Osoba prawna, której przedmiotem
działalności jest proponowanie
nabycia jednostek uczestnictwa i
lokowanie zebranych środków
pieniężnych w papiery wartościowe,
instrumenty rynku pieniężnego i inne
prawa majątkowe. Fundusz może
zostać utworzony wyłącznie za zgodą
Komisji Papierów Wartościowych i
Giełd. Wpłacając środki do funduszu,
nabywasz jego jednostki uczestnictwa
i stajesz się jednym z wielu jego
uczestników.
Fundusze
inwestycyjne
można
klasyfikować w oparciu o różnorodne
kryteria. W praktyce najczęściej stosuje
się kryteria o charakterze prawnym i
ekonomicznym.
1. Kryterium prawne
Źródłem tego kryterium jest ustawa z dnia 27 maja 2004
roku o funduszach inwestycyjnych, która wyróżnia trzy
podstawowe
typy
funduszy
inwestycyjnych,
scharakteryzowanych poniżej.
Fundusze inwestycyjne otwarte (FIO) - są zdecydowanie
najbardziej popularnym typem funduszy inwestycyjnych w
Polsce. Fundusze otwarte cechują się zmieniającą się liczbą
uczestników
i
jednostek
uczestnictwa.
Mogą
zbywać
nieograniczoną liczbę jednostek uczestnictwa i są zobowiązane
do ich odkupienia na każde żądanie uczestnika. Muszą
zachowywać wysoką płynność zgromadzonych środków.
Jednostki uczestnictwa funduszu są wyceniane codziennie (w dni
robocze), ponieważ większość instrumentów finansowych
wchodzących w skład portfela inwestycyjnego funduszu jest
wyceniana codziennie (np. akcje, obligacje). Fundusze
inwestycyjne otwarte prowadzą działalność zgodnie z prawem
wspólnotowym regulującym zasady zbiorowego inwestowania w
papiery wartościowe, co pozwala im, zgodnie z zasadą
paszportu europejskiego, na prowadzenie działalności także na
terytorium innych państw Unii Europejskiej.
Specjalistyczne fundusze inwestycyjne otwarte (SFIO) – to
szczególna
forma
funduszu
otwartego.
Statut
funduszu
specjalistycznego
może
ograniczyć
krąg
uczestników
oraz
wprowadzać dodatkowe warunki, w jakich uczestnik może żądać
odkupienia jednostek uczestnictwa, a w szczególności określać
termin, w jakim odkupienie to może nastąpić. Spośród działających w
Polsce funduszy specjalistycznych część adresowana jest wyłącznie
do osób prawnych, inne natomiast przeznaczone są dla uczestników
pracowniczych programów emerytalnych lub osób, które deklarują
długoterminowe oszczędzanie.
Fundusze inwestycyjne zamknięte (FIZ) – charakteryzują się
ograniczonym dostępem inwestorów (możliwość przystąpienia
istnieje wyłącznie w okresie subskrypcji tytułów uczestnictwa lub
poprzez nabycie certyfikatów w obrocie na rynku wtórnym) oraz
ograniczoną możliwością „wyjścia”.
FIZ emitują certyfikaty inwestycyjne - są to papiery wartościowe,
których liczba - w odróżnieniu od liczby jednostek uczestnictwa
funduszy otwartych - jest stała i może się zmieniać tylko w przypadku
nowych emisji, bądź okresowego odkupu walorów od uczestników.
Certyfikaty inwestycyjne mogą być przedmiotem obrotu na rynku
regulowanym np. na Giełdzie Papierów Wartościowych, jak też mogą
być przeznaczone jedynie dla indywidualnych, spełniających
określone kryteria inwestorów.
Fundusze zamknięte mogą dokonywać lokat w
mniej płynne aktywa i nie muszą utrzymywać
płynnych
rezerw,
co
podnosi
potencjalną
efektywność
zarządzania
portfelem.
W
porównaniu z funduszami otwartymi katalog lokat
funduszu zamkniętego jest znacznie rozszerzony,
gdyż oprócz papierów wartościowych obejmuje
również udziały w spółkach z ograniczoną
odpowiedzialnością,
waluty
i
transakcje
terminowe, które mogą być zawierane nawet w
celach spekulacyjnych. Fundusz zamknięty może
również w szerszym zakresie korzystać z
kredytów i pożyczek bankowych.
W przypadku funduszy zamkniętych wyceny
certyfikatów inwestycyjnych dokonywane są
rzadziej niż w przypadku funduszy otwartych – co
tydzień, co miesiąc lub co kwartał, choć zdarzają
się również fundusze wyceniane codziennie.
2. Kryterium ekonomiczne
(
podział
funduszy według prowadzonej polityki
inwestycyjnej )
- FUNDUSZE BEZPIECZNE
Fundusze gotówkowe
oraz rynku pieniężnego
- lokują posiadane środki w
krótkoterminowe
instrumenty dłużne: bony
skarbowe i pieniężne,
bankowe papiery
wartościowe (certyfikaty
depozytowe, bony
oszczędnościowe, etc.),
krótkoterminowe weksle
komercyjne, lokaty
bankowe oraz instrumenty
o podobnym charakterze.
Fundusze dłużne
(obligacji) - inwestują
zebrane od inwestorów
środki pieniężne w
średnio- i
długoterminowe dłużne
papiery wartościowe –
przede wszystkim w
obligacje skarbowe,
obligacje komunalne
oraz obligacje
przedsiębiorstw
(papiery komercyjne).
- FUNDUSZE MIESZANE
(HYBRYDOWE)
Fundusze
zrównoważone –
inwestują 40-60 proc.
środków w papiery
własnościowe (akcje), a
pozostałą część portfela
w papiery dłużne
(głównie obligacje). Ich
potencjalny zysk i
ryzyko są tym większe,
im większy udział w
portfelu mają
instrumenty ryzykowne.
Fundusze
stabilnego
wzrostu – inwestują
do 40 proc. aktywów
w akcje i
instrumenty o
podobnym
charakterze, zaś
pozostałą część
aktywów lokują w
papiery dłużne.
Stopy zwrotu
funduszy stabilnego
wzrostu są zwykle
niższe niż funduszy
zrównoważonych,
cechuje je jednak
niższy poziom
ryzyka utraty
kapitału.
FUNDUSZE MIESZANE
(HYBRYDOWE)
Fundusze z ochroną
kapitału - podstawową
zasadą polityki
inwestycyjnej jest tu
zabezpieczenie przed
spadkiem wartości
jednostki uczestnictwa
poniżej określonego
poziomu poprzez
alokowanie portfela
inwestycyjnego w
udziałowe papiery
wartościowe, instrumenty
pochodne oraz papiery
wartościowe o stałym
dochodzie (przy czym
poziom zabezpieczenia
może być stały lub ulegać
zmianom, zgodnie z
zasadami określonymi w
prospekcie informacyjnym
funduszu).
Fundusze
aktywnej
alokacji. W odróżnieniu od
funduszy zrównoważonych i
stabilnego wzrostu udział akcji
i obligacji w funduszach
aktywnej alokacji nie jest
określony na stałym poziomie,
lecz może zmieniać się w
szerokich przedziałach (od 0
do 100 proc.). Na potencjalne
zyski
oraz
ryzyko
inwestycyjne
funduszy
aktywnej alokacji wpływ ma
koniunktura
panująca
na
rynku
giełdowym.
Dobrze
zarządzane fundusze mogą
osiągać wyższe zyski niż
zrównoważone w przypadku
wzrostów
na
giełdzie
i
notować mniejsze straty niż
fundusze stabilnego wzrostu
w przypadku dekoniunktury.
- FUNDUSZE
AGRESYWNE
Fundusze akcji - inwestują przede wszystkim w akcje oraz
inne udziałowe papiery wartościowe (prawa do akcji, kwity
depozytowe), celem funduszy akcyjnych jest osiąganie jak
najwyższego zysku przy jednoczesnym stosunkowo wysokim
poziomie ryzyka inwestycyjnego. W okresach korzystnej
koniunktury na rynku akcji fundusze te osiągają bardzo
wysokie stopy zwrotu, jednak podczas bessy ich jednostki
uczestnictwa mogą znacznie obniżyć swoją wartość. Z uwagi
na wysokie ryzyko utraty kapitału, zwłaszcza w krótkim
okresie, inwestorom zaleca się jak najdłuższy horyzont
inwestycyjny (nawet kilkanaście lub kilkadziesiąt lat). Są
adresowane
do
inwestorów
cechujących
się
wysoką
skłonnością do ryzyka.
Zasięg geograficzny
inwestycji
Fundusze rynku krajowego-
Fundusze inwestycyjne o zasięgu
krajowym dokonują lokat w papiery
wartościowe, instrumenty rynku
finansowego oraz inne prawa
majątkowe na lokalnym rynku
finansowym. W przypadku funduszy
zarejestrowanych w Polsce są to
fundusze, które inwestują w krajowe
akcje, obligacje, papiery
wartościowe emitowane przez Skarb
Państwa, etc. Przyjmują one wpłaty
zazwyczaj wyłącznie w złotych (w
walucie krajowej), w tej samej
walucie wyceniają tytuły
uczestnictwa, w związku z czym
uczestnicy tych funduszy nie są
narażeni na ryzyko kursowe.
Fundusze inwestujące na
rynkach zagranicznych-
Są
to podmioty, które dokonują lokat
w aktywa finansowe i niefinansowe
poza granicami macierzystego
kraju.
Możemy tutaj wyróżnić:
-fundusze globalne
- fundusze międzynarodowe
Fundusze globalne - inwestują zarówno na rynku lokalnym,
jak i na rynkach zagranicznych – przykładem tego rodzaju
funduszy w Polsce są z jednej strony podmioty inwestujące w
akcje spółek tzw. „nowej Europy”, czyli państw które 1 maja
2004 r. stały się członkami Unii Europejskiej, z drugiej zaś
fundusze nieruchomości, które nabywają nieruchomości
w Polsce oraz w innych krajach Europy Centralnej;
Fundusze międzynarodowe - dokonują lokat wyłącznie na
rynkach zagranicznych. Wśród tych ostatnich można spotkać
fundusze posiadające określoną specjalizację geograficzną
oraz fundusze bez określonego zasięgu geograficznego.
GWARANCJA OCHRONY
KAPITAŁU
Fundusze bez gwarancji
ochrony kapitału - nie
oferują inwestorom żadnej
gwarancji zwrotu określonej
kwoty, ale w przypadku dobrej
koniunktury na rynku
kapitałowym zapewniają
wyższy dochód, niż fundusze z
ochroną kapitału.
Fundusze z ochroną
kapitału- adresowane są do
inwestorów cechujących się
wysoką awersją do ryzyka
(osób bardzo wrażliwych na
wahania wycen tytułów
uczestnictwa i nie
akceptujących najmniejszych
nawet strat), którzy nie chcą
równocześnie rezygnować z
możliwości, jakie udostępnia
inwestorom współczesny rynek
finansowy. Fundusze z ochroną
kapitału możemy podzielić na:
- fundusze z pełną ochroną
kapitału
- fundusze z częściową
ochroną kapitału
Fundusze z pełną ochroną kapitału - zapewniają uczestnikowi
wypłatę co najmniej takiej samej kwoty, jaką ulokował on w
momencie rozpoczęcia inwestycji (nie uwzględniając opłaty
manipulacyjnej). Innymi słowy stopa zwrotu z tytułu uczestnictwa
nie może być niższa niż zero procent. Fundusz taki nie naraża
uczestnika na nominalne straty (stopa zwrotu nie może być
ujemna), choć realna wartość inwestycji na koniec okresu
rozliczeniowego może być, z uwagi na inflację, niższa od wartości
inwestycji na początku okresu.
Fundusze z częściową ochroną kapitału - zapewniają ochronę
kapitału w okresie rozliczeniowym na poziomie niższym niż 100
procent (np. 90 procent - zobowiązują się do wypłaty co najmniej
90 procent zainwestowanych na początku tego okresu środków).
Uczestnik takiego funduszu musi się zatem liczyć z pewną,
stosunkowo niewielką jednak stratą. Formuła ta w odróżnieniu od
poprzedniej umożliwia jednak wyższy poziom udziału w
potencjalnych zyskach.
Fundusze inwestycyjne funkcjonują w
naszym kraju już od kilkunastu lat. Przez
ten czas powstało wiele towarzystw
funduszy inwestycyjnych oraz rozszerzała
się ich oferta. W chwili obecnej na polskim
rynku funkcjonują 22 towarzystwa, a liczba
oferowanych przez nie funduszy
inwestycyjnych wynosi około 150. W Polsce
około 3% społeczeństwa przeznacza środki
na fundusze inwestycyjne, a w związku ze
świetnymi wynikami rośnie z dnia na dzień
popularność funduszy oraz liczba
inwestorów.
Dziękujemy za
uwagę
1. Wioleta Śliwińska
2. Agnieszka Kudlik
3. Dawid Otręba
4. Marcin Otręba
5. Przemysław Majka