Leczenie uzupełniające nowotworów
narządu rodnego: chemioterapia,
radioterapia
Dr med. Juliusz Kobierski
Leczenie uzupełniające nowotworów
narządu rodnego: chemioterapia,
radioterapia
Dr med. Juliusz Kobierski
Nowotwory złośliwe narządów płciowych
kobiet
• Rak jajnika
• Rak szyjki macicy
• Rak błony śluzowej trzonu macicy
• Rak pochwy
• Rak sromu
Rak jajnika - chemioterapia
• Pierwsza linia leczenia:
– paclitaxel (135mg/m2 w 24 godzinnym wlewie dożylnym
lub 175mg/m2 w 3 godzinnym wlewie)
– cisplatyna 75mg/m2 lub karboplatyna 5 – 6 AUC
6 cykli - co 21 dni każdy
• Inne schematy leczenia:
– PC (cisplatyna i cyklofosfamid)
– PAC (cisplatyna , adriblastyna , cyklofosfamid
)
Rak jajnika - chemioterapia
• Druga linia leczenia
– Karboplatyna w monoterapii
– Epirubicyna w monoterapii
– Topotecan
– Caelyx (liposomalna doksorubicyna)
– Gemcytabina
– Gemcytabina + Karboplatyna
– Pacliaksel + Karboplatyna
– Paclitaxel weekly
– Vepesid
• Chemioterapia dootrzewnowa (IPC)
IGCS – Edynburg październik 2004
Rak szyjki macicy - chemioterapia
Leczenie :
Cisplatyna + 5 FU
Ifosfamid
IGCS – Edynburg październik
2004
Rak trzonu macicy macicy - chemioterapia
Leczenie :
CAP (PAC) = Cisplatyna + Doxorubicyna +
Cyclofofamid
IGCS – Edynburg październik
2004
Rak sromu- chemioterapia
Leczenie :
Paclitaxel
Cisplatin
IGCS – Edynburg październik
2004
Historia radioterapii w ginekologii
onkologicznej
• 1898 - odkrycie radu przez Marię i Piotra Curie
• 1901 - pierwsza terapeutyczna aplikacja radu -
Dantos i Bloch, Francja
• 1903 - pierwsze terapeutyczne aplikacje radu w
nieoperacyjnym raku szyjki macicy - Strebel,
Niemcy; Abbe, USA
• 1917 - 1926 - rozwój metod klinicznych
pozwalających na rutynowe leczenie raka szyjki
macicy i raka trzonu macicy, Francja, Szwecja
Historia radioterapii w ginekologii
onkologicznej
• 1938 - wprowadzenie podstaw rozkładu dawki w
obszarze napromienianym w brachyterapii - Todd
i Meredith, Manchester
• 1934 - 1941- opracowanie techniki brachyterapii
dla raka trzonu macicy - Heyman, Sztokholm
• 1940 -1960 - wprowadzenie do brachyterapii
sztucznych izotopów promieniotwórczych
– 1953 - wprowadzenie terminu „afterloading”
• 1960 - rozwój technik komputerowych,
nowoczesne metody planowania i dozymetrii
Lokalizacja źródła promieniowania
• Teleterapia - napromienianie wiązkami
zewnetrznymi
– urządzenia produkujące promieniowanie (X i e)
– izotop kobaltu umieszczony w urządzeniu do teleterapii -
tzw. bomba kobaltowa (gamma)
• Brachyterapia - źródło promieniowania w
bezpośrednim kontakcie z chorym
– śródtkankowa (interstitial) - źródło promieniowania
umieszczone jest bezpośrednio w obrębie guza
nowotworowego
– śródjamowa (endocavitary) - źródło promieniowania
umieszczone jest w bezpośrednim sąsiedztwie nowotworu
Zastosowanie radioterapii w nowotworach
narządów płciowych kobiety
Rak szyjki macicy
Rak trzonu macicy
Rak pochwy
teleterapia i brachyterapia
• metoda samodzielna
• metoda uzupełniająca po leczeniu
operacyjnym
Zastosowanie radioterapii w nowotworach
narządów płciowych kobiety
Rak jajnika
Rak sromu
teleterapia
• metoda uzupełniająca po leczeniu operacyjnym
Rak szyjki macicy
Rak trzonu macicy
Rak pochwy
Teleterapia
Obszar napromieniany
• cała macica lub loża po usuniętym narządzie
• 2/3 górne pochwy, a w wybranych przypadkach
cała pochwa
• cała miednica
• węzły chłonne miednicy z włączeniem węzłów
biodrowych wspólnych
Rak szyjki macicy
Rak trzonu macicy
Rak pochwy
Teleterapia
Energia promieniowania
• Fotony o wysokiej energii tj. od 6MeV do 25MeV
(przyspieszacz liniowy)
• Promieniowanie gamma kobaltu 60 o energii
1,25MeV
Rak szyjki macicy
Rak trzonu macicy
Rak pochwy
Teleterapia
Techniki napromieniania
• 2 pola przeciwstawne równoległe
• 4 pola ustawione prostopadle do siebie tzw. box
Rak szyjki macicy
Rak trzonu macicy
Rak pochwy
Dawki
• Zgodnie z zaleceniami Raportu Numer 38 ICRU
dawka zaabsorbowana w obszarze
napromienianym powinna wynosić 60,0 Gy
• Dawka jest sumą dawki z teleterapii i
brachyterapii.
Rak szyjki macicy
Rak trzonu macicy
Rak pochwy
Teleterapia
Dawki tolerancyjne dla narządów
krytycznych
• pęcherz moczowy
50 - 55 Gy
• odbytnica
50 - 55 Gy
• jelita
45 - 50 Gy
Rak szyjki macicy
Rak trzonu macicy
Rak pochwy
Brachyterapia
Cel
• podanie dawki 60 Gy do obszaru całej macicy
z marginesem określonego przez tzw. izodozę
referencyjną (reference isodose) mająca kształt
gruszki (pear shape)
• lub podanie dawki referencyjnej do następujących
miejsc
– punkty A po obu stronach
– punkty B po obu stronach
– ściany kostne miednicy
– węzły chłonne miednicy
Aplikatory do brachyterapii
rak szyjki macicy
• do leczenia zmian w macicy i pochwie składaja się
z sondy domacicznej i aplikatorów dopochwowych
rak trzonu macicy
• specjalny aplikator domaciczny i aplikatory
dopochwowe
wszystkie przypadki pooperacyjne
• aplikatory dopochwowe
Rak szyjki macicy
Rak trzonu macicy
Rak pochwy
Brachyterapia
Źródła promieniowania
• cez 137
• iryd 192
• kobalt 60
Rak szyjki macicy
Rak trzonu macicy
Rak pochwy
Brachyterapia
Moc dawki
w zależności od rodzaju zastosowanego izotopu
możemy uzyskać różną ilość promieniowania w
jednostce czasu w danym punkcie (moc dawki)
• LDR - low dose rate -
0,4 - 2,0 Gy/godz
• MDR - medium dose rate - 2,0 - 12,0Gy/godz
• HDR - high dose rate -
dawka wyższa od
12,oGy/godz , tzn. od
0,2Gy/min; zwykle
dawka 2,5Gy/min
• PDR - pulse dose rate
Rak szyjki macicy
Rak trzonu macicy
Rak pochwy
Wyniki leczenia i powikłania
Zależą od:
• stopnia zaawansowania klinicznego
• wielkości zmiany nowotworowej
• wieku i stanu ogólnego chorej
• geometrii narządów miednicy
• podanej dawki całkowitej
• mocy dawki
• czasu leczenia
• właściwego planowania i dokładnego
przeprowadzenia leczenia
Rak szyjki macicy
Rak trzonu macicy
Rak pochwy
Powikłania
Powikłania pęcherzowe
• rak szyjki macicy I - IIA
3% - 5%
• rak szyjki macicy IIB - III
10% - 15%
• rak trzonu macicy
1% - 5%
Powikłania rectalne
• rak szyjki macicy
3% - 10%
• rak trzonu macicy
5% - 15%
Rak jajnika
• Metodą z wyboru jest leczenie chirurgiczne
uzupełnione chemioterapia
• Radioterapia ma zastosowanie jedynie
–
w wybranych przypadkach w II stopniu
zaawansowania klinicznego - leczenie
radykalne
– postępowanie paliatywne
Rak jajnika
Obszar napromieniany
• cała miednica z objęciem węzłów biodrowych
wspólnych
Energia promieniowania
• Fotony o wysokiej energii tj. od 6MeV do
25MeV (przyspieszacz liniowy)
• Promieniowanie gamma kobaltu 60 o energii
1,25MeV
Rak jajnika
Techniki napromieniania
• 2 pola przeciwstawne równoległe
• 4 pola ustawione prostopadle do siebie tzw. Box
Dawki
• 45 - 50 Gy/25 fr
Rak sromu
• Metodą z wyboru jest leczenie chirurgiczne
• Rola radioterapii jest ograniczona
– leczene uzupełniajace po operacyjnym usunięciu
węzłów chłonnych wg wskazań
– leczenie w przypadkach, w których leczenie
chirurgiczne nie może być przeprowadzone
– radiochemioterapia w przypadkach zaawansowanych
i nieoperacyjnych
– radiiochemioterapia przedoperacyjna w przypadkach
miejscowo zaawansowanych
• Teleterapia - dobór parametrów (obszar,
energia technika, dawki) indywidualny