BADANIA FIZYKALNE UKLADU SERCOWO

Układ sercowo- naczyniowy ma fundamentalne

znaczenie dla utrzymania homeostazy organizmu.

Pełnienie tej funkcji zależy od sprawnego przepływu

krwi przez tkanki i narządy, co warunkuje prawidłowa

czynność serca

i naczyń krwionośnych. Mimo szerokiego zastosowania

skomplikowanych technik obrazowania pracy tego

układu, badania fizykalne są niezwykle cenne, ważne,

proste do wykonania i przystępne. Pozwalają szybko

przeprowadzić dalsze rozpoznanie różnicowe przy

ujawnieniu nieoczekiwanych nieprawidłowości.

Rutynowe badania fizykalne układu sercowo –

naczyniowego obejmują:

1. Zebranie wywiadu klinicznego i rodzinnego.

2. Badanie dłoni, skóry oraz błon śluzowych.

3. Badanie fizykalne serca:

- badanie palpacyjne i opukiwanie okolic serca

( położenie serca uderzenie koniuszkowe, pulsacje i drgania)

- osłuchiwanie tonów i szmerów serca.

4. Badanie naczyń obwodowych (palpacyjne, osłuchowe, pomiary

i próby) – dotyczy naczyń kończyn górnych, dolnych, szyi, tułowia

i brzucha.

a) badanie tętnic obwodowych:

- cel, zasady i techniki badania tętna na tętnicach obwodowych,

- pomiar ciśnienia krwi

b) badanie obwodowych naczyń żylnych,

- ocena tętna i ciśnienia żylnego na naczyniach szyi,

- ocena stanu naczyń i krążenia żylnego na kończynach.

c) badanie układu limfatycznego.

5. Obrzęki jako skutek niewydolności serca oraz obwodowego układu

naczyniowego.

WYWIAD KLINICZNY



Występowanie dyskomfortu w obrębie klatki piersiowej,

uwzględniając funkcjonowanie pacjenta w spoczynku i podczas

wysiłku w ciągu całej doby,



Obserwacja zachowania- częste nadmierne wzdychanie,

wykonywanie głębokiego wdechu lub poczucie niemożności

wykonania głębokiego wdechu bez udziału wysiłku fizycznego –

to objawy lęku i cierpienia,



Występowanie duszności, jej rodzaju, objawów towarzyszących,

różnicowanie z chorobami płuc,



Ból w klatce piersiowej, jego różnicowanie;

- dławicowy i zawałowy,

- osierdziowy,

- kostno – mięśniowy,

- opłucnowy,

- przy półpaśćcu.



Kołatanie serca pod postacią skurczów

dodatkowych, arytmii, częstoskurczu

napadowego.



Występowanie omdleń- omdlenia proste –

wolne pobudzenia serca przez nerw

błędny, przy nagłym odruchu rozszerzenia

naczyń krwionośnych.



Omdlenia z powodu podciśnienia

ortostatycznego, z powodu niewydolności

kręgowo- podstawnej, mikcyjne ( przy

niedrożności sterczowej- spadek powrotu

żylnego, spowodowany utrudnieniem

opróżniania pęcherza i w konsekwencji

stymulacją współczulną, omdlenia z

powodu przerywanego bloku serca.



Chromanie przestankowe( niedrożność

tętnic)

WYWIAD RODZINNY



Rodzinne występowanie chorób krążenia

( choroby naczyń, zawały, wady serca,

nadciśnienie,

udary mózgu i inne)



Nawyki żywieniowe, używki, przyjmowane leki,



Wykonywane zawody ( kierowca, pilot itd..)

Badanie dłoni, skóry i błon śluzowych w przebiegu

chorób serca

1. ucieplenie, potliwość rąk ( chłodne, spocone-

zwężone naczynia obwodowe, zwiększona

sekrecja adrenaliny),

2. Zabarwienie dystalne ( sinica obwodowa),

3. Wygląd paznokci ( krwawienia podpaznokciowe –

zapalenie wsierdzia),

4. Pałeczkowatość palców ( sinicze wrodzone wady

serca),

5. Ocena stopnia wypełnienia kapilarów,

6. Zabarwienie i stan błony śluzowej jamy ustnej i

warg.

BADANIE FIZYKALNE SERCA

Badanie palpacyjne okolic przedsercowych,

- ułożenie ręki z wyprostowanymi palcami na ścianie klatki

piersiowej i wyczucie drgań lub pulsacji na powierzchni,

- lokalizacja „ uderzenia koniuszkowego” – V lub VI lewa

przestrzeń międzyżebrowa w linii środkowo – obojczykowej

( pozycja ciała )

- osoby otyłe i z rozedmową klatką- pozycja na lewym boku

/ oceniamy jakość i rodzaj uderzenia koniuszkowego/

silne- zwiększona pojemność minutowa np.: wysiłek, gorączka;

rozlane i słabe – uszkodzenie komór np.: w zawale,

niewydolności;

kłapiące – przy wadach zastawki lewej.

- opukiwanie klatki piersiowej dla oceny położenia i wielkości

serca

( III, IV, V międzyżebrze po lewej i prawej stronie mostka).

Osłuchiwanie tonów serca



Zasady osłuchiwania:

- sprawny stetoskop, zachowanie kolejności

badania: koniuszek, podstawa serca, okolice aorty

i tętnicy płucnej ( lewa i prawa strona mostka),

ułożenie pacjenta i zachowanie podczas badania.

Technika osłuchiwania :

- I ton serca( S1), najbardziej słyszalny na koniuszku serca, wiąże się ze

skurczem komór i można go wyczuć na tętnie obwodowym. Pochodzi z

zamknięcia zastawek dwudzielnej i trójdzielnej.

- II ton serca (S2), Oceniamy go po przyłożeniu stetoskopu w 2

przestrzeni międzyżebrowej po prawej stronie mostka ( pole aortalne),

lub 2,3 przestrzeń międzyżebrowa po lewej stronie ( pole tętnicy

płucnej). Pochodzi z zamknięcia zastawek półksiężycowatych aorty i

tętnicy płucnej.

Słyszymy w/w tony jako dźwięki: „ lab-dab”

Oceniamy częstość, rytmiczność, rozległość i charakter.

- III i IV ton serca (S3, S4), to nieprawidłowe tony serca, które są

słyszalne jako dodatkowe oprócz prawidłowych tonów u pacjenta

w pewnych specyficznych stanach.

- III ton – fizjologicznie występuje u np. sportowców – zwiększona

pojemność wyrzutowa

- patologiczny występuje w ciężkim osłabieniu lewej komory

lub zatorze tętnicy płucnej. Tony te są określane jako galopujący rytm.

- IV ton – jest tonem dodatkowym , występującym przy skurczu

przedsionków słyszalny u pacjentów z przerostem lewego przedsionka.

Szmery serca



To bardziej lub mniej melodyjne dźwięki

występujące w specyficznych momentach

cyklu serca i wynikające z burzliwego

przepływu krwi.

Charakterystyczne szmery pochodzą np. ze

sztucznych zastawek, podczas ich otwierania,

ze zwężonych i niedomykalnych zastawek

utrudniających przepływ krwi,

rozkurczowe i skurczowe z naczyń głównych

– aorty. Szmery serca mogą się zmieniać

podczas oddychania.

BADANIA NACZYŃ OBWODOWYCH

1.Badanie tętnic obwodowych (szyi, kończyn górnych i dolnych)

Tętnice i ich tętnienie widoczne jest tylko w zaawansowanej miażdżycy,

u osób wyniszczonych a także w tętniakach lub przetokach

tętniczo – żylnych.

2. Obmacywanie tętnic

Zwracamy uwagę na ich przebieg, gładkość, sprężystość ściany

oraz tętnienie.

Wężykowaty przebieg, nierówna i mało sprężysta ściana świadczy

o stwardnieniu tętnic. Tętnice należy badać symetrycznie.

3. Osłuchiwanie tętna

Badanie pozwala wysłuchać przez stetoskop szmery przepływu krwi

o różnej częstotliwości. Jest metodą wczesnego rozpoznawania przewężeń

w tętnicach. Możemy osłuchiwać w spoczynku i po niewielkim wysiłku -

szmery wtedy są bardziej słyszalne. Tętnice osłuchujemy z reguły słuchawką

z lejkiem, nie uciskając zbyt mocno naczynia i zachowując kierunek

od obwodu ku głowie.

Badanie tętna



Tętno szyjne – można badać przy pomocy kciuka

i trzema palcami ręki.

Delikatne i zdecydowane uciśnięcie tętnicy

szyjnej obok krtani powoduje wyczuwanie tętna,

odzwierciedlającego pracę lewej komory. Jeśli

tętno jest słabo lub trudno wyczuwalne a dobrze

wyczuwamy na obwodzie

( promieniowe, ramienne), sugeruje między

innymi zmiany aortalne.



Tętno na tętnicy ramiennej – badamy kciukiem,

skupiając się na jego cechach ( największa

wrażliwość ruchowa kciuka).



Tętno na tętnicy promieniowej – zasada: prawa

tętnica – lewa ręka bada.

Oceniamy szybkość i rytm, objętość i czas

pojawienia się.

Może być pomocne badanie tętna na obydwu

tętnicach promieniowych.

Badanie tętna



Tętno na tętnicy udowej – tętno udowe jest równie

cenne jak tętno szyjne.

U pacjentów z chorobą aorty lub tętnicy biodrowej jest

ono słabsze lub nieobecne. Pacjent leży płasko, końce

palców umieszczamy w okolicy więzadła

pachwinowego.



Tętno na tętnicy podkolanowej- zlokalizowane głęboko

w dole podkolanowym przez dociśniecie do kości

udowej (kolano lekko zgięte).

Badanie ocenia pacjentów z chorobą naczyń

obwodowych, szczególnie z objawami chromania

przestankowego.



Tętno grzbietu stopy i piszczelowe tylne- stosowane

również w ocenie chorób naczyń obwodowych,

czasem podczas znieczulenia i wybudzenia. Tętno

grzbietowe stopy jest badane wzdłuż grzbietu a

piszczelowe za

kostką przyśrodkową.

Badając tętno, zwracamy uwagę na:

- temperaturę powierzchni ciała,

- zabarwienie skóry,

- wzór naczyniowy,

- owłosienie,

- zmiany skórne ( odbarwienie, obrzęki),

- czucie i czynność ruchową.

Badania fizykalne dodatkowe przy ocenie

wydolności tętnic to:

Próba marszowa – wykonywana przy bólach o

charakterze chromania przestankowego.

Modyfikacją tej próby jest wykonywanie w

określonym rytmie zaciskanie i rozwieranie dłoni

uniesionej kończyny górnej z pomiarem czasu i

zmiany zabarwienia oraz bólu w obrębie dłoni i

przedramienia.

Podobnie wykonywana jest próba na kończynach

dolnych z ich uniesieniem.

Zaczerwienienie i przekrwienie obejmujące nie

jednolicie, nieregularnie i plamiaste stopy, są

następstwem stanu lub niedrożności drobnych

tętniczek

BADANIE NACZYŃ ŻYLNYCH

1. Stwierdzamy wypełnienie żył, czy widoczne

są rozszerzone kanały żylne w postaci siatki

naczyń ( jeśli uniesiemy ku górze kończynę

z rozdętymi żyłami, które nie zapadną się,

świadczy to o wzroście ciśnienia żylnego).

Oceniamy wygląd skóry, barwę, napięcie,

zmiany troficzne, tzw. doły, obrzęki.

2. Obmacywanie

Można wyczuć powrózkowate, bolesne

zgrubienia lub niebolesne, przy zamknięciu

światła żyły.

3. Osłuchiwanie

Najczęściej w przypadku przetoki tętniczo-

żylnej.

BADANIE NACZYŃ ŻYLNYCH

4. Ocena tętna żylnego na szyi

Przy pozycji leżącej, płaskiej żyła szyjna wewnętrzna jest

całkowicie wypełniona, pozycja pod kątem 45

jest

widoczne tętnienie jej dokładnie ponad obojczykiem

i w tej pozycji wykonujemy pomiar. Pamiętać należy

o zniesieniu napięcia mięśni mostkowo - sutkowych,

odginając lekko szyję.

Tętno żylne należy odróżnić od tętniczego, oceniając

kształt fali (posiada dwa szczyty w cyklu).

Obserwowane tętnienie w pozycji siedzącej może

świadczyć o podwyższeniu ciśnienia żylnego szyjnego

( zaburzenia prawej strony serca).

5. Ocena stanu krążenia żylnego kończyn dolnych

Zwracamy uwagę na zmiany wzoru naczyń, obecność

żylaków, owrzodzeń.

Document Outline