Metody neurofizjologiczne stosowane w rehabilitacji dzieci z uszkodzeniem mózgu na przykładzie MPD

mózgowe porażenie dziecięce nie

jest jednostka chorobową, lecz zespołem

wielu objawów powstałych na wskutek

uszkodzenia ośrodkowego układu

nerwowego. Pojęciem „mózgowe

porażenie dziecięce „ określa się, nie

postępujące zaburzenie czynności

ośrodkowego neuronu ruchowego

będącego następstwem nieprawidłowego

rozwoju lub uszkodzenia mózgu.

Przyczyny mózgowego

porażenia dziecięcego:

Czynniki przedporodowe

uszkodzenie komórki jajowej lub plemnika;

defekty genetyczne, uszkodzenia chromosomów;

zakażenia wewnątrzmaciczne;

niedotlenienie lub niedokrwienie płodu;

niedobory witamin

, mikroelementów,

kwasu foliowego

Czynniki okołoporodowe

wcześniactwo;

uraz w toku porodu;

krwawienia wewnątrzczaszkowe;

poród przedłużający się

, długotrwałe skurcze macicy, narkoza.

Czynniki poporodowe

zapalenie mózgu lub/i opon mózgowych;

urazy mechaniczne;

zakażenia bakteryjne i wirusowe;

zatory i zakrzepy naczyń mózgowych.

Rodzaje MPD

TETRAPLEGIA SPASTYCZNA

- uogólniona spastyczność

PORAŻENIE KURCZOWE POŁOWICZE- HEMIPLEGIA SPASTICA

stały wzrost napięcia mięśniowego, skurcze zamierzone, spastyczne zaburzenia

chodu

OBUSTRONNE PORAŻENIE KURCZOWE - DIPLEGIA SPASTICA

OBUSTRONNE PORAŻENIE POŁOWICZE - HEMIPLEGIA BILATERALIS

POSTAĆ MÓŻDŻKOWA (ATAKTYCZNA)

POSTAĆ POZAPIRAMIDOWA

POSTAĆ MONO- lub TRIPARETYCZNA

POSTAĆ DYSKINETYCZNA

typ dyskinetyczno-hiperkinetyczny z atetozą

typ dyskinetyczno-hiperkinetyczny z choreoatetozą

typ dyskinetyczno-hipokinetyczny - dyskinezie i stały, mimowolny niepokój ruchowy

dystonia torsyjna-powolne, skręcające ruchy przede wszystkim w obrębie tułowia i

barku

POSTAĆ HIPOTONICZNO ASTATYCZNA

typ hipotoniczny - drżenia zamiarowe, ciężka

niezborność chodu

balizm - gwałtowne, wyrzucające ruchy

drżenie - mimowolne, rytmicznie naprzemienne

występujące inerwacje agonistów i antagonistów

PORAŻENIE KURCZOWE POŁOWICZE -

HEMIPLEGIA SPASTICA

- porażenie jednostronne z przewagą najczęściej

kończyny górnej, w 60% z towarzyszącymi

objawami atetozy

Rozwój umysłowy jest prawidłowy lub

nieznacznie obniżony, zaburzenia sfery

emocjonalnej zwraca uwagę wyraźnie mniejsza

aktywność i ograniczenie ruchów kończyn

niedowładnych w porównaniu z kończynami po

stronie przeciwnej ( nie objętej niedowładem)

OBUSTRONNE PORAŻENIE KURCZOWE –DIPLEGIA

SPASTICA

POSTAĆ MÓŻDŻKOWA (ATAKTYCZNA)

napięcie mięśniowe obniżone

Postaci mieszane, np. ataksja poziom umysłowy

najczęściej jest prawidłowy, ale zaburzenia koordynacji

wzrokowo-ruchowej, a także zaburzenia mowy

(dysartia) utrudniają im znacznie naukę w szkole

POSTAĆ POZAPIRAMIDOWA

dystoniczna, atetotyczna, pląsawicza, lub objawiająca

się częstymi zmianami w napięciu mięśniowym

Nierzadko występują ruchy mimowolne oraz

leworęczność. Na ogól dzieci są dobrze rozwinięte

umysłowo, ale często występuje i nich niedosłuch typu

odbiorczego lub głuchota, porażenie spojrzenia ku

górze, zez., zaburzenia mowy o charakterze

dyskinetycznym, a u niemowląt trudności w połykaniu

i ssaniu

POSTAĆ MONO

- dotyczy jednej kończyny górnej

lub dolnej

POSTAĆ TRIPARETYCZNA

z zajęciem oby

kończyn dolnych oraz jednej kończyny górnej,

przebiega z reguły z padaczką oraz zmianami

psychicznymi

POSTAĆ TETRAPLEGICZNA

- z zajęciem

symetrycznym czterech kończyn i dobrym stanem

psychicznym - uogólniona spastyczność

Objawy współistniejące:

NAPADY PADACZKOWE ( ok. 35%)

ZABURZENIA SŁUCHOWE (ok 25%)

ZABURZENIA MOWY (ponad 50%)

ZABURZENIA WIDZENIA( ok. 50%) pierwotne, wtórne

NIEDOROZWÓJ UMYSŁOWY (ok.75%) przede

wszystkim w postaciach spastycznych i

hipotonicznych, najmniej w postaci dyskinetycznej

PSEUDODEBILIZM - rzekomy niedorozwój umysłowy:

w postaciach dyskinetycznych z powodu trudności w

ocenie

ZABURZENIA ZACHOWANIA (ponad 50%) na podłożu

uszkodzeń motorycznych i psychicznych

OBJAWY WSPÓŁISTNIEJĄCE

(PSYCHICZNE)

Objawy psychiczne w mózgowym porażeniu

dziecięcym można podzielić na:

Pierwotne - jako bezpośredni wynik

wczesnodziecięcego uszkodzenia mózgu.

Zespół psychoorganiczny:

Upośledzenie umysłowe

Zaburzenia w sferze emocjonalno popędowej,

chwiejność afektywna, drażliwość, wybuchowość

(u dzieci z obniżoną sprawnością umysłową)

Brak cierpliwości i wytrwałości, zachowania

często agresywne i niewspółmierne do siły

bodźca, mała wrażliwość na nagany i pochwały,

upór, obniżony krytycyzm w stosunku do swojego

postępowania i wzmożona agresywność.

Napady padaczkowe

Wtórne objawy psychiczne w mózgowym

porażeniu dziecięcym są wywołane

uszkodzeniem ośrodkowego układu

nerwowego i sytuacją psychospołeczną

dziecka niepełnosprawnego (kalekiego)

Zespoły psychotyczne, takie jak:

Zespoły psychotyczne reaktywne

Zespoły depresyjne

Autyzm wczesnodziecięcy

Psychozy symbiotyczne

Zaburzenia w sferze emocjonalno

popędowej u dzieci bez istotnego

obniżenia sprawności umysłowej:

Zaburzenia adaptacyjne, przejściowe zaburzenia

zachowania powstałe na skutek sytuacji

traumatyzujacej (hospitalizacja, rozpoczęcie nauki

szkolnej, rozwód rodziców, utrata osoby bliskiej)

Specyficzne odchylenia rozwojowe, zespoły

objawów o wieloczynnikowej etiologii (opóźnione

dojrzewanie ośrodkowego układu nerwowego na

skutek jego wcześniejszego, uszkodzenia, czynniki

emocjonalne...) takie jak moczenie mimowolne, tiki

Zaburzenie zachowania i nieprawidłowy rozwój

osobowości

Zespoły nerwicowe, do występowania których

szczególnie usposabia okres dojrzewania, a

dodatkowym czynnikiem jest świadomość

mniejszej atrakcyjności fizycznej, mniejszej

wartości (nerwica lękowa, natręctw, histeryczna,

neurastenia patrz nerwice).

Zespoły psychotyczne, takie jak:

Zespoły psychotyczne reaktywne

Zespoły depresyjne

Autyzm wczesnodziecięcy

Psychozy symbiotyczne

Zaburzenia w sferze emocjonalno

popędowej u dzieci bez istotnego

obniżenia sprawności umysłowej:

Postępowanie:

Leczenie przyczynowe nie istnieje,

ponieważ uszkodzenia mózgu w mpdz

są nieuleczalne. Terapia opiera się na

postępowaniu usprawniającym,

obecnie wykorzystuje się w tym celu

głównie metody neurorozwojowe.

Polegają one na dostarczaniu dziecku

prawidłowych doświadczeń ruchowych,

poprzez które terapeuta stara się

wytłumić patologiczne wzorce postawy.

Fizjoterapia w zakresie mózgowego

porażenia dziecięcego dąży do:

normalizacji napięcia mięśniowego;

przeciwdziałania przykurczom mięśni;

przeciwdziałania

deformacjom stawów

;

przygotowania dziecka do

samodzielnego wykonywania

czynności codziennych;

przygotowanie do funkcjonowania w

społeczeństwie.

Metody neurorozwojowe

stosowane najczęściej w

terapii dzieci z mózgowym

porażeniem dziecięcym to :

NDT-Bobath,

Vojty,

Peto,

Domana-Delacato,

SI( sensory integration),

Faya,

Weroniki Sherbourne,

Metoda ta jest kontynuacją metody Faya. Powstała w wyniku

działalności fizjoterapeuty Glenna Domana. W 1976 roku

założył on Instytut Faya w Filadelfii (tzw. Instytut Budowania

Ludzkich Możliwości).

W metodzie tej wychodzi się z założenia, iż na drodze

rozwoju zdrowego dziecka pojawia się sześć najważniejszych

obszarów, służących do pełnego funkcjonowania istoty

ludzkiej. Są nimi: wzrok, słuch, dotyk, ruch, mowa oraz

sprawność rąk.

W metodzie Domana przyjmuje się wczesne usprawnianie

dzieci. Ma ono doprowadzić do tego, by nieuszkodzona część

mózgu, przyjęła zadania jego uszkodzonej części. Na

pierwszy plan wysuwa się tu koncepcję inteligencji. Zaznacza

się przy tym, że mózg rośnie i wtedy doskonale się rozwija,

gdy poza jego indywidualnymi możliwościami maksymalnie

zapewnia mu się ze strony otoczenia wszystkie możliwości

dla rozwoju ruchu, mowy, zdolności manualnych.

inteligencji”.

Metoda Domana wyróżnia cztery bloki rozwojowe, w

ramach których dokonuje się usprawnienie.

Wymienia się zatem:

- Blok rozwoju fizjologicznego, w zakresie którego

proponowane jest spożywanie dużej ilości witamin.

- Blok rozwoju intelektualnego zmierzający do

ciągłego doskonalenia intelektu, dzięki przekazowi

„bitów

- Blok rozwoju społecznego przygotowujący do

życia w społeczeństwie poprzez podanie zasad i

norm współżycia społecznego i troskę o rozwój

emocjonalny.

- Blok rozwoju fizycznego zakładający osiąganie

doskonałości fizycznej za pomocą pełzania,

raczkowania, poprawnego chodzenia, ćwiczeń

gimnastycznych.

Usprawnianie metodą Domana stanowi zatem

bodźcowanie mózgu odpowiednimi sygnałami.

Dzięki wzroku, np.wielosensorycznej stymulacji

następuje rozwój poszczególnych zmysłów: dotyku,

smaku, słuchu.

Inną kompleksową metodą rehabilitacyjną jest metoda nazywana SI

(z ang. sensory integration), czyli integracja sensoryczna. Została

opracowana przez psychologa Jean Ayres, która prowadziła prace

badawcze i leczyła osoby ze schorzeniami neurologicznymi w

Instytucie Badań Mózgu Uniwersytetu Kalifornijskiego w Los Angeles.

Metoda ta polega na integracji czynności zmysłów z właściwą reakcją

ruchową. Jest to możliwe dzięki procesom dokonujących się w mózgu

każdego człowieka, polegającym na odbieraniu, rozpoznawaniu,

przetwarzaniu, odpowiednim interpretowaniu już posiadanych

informacji, które mózg czerpie ze zmysłów, a następnie odpowiada

właściwą reakcją ruchową. Dzięki wieloletniej praktyce i

doświadczeniu J. Ayres opracowała sposoby oraz zasady rehabilitacji

przeznaczonej dla dzieci z dysfunkcjami psychoruchowymi. Od roku

1980 stosowany jest test południowokalifornijski (Test-SCSIT), który

określa bardzo dokładnie rodzaj zaburzenia ruchu oraz czucia. Na

podstawie przeprowadzonych badań i wyników testu opracowuje się

dokładne wskazówki terapeutyczne dla każdego dziecka.

Rehabilitacja, zależnie od potrzeb, obejmuje stymulację

poszczególnych zmysłów np. motoryki dużej, motoryki małej,

percepcji, koordynacji wzrokowo-ruchowej itp.

Głównymi kierunkami w rehabilitacji są procesy

hamowania, eliminowania lub ograniczania drogą

stymulacji negatywnych bodźców, które występują przy

nadwrażliwości układu zmysłów np. nadpobudliwości

ruchowej, trudnościach w koncentracji uwagi, oraz

dostarczaniu bardzo silnych, różnorodnych bodźców

przy niedostatecznej wrażliwości układu zmysłów np.;

zaburzeniach ruchowych, percepcji i koordynacji.

Jean Ayres w swojej metodzie rehabilitacyjnej skupiła

uwagę nie tylko na sposobach postępowania z

dzieckiem, u którego występują zaburzenia układu

nerwowego, ale również na zaburzeniach

emocjonalnych, wynikających z nieustannego poczucia

niepewności. Uważa, że neurologiczne zaburzenia są

dostatecznym upośledzeniem, ale na szczycie tych

zaburzeń dziecko zwykle ma dodatkowe upośledzenie,

którym jest negatywne samowyobrażenie. Istnieją trzy

przyczyny negatywnego samowyobrażenia: to, w jaki

sposób funkcjonuje układ nerwowy, poczucie frustracji i

niewystarczalności, które pojawia się wtedy gdy dziecko

nie potrafi wykonać dobrze czegoś oraz gdy inni ludzie

negatywnie reagują na to, co dziecko zrobiło .

Stymulacja dziecka polega na dostarczaniu odpowiednich bodźców

poszczególnym zmysłom najczęściej podczas zabawy lub wykonywania

określonego zadania. W rehabilitacji biorą udział przede wszystkim

rodzice, którzy otrzymują od terapeuty wskazówki i zalecenia dotyczące

zasad postępowania z ich dzieckiem. Jednak rodzice bez fachowej

pomocy specjalistów i wykorzystania odpowiedniego sprzętu

rehabilitacyjnego nie są w stanie samodzielnie pomóc swojemu dziecku.

Wraz z nimi współpracują psycholodzy, pedagodzy, logopedzi oraz

rehabilitanci. W województwie katowickim tylko jeden Ośrodek

Rehabilitacyjno-Wychowawczy (ul. Ułańska 5a w Katowicach) ma prawie

całkowicie wyposażoną salę rehabilitacyjną do SI.

Większość ośrodków specjalistycznych województwa dysponuje

odpowiednim sprzętem rehabilitacyjnym, umożliwiającym

wykorzystywanie tylko elementów terapii SI w rehabilitacji dzieci.

Spowodowane jest to brakiem środków finansowych, odpowiednio

dużych sal w których można zainstalować specjalistyczny sprzęt, a

także niewielką liczbę terapeutów mających odpowiednie kwalifikacje

pozwalające pracować tą metodą. Ze względu na zabawowy charakter

terapii elementy metody SI chętnie są wykorzystywane przez

terapeutów i rodziców w pracy z dziećmi.

Założenia tej metody opracowali Karel i

Beata Bobathowie. Usprawnianie oparte

na ich metodzie uczy dziecko wyzwalania i

wykonywania przez nie ruchów czynnych,

hamując ruchy nieprawidłowe i

normalizując napięcie mięśniowe. Od

prowadzącego usprawnianie wymagana

jest dokładna znajomość przebiegu

prawidłowego rozwoju ruchowego oraz

zaburzeń w rozwoju . Metoda ta jest jedną

z najmniej kontrowersyjnych i najbardziej

rozpowszechnianych na świecie.

Bobathowie oparli swą metodę

na doświadczeniu i obserwacji

prawidłowego rozwoju dziecka i

zmodyfikowali ją w leczenie

neurorozwojowe (NDT)

szczególnie przydatne w

rehabilitacji niemowląt

i dzieci najmłodszych.

Główne zasady usprawniania

zaburzonego rozwoju wg koncepcji

NDT-Bbathów obejmują:

Wpływaniu na napięcie mięśni

( obniżanie napięcia wzmożonego i

podwyższanie obniżonego) poprzez

zastosowanie technik postępowania

już od pierwszych miesięcy życia;

Hamowanie nieprawidłowych

odruchów oraz ruchów poprzez

ułatwianie i prowadzenie z punktów

kluczowych : głowa, obręcz barkowa,

obręcz miedniczna rękami terapeuty

ruchów zbliżonych do prawidłowych.

Ostatecznym celem leczenia tą

metodą jest nauczanie

ruchów zbliżonych do

prawidłowych, które są

funkcjonalne i niezbędne do

samodzielnego życia. Dziecka

nie należy odrywać od

rodziny i środowiska, a

fizjoterapeuta musi

współpracować z dzieckiem i

respektować jego osobowość.

Usprawnianie prowadzi się stopniowo,

krok po kroku zwiększając wymagania.

Podczas ćwiczeń używa się wałków,

piłek, klinów, a w sposób ostrożny

podchodzi się do stosowania sprzętu

pomocniczego i ortopedycznego. Od

najwcześniejszego okresu życia poleca

się zajęcia w wodzie, a w miarę

możliwości odpowiednie dla wieku

sporty. Metodą tą mogą pracować

tylko fizjoterapeuci przygotowani do

niej dzięki szkoleniom.

Sprawność psychomotoryczna człowieka zależy od wielu czynników

związanych m. in.: ze stanem psychicznym, sprawnością narządów

wewnętrznych itd. Zasadniczy fundament jednak dla osiągania

doskonałości psychoruchowej stanowi skomplikowany proces

koordynacji nerwowo-mięśniowej, a głównie jakość napięcia mięśni i

jego rozkład na ciele człowieka. Omawiana sprawność jest wynikiem

dynamicznego dojrzewania układu nerwowego we wczesnym oraz

rozwój jego możliwości w późniejszym okresie życia. Te zmiany w

układzie nerwowym warunkują osiąganie sprawności ruchowej,

głównie w zakresie umiejętnego przeciwdziałania sile grawitacji

oraz "ruchu do przodu" umożliwiającego realizowanie własnych

celów i zdobywania wrażeń zmysłowych. Te dwie sfery, ruchu i

poznania warunkują pełen rozwój człowieka. W latach

pięćdziesiątych XX wieku Vaclaw Vojta - czeski neurolog rozpoczyna

prowadzić obserwacje dotyczące rozwoju sprawności

psychoruchowej i występujących zaburzeń tego rozwoju. Vaclaw

Vojta w badaniach podkreśla znaczenie plastyczności układu

nerwowego, jego zdolności kompensacyjnych występujących w

przebiegu całego życia osobniczego.

Prace autora dotyczą rozpoznawania zagrożeń w rozwoju

psychomotorycznym oraz możliwości i form terapii występujących

nieprawidłowości. W zakresie diagnostyki Vaclaw Vojta podkreślając

znaczenie sprawności psychomotorycznej jako funkcji prawidłowej

struktury i sprawności układu nerwowego stworzył precyzyjny system

obserwacji pacjenta. Badanie składa się z ilościowej i jakościowej oceny:

a) zachowań podczas 7 reakcji, zmiany ułożenia ciała w przestrzeni

stosowanych głównie u dzieci do 1 roku życia, b) motoryki spontanicznej,

c) wybranych odruchów pierwotnych. Te obserwacje umożliwiają ocenę

dysfunkcji nazwanej przez autora zaburzeniami centralnej koordynacji z

uwzględnieniem jej stopnia jak i charakteru. W przypadku wykrytych

zaburzeń Vaclaw Vojta proponuje jako terapię prioprioceptywną

stymulację globalnych wzorców ruchowych. Autor przedstawia, że w

dwóch kompleksach ruchowych: odruchowego obrotu i pełzania,

zawierają się wszystkie elementy prawidłowego rozwoju postawy i

motoryki ciała, to znaczy m. in.: prawidłowe ustawienie łopatek i obręczy

barkowej, prawidłowe ustawienie miednicy, centrowanie stawów

osiowych, prawidłowe ustawienie kręgosłupa. Wymienione elementy

odgrywają zasadnicze znaczenie dla prawidłowego kształtowania i

obciążania stawów, a więc stanowią istotny czynnik terapii również w

dysfunkcjach układu więzadłowo-kostno-stawowego.

Terapia jest mobilizacją układu nerwowego, w

odpowiedzi dochodzi torowania prawidłowego ruchu, w

którym ruchy kończyn poprzedzane są ruchami i

stabilizacją tułowia. W terapii pojawiają się reakcje

wegetatywne tak ważne i potrzebne u pacjentów z

obniżoną sprawnością ruchową. Terapia wg Vojty

ogólnie przedstawiając powinna być stosowana w

zaburzeniach centralnej koordynacji i związanych z tym

stanach dysfunkcji psychoruchowych tj.: od ciężkich

postaci jakimi są mózgowe porażenia dziecięce,

uszkodzenia rdzenia różnej etiologii, uszkodzenia

nerwów obwodowych do zaburzeń płynności i

koordynacji ruchu. Terapia wg Vojty stanowi również

ważną formę leczenia usprawniającego w przypadku

wtórnych zaburzeń centralnej koordynacji w układzie

więzadłowo-kostno-stawowym. Pozytywna analiza

metody Vojty obecna w literaturze fachowej pozwala

przedstawić następujące wnioski o tej metodzie: 1)

Precyzyjny, łatwy i tani system oceny zaburzeń

sprawności psychoruchowej. 2) Skuteczny system

terapii stanowiący jedną z głównych metod

współczesnej koncepcji neurofizjologicznej rehabilitacji.

Istotę metody stanowi połączenie usprawniania leczniczego,

psychopedagogicznego oraz różnych form adaptacji

społecznej. Głównym zaś jej celem jest przygotowanie

niepełnosprawnego dziecka do samodzielnego życia.

Usprawnianie dzieci metodą Peto rozpoczyna się stosunkowo

wcześnie. Dokonuje się ono w systemie tzw. ”dyrygowanego

nauczania”. Kluczową rolę w tym usprawnianiu pełni

„dyrygent”, osoba prowadząca zajęcia z dziećmi. Jego

zadaniem jest realizowanie wyznaczonego programu,

łączącego elementy pedagogiki i terapii.

Podstawową formę pracy „dyrygenta” są ćwiczenia

„rytmicznej stabilizacji”. Polegają one na głośnym, chóralnym

i wspólnym z „dyrygentem” opisie słownym wykonywanych

ruchów, w celu utrzymania uzyskanej pozycji.

Ważne jest, by podczas „rytmicznej stabilizacji” „dyrygent”

nie wykonywał manualnych ćwiczeń z dzieckiem. Ruch

dziecka sterowany jest jedynie głosem dla zwiększenia

świadomości wykonywanej funkcji.

Program postępowania opracowany szczegółowo,

przeprowadza się przez odpowiednio dobrany zespół.

Stanowią go dwie osoby wykwalifikowane i pięciu studentów.

W zamierzeniu metody Peto - dzieci każdego dnia

powinny zdobywać nową umiejętność.

Wyposażenie sali, w której odbywają się zajęcia

cechuje prostota i funkcjonalność jej umeblowania.

Charakterystyczna cecha metody Peto to

szczebelkowa budowa mebli, spełniających

wielofunkcyjne role w usprawnianiu (służą do

chwytu, utrzymania pozycji).

W metodzie Peto dąży się do integracji oddziaływań

polegających na tym, by przyswajanie nauki szkolnej

było łączone razem z ćwiczeniami ruchowymi.

Metoda ta jest bardzo skuteczna w usprawnianiu

fizycznym dziecka z MPDz Stwarza ona warunki do

równoległego i pełnego rozwoju, wywiera również

wpływ na psychospołeczne postawy.

Zarzuca się metodzie, iż umieszczanie dzieci w

ośrodkach Peto w izolacji od rodziców i środowiska

rówieśników, utrudnia w przyszłości integrację

między koleżeńską oraz psychicznie obciąża dziecko.

W Polsce Instytut Peto działa obecnie bardzo prężnie

w Krakowie.

Metoda hipotetycznie zakłada, że rozwój ruchowy

dziecka przebiega etapami.

Najniższym stopniem tego rozwoju jest pełzanie

homologiczne (jak u żaby). Podczas tego etapu

kończyny dziecka poruszają się jednocześnie. Drugi

etap stanowi homolateralne pełzanie. Wtedy to

kończyna górna i dolna porusza się jednocześnie po

tej samej stronie ciała (jak u salamandry). Ostatnim

etapem rozwoju ruchowego jest pełzanie

heterolateralne, tj. naprzemienne. Metoda Faya

zaleca stosowanie tych wzorców usprawniania w

zależności od możliwości ruchowych dziecka na

danym etapie.

W czasie usprawniania metodą Faya korzysta się

dodatkowo ze środków służących obniżaniu

spastyczności oraz pomocnych w opanowaniu

mimowolnych ruchów. Ćwiczenia w metodzie są

trudne i wymagają wielokrotnego powtarzania w

ciągu dnia.

Weronika Sherbourne w latach 60 opracowała metodę

pod nazwą „Ruch Rozwijający”. Korzeni metody należy

szukać u R.Labama – twórcy gimnastyki ekspresyjnej, a

także w doświadczeniach samej autorki. Celem metody

jest wspomaganie prawidłowego rozwoju dziecka i

korekcja jego zaburzeń. Stąd ważne miejsce w metodzie

zajmuje wielozmysłowa stymulacja psychomotoryczna i

społeczna, oparta o ruch, jako czynnik wspomagania.

Proponowany terapeutyczny system ćwiczeń wywodzi się

z okresu wczesnego dzieciństwa z tzw. baraszkowania,

które zawiera w sobie element bliskości fizycznej i

emocjonalnej. Jest to zdaniem W.Sherbourne naturalna

potrzeba dziecka do zaspakajania tych potrzeb, poprzez

kontakt z osobami dorosłymi. Powstałe podczas ćwiczeń

doznania wypływające z własnego ciała i odczuwanie go

w kontekście z elementami otoczenia, dają dziecku

poczucie jego indywidualności.

Cechą charakterystyczną metody jest

rozwijanie przez ruch: świadomości

własnego ciała i usprawniania ruchowego,

świadomości przestrzeni i działania w niej

oraz dzielenia przestrzeni z innymi ludźmi i

nawiązywania z nimi kontaktu.

Metodę W.Sherbourne traktuje się często

jako formę niewerbalnego treningu

interpersonalnego. Zajęcia odbywają się

indywidualnie bądź grupowo i trwają ok.30

minut. Partnerami dziecka bywają często

ich rodzice. Dzieci nie są jednak

przymuszane do uczestnictwa w zajęciach.

W metodzie wyróżnia się cztery grupy

ćwiczeń:

• ćwiczenia prowadzące do poznania

własnego ciała

• ćwiczenia pomagające zdobyć pewność

siebie

• ćwiczenia ułatwiające nawiązanie

kontaktu i współpracy z partnerami grupy

• ćwiczenia twórcze.

Metoda W.Sherbourne zalecana jest dzieciom

o zaburzonym schemacie ciała. W

proponowanych ćwiczeniach dochodzi do

integracji własnego ciała i jego poznania

(ważne tu jest wyczucie centralnej części

ciała tj.brzucha i tułowia). Poczucie wzajemnej

bliskości ćwiczących partnerów, ułatwia

akceptację niedoskonałej cielesności dziecka.

Ćwiczenia dają poczucie bezpieczeństwa oraz

zaufania do siebie i do innych. Wykonywane w

grupie, budują więzi grupowe i

interpersonalne.

Zajęcia metodą W.Sherbourne stanowią

element doskonałej zabawy. Dając chwile

odprężenia, są czynnikiem w rozładowaniu

napięć i tym samym obniżają spastyczność.

Hipoterapia stanowi „proces usprawniania

psychoruchowego dzieci, młodzieży i dorosłych z

różnymi schorzeniami i zaburzeniami

rozwojowymi”. Wartość terapeutyczna jazdy

konnej znana była już w starożytności, dopiero

jednak w latach 50 obecnego stulecia hipoterapię

zaczęto wykorzystywać w dziedzinie medycyny (w

neurologii, ortopedii i psychiatrii).

Zajęcia z hipoterapii zawsze przebiegają pod

kontrolą lekarza. Prowadzący je terapeuta

powinien posiadać praktykę przy obchodzeniu się

z koniem. Terapeuta w czasie jazdy konnej spełnia

rolę asekurującą, zapewniając bezpieczeństwo. W

czasie jazdy idzie on zawsze po słabszej stronie

dziecka, podtrzymuje je, kontroluje jego postawę i

wykonuje z nim ćwiczenia.

W hipoterapii bierze się też pod uwagę

odpowiednie cechy konia. Ma to być koń

łagodny, posłuszny, o odpowiedniej

budowie i wieku (7-10 lat).

Pośród zajęć z hipoterapii wymienia się etap

wstępny, którego celem jest oswojenie

dziecka z koniem, oraz zajęcia

usprawniające na koniu. W programie

hipoterapii wykorzystuje się stęp konia, jego

spokojny marsz, albo kłus, w przypadku gdy

dziecko pewnie umie się utrzymać na koniu,

nie tracąc równowagi w czasie jazdy i

zmiany kierunku.

W.Kuprian zauważa, że wzorzec ruchowy

dziecka siedzącego na koniu odpowiada

ruchom konia w stępie. Następują tu

naprzemienne wychylenia i prostowania

miednicy, ruchy ciała w przód i w tył oraz

lekki ruch rotacyjny całego kręgosłupa.

Elementem terapii są także dodatkowe

wymachy nóg w trakcie jazdy konnej.

Zajęcia z hipoterapii stabilizują i wzmacniają

wzmożone napięcie mięśniowe. Zasadniczą

zaletą hipoterapii jest to, że dzieci wykonują

w jej trakcie takie ćwiczenia, które w innych

warunkach sprawiają im duże trudności.

Przeciwwskazaniem do stosowania hipoterapii jest

m.in. utrwalony przykurcz mięśni przywodzicieli

uda, nieopanowany przez dziecko strach przed

koniem i jazdą konną, występowanie padaczki w

przypadku jej napadów.

Hipoterapia stanowi atrakcyjną formę

usprawniania dzieci i znacząco wpływa na sferę

psychospołeczną dziecka. Zajęcia usprawniające

występujące w tak prowadzonej formie motywują

dziecko do współpracy w usprawnianiu.

Ponieważ odbywają się w warunkach naturalnych

(np. w lesie, na łące), udostępniają dziecku

również kontakt z przyrodą.

Muzykoterapia

jako dyscyplina stale rozwijająca się,

została podzielona ze względu na sposoby jej

wykonywania na następujące rodzaje:

kliniczno-diagnostyczna : w zakres, której wchodzą

działania podejmowane przez specjalistów dziedziny

medycyny

naturalna : gdzie podstawowym materiałem

muzycznym są dźwięki natury np. szum potoku

górskiego, śpiew ptaków, szum morza itp.

spontaniczna : będąca wyrazem przeżywanych emocji

np. mimowolne wystukiwanie rytmu, nucenie,

gwizdanie, pstrykanie palcami

adoptowana : wykorzystująca przypadkowy materiał

muzyczny np. nadawaną przez radio

profilaktyczna : stosowana w celu zapobiegawczym,

wykorzystująca odpowiedni materiał muzyczny w celu

zaktywizowania lub uspokojenia pacjenta

Uczestnictwo w muzykoterapii może

być bierne i czynne. Bierny udział

polega na słuchaniu muzyki

proponowanej prze terapeutę. Po części

muzycznej następuje zawsze część

dyskusyjna Sposób prowadzenia zajęć,

dobór utworów i ich zastosowanie,

sposób prowadzenia dyskusji jest

zależny od wielu czynników, potrzeb

pacjentów, oraz celu i etapu terapii.

Zadaniem osoby prowadzącej zajęcia i

muzykoterapii jest:

wzbudzenie zainteresowania muzyką

opieka nad uczestnikami zajęć

koordynacja przebiegu zajęć

Muzyka wpływa na:

napięcie mięśni

układ krążenia

(podwyższa puls)

działa na

układ pokarmowy

oddechowy

może obniżać próg wrażliwości myślowej

odpowiednio dobraną muzykę stosuje się

w łagodzeniu bólu i w czasie zabiegów

chirurgicznych, stomatologicznych, w

położnictwie i ginekologii

oddziaływanie muzyką stosuje się w

chorobach psychosomatycznych, a także

w rehabilitacji narządów ruchu

Cele muzykoterapii:

uspokojenie, rozluźnienie

poznanie (cel dydaktyczno-

poznawczy)

zabawa

poznanie siebie nawzajem

kulturotwórcza

wytworzenie za pośrednictwem

muzyki równowagi pomiędzy sferą

przeżyć emocjonalnych a procesami

fizjologicznymi

Funkcje:

muzyka pozwala na docieranie do głęboko

ukrytych konfliktów oraz wydobywa i

aktywizuje emocje

poprawa nastroju uczestnika oraz realizacja

ćwiczeń zaburzonych sfer psychicznych

dostarczenie pozytywnych przeżyć

uczestnikowi

pozwala na specyficzne doznania mogące

doprowadzić do głębszego zainteresowania

muzyką

upowszechnienie muzyki w społeczeństwie

wspólne przeżywanie pozytywnych emocji

daje szansę na przełamanie barier

nieśmiałości, rozładowanie napięcia

stwarzanie okazji do zabawy

II Fizykoterapia

Oprócz kinezyterapii w usprawnianiu dzieci

z „MPDz” posługuje się również

fizykoterapią. Stanowi ona rodzaj

postępowania leczniczego, spełniającego w

usprawnianiu role czynnika pomocniczego.

W skład fizykoterapii wchodzi:

Balneoterapia

Elektroterapia

Hydroterapia

Parafinoterapia

Masaż

Document Outline