Bankowość spółdzielcza w
Polsce
Sylwia Kopania
Katarzyna Kowalczyk
Bankowość spółdzielcza w
Polsce
Sylwia Kopania
Katarzyna Kowalczyk
Podstawa prawna
•
Ustawa z dnia 7 grudnia 2000 r.
o funkcjonowaniu banków spółdzielczych,
ich zrzeszaniu się i bankach zrzeszających
(Dz. U. Nr 119, poz. 1252, z późn. zm.),
Wymogi kapitałowe
•
Zgodnie z unijną dyrektywą minimalna
wysokość funduszy własnych dla banku
spółdzielczego do końca 2005 r. wynosiła
równowartość 500 tys. euro, a do
31.12.2010 - 1 mln euro
Banki spółdzielcze – główne
obszary działalności
Podstawą działalności bankowości spółdzielczej
jest obsługa rolnictwa.
Pośredniczą w przyznawaniu pomocy w ramach
Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich.
Banki spółdzielcze systematycznie zwiększają
swój udział w aktywach sektora bankowego i
tym samym umacniają swoją pozycję na rynku,
głownie dzięki rosnącym kredytom
inwestycyjnym dla przedsiębiorców i rolników
indywidualnych oraz pożyczkom na zakup
nieruchomości.
Na uwagę zasługuje fakt, iż jakość portfela
kredytowego w sektorze spółdzielczym od
kilku lat jest znacznie wyższa niż w bankach
komercyjnych, przede wszystkim dzięki
niskiemu udziałowi należności zagrożonych
w zadłużeniu rolników, głównej grupie
kredytobiorców tych banków. Rozwój swojej
działalności BS-y finansują przede
wszystkim znaczącym przyrostem
depozytów od sektora niefinansowego.
Rys historyczny
• Bankowość spółdzielcza ma blisko 150-letnią tradycję. Początkowo
funkcjonowały spółdzielnie oszczędnościowo-pożyczkowe – ich ideą
funkcjonowania było hasło „Własną pracą i pomocą a siłami
zjednoczonymi”.
• Po wojnie w 1950 r. w ramach reformy systemu bankowego spółdzielnie
oszczędnościowo-pożyczkowe zostały przekształcone w Gminne Kasy
Spółdzielcze. GKS działały na podstawie ustawy o spółdzielniach, ale
były nimi tylko formalnie.
• GKS stały się jedynymi instytucjami bankowymi, zobowiązanymi do
realizacji ówczesnej polityki rolnej, obsługującymi indywidualne
gospodarstwa rolne. Funkcje centrali finansowej, organizacyjnej i
rewizyjnej wobec GKS pełnił Państwowy Bank Rolny.
• Początek lat 90-tych w Polsce charakteryzował się trudną sytuacją
gospodarczą wyrażającą się m.in. brakiem równowagi rynkowej, wysoką
inflacją oraz narastającymi zatorami płatniczymi. Sytuacja ta wymusiła
rozpoczęcie w latach 1989-1990 zasadniczej reformy systemu
politycznego i społeczno - gospodarczego, a także zmian w systemie
bankowym.
• w latach 1989-2006 wydane zostały zezwolenia na rozpoczęcie
działalności w Polsce 113 banków zarówno krajowych jak i
zagranicznych.
• W latach 1989-2006 ogłoszono upadłość 132 BS, zlikwidowano 49, 889
połączono
z innymi bankami, 8 przejęły inne banki.
• Liczba BS zmniejszyła się z 1663 w 1993 r. do 585 /35,1%/ w 2006 r.
W 2002 r. ukształtowała się aktualna struktura trzech
banków zrzeszających banki spółdzielcze.
1.Bank Polskiej Spółdzielczości S.A. w Warszawie powstał
w 2002 r. z połączenia GBP-Z S.A. z 6 bankami
regionalnymi, który zrzesza 359 banków, a także
współpracuje z Krakowskim Bankiem Spółdzielczym –
jedynym niezrzeszonym bankiem,
2.Gospodarczy Bank Wielkopolski S.A. w Poznaniu, który
przyłączył 2 banki regionalne, zrzeszający 152 banki,
3.Mazowiecki Bank Regionalny S.A. w Warszawie – 66
banków zrzeszonych.
Dane dotyczące rynku bankowości
spółdzielczej
•
Obecnie w Polsce funkcjonuje 578 banków
spółdzielczych (z czego 1 niezrzeszony),
zrzeszonych w 3 bankach zrzeszających.
•
W sektorze jest zatrudnionych blisko 32 tys.
osób, co stanowi blisko 18% zatrudnienia w
całym sektorze bankowym
•
Suma bilansowa stanowi 5,8% całego sektora
bankowego
•
Fundusze własne – 6,9%
•
Kredyty dla sektora niefinansowego – 5,4%
•
Depozyty sektora niefinansowego – 8,3%
Porównanie z bankowością
komercyjną
Suma bilansowa w sektorze bankowym w
latach 2005-2010 (mln zł)
Suma bilansowa jest podstawowym elementem
bilansu przedsiębiorstwa, dostarcza informacji m.in.
o rozmiarach prowadzonej działalności.
Na przestrzeni tych lat suma bilansowa całego
sektora bankowego wzrosła o 555 954,4 mln zł.( z
586 425,6 mln zł w 2005 roku do 1 142 380 mln zł
na koniec września 2010 roku). Największy wzrost
sumy bilansowej sektora bankowego ( o 243 723,3
mln zł) odnotowano w 2008 roku. Jak widać z
wykresu największy udział w sumie bilansowej
sektora bankowego ma suma bilansowa banków
komercyjnych ( na 31.09.2010 stanowiła ona 89%
sumy bilansowej sektora bankowego). Największy
wzrost sumy bilansowej banki spółdzielcze
odnotowały w 2006 roku (26%) z sumy bilansowej
33 909,2 mln zł do 42 125,4 mln zł, a najmniejszy na
dzień 31.09.2010 roku (9%) z sumy bilansowej
61 715,9mln zł do 66 654 mln zł.
Tempo wzrostu aktywów sektora bankowego w
latach 2000-2008
W latach 2001-2007 aktywa banków spółdzielczych rosły
szybciej niż aktywa banków komercyjnych. Największy
wzrost aktywów banków spółdzielczych miał miejsce w
2006 roku. Aktywa banków komercyjnych od 2005 roku
ciągle rosną a na przestrzeni lat 2007-2008 tempo
wzrostu aktywów banków komercyjnych było wyższe niż
banków spółdzielczych Jak widać na wykresie udział
banków spółdzielczych w sumie aktywów sektora
bankowego w całym analizowanym okresie jest niewielki.
Największy udział banków spółdzielczych w aktywach
całego sektora bankowego odnotowano w 2006 i 2007
roku.
Kryzysy a bankowość
spółdzielcza
•
Banki spółdzielcze są w mniejszym stopniu narażone na
niekorzystny wpływ aktualnych wydarzeń na rynkach finansowych
niż banki komercyjne Najistotniejszym powodem jest brak
zagrożeń wynikających z finansowania działalności z rynku
międzybankowego, nieznaczny wpływ wahań kursów walut na
przychody i koszty z działalności operacyjnej oraz brak powiązań
kapitałowych z zagranicznymi instytucjami finansowymi.
•
Ponadto banki spółdzielcze nie mają problemów, z którymi boryka
się sektor komercyjny, czyli wartość ich depozytów jest znacznie
większa niż wartość udzielonych kredytów.
•
Kryzys na rynkach finansowych, choć wiąże się z zagrożeniami,
stwarza niepowtarzalną okazję do zwiększenia udziału w rynku
sektora banków spółdzielczych.
Literatura
1.
2.
3.
4.
5.
Szambelańczyk J., Banki spółdzielcze w Polsce w procesach zmian
systemowych, Akademia Ekonomiczna w Poznaniu, Poznań 2006 .
6.
Śmiłowski E., Banki spółdzielcze opinie bankowców i klientów, Forum
Liderów Banków Spółdzielczych, Warszawa, 14-15 wrzesień 2009 .
7.
Wąsowski W., Ekonomika i finanse banku komercyjnego. Difin, Warszawa
2004.