Michał Kiec

kierunek lekarski gr. II

Układ dopełniacza, 

fagocytoza, 

opsonizacja, 

immunofagocytoza, 

chemotaksja

 

 

Dopełniacz – komplement - C

• Układ dopełniacza składa się z około 35 białek rozpuszczalnych i 

błonowych które odpowiadają za wiele efektorowych odpowiedzi 

immunologicznych.

Opsonizacja

C3 I C4

Chemotaksja i aktywacja limfocytów

C5a, C3a, C4a

Zabijanie komórek bakteryjnych i 
zakażonych komórek jednojądrzastych

Kompleks atakujący błonę (Membrane 
Atacking Complex) C5b-9

Wzmaganie odpowiedzi humoralnej

C3b I C4b połączone kompleksem 
antygen-przeciwciało wiązane przez 
receptory CR2 na limfocytach B

Rozwój pamięci immunologicznej

C3b I C4b połączone kompleksem 
antygen-przeciwciało wiązane przez 
receptory CR2 i CR3 na komórkach 
dendrytycznych grudek

Usuwanie kompleksów immunologicznych

C1q i fragmenty składników C3 i C4

Usuwanie komórek apototycznych

C1q i fragmenty składników C3 i C4

 

 

Wyróżnia się 3 drogi aktywacji dopełniacza:
• Aktywacja drogą klasyczną (nabyta) zachodzi 
głównie przez kompleks antygen-przeciwciało 
(IgM, IgG1, IgG2, IgG3) i C1
•Aktywacja drogą alternatywną (wrodzona) – 
przez C3 + bakterie, kompleksy IgG, IgA, IgE, jest 
regulowana przez białka B,D,H,I,P
•Aktywacja drogą lektynową – przez białka 
lektynowe (wiążące mannozę )  i C1,  bez 
przeciwciał

Aktywacja układu dopełniacza

 

 

Niezależnie od drogi aktywacji powstaje Membrane 

Atack Complex

 

 

MAC tworzy kanały w błonie celem zniszczenia antygenu, przez 
kanały wypływają jony np. potasowe, ATP..., wpływają inne jony, 
woda, lizozym

Bakterie gram (-) są bardziej podatne na perforacje błony przez 
układ dopełniacza, bakterie Gram(+) charakteryzuje większa 
odporność na działanie MAC.
Dalsza eliminacja bakterii odbywa się poprzez fagocytozę!!!

Schemat kanału wytworzonego w błonie przez 
MAC

 

 

najważniejs

ze

 

 

„Fagocytoza”

• chemotaksja – ukierunkowany ruch 

fagocytów w gradiencie stężeń

• opsonizacja – opłaszczenie bakterii
• pochłanianie – tworzenie fagosomu, 

potem fagolizosomu

• zabijanie – różne mechanizmy:

– zależne od tlenu

• niezależne od peroksydazy 
• zależne od peroksydazy

– tlenek azotu (NO)
– niezależne od tlenu

 

 

Chemotaksja

• Czynniki chemotaktyczne „przyciągają” komórki żerne 

do miejsc odpowiedzi zapalnej.

• Ruch chemotaktyczny następuje (przy udziale 

odpowiedniego receptora) w kierunku wzrastającego 

stężenia czynnika chemotaktycznego.

• Do czynników chemotaktycznych zaliczamy między 

innymi:

– Fragmenty C5a i C3a uwalniane w trakcie aktywacji dopełniacza
– Defensyny wytwarzane przez komórki nabłonkowe i neutrofile
– Formylowane peptydy np N-

formylomerionyloleucyfenyloalanina (FMLP)

– IL-1, TNF,TGF-β, IL-8 (CXCL8)
– Leukotrien LTB

4

, czynnik aktywujący płytki (PAF)

 

 

Zapalenie –

 reakcja,

która prowadzi do
 nagromadzenia leukocytów 
i cząsteczek rozpuszczalnych
 w miejscu zakażenia
 lub uszkodzenia tkanek

Aktywacja dopełniacza
zapoczątkowuje
rozszerzenie naczyń 
i migrację komórek 

Pomagają w migracji:

• cząsteczki adhezyjne

• czynniki chemotaktyczne

• mediatory zapalenia

 

 

 

 

Opsonizacja

• To proces opłaszczania antygenu opsoninami (substancjami 

ułatwiającymi rozpoznanie antygenu przez komórkę żerną).

• Najważniejszymi opsoninami są przeciwciała  (głównie IgG) i 

składniki dopełniacza (C3 I C4).

Fagocyty mają zdolność
bezpośredniego wiązania
bakterii –ale słabą.
Najsilniejsze wiązanie
występuje przy 
jednoczesnej
opsonizacji przez swoiste
przeciwciało ( przez 
receptor FcR)
i dopełniacz (receptory 
CR1 i CR3) 

 

 

Związanie bakterii z komórką żerną jest niezwykle ważnym etapem, 
od którego zależy
wchłonięcie i uruchomienie mechanizmów zabijania. 
Szereg molekuł ułatwia wiązanie bakterii z błoną komórkową: 
lektyny bakteryjne (wiążące mannozę),  lektyny komórek żernych – 
wiążą -glukany, LPS, opsoniny: składowe dopełniacza   i swoiste 

IgG

Pochłanianie

 

 

Pochłanianie

Błona komórki żernej ulega aktywacji po rozpoznaniu odpowiedniego 
liganda na błonie komórkowej bakterii.

Tworzą się bakteriobójcze metabolity tlenu – wybuch tlenowy.
Antygen jest wchłaniany do fagosomu następnie fagosom łączy się z 
lizosomem tworząc fagolizosom w którym następuje trawienie. 
Niestrawione produkty mogąbyć uwalniane na zewnątrz

 

 

 

 

Zabijanie

Komórki żerne dysponują kilkoma mechanizmami zabijania drobnoustrojów:

– zależne od tlenu (działają w fagolizosomie)

• niezależne od peroksydazy – powstają toksyczne rodniki: OH  0

2 

  H

2

O

2

, 

• zależne od peroksydazy  - powstają toksyczne podchloryny: kwas podchlorawy, 

chloramina

– tlenek azotu (NO) - bakterie, kom. nowotworowe

– niezależne od tlenu -  białka lizosomalne:

• Defensyny cytotoksyczne białka występujące w ziarnistościach neutrofili 

wykazują aktywność w obec wobec bakterii grzybów i opłaszczonych wirusów

• lizozym  wywiera działanie przeciwbakteryjne poprzez destrukcyjny wpływ na 

ścianę komórkową bakterii. 

• Laktoferyna wyłapuje i blokuje dostępności żelaza dla bakterii, obecna jest w 

mleku i wydzielinach śluzowych oraz ziarnach komórek żernych, np. 

granulocytów 

 

 

DZIĘKUJE ZA UWAGĘ

