Zasady etyczne opieki nad
chorym
Romuald Krajewski
Zasady etyczne opieki nad
chorym
Romuald Krajewski
Etyka
2
Z czego wynikają etyczne
zasady opieki nad chorym?
Etyka
3
• Z zasad fachowych
postępowania >
• Z praw pacjenta >
• Z przepisów o wykonywaniu
zawodu >
• Z zasad etyki zawodowej >
Etyka
4
• Postępowanie niezgodne z
obowiązującymi standardami
fachowymi jest zarówno
niefachowe (czyli może być
określone jako zaniedbanie,
niewywiązanie się z
obowiązków), ale również
nieetyczne.
Etyka
5
• Prawa pacjenta – określone
przepisami i przyjęte
zwyczajowo prawa pacjenta
powinny być respektowane.
Etyka
6
• Zasady wykonywania zawodu
określone przepisami
prawnymi – Ustawa o
zawodach pielęgniarki i
położnej z 1996 roku i inne
przepisy prawne określające
obowiązki pracowników
ochrony zdrowia.
Etyka
7
• Zasady etyczne
• Kodeks etyki zawodowej
pielęgniarki i położnej
Rzeczypospolitej Polskiej
określający obowiązujące
zasady etyki zawodowej.
Etyka
8
Czym należy się
kierować?
Etyka
9
• Przepisy prawne uważane są za
minimum obowiązujące
wszystkich i zwykle ich
nieprzestrzeganie wiąże się z
możliwością zastosowania
sankcji.
• Nieznajomość przepisów
prawnych nie zwalnia z
odpowiedzialności za niezgodne
z nimi postępowanie.
Etyka
10
• Jakie są podstawowe zasady
etyczne w opiece nad chorym?
Etyka
11
• Zasada czynienia dobra – dobro
konkretnego, właśnie leczonego
pacjenta jest najważniejsze.
• Zasada nieczynienia zła – nie wolno
szkodzić pacjentowi
• Zasada autonomii – pacjent jest
suwerenną osobą i sam decyduje o
wszystkim, co jego dotyczy
• Zasada sprawiedliwości – należy
jednakowo traktować pacjentów
znajdujących się w takiej samej
sytuacji.
Etyka
12
Co wynika z różnych modeli
pielęgniarstwa?
Etyka
13
• Pacjent – jak każdy człowiek –
ma bardzo wiele potrzeb,
które można uszeregować na
różnych poziomach ważności
oraz ma stale związek ze
swoim otoczeniem, bliskimi,
ma plany, nadzieje, obawy.
Etyka
14
Regulacje prawne
USTAWA
z dnia 5 lipca 1996 r
o zawodach pielęgniarki i
położnej.
Dz. U. 1996 r. Nr 91 poz. 410
• Rozdział 4
• Zasady wykonywania zawodów
pielęgniarki i położnej
Etyka
15
Art. 18. Pielęgniarka, położna wykonuje
zawód zgodnie z aktualną wiedzą
medyczną, dostępnymi jej metodami i
środkami, zgodnie z zasadami etyki
zawodowej oraz ze szczególną
starannością.
Art. 19. Pielęgniarka, położna ma
obowiązek udzielić pomocy w każdym
przypadku niebezpieczeństwa utraty
życia, poważnego uszczerbku na
zdrowiu pacjenta, zgodnie z posiadanymi
kwalifikacjami zawodowymi.
Etyka
16
Art. 20. 1. Pielęgniarka, położna
ma obowiązek poinformować
pacjenta o jego prawach.
2. Pielęgniarka, położna udziela
pacjentowi lub jego
przedstawicielowi ustawowemu
informacji o stanie zdrowia
pacjenta, w zakresie
koniecznym do sprawowania
opieki pielęgnacyjnej.
Etyka
17
3. Pielęgniarka, położna ma obowiązek
prowadzenia dokumentacji medycznej
określonej odrębnymi przepisami.
4. Pielęgniarka, położna udzielająca
świadczeń zdrowotnych w ramach
indywidualnej praktyki, indywidualnej
specjalistycznej praktyki lub
grupowej praktyki pielęgniarek,
położnych ma obowiązek prowadzenia
indywidualnej dokumentacji
medycznej pacjenta.
Etyka
18
Art. 21. 1. Pielęgniarka, położna ma
obowiązek do zachowania w tajemnicy
informacji związanych z pacjentem, a
uzyskanych w związku z
wykonywaniem zawodu.
2. Przepisu ust. 1 nie stosuje się, gdy:
1) tak stanowią odrębne przepisy,
2) zachowanie tajemnicy może stanowić
niebezpieczeństwo dla życia lub
zdrowia pacjenta lub innych osób,
3) pacjent lub jego przedstawiciel
ustawowy wyraża zgodę na ujawnienie
tajemnicy,
Etyka
19
4) zachodzi potrzeba przekazania niezbędnych
informacji o pacjencie związanych z
udzielaniem świadczeń zdrowotnych osobom
uczestniczącym w udzielaniu tych świadczeń,
5) jest to niezbędne do praktycznej nauki
zawodów medycznych,
6) jest to niezbędne dla celów naukowych.
3. Pielęgniarka, położna, z zastrzeżeniem
sytuacji, o których mowa w ust. 2 pkt 1-3, 5 i
6, jest związana tajemnicą również po śmierci
pacjenta.
4. Pielęgniarka, położna nie może podać do
publicznej wiadomości danych
umożliwiających identyfikację pacjenta, bez
jego zgody.
Etyka
20
Art. 22. 1. Pielęgniarka, położna zobowiązana
jest do wykonywania zleceń lekarskich
odnotowanych w dokumentacji medycznej.
2. Zapis w dokumentacji medycznej, o którym
mowa w ust. 1, nie dotyczy zleceń
wykonywanych podczas zabiegów ratujących
życie pacjenta i w sytuacjach grożących
bezpośrednim niebezpieczeństwem utraty
życia lub poważnym uszczerbkiem na zdrowiu
pacjenta.
3. Pielęgniarka, położna ma prawo uzyskania od
lekarza informacji o stanie zdrowia pacjenta,
rozpoznaniu, proponowanych metodach
diagnostycznych, leczniczych,
rehabilitacyjnych i dających się przewidzieć
następstwach podejmowanych działań, w
zakresie niezbędnym do udzielanych przez
siebie świadczeń zdrowotnych.
Etyka
21
4. W przypadku uzasadnionych wątpliwości
pielęgniarka, położna ma prawo domagać
się od lekarza, który wydał zlecenie, by
uzasadnił potrzebę wykonania tego zlecenia.
5. W wyjątkowych przypadkach pielęgniarka,
położna ma prawo odmówić wykonania
zlecenia lekarskiego, podając niezwłocznie
przyczynę odmowy na piśmie.
6. Pielęgniarka, położna ma prawo uzyskania
pełnej informacji o celowości, planowanym
przebiegu i dających się przewidzieć
skutkach eksperymentu medycznego, w
którym ma uczestniczyć.
7. W przypadku uzasadnionych wątpliwości
pielęgniarka, położna może odmówić
uczestniczenia w eksperymencie, podając
przyczynę odmowy na piśmie.
Etyka
22
Art. 23. Pielęgniarka, położna
może powstrzymać się, po
uprzednim powiadomieniu na
piśmie przełożonego, od
wykonania świadczenia
zdrowotnego niezgodnego z
jej sumieniem, z
zastrzeżeniem art. 19.
Etyka
23
Art. 26. 1. Indywidualną praktykę,
indywidualną specjalistyczną
praktykę i grupową praktykę
pielęgniarek, położnych
prowadzi się w pomieszczeniach
i przy użyciu urządzeń, które
odpowiadają określonym
wymaganiom technicznym i
sanitarnym, chyba że przepisy
ustawy stanowią inaczej.
Etyka
24
Jakie powinny być
cechy/wartości pielęgniarki?
Etyka
25
• Godność osoby ludzkiej - szacunek dla
przyrodzonej wartości i wyjątkowości
osób i całych populacji ludzkich. >
• Prawość - działanie zgodnie z
odpowiednim kodeksem etyki i z
przyjętymi standardami praktyki. >
• Autonomia - prawo do samookreślenia
i samostanowienia. >
• Altruizm - przede wszystkim troska o
dobro i dobrą jakość życia innych
ludzi. >
• Sprawiedliwość - podtrzymywanie
zasad moralnych, prawnych i wartości
humanistycznych. >
Etyka
26
Godność osoby ludzkiej
• Szacunek dla godności wymaga
zrozumienia sytuacji pacjenta, jego
odczuć, ograniczeń, problemów -
empatii.
• Zrozumienie można ułatwić przez
odpowiednie szkolenie symulujące
problemy osób niewydolnych w
zakresie opieki.
• Ważnym elementem jest również
prawidłowe porozumiewanie się z
pacjentami - umiejętność, której
można się nauczyć.
Etyka
27
Prawość
•
Umiejętność przełożenia na codzienne
działania zasad opisanych w Kodeksie
Etyki.
•
Pomocne jest poznawanie działań, które
są niezgodne z tymi zasadami i skutkują
odpowiedzialnością. Orzeczenia sądów
zawodowych są bardzo dobrą wykładnią
praktycznego stosowania zasad
etycznych.
•
Potrzebna jest również znajomość
przepisów prawnych.
•
Niezbędną cechą osoby prawej jest
stałość postępowania i stosowanie
jednakowych standardów.
Etyka
28
Autonomia
• Autonomia ma dwa aspekty: autonomię
pacjenta i autonomię pielęgniarki.
• Autonomia pacjenta koncentruje się na
jego prawie do podejmowania decyzji,
nawet wówczas gdy są one sprzeczne z
wartościami uznawanymi przez
pielęgniarkę.
• Popieranie i rozwijanie autonomii pacjenta
jest moralnym obowiązkiem pielęgniarki.
• Autonomia pielęgniarki koncentruje się na
zachowaniu podstawowych zasad
etycznych w sytuacjach nacisków ze
strony współpracowników, organizacji i
pacjentów.
Etyka
29
Altruizm
• Altruizm jest często motywem
wyboru zawodu pielęgniarki i
polega na opiekowaniu się nie
tylko osobami
najbliższymi/znaczącymi, ale
również całkowicie obcymi. Jest
poświęceniem się dla innych
ludzi.
• Motywem do postępowania
altruistycznego jest często
postępowanie innych osób,
zwłaszcza znanych.
Etyka
30
Sprawiedliwość
• Przede wszystkim chodzi tu o
sprawiedliwość społeczną, która
polega na uczciwym i równym podziale
świadczeń oraz obciążeń.
• Praca w rynkowym systemie ochrony
zdrowia może sprawiać bardzo dużo
problemów moralnych osobom, które
cenią sprawiedliwość.
• Ważnym aspektem sprawiedliwości
jest znajomość i odkrywanie
nierówności pod względem dostępu do
świadczeń zdrowotnych w skali
lokalnej i światowej oraz aktywne
wspieranie grup
nieuprzywilejowanych.
Etyka
31
Jak to wszystko można
interpretować?
Etyka
32
Irena Wrońska:
• Istotą opieki pielęgniarki jest
wzmacnianie sił psychicznych i
energii życiowej
podopiecznych poprzez
wzajemne współuczestnictwo
w procesie specjalnego rodzaju
stosunków i współdziałań dla
osiągnięcia zmian w sytuacjach
choroby i zdrowia jednostek
oraz grup społecznych.
Etyka
33
Irena Wrońska:
• Te stosunki, współdziałanie i
czynności są szczególne ze względu
na ich złożoną przyrodniczą i
humanistyczną bazę, na
niezmienność i intensywność
wyrażania uczuć współczucia,
miłości i nadziei; na podtrzymywanie
całości osobowej człowieka oraz ze
względu na stopień „wtopienia” tych
własności w czynności opiekuńcze,
realizowane w oparciu o wiedzę,
umiejętności i postawę.
Etyka
34
• Tym podstawowym działaniom,
jakim są instrumentalne
czynności opiekuńcze,
przekształcanie środowiska,
promowanie zdrowia i jego
podtrzymywanie, towarzyszyć
winna życzliwa obecność i
czuwanie pielęgniarki, jej troska i
pochylenie nad człowiekiem,
wpajanie wiary i nadziei, jej
terapeutyczna obecność.
Etyka
35
• Opieka pielęgniarki to nie
„bycie” przy osobie
potrzebującej, ale stałe
„bycie” z nią w jej troskach i
nadziejach, w dodawaniu
wiary i otuchy.