Uzależnienia
od substancji psychoaktywnych
Opieka pielęgniarska
Uzależnienia
od substancji psychoaktywnych
Opieka pielęgniarska
Uzależnienie - definicja, uwarunkowania
Uzależnienie według WHO to:
Stan psychiczny, a niekiedy fizyczny, wynikający z interakcji
między żywym organizmem a przyjmowanym środkiem,
który charakteryzują zmiany zachowania i inne reakcje np.
konieczność przyjmowania danej substancji w sposób ciągły
lub okresowy w celu doświadczenia jego wpływu na
psychikę lub uniknięcia przykrych objawów towarzyszących
nie przyjmowaniu danego środka
Epidemiologia uzależnień
Przyjmuje się, że w Polsce osób uzależnionych od alkoholu
jest już ponad 900 tysięcy
Uzależnionych od narkotyków jest 20 do 40 tyś, (75% to
mężczyźni w wieku 25-30 lat)
W 1999 roku było 50 tyś hospitalizacji rocznie z powodu
nadużywania alkoholu
Pośród populacji leczącej się z powodu uzależnień od
środków psychoaktywnych innych niż alkohol i nikotyna
40% stanowią osoby uzależnione od opiatów, podobnie
osoby z uzależnieniem mieszanym, 8% od leków
uspokajających i nasennych, 6% od amfetaminy i
pochodnych, 6% od substancji lotnych i 2% od kanabinoli.
Uzależnienie - uwarunkowania
Etiologia uzależnień:
biologiczna - osobnicze właściwości, wyrażające się szybkością
wytwarzania tolerancji (natura genetyczna, różnice rasowe),
deficyty układów neuroprzekaźnikowych (układu nagrody)
psychologiczna - zaburzone układy rodzinne i społeczne,
pragnienie akceptacji, chęć odreagowania, przeciwdziałanie
złemu samopoczuciu, młodzieńcze kryzysy tożsamości,
manifestacja niezależności, bunt przeciw normom, osobowość
typu borderline, bierno-zależna i aspołeczna
społeczna - młodzieżowe mody, nacisk grupy – presja na picie,
działania represyjne rodziców, szkoły, ubóstwo, bezrobocie
ekonomiczna - legalność pozyskiwania środków, niska cena
alkoholu i narkotyku
kulturowa - determinują wybór środka odurzającego
Prawo
Akty prawne:
Ustawa z 26 października 1982 roku o wychowaniu w
trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi
Ustawa z 29 lipca 2005 roku o przeciwdziałaniu
narkomanii
Ustawa z 23 kwietnia 1964 roku Kodeksu Cywilnego
Ustawa z 25 lutego 1964 roku Kodeksu rodzinnego i
opiekuńczego
Prawo – ustawa o wychowaniu w
trzeźwości (1)
Art. 1. 1. Organy administracji rządowej i jednostek samorządu
terytorialnego są obowiązane do podejmowania działań
zmierzających do ograniczania spożycia napojów alkoholowych
oraz zmiany struktury ich spożywania, inicjowania i wspierania
przedsięwzięć mających na celu zmianę obyczajów w zakresie
sposobu spożywania tych napojów, działania na rzecz trzeźwości
w miejscu pracy, przeciwdziałania powstawaniu i usuwaniu
następstw nadużywania alkoholu, a także wspierania działalności
w tym zakresie organizacji społecznych i zakładów pracy.
2. Organy, o których mowa w ust. 1, popierają także tworzenie i
rozwój organizacji społecznych, których celem jest krzewienie
trzeźwości i abstynencji, oddziaływanie na osoby nadużywające
alkoholu oraz udzielanie pomocy ich rodzinom, jak również
zapewniają warunki sprzyjające działaniom tych organizacji.
3. Organy, o których mowa w ust. 1, współdziałają również z
Kościołem Katolickim i innymi kościołami oraz związkami
wyznaniowymi w zakresie wychowania w trzeźwości i
przeciwdziałania alkoholizmowi.
Prawo – ustawa o wychowaniu w
trzeźwości (2)
Art. 2. 1. Zadania w zakresie przeciwdziałania alkoholizmowi
wykonuje się przez odpowiednie kształtowanie polityki
społecznej, w szczególności:
1) tworzenie warunków sprzyjających realizacji potrzeb, których
zaspokajanie motywuje powstrzymanie się od spożywania
alkoholu,
2) działalność wychowawczą i informacyjną,
3) ustalanie odpowiedniego poziomu i właściwej struktury
produkcji napojów alkoholowych przeznaczanych do spożycia w
kraju,
4) ograniczanie dostępności alkoholu,
5) leczenie i rehabilitację osób uzależnionych od alkoholu,
6) zapobieganie negatywnym następstwom nadużywania
alkoholu i ich usuwanie.
2. Zadania, o których mowa w ust. 1, uwzględnia się w
założeniach polityki społeczno-gospodarczej w postaci
Narodowego Programu Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów
Alkoholowych, zatwierdzanego przez Radę Ministrów.
Prawo – ustawa o wychowaniu w
trzeźwości (3)
Art. 41. 1. Prowadzenie działań związanych z profilaktyką i rozwiązywaniem problemów
alkoholowych należy do zadań własnych gmin. W szczególności zadania te obejmują:
1) zwiększanie dostępności pomocy terapeutycznej i rehabilitacyjnej dla osób
uzależnionych od alkoholu,
2) udzielanie rodzinom, w których występują problemy alkoholowe, pomocy
psychospołecznej i prawnej, a w szczególności ochrony przed przemocą w rodzinie,
3) prowadzenie profilaktycznej działalności informacyjnej i edukacyjnej, w szczególności
dla dzieci i młodzieży,
4) skreślony,
5) wspomaganie działalności instytucji, stowarzyszeń i osób fizycznych, służącej
rozwiązywaniu problemów alkoholowych,
6) podejmowanie interwencji w związku z naruszeniem przepisów określonych w art.
13[1] i 15 ustawy oraz występowanie przed sądem w charakterze oskarżyciela
publicznego.
2. Realizacja zadań, o których mowa w ust. 1, prowadzona jest w postaci gminnego
programu profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych, uchwalanego
corocznie przez radę gminy. W celu realizacji programu wójt (burmistrz, prezydent
miasta) może powołać pełnomocnika.
3. Wójtowie (burmistrzowie, prezydenci miast) powołują gminne komisje rozwiązywania
problemów alkoholowych, w szczególności inicjujące działania w zakresie określonym w
ust. 1 oraz podejmujące czynności zmierzające do orzeczenia o zastosowaniu wobec
osoby uzależnionej od alkoholu obowiązku poddania się leczeniu w zakładzie lecznictwa
odwykowego.
4. W skład gminnych komisji rozwiązywania problemów alkoholowych wchodzą osoby
przeszkolone w zakresie profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych.
5. Zasady wynagradzania członków gminnych komisji rozwiązywania problemów
alkoholowych określa rada gminy w gminnych programach rozwiązywania problemów
alkoholowych.
Prawo – ustawa o wychowaniu w
trzeźwości (4)
Rozdział 2
Postępowanie w stosunku do osób
nadużywających alkoholu.
Art. 21. 1. Leczenie odwykowe osób uzależnionych
od alkoholu prowadzą stacjonarne i niestacjonarne
zakłady lecznictwa odwykowego oraz inne zakłady
opieki zdrowotnej.
2. Poddanie się leczeniu odwykowemu jest
dobrowolne. Wyjątki od tej zasady określa ustawa.
3. Od osób uzależnionych od alkoholu nie pobiera
się opłat za świadczenia w zakresie leczenia
odwykowego udzielane w zakładach opieki
zdrowotnej.
Prawo – ustawa o wychowaniu w
trzeźwości (5)
Art. 22. 1. Zarząd województwa organizuje na obszarze
województwa całodobowe zakłady lecznictwa odwykowego oraz
wojewódzki ośrodek terapii uzależnienia i współuzależnienia.
1a. Starosta organizuje na obszarze powiatu inne niż wymienione
w ust. 1 zakłady lecznictwa odwykowego.
2. Minister właściwy do spraw zdrowia określa, w drodze
rozporządzenia:
1) organizację, kwalifikacje personelu, zasady funkcjonowania i
rodzaje zakładów lecznictwa odwykowego, a także innych
zakładów opieki zdrowotnej w sprawowaniu opieki nad
uzależnionymi od alkoholu oraz zasady współdziałania w tym
zakresie z instytucjami publicznymi i organizacjami społecznymi,
2) warunki, jakie powinny spełniać zakłady lecznicze dla osób
uzależnionych od alkoholu prowadzone poza publicznymi
zakładami opieki zdrowotnej,
3) regulaminy stacjonarnych zakładów lecznictwa odwykowego
oraz domów pomocy społecznej dla osób uzależnionych od
alkoholu, w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw
sprawiedliwości.
Prawo – ustawa o przeciwdziałaniu
narkomanii
Art. 2. [Przeciwdziałanie narkomanii; finansowanie
przeciwdziałania narkomanii] 1.
Przeciwdziałanie narkomanii realizuje się przez odpowiednie
kształtowanie polityki społecznej,
gospodarczej, oświatowo-wychowawczej i zdrowotnej, a w
szczególności:
1) działalność wychowawcza, edukacyjna, informacyjna i
zapobiegawcza;
2) leczenie, rehabilitacje i reintegracje osób uzależnionych;
3) ograniczanie szkód zdrowotnych i społecznych;
4) nadzór nad substancjami, których używanie może prowadzić do
narkomanii;
5) zwalczanie niedozwolonego obrotu, wytwarzania, przetwarzania,
przerobu i posiadania
substancji, których używanie może prowadzić do narkomanii;
6) nadzór nad uprawami roślin zawierających substancje, których
używanie może prowadzić do
narkomanii.
Prawo – kodeks cywilny
Ubezwłasnowolnienie całkowite:
„osoba, która ukończyła lat 13, może być
ubezwłasnowolniona całkowicie jeśli wskutek
choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego
albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych w
szczególności pijaństwa i narkomanii, nie jest w
stanie kierować swoim postępowaniem”
Co daje możliwość decydowania o miejscu pobytu
osoby ubezwłasnowolnionej, jednak nie można
egzekwować wykonanie polecenia opiekuna!
Uzależnienie - definicja, uwarunkowania
Substancje psychoaktywne uzależniające:
alkohol
tytoń
kokaina
leki nasenne i uspokajające
opiaty (pochodne opium, morfiny, kodeiny, środki
syntetyczne)
konopie indyjskie(marihuana, haszysz)
substancje stymulujące (amfetamina)
lotne substancje w klejach oraz lotne rozpuszczalniki
(aceton)
Diagnostyka nadużywania i uzależnień
od substancji psychoaktywnych
Badania przesiewowe i diagnostyczne:
Wywiad
(ukierunkowany na zachowania alkoholowe, narkotyczne,
lekowe, zastosowanie kryteriów diagnostycznych np.
klasyfikacji chorób ICD-10, DSM-IV)
Biochemia
(w ZZA- poziom alkoholu we krwi lub w wydychanym
powietrzu (w surowicy - 1 promil w badaniach rutynowych,
1,5 prom. u osób bez objawów upojenia, 3 prom. to
prawdopodobne uzależnienie
1
), aspat↑, alat ↑, cholesterol
całkowity ↑, GGTP ↑, MCV ↑, desialowana transferyna CDT
↑, testy narkotyczne)
Badania psychometryczne
(testy MAST, CAGE, SADD, AUDIT, test Baltimorski, CIWAA)
1
National Council on Alcoholism and Drug Dependency
Ocena ilości spożywanego alkoholu
i zawartości alkoholu w organizmie
Dla oceny stanu trzeźwości ważna jest umiejętność
szacunkowego obliczenia poziomu stężenia
alkoholu we krwi:
x g 100% alkoholu/ dla mężczyzn =
-----------------------------------waga ciała (w kg) x 70%
x g 100% alkoholu/ dla kobiet = -----------------------------------
waga ciała (w kg) x 60%
10g czystego, 100% alkoholu (1 standardowa porcja
alkoholu) zawarte jest w: w ok. 250ml piwa o mocy
5%, w ok. 100ml wina o mocy 12% oraz w ok. 30ml
wódki o mocy 40% (PARPA)
Szybkość metabolizmu etanolu na 1 godzinę w gramach
czystego alkoholu:
Dla mężczyzn: 0,1xmasa ciała
Dla kobiet: 0,1xmasa ciała -1
Liczydełko
– ww.parpa.pl
Kryteria diagnostyczne (objawy)
uzależnień
Diagnostyka uzależnień:
Kryteria Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób ICD-10
lub DSM-IV
W której, zaburzeniom psychicznym oraz
uzależnieniom przypisano symbol litery F
Charakterystyka poszczególnych problemów
związanych z substancjami psychoaktywnymi ma swój
symbol literowy i cyfrowy np. F10.0 – ostre zatrucie
alkoholem, F10.2 - ZZA
Kryteria diagnostyczne używania
substancji psychoaktywnych
Ostre zatrucie [F.1x.0]
Używanie ryzykowne
Używanie szkodliwe [F.1x.1]
Uzależnienie ( np. Zespół Zależności
Alkoholowej) [F1x.2]
Zespoły abstynencyjne (np. AZA) [F.1x.3]
Powikłane zespoły abstynencyjne: np.
Alkoholowy Zespół Abstynencyjny z
majaczeniem z/lub bez padaczki [F.1x.41 lub
F.1x.42]
Kryteria diagnostyczne (objawy)
uzależnienia od alkoholu i innych
substancji psychoaktywnych
Objawy uzależnienia od alkoholu i innych substancji psychoaktywnych:
Silna natrętna potrzeba wypicia alkoholu tj. głód alkoholowy
Brak kontroli nad piciem alkoholu (nad rozpoczęciem picia, trudności
w zakończeniu picia albo problemy z kontrolowaniem ilości
spożywanego alkoholu).
Picie alkoholu w celu złagodzenia lub uniknięcia objawów zespołu
abstynencyjnego
Objawy abstynencyjne (drżenia mięśniowe, nadciśnienie tętnicze,
tachykardia, nudności, wymioty, biegunki, bezsenność, rozszerzenie
źrenic, wysuszenie śluzówek, wzmożona potliwość, zaburzenia snu,
nastrój drażliwy lub obniżony, lęk).
Zmieniona (często zwiększona) tolerancja na alkohol
Zawężenie repertuaru sytuacji i zachowań związanych z piciem
alkoholu do 1-2 wzorców.
Postępujące zaniedbywanie alternatywnych do picia przyjemności,
zachowań i zainteresowań.
Picie alkoholu mimo oczywistej wiedzy o jego szkodliwości dla
zdrowia.
Alkohol
Zamiana tolerancji
Ostre zatrucie [F.10.0]: rozhamowanie, kłótliwość,
agresja, chwiejność emocjonalna, trudności w skupieniu
uwagi, trudności w myśleniu logicznym, zaburzenia
funkcjonowania oraz niepewny chód, zaburzenia
równowagi, mowa niewyraźna, oczopląs, śpiączka,
przekrwienie twarzy, zaczerwienienie spojówek
Alkoholowy zespół abstynencyjny [F.10.3]: drżenie
języka, powiek i rąk, potliwość, nudności i wymioty,
tachykardia, podwyższone RR, pobudzenie
psychoruchowe, bóle głowy, bezsenność, złe
samopoczucie, osłabienie [powikłanie majaczeniem lub/i
padaczką]
Zatrucie alkoholem i jego konsekwencje
0,3<0,5 promila
0,5<0,7 promila
0,7<2,0 promila
2,0<3,0 promila
3,0<4,0 promila
>4,0 promila
nieznaczne zaburzenia równowagi, euforia, obniżenie
krytycyzmu, upośledzenie koordynacji wzrokowo-ruchowej oraz
zaburzenia widzenia
zaburzenia sprawności ruchowej(niezauważalne osłabienie
refleksu), nadmierna pobudliwość i gadatliwość, obniżenie
samokontroli oraz błędna ocena własnych możliwości, które
często prowadzą do fałszywej oceny sytuacji
zaburzenia równowagi, sprawności i koordynacji ruchowej,
obniżenie progu bólu, spadek sprawności intelektualnej (błędy
w logicznym rozumowaniu, wadliwe wyciąganie wniosków),
opóźnienie czasu reakcji, wyraźna drażliwość, zachowania
agresywne, pobudzenie seksualne, wzrost ciśnienia krwi oraz
przyspieszenie akcji serca
zaburzenia mowy, wyraźne spowolnienie i zaburzenia
równowagi, wzmożona senność, znacznie obniżona zdolność do
kontroli własnych zachowań
spadek ciśnienia krwi, obniżenie ciepłoty ciała zanik odruchów
fizjologicznych oraz głębokie zaburzenia świadomości
prowadzące do śpiączki
głęboka śpiączka, zaburzenia czynności ośrodka
naczynioruchowego i oddechowego, możliwość porażenia tych
ośrodków przez alkohol STAN ZAGROŻENIA ŻYCIA
Opiaty (morfina, heroina)
Wysoka tolerancja
Formy zażywania: tabletka, iniekcja, palenie
Czas działania: kilka godzin
Ostre zatrucie [F.11.0]: euforia, osłabienie, stłumienie,
depresja układu oddechowego, zwężenie źrenic, nudności,
wymioty, rozhamowanie, upośledzenie sądzenia, dodatkowo
ospałość, niewyraźna mowa, zwężenie źrenic (w ciężkim
zatruciu, z niedotlenieniem rozszerzenie ź.)
Przedawkowanie: zwolniony i płytki oddech, chłodna,
spocona skóra, drgawki, śpiączka, zagrożenie zgonem
Objawy zespołu abstynencyjnego [F.11.3]: głód substancji,
ziewanie, katar (rhinorrhoea), kichanie, łzawienie, bóle
mięśniowe, brak łaknienia, nerwowość, lęki, dreszcze i poty,
biegunka, nudności, skurcze mięśniowe, piloerekcja,
rozszerzenie źrenic, nadciśnienie tętnicze i tachykardia,
niespokojny sen
Uzależnienie od leków
(benzodiazepin)
Wystąpienie tolerancji
Formy zażywania: tabletka, zastrzyk
Czas działania: 4-8 godzin
Ostre zatrucie [F.13.0]: niewyraźne wypowiedzi, zaburzenia
orientacji, zachowanie przypomina upojenie alkoholowe, apatia,
chwiejność nastroju, zaburzenia poznawcze, niepamięć
następcza, zaburzona sprawność psychomotoryczna oraz
wykwity skórne – rumień lub pęcherze
Przedawkowanie: spowolniały i płytki oddech, chłodna i
spocona skóra, rozszerzone źrenice, słabe i szybkie tętno, niskie
RR, hipotermia i zaburzone przełykanie, śpiączka,
prawdopodobny zgon
Objawy zespołu abstynencyjnego [F.13.3]: lęk, złe
samopoczucie, bezsenność, drżenia części ciała, zaburzenia
świadomości, nudności, wymioty, ortostatyczne spadki RR, bóle
głowy, omamy, urojenia, drgawki, prawdopodobny zgon
Amfetamina
Obecna tolerancja
Formy przyjmowania: tabletka, zastrzyk
Czas działania: 2-4 godzin
Ostre zatrucie [F.15.0]: nadmierna czujność, przecenianie
własnych możliwości i nastawienie wielkościowe, napastliwość
i agresja, stereotypowe zachowania, złudzenia, omamy,
nastawienia urojeniowe, zmienność nastroju, pobudzenie
psychoruchowe, euforia, wyższe ciśnienie tętnicze i szybkie
tętno, zaburzenia rytmu serca, potliwość, bezsenność,
zmniejszenie łaknienia, źrenice rozszerzone, bóle w klatce
piersiowej, drgawki
Przedawkowanie: pobudzenie, wzrost temperatury ciała,
omamy, konwulsje, zagrożenie zgonem
Objawy zespołu abstynencyjnego [F.15.3]: apatyczność,
senność, głód substancji, zahamowanie lub pobudzenie,
drażliwość, obniżenie nastroju, zaburzenia orientacji,
dziwaczne i nieprzyjemne sny
Ecstasy (pochodna amfetamin)
Obecny wzrost tolerancji
Formy przyjmowania: tabletki
Czas działania: 4-8 godzin, niekiedy dłużej
Ostre zatrucie: nadmierna aktywność ruchowa, euforia,
omamy, zmieniona percepcja otocznia, wyższe ciśnienie
tętnicze i szybkie tętno, zgrzytanie zębami, brak łaknienia
Przedawkowanie: podniesienie temperatury ciała,
pobudzenie psychoruchowe, odwodnienie, omamy, sztywność
mięśni, konwulsje, wzrost ciśnienia tętniczego i szybkie tętno,
nadmierna potliwość, niebezpieczeństwo zgonu
Objawy zespołu abstynencyjnego: zmęczenie, obniżenie
nastroju, trudności w skupieniu uwagi
Kokaina
Formy przyjęcia: inhalacja nosem, zastrzyk,
papieros
Czas działania: 1-2 godzin
Ostre zatrucie [F.14.0]: nadmierna czujność,
pobudzenie psychoruchowe, euforia, poczucie mocy,
poczucie wyższości i siły, wyższe ciśnienie tętnicze i
tachykardia, bezsenność, brak apetytu oraz
złudzenia, omamy i urojenia
Przedawkowanie: pobudzenie, wzrost temperatury
ciała, omamy, konwulsje, zagrożenie zgonem
Objawy zespołu abstynencyjnego [F.14.3]: głód
substancji, apatyczność, anhedonia, przygnębienie,
zmęczenie, senność, drażliwość, obniżenie nastroju,
dezorientacja, dziwaczne sny, pobudzenie lub
zahamowanie psychoruchowe, flashback
Kanabinole np. konopie
indyjskie
Obecność tolerancji
Formy zażywania: tabletka, papieros
Czas działania: 2-4 godzin
Ostre zatrucie [F.12.0]: euforyczność, relaksacja lub lęk,
nadmierne łaknienie, pobudzenie, chaotyczne zachowanie,
zaburzenia poznawcze, logicznego myślenia, zmienione
poczucie czasu, czas reakcji wydłużony, depersonalizacja,
derealizacja, tachykardia, suchość w jamie ustnej,
zaczerwienienie spojówek, większy apetyt
Przedawkowanie: zmęczenie, paranoja lub/i inna psychoza
Objawy zespołu abstynencyjnego [F.12.3]: lęk, drażliwość,
bóle mięśni, drżenia rąk, potliwość, bezsenność, nadmierne
reakcje na bodźce zewnętrzne, obniżenie łaknienia
Leczenie osób uzależnionych
Ambulatoryjne (poradnie)
Szpitalne (oddziały detoksykacyjne i odwykowe)
Ośrodki odwykowe dla uzależnionych (MONAR)
publiczne i niepubliczne (fundacje, zrzeszenia,
kościoły)
Psychoterapia (terapia indywidualna i grupowa,
najczęściej poznawczo-behawioralna)
Farmakoterapia
Rehabilitacja
Uczestnictwo w spotkaniach grup wsparcia (AA,
AN, Al- Anon, Al-Ateen, grupy samopomocowe)
Leczenie osób uzależnionych –
podjęcie leczenia (1)
Osoba wyrażająca chęć leczenia:
Skierowanie do placówki odwykowej od lekarza
rodzinnego lub psychiatry
Lub bez skierowania dotyczy leczenia w placówkach
ambulatoryjnych
Kwalifikacja i ustalenie terminu przyjęcia w placówce
odwykowej (wywiad z lekarzem)
Przyjęcie do placówki
Leczenie jest bezpłatne (mimo braku ubezpieczenia)
Leczenie osób uzależnionych-
podjęcie leczenia (2)
Osoba nie wyrażająca zgody na leczenie:
Motywowanie osoby uzależnionej
Złożenie przez rodzinę lub faktycznego opiekuna czy
pracownika socjalnego gminy do gminnej komisji
rozwiązywania problemów alkoholowych wniosku o
przymusowe leczenie odwykowe, który komisja składa dalej
do sądu rejonowego miejsca zamieszkania osoby
uzależnionej
Badanie przez biegłego w celu uzyskania opinii
Sąd może ustanowić opiekę kuratora rodzinnego w
przypadku leczenia ambulatoryjnego
Samodzielne lub za pośrednictwem policji dotarcie lub
doprowadzenie do placówki po uprawomocnienia
postanowienia sądu
Ubieganie się o ubezwłasnowolnienie osoby pijącej lub
zażywającej narkotyki
Uwaga
Według ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii:
Nie ma przymusowego leczenia osoby uzależnionej od
narkotyków (pełnoletniej z wyjątkiem - poniżej)
Przymusowe leczenie dotyczy osób przebywających w
zakładach karnych, poprawczych czy schroniskach dla
nieletnich
Niepełnoletnia osoba uzależniona - na wniosek
przedstawiciela ustawowego, krewnych w linii prostej,
rodzeństwa lub faktycznego opiekuna albo z urzędu
sąd rodzinny może skierować niepełnoletnią osobę
uzależnioną na przymusowe leczenie i rehabilitacje.
Leczenie osób uzależnionych – omówienie
(1)
Detoksykacja - „uporządkowanie” spraw
związanych ze stanem somatycznym i
psychicznym
(usunięcie zaburzeń w gospodarce
wodno-elektrolitowej, uzupełnienie niedoborów
żywieniowych i witaminowych, usunięcie objawów
zespołu abstynencyjnego)
Psychoterapia w III etapach: rozbijanie tzw.
kręgu zaprzeczeń, motywowanie do
abstynencji, doprowadzenie do myślenia na
trzeźwo.
Leczenie osób uzależnionych – omówienie
(2)
Cele psychoterapii i rehabilitacji:
przyswojenie wiedzy na temat: substancji psychoaktywnych
i objawów uzależnienia, związku między używaniem a
negatywnymi skutkami, spowodowanych substancjami
psychoaktywnymi, zaburzeń procesów myślowych, których
następstwem są niewłaściwe wnioski i decyzje, fałszywego
obrazu życia związanego z zażywaniem alkoholu lub
narkotyków mimo strat, konieczności naprawienia szkód,
odpowiedzialności za przebieg zdrowienia
„porządkowanie” życia uczuciowego: nauka rozpoznawania
i wyrażania własnych uczuć, uzyskanie świadomości, że
niektóre stany emocjonalne mogą zwiększać ryzyko picia
oraz że osłabione związki emocjonalne z bliskimi utrudniają
pozytywny wpływ tych osób na chorego
Leczenie osób uzależnionych – omówienie
(3)
„porządkowanie” życia duchowego: zrozumienie czym jest
duchowość i odróżnienie jej od religijności, weryfikacja
systemu wartości, budowa pozytywnej wizji siebie i
dalszego życia
weryfikacja zachowań: znalezienie zależności między
piciem a własnymi zachowaniami, uświadomienie, że
niektóre zachowania pociągają za sobą picie oraz że
konieczna jest ich modyfikacja
„porządkowanie” relacji społecznych: nabycie umiejętności
lepszego komunikowania, przebudowa relacji z otoczeniem,
budowa związków z niepijącymi, nabycie umiejętności
korzystania z pomocy innych i rozpoznawania sytuacji
zagrażających powrotem do picia
Leczenie osób uzależnionych –
omówienie (4)
Uzależnienie od alkoholu:
Detoksykacja
Terapia poznawczo-behawioralna:
u podstaw tej terapii leży teoria społecznego uczenia się.
Kształtuje umiejętności zaradcze (zdrowe) bez
stosowania alkoholu, co umożliwia poprawę
funkcjonowania. Pacjenci nabywają umiejętności
radzenia sobie z trudnymi sytuacjami (które w przeszłości
mogły być powodem nawrotu picia) oraz rozpoznawania
ich. Nauka obejmuje również: asertywność, panowanie
nad myślami o piciu i radzenie sobie z pokusami picia.
Pacjenci uczą się także radzenia sobie z gniewem, złym
samopoczuciem i problemami życiowymi.
Leczenie osób uzależnionych –
omówienie (5)
Uzależnienie od alkoholu:
„Ułatwienie dwunastu kroków”:
U podstaw tej metody terapeutycznej leżą założenia AA o
chorobie alkoholowej jako zaburzeniu medycznym jak i
duchowym. W terapii tej pacjent przede wszystkim ma
zaakceptować chorobę – uznać że uzależnienie dotyczy
również jego, następnie poddać się tzn. że potrzebuje
„Siły” wyższej niż sam alkohol do pokonania choroby.
Pacjent podąża ścieżką wyznaczoną przez grupę AA,
poznaje proces i objawy uzależnienia oraz trzeźwego
radzenia sobie z emocjami, które mogą być powodem
picia.
AA
PREAMBUŁA WSPÓLNOTY AA
Anonimowi Alkoholicy są Wspólnotą mężczyzn i kobiet, którzy dzielą się
nawzajem swoim doświadczeniem, siłą i nadzieją, aby rozwiązać swój
problem i innym pomagać w wyzdrowieniu.
Jedynym warunkiem uczestnictwa jest chęć zaprzestania picia. Nie ma w AA
żadnych składek ani opłat, jesteśmy samowystarczalni poprzez własne,
dobrowolne datki. Wspólnota AA nie jest związana z żadną sektą, wyznaniem,
partią, organizacją lub instytucją, nie angażuje się w żadne publiczne
polemiki, nie zajmuje stanowiska w jakichkolwiek sporach.
Naszym najważniejszym celem jest pozostać trzeźwymi i pomagać innym
alkoholikom trzeźwość osiągnąć.
MODLITWA AA
Boże, użycz mi pogody ducha, abym godził się z tym, czego zmienić nie mogę,
odwagi, abym zmieniał to, co zmienić jestem w stanie, i mądrości, abym
odróżniał jedno od drugiego.
JESTEM ODPOWIEDZIALNY
Gdy ktokolwiek i gdziekolwiek woła o pomoc - Chcę, aby dłoń AA zawsze była
do niego wyciągnięta i właśnie za to JA JESTEM ODPOWIEDZIALNY !
(https://sites.google.com/site/grupapatryk/program-aa)
AA
DWANAŚCIE KROKÓW
1. Przyznaliśmy, że jesteśmy bezsilni wobec alkoholu i że przestaliśmy
kierować własnym życiem.
2. Uwierzyliśmy, że siła większa od nas samych może przywrócić nam zdrowie.
3. Postanowiliśmy powierzyć naszą wolę i nasze życie opiece Boga, jakkolwiek
Go pojmujemy.
4. Zrobiliśmy gruntowny i odważny obrachunek moralny.
5. Wyznaliśmy Bogu, sobie i drugiemu człowiekowi istotę naszych błędów.
6. Staliśmy się całkowicie gotowi, aby Bóg uwolnił nas od wszystkich wad
charakteru.
7. Zwróciliśmy się do Niego w pokorze, aby usunął nasze braki.
8. Zrobiliśmy listę osób, które skrzywdziliśmy i staliśmy się gotowi
zadośćuczynić im wszystkim.
9. Zadośćuczyniliśmy osobiście wszystkim, wobec których było to możliwe, z
wyjątkiem tych przypadków, gdy zraniłoby to ich lub innych.
10. Prowadziliśmy nadal obrachunek moralny, z miejsca przyznając się do
popełnianych błędów.
11. Dążyliśmy poprzez modlitwę i medytację do coraz doskonalszej więzi z
Bogiem, jak- kolwiek Go pojmujemy, prosząc jedynie o poznanie Jego woli
wobec nas oraz o siłę do jej spełnienia.
12. Przebudzeni duchowo w rezultacie tych kroków, staraliśmy się nieść
posłanie innym alkoholikom i stosować te zasady we wszystkich naszych
poczynaniach.
(https://sites.google.com/site/grupapatryk/program-aa)
AA
DWANAŚCIE TRADYCJI
1. Nasze wspólne dobro powinno być najważniejsze; wyzdrowienie każdego z nas
zależy bowiem od jedności Anonimowych Alkoholików.
2. Jedynym i najwyższym autorytetem w naszej Wspólnocie jest miłujący Bóg,
jakkolwiek może się on wyrażać w sumieniu każdej grupy. Nasi przewodnicy są tylko
zaufanymi sługami, oni nami nie rządzą.
3. Jedynym warunkiem przynależności do AA jest pragnienie zaprzestania picia.
4. Każda grupa powinna być niezależna we wszystkich sprawach, z wyjątkiem tych,
które dotyczą innych grup lub AA jako całości.
5. Każda grupa ma jeden główny cel: nieść posłanie alkoholikowi, który wciąż jeszcze
cierpi.
6. Grupa AA nigdy nie powinna popierać, finansować ani użyczać nazwy AA żadnym
pokrewnym ośrodkom, ani jakimkolwiek przedsiębiorstwom, ażeby problemy
finansowe, majątkowe lub sprawy ambicjonalne nie odrywały nas od głównego celu.
7. Każda grupa AA powinna być samowystarczalna i nie powinna przyjmować dotacji
z zewnątrz.
8. Działalność we Wspólnocie powinna na zawsze pozostać honorowa; dopuszcza się
jednak zatrudnianie niezbędnych pracowników w służbach AA.
9. Anonimowi Alkoholicy nie powinni nigdy stać się organizacją; dopuszcza się jednak
tworzenie służb i komisji bezpośrednio odpowiedzialnych wobec tych, którym służą..
10. Anonimowi Alkoholicy nie zajmują stanowiska wobec problemów spoza ich
Wspólnoty, ażeby imię AA nigdy nie zostało uwikłane w publiczne polemiki.
11. Nasze oddziaływanie na zewnątrz opiera się na przyciąganiu, a nie na
reklamowaniu; musimy zawsze zachowywać osobistą anonimowość wobec prasy,
radia i filmu.
12. Anonimowość stanowi duchową podstawę wszystkich naszych Tradycji,
przypominając nam zawsze o pierwszeństwie zasad przed osobistymi ambicjami
(https://sites.google.com/site/grupapatryk/program-aa)
Leczenie osób uzależnionych –
omówienie (6)
Uzależnienie od alkoholu:
„Terapia pogłębionej motywacji”:
Podstawą tej terapii jest wzbudzenie motywacji do
„zmiany” zachowań, życia mających na celu utrzymanie
trzeźwości.
Farmakoterapia:
akamprozat (Campral), apomorfina, naltrekson,
bromokryptyna, kiedyś disulfiram (z wyjątkami)
Postępowanie osobą pijącą alkohol
lecz nie uzależnioną
2
Picie alkoholu jest mało ryzykowne
Jeśli osoba pije alkohol często – powinna zachować minimum dwa dni abstynencji w tygodniu.
Powstrzymać się od picia w sytuacjach stwarzających podwyższone ryzyko szkód.
Nie zwiększać ilości i częstotliwości picia.
Nie namawiać do picia nie pijących.
Picie alkoholu ryzykowne
Należy próbować ograniczyć picie alkoholu do poziomu niskiego ryzyka szkód.
Kontrolować ilość i częstotliwość picia alkoholu.
Nie upijać się.
Nie klinować.
Brać poważnie informacje od osób z otoczenia na temat swojego picia.
Picie alkoholu jest szkodliwe
Należy ograniczyć picie – częstotliwość oraz ilość spożywanego alkoholu.
Wyznaczyć sobie lub z kimś limitu picia nie przynoszącego ryzyka szkód i starać się dotrzymać
postanowień.
Pic wolniej. Wydłużyć czas spożywania każdej porcji alkoholu.
Unikać okoliczności, w których pije się dużo alkoholu.
W chwili gdy ograniczania picia nie przynoszą powodzenia przez kilka tygodni, szukać należy
pomocy u specjalistów.
Według wyników testu AUDIT: Do 7 punktów – picie o niskim ryzyku szkód; od 8 do
15 punktów – picie ryzykowne; od 16 do 19 punktów – picie szkodliwe; 20 i więcej
punktów – podejrzenie uzależnienia od alkoholu
2
http://www.cirs.wroclaw.pl/test%20audit.pdf
Leczenie osób uzależnionych – omówienie
(7)
Uzależnienie od opiatów:
Postępowanie w zatruciu: podanie naloksonu
(Narcan), monitorowanie wydolności krążeniowo-
oddechowej
Postępowanie w zespole abstynencyjnym:
podawanie leków uspokajających, neuroleptyków,
leków przeciwwymiotnych, przeciwbólowych,
nawodnienie pacjenta; stosowanie klonidyny;
metadonu, buprenorfiny, oraz leków
przeciwbiegunkowych
Dalsze leczenie: drug free, leczenie substytucyjne
Leczenie osób uzależnionych
–
omówienie
(8)
Uzależnienie od benzodiazepin:
Postępowanie w zatruciu: podanie antidotum
Flumazenilu, wykonanie płukania żołądka,
utrzymanie prawidłowej ciepłoty ciała,
przeciwdziałanie napadom drgawkowym (podanie
diazepamu, klonazepamu)
Postępowanie w zespole abstynencyjnym:
ostrożne zmniejszanie dawek, przy prawdopodobnym
napadzie padaczkowym podawanie (karbamazepiny)
Dalsze leczenie: utrzymywanie abstynencji
Leczenie osób uzależnionych
–
omówienie
(8)
Uzależnienie od kokainy:
Postępowanie w ostrym zatruciu: uspokojenie –
diazepam, drgawki – diazepam lub fenytoina
Postępowanie w zespole abstynencynym: w
głodzie i depresji – bromokryptyna, leki
przeciwdepresyjne
W zespołach urojeniowych – leczenie szpitalne
(neuroleptyki)
W zespole majaczeniowym – podawanie
diazepamu
Leczenie osób uzależnionych
–
omówienie
(9)
Uzależnienie od amfetaminy:
Postępowanie w ostrym zatruciu: w
stanie pobudzenia psychoruchowego: podać
benzodiazepiny i leki przeciwpsychotyczne
(ale należy uważać gdyż neuroleptyki
obniżają próg drgawkowy);
zastosować wymuszoną diurezę z
podawaniem kwasu askorbinowego
(zakwaszenie) co zwiększa wydalanie
amfetaminy
Leczenie osób uzależnionych
–
omówienie
(10)
Uzależnienie od kanabinoli:
Postępowanie w zatruciu: hospitalizacja,
Postępowanie w zespole
abstynencyjnym: głównie regulacja snu –
podawanie leków nasennych
Leczenie osób uzależnionych
–
omówienie
(11)
Uzależnienie od substancji lotnych
(rozpuszczalników):
Postępowanie w zatruciu: podczas
pobudzenia psychoruchowego – podawanie
diazepamu, hospitalizacja i przeciwdziałanie
obrzękowi płuc, zaburzeniom pracy serca,
powikłaniom pracy nerek i wątroby oraz
kwasicy
Problemy pielęgnacyjne pacjentów leczonych z
powodu uzależnienia od substancji
psychoaktywnych
Alkoholowy zespół abstynencyjny (AZA) (1)
Kontrola nasilenia zespołu (drżeń kończyn,
potliwości, RR, tętna, temperatury ciała,
użycie skali CIVAA)
Zapewnienie spokoju, ograniczenie
oświetlenia sali
Obserwacja pacjenta pod kątem powikłań
odstawienia alkoholu (napad padaczkowy,
zespół majaczeniowy (urojenia, zaburzenia
świadomości), halucynoza, stany lękowe)
Kontrola nawodnienia pacjenta, uzupełnienie
elektrolitów (szczególnie przy biegunkach,
wymiotach i potach)
Podanie leków uspokajających, przeciwpadaczkowych
Alkoholowy zespół abstynencyjny (AZA)
(2)
podawanie płynów, witamin, dieta bogato energetyczna
pomieszczenia jasne, przestronne, wolne od niepotrzebnych
przedmiotów
pacjent bezsilny wobec objawów, potrzebuje pomocy,
oparcia - nie prawić kazań
dezorientacja - pomoc w uświadomieniu położenia (w miarę
możliwości)
silne drżenie uniemożliwiające pracę rąk - pomoc przy
spożywaniu posiłków
pobudzenie - na ogół w stanie ostrym dąży się, by pacjent
zasnął (podanie leków, unieruchomienie)
obserwacja, uspokajanie, wytwarzanie nie zagrażającej,
podtrzymującej atmosfery
Odrealnienie myślenia i spostrzegania
(urojenia, omamy, deralizacja,
depersonalizacja)
(1)
Urealnianie czyli wypowiadanie własnej interpretacji
zjawisk spostrzeganych czy urojonych przez pacjenta „głos
który słyszy pacjent to np. szum w rurach kanalizacyjnych”.
Słowne wyrażenie wątpliwości np. „trudno w to co Pan
mówi uwierzyć”
Ocena uczuć towarzyszącym zaburzeniom spostrzegania i
urojeniom
Nie zaprzeczanie bezpośrednio zaburzeniom i nie
utwierdzanie w niewłaściwych przekonaniach
Przedstawianie się pacjentowi i oferowanie pomocy w raz z
zapewnieniem bezpieczeństwa
Próba przetłumaczenia języka uczuć, czyli próba nadania
wypowiedziom sensu symbolicznego np. gdy pacjent mówi,
że jest Jezusem –„tzn. uważa Pan że jest silniejszy, lepszy i
mądrzejszy od innych”
Odrealnienie myślenia i spostrzegania
(urojenia, omamy, deralizacja,
depersonalizacja)
(2)
Zachowanie spokoju i pewności w swoich wypowiedziach
Skutkowo-przyczynowe wyjaśnienie nieistnienia danych
(urojonych zjawisk) w taki sposób aby pacjent sam uznał
irracjonalność doznań i myśli (Pacjent mówi, że w jego
czaszce, żyje robak – „czy uważa Pan, że gdyby tak było to
odczuwałby Pan bóle”)
U części pacjentów doznających omamów słuchowych
można zalecić: słowne zatrzymanie doznań poprzez
stanowcze wypowiedzenie „STOP”, słuchanie muzyki przez
słuchawki, granie na instrumencie lub prowadzić rozmowę
w celu odwrócenia uwagi
Zajęcie pacjenta czynnościami relaksacyjnymi,
odwracającymi uwagę (terapia zajęciowa, oglądanie
telewizji, spacer)
Zachowania agresywne (1)
Zapewnienie o pomocy i o tym że jesteśmy po
stronie pacjenta
Szukanie przyczyn zachowania agresywnego i
sposobów łagodzenia stanu „co by Panu
przyniosło ulgę”, ”zaproponowanie podania
leku który złagodzi przykre doznania”
Nie wdawanie się z pacjentem w sprzeczki
Określenie jasnych reguł postępowania
„muszę być tutaj ze względu na to, że inni
pacjenci mogą czuć się zaniepokojeni”, lecz
nie straszenie pacjenta konsekwencjami np.
„jeśli sytuacja będzie się przedłużać
zastosujemy przymus bezpośredni”
Kontakt wzrokowy utrzymywać lecz na krótko
Zachowania agresywne (2)
Zachować dystans nie mniejszy niż 2 metry
Zawsze mieć za sobą drogę odwrotu lecz nie
klatkę schodową
Nigdy nie działać w pojedynkę
Ocenić czy pacjent nie ma przedmiotów
niebezpiecznych i broni
Usunąć z pomieszczenia przedmioty, które mogą
być narzędziem użytym przez pacjenta
(przeszukać pacjenta),
W ostateczności zastosowanie przymusu
bezpośredniego z wcześniejszym
poinformowaniem o kolejności działań
Zaburzenia poznawcze (trudności
w skupieniu uwagi, zaburzenia
pamięci)
Poszukiwanie przyczyn zaburzeń i informowanie
pacjenta o ich ewentualnym przemijaniu (może
to jest tylko subiektywne odczucie pacjenta,
polekowe trudności z zapamiętaniu które z
czasem ustępują, lub w przypadku zaburzeń
wynikających z choroby niwelowanie ich poprzez
farmakoterapię)
Stosowanie mnemotechnik (kojarzenie),
zapisywanie na kartce, ćwiczenie pamięci przez
rozwiązywanie krzyżówek, czytanie książek
fragmentami
Niskie poczucie swojej wartości
Częsta rozmowa z pacjentem
Informowanie, informacja zwrotna,
akceptowanie oraz oferowanie siebie
Nagradzanie słowne za drobne osiągnięcia np.
posprzątanie sali, wypełnienie wyznaczonych
zadań społeczności pacjentów
Unaocznienie wcześniejszych osiągnięć
osobistych i zawodowych
Informacja o tym, że choroba alkoholowa jest
chorobą jak inne (w przypadku poczucia
stygmatyzacji)
Zachowania antyspołeczne
(dyssocjalne)
Nie uleganie manipulacjom
Określenie jasnych reguł panujących w oddziale
Informowanie pacjenta o konsekwencjach nie
przestrzegania regulaminu i zasad,
Obserwowanie relacji pacjenta z innymi chorymi
Dostrzeganie spójności treści wypowiedzi w
różnych odstępach czasu (mówienie prawdy lub
nie, agrawacja, symulacja, dysymulacja)
Ukierunkowanie, myśli i działań pacjenta na
terapię
Brak motywacji do leczenia
uzależnienia i brak poczucia choroby
Rozmowa z pacjentem o objawach uzależnienia i
osobistych jego doświadczeniach z chorobą
alkoholową (identyfikacja z problemem)
Unaocznienie pozytywnych skutków terapii
Traktowanie terapii nie jako kary ale jako szansy
na zmianę życia
Określenie fazy uzależnienia dla uświadomienia
etapu choroby (czego pacjent może doświadczyć)
Unaocznienie pozytywnych zmian stanu zdrowia
z czasem abstynencji (terapii) samopoczucie,
badania laboratoryjne, masa ciała
Wyrzuty sumienia
Podtrzymanie nadziei na zmiany w życiu „ważne
jest że podjął Pan decyzję o leczeniu”, „wiele
czasu potrzeba żeby było stabilnie i żeby
naprawić wiele spraw ale tę drogę ku zmianom
Pan właśnie rozpoczął”
„Uzależnienie kieruje naszym życiem co sprawia
że robimy rzeczy których się wstydzimy”
Rozmowa z pacjentem, akceptacja oraz
milczenie terapeutyczne bez ocen i
moralizowania
Zagrożenie bezdomnością
Ocena warunków socjoekonomicznych
(mieszkaniowych, dochodów, ubezpieczenia,
relacji z sąsiadami, wsparcia)
Nawiązanie kontaktu z pracownikiem
socjalnym, domem dla bezdomnych,
pielęgniarką środowiskową miejsca
zamieszkania oraz z rodziną pacjenta
Przy wypisie z oddziału warto zapytać czy
pacjent ma za co wrócić do domu, oraz czy ma
gdzie wracać
Brak umiejętności radzenia
sobie ze stresem
Oferowanie siebie, akceptowanie,
Identyfikowanie źródeł stresu, mechanizmów radzenia
sobie i analiza zachowań (oraz ich modyfikowanie)
Zwrócenie uwagi na postawę ciała, napięcie mięśniowe
(technika Aleksandra – napinanie partii mięśni,
uświadomienie sobie tego oraz ich rozluźnienie)
Pomoc w odreagowaniu stresu – rozmowa jako katarsis,
spacer, wysiłek fizyczny (aerobik)
Pomoc w planowaniu zajęć w ciągu dnia z uwzględnieniem
odpoczynku i relaksacji w celu stabilizacji i próby
zminimalizowania liczby sytuacji stresowych
Obserwowanie stanu psychicznego oraz somatycznego
pacjenta i jego zachowań pod kontem sytuacji stresowych i
przekazywanie informacji zwrotnej
Wycofanie z relacji społecznych
Rozmowa z pacjentem (kilka razy podczas
dyżuru)
Ocena przyczyn zaniechania relacji
Ustalenie oczekiwań społecznych pacjenta i
jego emocji co do relacji interpersonalnych
Postawy personelu pielęgniarskiego wobec
pacjenta uzależnionego od substancji
psychoaktywnych (1)
nie okazywać wyższości, wyzbyć się niechęci i uprzedzeń
nie moralizować, piętnować, wytykać błędnego postępowania
działanie pielęgniarki taktowne, uspokajające, wspierające
postawa niwelująca u chorego poczucie beznadziejności,
winy, obawy i strachu
zachowanie naturalne w wyrazie twarzy, głosie
wykazać cierpliwość, gotowość do słuchania, konsekwencję,
stanowczość
Postawy personelu pielęgniarskiego
wobec pacjenta uzależnionego od
substancji psychoaktywnych (2)
umieć znaleźć czas na indywidualną rozmowę, jeśli chory
tego potrzebuje, ale pamiętać że jest się „zawodowym” a nie
osobistym przyjacielem pacjenta (uspołecznianie)
zachęcać do dbania o własny wygląd i porządek w otoczeniu
pacjent potrzebuje pomocy w zrozumieniu swego
postępowania i rozpoznaniu problemu alkoholowego,
pielęgniarka zachęca do wysiłku i leczenia
Postawy personelu pielęgniarskiego
wobec pacjenta uzależnionego od
substancji psychoaktywnych (3)
akceptacja jako jednostki a nie jako alkoholika istotna dla
pacjenta - pielęgniarka powinna dostrzegać pozytywne
zachowania chorego, doceniać, dowartościowywać a w
przypadku zaniedbań - upominać, karać
nie okazywać litości, kontrolować abstynencje
wykazać czujność, ostrożność, zdolność obserwowania
(szczerość zamiarów pacjenta)
pamiętać o możliwości występowania myśli samobójczych w
stanach depresyjnych
własny przykład
spory rozstrzygać po przeanalizowaniu sytuacji przez
społeczność terapeutyczną
Organizacje
Państwowa Agencja Rozwiązywania
Problemów Alkoholowych
Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania
Narkomanii
Profilaktyka uzależnień (1)
Strategie profilaktyki uzależnień:
Strategia edukacji normatywnej – „polega na
wzmacnianiu i kształtowaniu postaw przeciwko
używaniu narkotyków. Dzięki niej możemy m.in.
zmieniać niepożądane postawy na pożądane - nie
używamy narkotyków; korygować błędne
wyobrażenia typu: wszyscy młodzi ludzie palą
marihuanę - poprzez pokazywanie rzeczywistości
popartej wynikami rzetelnych badań
epidemiologicznych. U podstaw strategii leży
Teoria Uzasadnionego Działania (I. Ajzen,
M.Fishbein 1980)”.
Profilaktyka uzależnień (2)
Strategie profilaktyki uzależnień:
Strategia edukacji rówieśniczej – dotyczy włączenia w
działania profilaktyczne liderów młodzieżowych, czy
właściwie przygotowanych rówieśników, którzy uczą,
edukują, kształtują pożądane postawy, prowadzą
dyskusje. Źródłem tej strategii jest Teoria Społecznego
Uczenia się (A. Bandura 1986).
Profilaktyka uzależnień (3)
Strategie profilaktyki uzależnień:
Strategia przekazu informacji – dotyczy przekazania
rzetelnych informacji na temat, m.in. :
rozpowszechnienia problemu używania narkotyków,
zagrożeń i skutków wynikających z używania
narkotyków, miejsc, w których uzyskuje się pomoc.
Wywodzi się ona z Teorii Społecznego Uczenia się (A.
Bandura 1986).
Profilaktyka uzależnień (4)
Strategie profilaktyki uzależnień:
Strategia kształtowania umiejętności życiowych - to
nauczanie lub wzmacnianie umiejętności życiowych,
m.in. takich jak: nawiązywanie relacji z innymi,
rozwiązywanie problemów, wybór celów, asertywność,
komunikacja, kształtowanie pozytywnego obrazu
siebie. Źródłem strategii jest Teoria Zachowań
Problemowych ( R. Jessor 1987).
Profilaktyka uzależnień (5)
Strategie profilaktyki uzależnień:
Strategia alternatyw – dotyczy zaangażowania
młodzieży w ciekawe, bezpieczne aktywności,
które są formą spędzania czasu wolnego np.
zajęcia teatralne, plastyczne, sportowe.
Aktywności te dopasowuje się do potrzeb,
możliwości i zainteresowań odbiorców co sprzyjać
powinno ich rozwojowi osobistemu i
społecznemu. Strategia ta powstała na bazie
Teorii Zachowań Problemowych (R. Jessor 1987).
Profilaktyka uzależnień (6)
Strategie profilaktyki uzależnień:
Strategia rozwijania umiejętności wychowawczych -
polega na uczeniu i wzmacnianiu umiejętności
wychowawczych w grupie rodziców i opiekunów, co
sprzyja wzmacnianiu relacji i więzi rodzinnych.
Zgodnie z Teorią Przywiązania (J. Bowlby 1973).
Profilaktyka uzależnień (7)
Strategie profilaktyki uzależnień:
Strategia rozwoju zasobów środowiskowych –
dotyczy wprowadzenia zmian w środowisku:
zasad, norm, budowaniu wzajemnej współpracy
pomiędzy instytucjami działającymi w obszarze
profilaktyki narkomanii w danej społeczności,
przepisów prawnych sprzeciwiających się
używaniu narkotyków, ustaleniu wspólnych
standardów mających na celu stworzenie
środowiska sprzyjającego prawidłowemu,
wolnemu od narkotyków rozwojowi dzieci i
młodzieży. Według Teorii Odporności (M. Rutter
1979, N. Garmezy 1985).
Profilaktyka uzależnień (8)
Profilaktykę uzależnień dzieli się na:
Profilaktykę uniwersalną
Profilaktykę selektywną
Profilaktykę wskazującą
Podział ten związany jest ze stopniem zagrożenia
uzależnieniem
Profilaktyka uzależnień (9)
Profilaktyka uniwersalna:
Celem jej jest niedopuszczenie szczególnie młodzieży do
inicjacji w zakresie różnych zachowań ryzykownych
(palenie tytoniu, zażywanie narkotyków, picie alkoholu,
które mogą mieć niekorzystne konsekwencje dla zdrowia
psychicznego i somatycznego) przez dostarczenie
właściwych informacji i wzmocnienie czynników
ochronnych (rodzina, szkoła, cechy osobowościowe
(asertywność), religia, postawy rodziców z równoczesnym
usunięciem czynników ryzyka
Adresaci: dzieci i młodzież czy populacja lokalna, którzy nie
są wcześniej diagnozowani co do używania substancji
psychoaktywnych
Profilaktyka uzależnień (10)
Realizatorzy profilaktyki uniwersalnej to:
Rodzice i ich więź z dziećmi oraz właściwe
zachowania (monitorowanie, obserwacja dzieci)
Oraz nauczyciele i psycholodzy jako realizatorzy
profesjonalnych programów profilaktyki
Wdrażaniem programów profil.uniw. zajmuje się
MEN zgodnie z ustawą o przeciwdziałaniu
narkomanii (np. program „Domowych
Detektywów”, „Fantastycznych Możliwości”,
„Szkoła dla Rodziców i Wychowawców”)
Profilaktyka uzależnień (11)
Profilaktyka selektywna:
Zapobiega, ogranicza lub powoduje zaprzestanie
podejmowania przez daną osobę zachowań
ryzykownych związanych z używaniem substancji
psychoaktywnych poprzez niwelowanie czynników
ryzyka (w środowisku rodzinnym, rówieśniczym)
oraz wzmacnianiu funkcjonowania społecznego,
emocjonalnego, kształtowanie i promocja postaw
zdrowotnych, a także wsparcie rodzin z problemem
narkotykowym czy alkoholowym
Odbiorcy: to osoby narażone na czynniki ryzyka
(rodzinne, środowiskowe, rówieśnicze) np. Dzieci
ulicy, młodzież eksperymentująca z używkami,
dzieci z rodzin z problemem, zagrożeni
wykluczeniem społecznym czy osoby popełniające
czyny karalne
Profilaktyka uzależnień (12)
Profilaktyka selektywna:
Działania:
Informacja na temat ryzyka, poradnictwo
(indywidualne i rodzinne), terapia pedagogiczna,
socjoterapia, trening umiejętności społecznych,
wypełnienie czasu wolnego
Realizatorzy: psychologowie, socjoterapeuci, doradcy
rodzinni, również nauczyciele, którzy powinni
reagować na zachowania ryzykowne dzieci i
młodzieży
Profilaktyka uzależnień (13)
Profilaktyka selektywna:
Programy: „Szkolna Interwencja
Profilaktyczna” opracowany przez IPiN,
kierowany jest do pracowników szkoły i
nauczycieli, (zawiera pomoce dotyczące
diagnozy, motywowania, porady, wsparcia
ucznia i jego rodziny), inne „FreD”, „Program
Przeciwdziałania Młodzieżowej Patologii
Społecznej” kierowane są do młodzieży
okazjonalnie zażywającej środki
psychoaktywne
Profilaktyka uzależnień (14)
Profilaktyka wskazująca:
Ukierunkowana na osoby u których już rozpoznano
pierwsze problemy związane z używaniem substancji
psychoaktywnej.
Celem jej jest: zapobieganie powstania uzależnienia,
zmniejszenie częstości zażywania, zmiana wzorców
przyjmowania substancji na bardziej bezpieczne oraz
diagnoza przyczyn problemu i zastosowanie
ukierunkowanych działań
Profilaktyka uzależnień (15)
Profilaktyka wskazująca:
Odbiorcy: to jednostki z zaburzeniami psychicznymi
np. zaburzeniami koncentracji z deficytem uwagi i
zachowania, z problemami szkolnymi, używających
problemowo narkotyków, z zachowaniami
ryzykownymi, łamiącymi prawo, próbami
samobójczymi, żyjące w rodzinach z problemem
narkotykowym
Realizatorzy: psycholodzy kliniczni, terapeuci,
socjoterapeuci z poradni, placówek wychowawczych
Profilaktyka uzależnień (16)
Profilaktyka wskazująca:
Działania: treningi umiejętności społecznych, treningi
umiejętności wychowawczych dla nauczycieli i
rodziców, terapia rodzin, terapia poznawczo-
behawioralna
Udział pielęgniarki w
zapobieganiu uzależnieniom (1)
Profilaktyka I fazy:
Zapobieganie przez diagnozowanie czynników ryzyka
(analiza stylu życia, zachowań zdrowotnych). Główne
działania to diagnoza i edukacja co do przybliżania
wzorców zdrowego stylu życia (populacja)
Udział pielęgniarki w
zapobieganiu uzależnieniom (2)
Profilaktyka II fazy:
Dotyczy niwelowania już powstałych problemów
związanych z zażywaniem danej substancji. Obejmuje
grupy wysokiego ryzyka powstania uzależnienia. Do
działań zaliczyć można edukację w zakresie radzenia
sobie z problemami, przejmowania odpowiedzialności
za siebie i swoje zdrowie, rozbrajanie
psychologicznych mechanizmów uzależnienia.
Udział pielęgniarki w
zapobieganiu uzależnieniom (3)
Profilaktyka III fazy:
Obejmuje działania, ukierunkowane na podjęcie
leczenia przez osobę uzależnioną oraz uświadomienie
osobie pijącej, zażywającej, że jest uzależniona.
Motywowanie do „zmiany” zachowań.
Literatura
Ustawy ww.
Bilikiewicz A (red.) Psychiatria. Tom II. Urban&Partner. Wrocław
2002.
Wilczek-Różyczka Ewa. Podstawy pielęgniarstwa
psychiatrycznego. Czelej. Lublin 2007.
Kędziora-Kornatowska K., Muszalik M., Skolmowska E.
Pielęgniarstwo w opiece długoterminowej. PZWL. Warszawa
2010.
Ziółkowski M. Ocena skuteczności farmakoterapii w
zapobieganiu nawrotowi picia u mężczyzn uzależnionych od
alkoholu. Praca habilitacyjna. Wydawnictwo Akademii Medycznej
im . L. Rydygiera. Bydgoszcz 1999.
Łuczak E. (red.) Nowe oblicza uzaleznień.Wydawnictwo
Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego. Olsztyn 2009.
www.parpa.pl
Materiały Zakładu Pielęgniarstwa Psychiatrycznego