CYWILIZACJA 

CYWILIZACJA 

BIZANTYJSKA

BIZANTYJSKA

W cywilizacji bizantyńskiej funkcjonuje 

W cywilizacji bizantyńskiej funkcjonuje 

etyka i moralność chrześcijańska, lecz 

etyka i moralność chrześcijańska, lecz 

obejmuje ona jedynie sferę prywatną, 

obejmuje ona jedynie sferę prywatną, 

gdyż ze sfery publicznej jest 

gdyż ze sfery publicznej jest 

całkowicie ona wyłączona.

całkowicie ona wyłączona.

 

 

Cywilizacja bizantyjska

Cywilizacja bizantyjska

 powstała na 

 powstała na 

przeciwieństwach z rzymskim zachodem. 

przeciwieństwach z rzymskim zachodem. 

Podstawową różnicą był stosunek do religii. 

Podstawową różnicą był stosunek do religii. 

W cywilizacji łacińskiej Kościół Katolicki 

W cywilizacji łacińskiej Kościół Katolicki 

wywalczył sobie niezawisłość doktrynalną 

wywalczył sobie niezawisłość doktrynalną 

od państwa. 

od państwa. 

W Bizancjum było inaczej.

W Bizancjum było inaczej.

 Cesarz 

 Cesarz 

sprawował władzę również nad religią. 

sprawował władzę również nad religią. 

Traktował Kościół jak jedno z ogniw swojej 

Traktował Kościół jak jedno z ogniw swojej 

władzy, jak sądownictwo, czy wojsko. Cesarz 

władzy, jak sądownictwo, czy wojsko. Cesarz 

dyktował podwładnym religię. Sam zwoływał 

dyktował podwładnym religię. Sam zwoływał 

synody i sobory, narzucał im tematykę itd. 

synody i sobory, narzucał im tematykę itd. 

W konsekwencji państwo znalazło się ponad 

W konsekwencji państwo znalazło się ponad 

etyką. Miało być skuteczne, a nie koniecznie 

etyką. Miało być skuteczne, a nie koniecznie 

etyczne. W kręgu cywilizacji bizantyńskiej 

etyczne. W kręgu cywilizacji bizantyńskiej 

polityka nie krępuje się etyką, jest od niej 

polityka nie krępuje się etyką, jest od niej 

wolna, a więc często barbarzyńska. 

wolna, a więc często barbarzyńska. 

Bizantynizm nie akceptuje 

Bizantynizm nie akceptuje 

różnorodności. O ile w krajach 

różnorodności. O ile w krajach 

cywilizacji łacińskiej łączy się jedność 

cywilizacji łacińskiej łączy się jedność 

celu przy różnorodności form, o tyle w 

celu przy różnorodności form, o tyle w 

Bizancjum (a dziś w Niemczech), 

Bizancjum (a dziś w Niemczech), 

obowiązuje państwowe 

obowiązuje państwowe 

ujednostajnienie form. Stąd pochodzi 

ujednostajnienie form. Stąd pochodzi 

np. tzw. „niemiecki porządek”. Wynika 

np. tzw. „niemiecki porządek”. Wynika 

on z powszechnej gotowości do 

on z powszechnej gotowości do 

akceptowania nakazów państwowych. 

akceptowania nakazów państwowych. 

(„Befehl ist Befehl!” – „Rozkaz to 

(„Befehl ist Befehl!” – „Rozkaz to 

rozkaz!”).

rozkaz!”).

Karność i posłuszeństwo mechanizuje 

Karność i posłuszeństwo mechanizuje 

życie zbiorowe. Zabija oddolne, 

życie zbiorowe. Zabija oddolne, 

organiczne, a wprowadza odgórne, 

organiczne, a wprowadza odgórne, 

zcentralizowane, biurokratyczne. 

zcentralizowane, biurokratyczne. 

Odsuwa odpowiedzialność wzwyż. 

Odsuwa odpowiedzialność wzwyż. 

Usprawiedliwia nawet przestępstwo. 

Usprawiedliwia nawet przestępstwo. 

Wiąże się z tym wyższość formy nad 

Wiąże się z tym wyższość formy nad 

treścią. Skoro nie cel jest wspólny, lecz 

treścią. Skoro nie cel jest wspólny, lecz 

forma, to ona dominuje nad treścią.

forma, to ona dominuje nad treścią.

W cywilizacji bizantyńskiej:

Państwo znajduje się ponad etyką, 
zgodnie z zasadą: cuius regio eius riligio 
(czyja władza tego religia), a polityka nie 
musi być etyczna. 

 

Koneczny był zdania, że defekt cywilizacji 
bizantyńskiej polegał na 
podporządkowaniu pierwiastka 
moralnego sile materialnej, a 
społeczeństwa państwu.