Miernictwo 

Miernictwo 

i systemy 

i systemy 

pomiarowe

pomiarowe

KLASYFIKACJA I 

KLASYFIKACJA I 

WŁAŚCIWOŚCI 

WŁAŚCIWOŚCI 

METROLOGICZNE NARZĘDZI 

METROLOGICZNE NARZĘDZI 

POMIAROWYCH

POMIAROWYCH

Definicja

Definicja

Narzędzia pomiarowe

Narzędzia pomiarowe

 - to 

 - to 

wszystkie środki techniczne 

wszystkie środki techniczne 

przeznaczone do wykonywania 

przeznaczone do wykonywania 

pomiarów, obejmujące:

pomiarów, obejmujące:



wzorce

wzorce



przyrządy pomiarowe

przyrządy pomiarowe



pomocnicze urządzenia pomiarowe

pomocnicze urządzenia pomiarowe

Uniwersytet Technologiczno- Przyrodniczy w Bydgoszczy

Podział ogólny

Podział ogólny



Narzędzia kontrolne

Narzędzia kontrolne

 służą do 

 służą do 

sprawdzania i wzorcowania narzędzi 

sprawdzania i wzorcowania narzędzi 

użytkowych.

użytkowych.



Narzędzia użytkowe

Narzędzia użytkowe

 służą do 

 służą do 

wykonywania pomiarów użytkowych tzn. 

wykonywania pomiarów użytkowych tzn. 

do pomiarów produkowanych 

do pomiarów produkowanych 

przedmiotów, zarówno w warunkach 

przedmiotów, zarówno w warunkach 

laboratoryjnych, jak 

laboratoryjnych, jak 

i produkcyjnych.

i produkcyjnych.

Uniwersytet Technologiczno- Przyrodniczy w Bydgoszczy

Definicja

Definicja

Wzorce

Wzorce

 – to narzędzia pomiarowe

 – to narzędzia pomiarowe

odtwarzające jedną lub więcej wartości

odtwarzające jedną lub więcej wartości

danej wielkości. Ogólnie rozróżnia się:

danej wielkości. Ogólnie rozróżnia się:



wzorce kształtu 

wzorce kształtu 



wzorce wymiaru

wzorce wymiaru

Uniwersytet Technologiczno- Przyrodniczy w Bydgoszczy

 

 

Ważne terminy  (1/2)

Ważne terminy  (1/2)



etalon

etalon

 - wzorzec służący do określania lub 

 - wzorzec służący do określania lub 

zrealizowania, zachowania lub odtwarzania 

zrealizowania, zachowania lub odtwarzania 

jednostki miary (lub jej wielokrotności lub 

jednostki miary (lub jej wielokrotności lub 

podwielokrotności).

podwielokrotności).



przyrządy pomiarowe

przyrządy pomiarowe

 - narzędzia 

 - narzędzia 

pomiarowe służące do przetwarzania wielkości 

pomiarowe służące do przetwarzania wielkości 

mierzonej na wskazanie lub równoważną 

mierzonej na wskazanie lub równoważną 

informację.

informację.



przetworniki pomiarowe

przetworniki pomiarowe

 – narzędzia 

 – narzędzia 

realizujące przetwarzanie jednej wielkości 

realizujące przetwarzanie jednej wielkości 

mierzalnej w tę sama lub inną według ściśle 

mierzalnej w tę sama lub inną według ściśle 

określonej zależności. 

określonej zależności. 

Uniwersytet Technologiczno- Przyrodniczy w Bydgoszczy

Ważne terminy  (2/2)

Ważne terminy  (2/2)



pomocnicze urządzenia pomiarowe 

pomocnicze urządzenia pomiarowe 

-

-

 

 

urządzenia, które nie są narzędziami 

urządzenia, które nie są narzędziami 

pomiarowymi ale są niezbędne w czasie 

pomiarowymi ale są niezbędne w czasie 

wykonywania pomiaru.

wykonywania pomiaru.



aparatura pomiarowa

aparatura pomiarowa

 - zespół środków 

 - zespół środków 

technicznych przeznaczony do wykonania 

technicznych przeznaczony do wykonania 

zadania pomiarowego. 

zadania pomiarowego. 

Uniwersytet Technologiczno- Przyrodniczy w Bydgoszczy

Sprzęt pomiarowy (1/4)

Sprzęt pomiarowy (1/4)



Pomoce pomiarowe

Pomoce pomiarowe



uchwyt do płytek wzorcowych 

uchwyt do płytek wzorcowych 



podstawy do mikrometrów 

podstawy do mikrometrów 



podstawy do czujników 

podstawy do czujników 



podstawy do przyrządów 

podstawy do przyrządów 



przyrządy kłowe 

przyrządy kłowe 

Uniwersytet Technologiczno- Przyrodniczy w Bydgoszczy

Sprzęt pomiarowy (2/4)

Sprzęt pomiarowy (2/4)



Przybory pomiarowe

Przybory pomiarowe



wkładki do płytek wzorcowych 

wkładki do płytek wzorcowych 



liniały krawędziowe i sinusowe 

liniały krawędziowe i sinusowe 



macki 

macki 

Uniwersytet Technologiczno- Przyrodniczy w Bydgoszczy

Sprzęt pomiarowy (3/4)

Sprzęt pomiarowy (3/4)



Narzędzia pomiarowe (1/2)

Narzędzia pomiarowe (1/2)



wzorce

wzorce

             

             

- płytki wzorcowe i kątowe 

- płytki wzorcowe i kątowe 

             

             

- przymiary 

- przymiary 

             

             

- szczelinomierze 

- szczelinomierze 

             

             

- promieniomierze 

- promieniomierze 

             

             

- kątowniki

- kątowniki

Uniwersytet Technologiczno- Przyrodniczy w Bydgoszczy

Sprzęt pomiarowy (4/4)

Sprzęt pomiarowy (4/4)



Narzędzia pomiarowe (2/2)

Narzędzia pomiarowe (2/2)



sprawdziany

sprawdziany

             

             

- do wałków 

- do wałków 

             

             

- do otworów 

- do otworów 

             

             

- do gwintów  

- do gwintów  

             

             

- do stożków

- do stożków

Uniwersytet Technologiczno- Przyrodniczy w Bydgoszczy

Sprzęt pomiarowy (4/4)

Sprzęt pomiarowy (4/4)



Przyrządy pomiarowe



suwmiarki 



wysokościomierze 



głębokościomierze 



mikrometry 



średnicówki 



czujniki 



kątownice 



mikroskopy warstwowe 

Uniwersytet Technologiczno- Przyrodniczy w Bydgoszczy

Budowa narzędzi pomiarowych 

Budowa narzędzi pomiarowych 

(1/5)

(1/5)

Łańcuch pomiarowy narzędzia

Łańcuch pomiarowy narzędzia

Uniwersytet Technologiczno- Przyrodniczy w Bydgoszczy

Budowa narzędzi pomiarowych 

Budowa narzędzi pomiarowych 

(2/5)

(2/5)



Podstawowe elementy urządzenia 
wskazującego 

Uniwersytet Technologiczno- Przyrodniczy w Bydgoszczy

Budowa narzędzi pomiarowych 

(3/5)

Podstawowe pojęcia (1/3)



czujnik

 - odbiera zmiany wartości 

wielkości mierzonej 



przetwornik

 - przetwarza dane wejściowe 

przekazane przez czujnik na wielkość, 
która może być wskazana przez 
urządzenie wskazujące lub rejestrujące.

 

Uniwersytet Technologiczno- Przyrodniczy w Bydgoszczy

Budowa narzędzi pomiarowych 

(4/5)

Podstawowe pojęcia (2/3)



urządzenie wskazujące

 

   - podzielnia - bęben obrotowy lub tarcza, 

czasem przesuwająca się taśma, na której 
naniesione są wskazy 

   - wskaz - kreska wykonana na podzielni, 

której jest przyporządkowana określona 
wartość wielkości mierzonej

Uniwersytet Technologiczno- Przyrodniczy w Bydgoszczy

Budowa narzędzi pomiarowych 

(5/5)

Podstawowe pojęcia (3/3)
   - podziałka - zbiór wskazów na podzielni
   - linii podstawowej podziałki – wzdłuż 

której wykonana jest podziałka

   - oznaczenie - liczba jednostek miary 

przypisanych danemu wskazowi 

   - wskazówka - dla nieruchomej podzielni
   - przeciwwskaz  - dla podzielni obrotowej 

Uniwersytet Technologiczno- Przyrodniczy w Bydgoszczy

Właściwości metrologiczne 

Właściwości metrologiczne 

narzędzi pomiarowych (1/5)

narzędzi pomiarowych (1/5)

 

 

Pojęcia podstawowe (1/5)

Pojęcia podstawowe (1/5)



Właściwości metrologiczne

Właściwości metrologiczne

 – pewne 

 – pewne 

cechy charakterystyczne tego 

cechy charakterystyczne tego 

narzędzia określające możliwości i 

narzędzia określające możliwości i 

warunki jego zastosowania oraz ich 

warunki jego zastosowania oraz ich 

wpływ na wynik pomiaru. 

wpływ na wynik pomiaru. 

Uniwersytet Technologiczno- Przyrodniczy w Bydgoszczy

Właściwości metrologiczne 

Właściwości metrologiczne 

narzędzi pomiarowych (2/5)

narzędzi pomiarowych (2/5)

 

 

Pojęcia podstawowe (2/5)

Pojęcia podstawowe (2/5)



Zakres pomiarowy -

Zakres pomiarowy -

 zakres wartości 

 zakres wartości 

wielkości mierzonej, dla których 

wielkości mierzonej, dla których 

wskazania narzędzia pomiarowego nie 

wskazania narzędzia pomiarowego nie 

powinny być obarczone błędem 

powinny być obarczone błędem 

większym od granicznego błędu 

większym od granicznego błędu 

dopuszczalnego. Zawiera się w 

dopuszczalnego. Zawiera się w 

przedziale ograniczonym górną i dolna 

przedziale ograniczonym górną i dolna 

granicą.

granicą.

Uniwersytet Technologiczno- Przyrodniczy w Bydgoszczy

Właściwości metrologiczne 

Właściwości metrologiczne 

narzędzi pomiarowych (3/5)

narzędzi pomiarowych (3/5)

 

 

Pojęcia podstawowe (3/5)

Pojęcia podstawowe (3/5)



Obszar pomiarowy

Obszar pomiarowy

 

 

- różnica pomiędzy 

- różnica pomiędzy 

górną i dolną granicą zakresu pomiarowego

górną i dolną granicą zakresu pomiarowego



Wartość działki elementarnej

Wartość działki elementarnej

 - 

 - 

jednostka miary, która została 

jednostka miary, która została 

przyporządkowana określonej działce 

przyporządkowana określonej działce 

elementarnej. Wskazuje na możliwą do 

elementarnej. Wskazuje na możliwą do 

uzyskania dokładność odczytania.

uzyskania dokładność odczytania.

Uniwersytet Technologiczno- Przyrodniczy w Bydgoszczy

Właściwości metrologiczne 

Właściwości metrologiczne 

narzędzi pomiarowych (4/5)

narzędzi pomiarowych (4/5)

 

 

Pojęcia podstawowe (4/5)

Pojęcia podstawowe (4/5)



Czułość narzędzia pomiarowego

Czułość narzędzia pomiarowego

 - iloraz 

 - iloraz 

przyrostu wielkości obserwowanej dy przez 

przyrostu wielkości obserwowanej dy przez 

odpowiedni przyrost wielkości mierzonej dx 

odpowiedni przyrost wielkości mierzonej dx 



Przełożenie – 

Przełożenie – 

gdy

gdy

 

 

wielkość obserwowana i 

wielkość obserwowana i 

wielkość mierzona są tego samego rodzaju 

wielkość mierzona są tego samego rodzaju 

dx

dy

s 

Uniwersytet Technologiczno- Przyrodniczy w Bydgoszczy

Właściwości metrologiczne 

Właściwości metrologiczne 

narzędzi pomiarowych (5/5)

narzędzi pomiarowych (5/5)

 

 

Pojęcia podstawowe (5/5)

Pojęcia podstawowe (5/5)



Próg pobudliwości

Próg pobudliwości

 - najmniejsza zmiana 

 - najmniejsza zmiana 

wielkości mierzonej, wywołująca dostrzegalną 

wielkości mierzonej, wywołująca dostrzegalną 

zmianę wskazań narzędzia pomiarowego 

zmianę wskazań narzędzia pomiarowego 



Klasa dokładności 

Klasa dokładności 

narzędzia pomiarowego 

narzędzia pomiarowego 

to charakterystyka narzędzia pomiarowego o 

to charakterystyka narzędzia pomiarowego o 

tych samych wymaganiach dotyczących 

tych samych wymaganiach dotyczących 

dokładności. Znak będący wyróżnikiem klasy 

dokładności. Znak będący wyróżnikiem klasy 

oznacza najczęściej graniczny dopuszczalny 

oznacza najczęściej graniczny dopuszczalny 

błąd dokładności wskazań danego przyrządu. 

błąd dokładności wskazań danego przyrządu. 

Uniwersytet Technologiczno- Przyrodniczy w Bydgoszczy