Metody i strategie
współczesnej
psychoterapii
Zakres tematyczny wykładu
1. Przegląd tematyki cyklu wykładów
2. Wkład głównych nurtów psychoterapii
3. Proces integracji w psychoterapii
4. Czynniki leczące w psychoterapii
a) relacja terapeutyczna
b) korektywne doświadczenie emocjonalne
c) uczenie się
d) nowe zachowania
5. Rodzaje problemów w psychoterapii
6. Predykatory skuteczności psychoterapii
Metody i strategie
współczesnej psychoterapii
Zakres tematyczny cyklu wykładów:
OSOBA TERAPEUTY I PROCES PSYCHOTERAPII
1. Relacja terapeutyczna podstawą procesu psychoterapii
2. Osoba psychoterapeuty jako narzędzie pracy
3. Podstawowe aspekty procesu przemian w psychoterapii
4. Fazy procesu psychoterapii
LĘK JAKO UNIWERSALNY TEMAT PRACY
PSYCHOTERAPEUTYCZNEJ
1.Lęk i niepokój jako uniwersalna treść problemów osób
szukających pomocy psychoterapeutycznej
2. Zaburzenia lękowe i psychoterapia
3. Siedem poziomów pracy psychoterapeutycznej z lękiem
4. Planowanie pracy terapeutycznej i formy interwencji
Metody i strategie
współczesnej psychoterapii
SMUTEK JAKO UNIWERSALNY TEMAT PRACY
PSYCHOTERAPEUTYCZNEJ
1. Smutek i przygnębienie - jako uniwersalna treść problemów
osób
szukających pomocy psychoterapeutycznej
2. Rozpoznawanie depresji – psychoterapia i farmakoterapia
3. Strategie i procedury pracy psychoterapeutycznej ze
smutkiem i depresją
AUTODESTRUKCJA I WROGOŚC WOBEC SAMEGO SIEBIE
JAKO UNIWERSALNY TEMAT PRACY
PSYCHOTERAPEUTYCZNEJ
1. Negatywny stosunek do samego siebie jako uniwersalny
temat pracy
psychoterapeutycznej
2. Autodestrukcja- rozpoznawanie i formy
3. Koncepcje wyjaśniające
4. Strategia i procedury pracy z Okrutnych Krytykiem
Wewnętrznym
Metody i strategie
współczesnej psychoterapii
ZABURZENIA OSOBOWOŚCI A PSYCHOTERAPIA
1. Dwa modele rozumienia zaburzeń osobowości w
systemach
diagnostycznych
2. Typologia zaburzeń osobowości – pokaz filmowych zapisów
rozmów z pacjentami z różnymi typami zaburzeń osobowości
3. Wspólne elementy różnych zaburzeń osobowości
4. Zadania psychoterapeutyczne w pracy z zaburzeniami
osobowości
PRACA TERAPEUTYCZNA Z OSOBĄ Z ZABURZENIAMI
OSOBOWOŚCI TYPU BORDERLINE
1. Charakterystyka zaburzenia osobowości z pogranicza
(Borderline)
2. Odmiany zaburzenia osobowości Borderline
Metody i strategie współczesnej
psychoterapii
UZALEŻNIENIA A ZABURZENIA NERWICOWE
1. Specyfika zaburzeń nerwicowych i rola doświadczeń
interpersonalnych
2. Specyfika uzależnienia jako odrębnego zaburzenia -
interakcja czynników psycho-bio-społecznych
3. Drogi do uzależnienia
4. Psychologiczne mechanizmy uzależnienia
a. portret kliniczny osoby uzależnionej
b. mechanizm nałogowego regulowania uczuć
c. mechanizm iluzji i zaprzeczania
d. mechanizm rozpraszania i rozdwajania JA
INTEGRACYJNY MODEL PSYCHOTERAPII UZALEŻNIENIA
1. Określanie celów i zadań terapii
2. Podstawowe tematy procesu terapii
3. Strategiczne kierunki pracy terapeutycznej
4. Procedury i techniki psychoterapii uzależnienia
- procedury i strukturalizowanie sytuacji terapeutycznych
- Osobiste Plany Terapii
- zadania i funkcje terapeuty
Metody i strategie
współczesnej psychoterapii
PRACA PSYCHOTERAPEUTYCZNA Z OSOBAMI DDA
1. Doświadczanie dzieciństwa w rodzinie patologicznej
2. Specyfika problemów i zaburzeń emocjonalnych osoby DDA
3. Cele psychoterapii DDA
-rozstawanie się ze śladami dzieciństwa w rodzinie alkoholowej,
-zmiana stosunku do samego siebie,
-uporządkowanie obecnego życia,
-odzyskiwanie zdrowia psychicznego
4. Koncepcja programu pracy psychoterapeutycznej z DDA
PSYCHOTERAPIA NAŁOGOWYCH ZACHOWAŃ –
SEKSOHOLIZM
1. Specyfika uzależnień behawioralnych
2. Nałogowe zachowania seksualne – formy i mechanizmy
3. Terapia osób z nałogowymi zaburzeniami seksualnymi
Metody i strategie współczesnej
psychoterapii
PSYCHOTERAPIA NAŁOGOWYCH ZACHOWAŃ –
NAŁOGOWE FORMY JEDZENIA I ODCHUDZANIA
1. Anoreksja i bulimia jako zaburzenia nałogowe
2. Mechanizmy i geneza bulimii
3.Integracyjny program psychoterapii osób z bulimią
PSYCHOTERAPIA PAR
1. Specyfika problemów, kryzysów i zaburzeń w relacjach
małżeńskich
2. Metody i strategie pomocy terapeutycznej w
wybranych obszarach problemowych
PSYCHOTERAPIA GRUPOWA
1. Koncepcja interpersonalnego podejścia do pracy z
grupami
2. Tworzenie grupy psychoterapeutycznej
3. Pokaz filmowego zapisu sesji psychoterapii grupowej
prowadzonej przez dr Irvina Yaloma
Metody i strategie
współczesnej
psychoterapii
Wkład głównych nurtów
psychoterapii i proces integracji
1. Nurt psychanalityczny
2. Nurt poznawczo-behawioralny
3. Nurt humanistyczno-egzystencjalny
4. Podejście systemowe
Metody i strategie współczesnej
psychoterapii
Nurt psychoanalityczny
Cel: zmiana właściwości wewnątrzpsychicznych jednostki.
Ustąpienie objawów jest możliwe wówczas, gdy w
procesie terapii osiągnięte zostaną następujące
zmiany:
a)
uwolnienie tłumionych uczuć
b)
wgląd – uświadomienie sobie prawdziwych pragnień,
potrzeb, fantazji
c)
nabycie zdolności do odróżniania fantazji od
rzeczywistości
d)
zmiana interpersonalnych interakcji utrwalonych w
relacjach z opiekunem w dzieciństwie
Przedmiot pracy psychoterapeutycznej (treść):
-
konflikty wewnątrzpsychiczne
-
lęk pojawiający się w momencie ich wystąpienia
-
mechanizmy obronne
Metody i strategie współczesnej
psychoterapii
Nurt poznawczo-behawioralny
Podstawowe założenie terapii behawioralnej: wszelkie
zachowania człowieka (także objawy) są efektem
procesu uczenia się.
Zaburzenia psychiczne – wyuczone schematy
zachowania.
Leczenie: zmiana tych zachowań poprzez proces uczenia.
Zmiana: usunięcie reakcji nieprzystosowawczych lub
nauczenie nowych zachowań, które zwiększą kontrolę
nad reakcjami niepożądanymi.
Najczęściej przewarunkowanie ma na celu wygaszanie
lęku związanego z konkretnymi zachowaniami czy
sytuacjami.
Metody i strategie współczesnej
psychoterapii
Podejście poznawcze- także zakłada, że zachowanie człowieka
jest wynikiem procesów uczenia się. Efektem są jednak nie
tyle zewnętrzne zachowania ale określone struktury
poznawcze, które dopiero wpływają na zachowanie i stany
emocjonalne.
Zmiana:
- uznanie własnej odpowiedzialności za swoje problemy
emocjonalne,
- zidentyfikowanie własnych irracjonalnych przekonań czy
innych schematów poznawczych, które są przyczyną
aktualnych objawów
- zastąpienie ich przekonaniami lub schematami racjonalnymi
- nabycie przekonania o możliwości ich zmiany i podjęcie
działań mających na celu tę zmianę
Metody i strategie współczesnej
psychoterapii
Nurt humanistyczny
Założenie: zachowanie człowieka jest motywowane potrzebą
rozwoju i dążeniem do zaspokajania własnych potrzeb a
wszelkie zaburzenia są związane z negatywnymi
doświadczeniami przeżywanymi w procesie zaspokojenia
potrzeb.
Rogers- podstawowa tendencja – do samorozwoju
-podstawowa potrzeba – samoakceptacja
Źródłem psychopatologii jest rozbieżność między
doświadczeniami orgazmicznymi, wynikającymi z naszej
tendencji do samorozwoju a doświadczeniami innych, które
jednostka aktualnie przeżywana jako część własnego Ja.
Celem psychoterapii jest zmiana osobowości, polegająca na
uwolnieniu posiadanej przez klienta tendencji do
samoaktualizacji poprzez zlikwidowanie rozbieżności w
zakresie własnego Ja
Metody i strategie współczesnej
psychoterapii
Zmiana ma polegać na:
-zwiększeniu świadomości klienta,
-odzyskaniu możliwości kierowania się w wyborze
celów i działaniach własnymi doświadczeniami,
-ma prowadzić do stawania się osobą w pełni
funkcjonującą : a)otwartą na nowe przeżycia,
b) z większym zaufaniem do siebie,
c)kierującą się własnymi ocenami
d) z większą wolą własnego rozwoju
Szczególną wagę przywiązuje się do emocji: powinny
one zostać uświadomione ale także wyrażone i
uwolnione (odreagowane)
Metody i strategie współczesnej
psychoterapii
Psychoterapia egzystencjalna
Jednostkę charakteryzuje fakt istnienia w świecie,
wyrażający się poprzez doświadczanie własnych relacji
na trzech poziomach: w stosunku do świata
(fizycznego, biologicznego), innych ludzi i samego
siebie. Doświadczenie istnienia jest uwikłane w
podstawowe cechy ludzkiej egzystencji:
-świadomość skończoności istnienia
-lęk związany z poczuciem samotności człowieka
-poczucie własnej odpowiedzialności za własne istnienie
-poczucie braku sensu istnienia
Uruchamiają one lęk egzystencjalny z którym ludzie
często radzą sobie zaprzeczając własnym
doświadczeniom. Tworzą wokół neurotyczną
rzeczywistość, sieć kłamstw, które pozwalają zastąpić
lęk egzystencjalny lękiem neurotycznym.
Metody i strategie współczesnej
psychoterapii
Celem psychoterapii jest (Yalom) konfrontacja pacjentów
z ich egzystencjalnymi problemami i włączenie ich do
własnego planu życiowego.
Zmiana w podejściu humanistyczno-egzystencjalnym:
-uwolnienie naturalnych tendencji do samorozwoju,
-zwiększenie samoświadomości,
-uwolnienie możliwości przeżywania doświadczeń,
-wzrost samoakceptacji, zrozumienia i akceptacji innych,
-odstąpienie od systemu zaprzeczeń i nabycie zdolności
do konfrontowania się z problemami egzystencjalnymi,
-poszukiwanie sensu życia, którego najpełniejszym
wyrazem jest realizacja takich wartości jak
odpowiedzialność i miłość
-poszukiwanie wzorców idealnego człowieka
Metody i strategie współczesnej
psychoterapii
Podejście systemowe
Założenie: zachowanie człowieka może być zrozumiane
tylko w kontekście środowiska społecznego, w jakim
on aktualnie żyje (systemu, którego jest częścią).
Psychopatologia w rozumieniu terapii systemowej
dotyka nie jednostkę ale rodzinę. Czynniki, które ją
warunkują:
-zaburzenia struktury rodziny (w pełnieniu ról, w
zakresie granic)
-zaburzenia komunikacji w rodzinie
-zaburzenia związane z zasadami regulującymi
funkcjonowanie rodziny jako systemu
Zmiana polega na usuwaniu zaburzeń w zależności od
obszaru, w którym są one rozpoznawane.
Metody i strategie współczesnej
psychoterapii
W kierunku integracji
Ewolucja klasycznych podejść : odejście od popędowych
uwarunkowań zachowania – uwzględnienie znaczenia
późniejszych doświadczeń – rozpoznanie znaczenia
przekonań – uczenie się to coś więcej niż warunkowanie
zachowań, to także tworzenie struktur poznawczych –
rozpoznanie subiektywnego charakteru poznawania
rzeczywistości - …….
Wpływ różnych czynników na końcowe efekty terapii:
- procedury i strategie pochodzące z określonych podejść
terapeutycznych -15%
- efekt placebo (nadzieja pacjenta i oczekiwanie pomocy) –
15%
- czynniki związane z indywidualnością pacjenta i jego
środowiska – 40%
- właściwości relacji pomiędzy terapeutą a pacjentem – 30%
Metody i strategie
współczesnej
psychoterapii
Czynniki sprzyjające integracji w
psychoterapii:
- nieustanne zwiększanie się ilości różnych szkół psychoterapii
- brak empirycznego potwierdzenia wyższości jednej ze szkół nad
innymi
- wzrost znaczenia terapii krótkoterminowych, skoncentrowanych
na rozwiązywaniu specyficznych problemów
- zwiększenie wymiany i komunikacji pomiędzy badaczami i
praktykami różnych podejść – zwiększenie się ich gotowości i
motywacji do eksperymentowania
- rozpoznawanie czynników wspólnych występujących we
wszystkich podejściach, które są związane z ich efektywnością
Metody i strategie współczesnej
psychoterapii
Czynniki leczące w procesie terapii:
1.Związek terapeutyczny – relacja pomiędzy
terapeutą a pacjentem, przymierze terapeutyczne
- zakłócenie dotychczasowych wyobrażeń pacjenta
dotyczących jego relacji z ludźmi: nowe
doświadczenie w relacji z inną osobą
- zwiększona zależność od terapeuty jako warunek
zwiększenia podatności na wskazywanie nowych
kierunków (sugestie)
- wzbudzanie nadziei, gotowości do współpracy i
podejmowania ryzyka
Metody i strategie współczesnej
psychoterapii
2. Korektywne doświadczenie
emocjonalne
–
- odreagowanie emocjonalne i uwalnianie się od
przeżywanych uczuć
- przywrócenie zdolności do rozpoznawania swoich
uczuć i wykorzystywania ich do własnych działań
- Korektywne doświadczenie relacji emocjonalnych z
terapeutą
3. Uczenie się
– nowe możliwości poznawania
siebie i otoczenia
- zmiana oceny dotychczasowych doświadczeń
życiowych
- zmiana oceny samego siebie i oceny otoczenia
- zmiana oceny przyszłości
Metody i strategie współczesnej
psychoterapii
4. Doświadczenie nowych sposobów
zachowania
- eksperymentowanie z nowymi zachowaniami
- doświadczenie związane z rozpoznawaniem
konsekwencji swoich zachowań
Metody i strategie współczesnej
psychoterapii
Istotą psychoterapii jest proces współpracy
między profesjonalnym terapeutą a klientem,
który zgłasza się z prośbą o pomoc w lepszym
radzeniu sobie z różnymi problemami
osobistymi oraz w złagodzeniu dolegliwości
wielu rozmaitych zaburzeń emocjonalnych.
Istotą problemów jest nasilenie negatywnych
doświadczeń, takich, które obejmują przykre
stany
emocjonalne
i
wskazują
na
zablokowanie możliwości satysfakcjonującego
uczestnictwa w życiu i rozwoju osobistego
Metody i strategie współczesnej
psychoterapii
Podstawowe rodzaje problemów:
1. Klient w trudnych sytuacjach życiowych nie radzi
sobie w sposób konstruktywny
a) sytuacje zagrożeń osobistych
b) straty osobiste
c) trudne zadania życiowe
2. Klient w naturalnych sytuacjach życiowych nie
potrafi zaspokajać ważnych potrzeb osobistych w
różnych obszarach:
a) relacjach z rodzicami, dziećmi, partnerami
b) relacjach towarzyskich, z przełożonymi
c) w obszarze wykonywania zadań
Metody i strategie współczesnej
psychoterapii
Klient w sposób chroniczny doświadcza zaburzeń
procesów emocjonalnych, które nie są
bezpośrednio związane z jego aktualną
sytuacją życiową:
a) stany lękowe
b)stany smutku i przygnębienia
c) reakcje gniewu i agresywne zachowania
d)objawy psychosomatyczne
e) próby i myśli samobójcze
f) poczucie pustki, braku energii, sensu życia
Metody i strategie współczesnej
psychoterapii
Predykatory skuteczności procesu
psychoterapii:
Pacjenci wykazujący największą poprawę, niezależnie od
problemu czy rodzaju terapii, mają pewne wspólne
cechy:
• są obdarzeni dużą siłą ego,
• ich problemy wydają się powiązane z rozpoznawalnymi
stresami związanymi ze środowiskiem, w którym żyją
• z łatwością wyrażają swoje uczucia i ujawniają
problemy,
• dobrze funkcjonują w relacjach interpersonalnych
• mają silną motywację do poddania się terapii