niezapomniana Konferencja w Olszanicy, 2001 r. Od prawej: Aleksandra Wiktorowska, Jan
Grabowski,
Barbara Adamiak, Krystyna Wojtczak i Jerzy Supernat
24
System organizacyjny administracji publicznej
dr hab. Jerzy Supernat
Art. 15 ust. 1
Konstytucji
Ustrój
terytorialny
Rzeczypospolitej
Polskiej
zapewnia de-centralizację władzy publicznej.
Art. 16 ust. 2
Konstytucji
Samorząd terytorialny uczestniczy w sprawowaniu
władzy publicznej. Przysługującą mu w ramach
ustaw istotną część zadań publicznych samorząd
wykonuje w imieniu własnym i na własną
odpowiedzialność.
25
System organizacyjny administracji publicznej
dr hab. Jerzy Supernat
Art. 17
Konstytucji
1. W drodze ustawy można tworzyć samorządy
zawodowe, reprezentujące osoby wykonujące
zawody zaufania pu-blicznego i sprawujące pieczę
nad należytym wykonywa-niem tych zawodów w
granicach interesu publicznego i dla jego ochrony.
2. W drodze ustawy można tworzyć również inne
rodzaje samorządu. Samorządy te nie mogą
naruszać wolności wy-konywania zawodu ani
ograniczać wolności podejmowania działalności
gospodarczej.
26
System organizacyjny administracji publicznej
dr hab. Jerzy Supernat
Art. 163
Konstytucji
Samorząd terytorialny wykonuje zadania publiczne
nie zastrzeżone przez Konstytucję lub ustawy dla
organów in-nych władz publicznych.
Art. 164 ust. 1
Konstytucji
Podstawową jednostką samorządu terytorialnego
jest gmina.
27
System organizacyjny administracji publicznej
dr hab. Jerzy Supernat
Jan Boć:
Państwo zawsze zostawi sobie
pewien zakres władzy, która
nigdy nie przejdzie całkowicie w
ręce samorządu, jeśli, oczywiście,
chce istnieć.
28
Myśl końcowa
dr hab. Jerzy Supernat
If it is dangerous to suppose that
government is always right, it will sooner or
later be awkward for public administration if
most people suppose that it is always
wrong.
John Kenneth Galbraith