Patofizjologia wstrząsu

 

 

Wstrząs

  –  zespół  kliniczny  wywołany   

obniżoną  perfuzją  komórek  i  tkanek 
spowodowany:

– Zmniejszeniem objętości krwi krążącej
– Zmniejszeniem rzutu serca
– Redystrybucją 

krwi 

skutkującą 

spadkiem 

perfuzji 

tkanek 

obwodowych

 

 

Wstrząs najczęściej 

obserwujemy w takich 

stanach jak:



Masywne krwawienia



Poważny uraz lub oparzenie



Rozległy zawał serca



Zatorowość płucna



Posocznica

 

 

Bez względu na charakter 

uszkodzenia, we wstrząsie występuje 

ogólnoustrojowa hipotonia 

spowodowana przez:

– Spadek  pojemności  wyrzutowej 

serca

– Zmniejszenie 

objętości 

krwi 

krążącej

– Rozszerzenie łożyska naczyniowego

 

 

Klasyfikacja wstrząsu 

(pod względem wolemii w okresie zadziałania 

czynnika wywołującego)



Pierwotnie hipowolemiczny (utrata 
krwi, osocza, elektrolitów).



Pierwotnie normowolemiczny - 
kardiogenny, naczyniopochodny 
(neurogenny, anafilaktyczny, 
septyczny, przełom hormonalny, 
zatrucie CO). 

 

 

Klasyfikacja wstrząsu 

(pod względem rzutu serca w okresie działania 

czynnika wywołującego wstrząs)



Hyperdynamiczne:

    septyczny w I fazie (ciepłej), przełom 

tarczycowy nadczynny, zatrucie CO,



Hypodynamiczne:

    Utrata płynów krążących, 

kardiogenny, septyczny w II fazie 
(zimnej), anafilaktyczny, neurogenny

 

 

Objawy ogólne wstrząsu

1.

Zimna  i  blada  skóra  –  efekt  skurczu 

naczyń  obwodowych  i  centralizacji 

krążenia

2.

Zaburzenia  świadomości  –  rezultat 

spadku 

ilości 

tlenu 

i 

glukozy 

dostarczanych do mózgu

3.

Spadek  temperatury  ciała  –  procesy 

metaboliczne  ulegają  ograniczeniu  z 

powodu  zmniejszenia  podaży  tlenu  i 

glukozy

 

 

Objawy ogólne wstrząsu 

c.d.

4.

Oddech  szybki  i  głęboki,  stopniowo 
spłycający się.
Spadek  perfuzji  oznacza  również 
nasilenie  glikolizy  beztlenowej  w 
tkankach. 

Narastająca 

kwasica 

pobudza  ośrodek  oddechowy  a 
jednocześnie  osłabia  siłę  skurczu 
mięśni oddechowych

 

 

Fazy wstrząsu

1.

Wczesny 

skompensowany

 

– 

uogólniona  odpowiedź  układu 
współczulnego 

wyrównująca 

spadek 

ciśnienia 

przez 

przyspieszenie akcji serca i rzutu 
serca,  krew  jest  oszczędzana  dla 
organów 

istotnych 

dla 

podtrzymania życia

 

 

Fazy wstrząsu c.d.

2.

Pośrednia



Postępujący spadek perfuzji tkanek



Mechanizmy  kompensujące  nie 
zapewniają  prawidłowego  poziomu 
O

2

, 

co 

skutkuje 

zaburzeniem 

funkcji 

komórek, 

nasileniem 

metabolizmu beztlenowego

 

 

Fazy wstrząsu c.d.

3.

Późna, nieodwracalna



Zatrzymanie pompy Na

+

/ K

+



Krańcowa niewydolność krążenia



Niewydolność wielonarządowa



Kwasica 

metaboliczna 

i 

oddechowa 



Niewydolność serca, ZGON

 

 

Wstrząs hipowolemiczny

Skutek  utraty  krwi  lub  innych 
płynów 

do 

środowiska 

lub 

sekwestracji do jam ciała.

 

 

Przyczyny wstrząsu 

hipowolemicznego



Krwotok



Pęknięcie żylaków przełyku



Perforacja wrzodów



Ostre zapalenie trzustki



Uszkodzenie dużych obszarów skóry 

(np. ostra martwica naskórka)



Nie przyjmowanie płynów – osoby długo 

nieprzytomne, zespoły otępienne



Śpiączka cukrzycowa



Poliuria

 

 

Wstrząs hipowolemiczny - 

rozpoznanie



Zaburzenia świadomości



Zimna blada lub marmurkowata skóra



Tachypnoe, tachykardia



Ciśnienie skurczowe < 90 mmHg

 

 

Wstrząs hipowolemiczny – 

rozpoznanie c.d.



Obniżony Hct i/ lub Hb, ale w 

nagłym krwotoku morfologia może 

być prawidłowa do kilku godzin po 

krwotoku



Przy utracie płynów innych niż 

krew pełna Hct i Hb podwyższone 

(odwodnienie)

 

 

Wstrząs kardiogenny

Przyczyną 

jest 

zmniejszenie 

pojemności  minutowej  serca  (o 

30-40% 

normy) 

skutkujące 

upośledzeniem perfuzji tkanek.

 

 

Wstrząs kardiogenny - 
przyczyny



Zawał serca



Zaburzenia 

rytmu 

serca 

(bradykardia, migotanie)



Utrudniony  przepływ  krwi,  np. 
tamponada 

serca, 

odma 

opłucnowa,  zator  tętnicy  płucnej, 
tętniak aorty)

 

 

Wstrząs kardiogenny - 
rozpoznanie

Rozpoznanie



Ogólne zaburzenia świadomości



Zimna i blada skóra



Ciśnienie skurczowe < 90 mmHg



Zmiany w EKG – zaburzenia rytmu 

serca, zawał

 

 

Wstrząs 

naczyniopochodny

Rozwija 

się 

na 

skutek 

patologicznego 

rozszerzenia 

łożyska 

naczyniowego 

przy 

zachowanej 

objętości 

krwi 

krążącej.

 

 

WSTRZĄS NACZYNIOPOCHODNY

 

 

 

Anafilaktyczny 

 

-  uwolnienie 

mediatorów 
rozszerzających 
naczynia 

-  działanie toksyn i 

leków 

 

 

 

Septyczny 

 

-  endotoksyny 

bakteryjne 

 

 

 

Neurogenny 

 

-  anatomiczne lub 

czynnościowe 
upośledzenie 
regulacji nerwowej 
napięcia naczyń 

 

 

 

 

 

Wstrząs anafilaktyczny



Reakcja nadwrażliwości typu I, uwolnienie 

dużych  ilości  substancji  rozszerzających 

naczynia, głównie histaminy

Objawy szczegółowe:



Świszczący oddech, kaszel



Katar



Zaczerwienienie skóry, pokrzywka



Świąd



Obrzęk naczynioruchowy

 

 

Wstrząs septyczny



Jest 

najczęściej 

skutkiem 

posocznicy  (czyli  obecnością  w 
krążeniu  bakterii  i  ich  toksyn) 
wywołanej 

bakteriami 

G(-), 

rzadziej G(+)



Mediatory  wstrząsu:  TNF-,  Il-1, 

Il-6, PG, LT, PAF

 

 

Przyczyny posocznicy

1.

Usunięcie 

naturalnych 

barier 

obronnych 

organizmu



Intubacja 

dotchawicza, 

tracheotomia, 

długotrwałe  cewnikowanie,  zakażone  operacje 
na drogach rodnych lub jelitach.

2.

Osłabienie odporności



Długotrwałe  leżenie  i  brak  aktywności  fizycznej, 
niedożywienie, 

choroba 

nowotworowa, 

zaburzenia immunologiczne



Leki immunosupresyjne, antybiotyki

3.

Czynniki zewnętrzne: zakażony sprzęt medyczny, 
personel, zakażenie własną florą bakteryjną

 

 

Objawy hemodynamiczne we 

wstrząsie septycznym

W początkowym okresie:



Prawidłowa objętość krwi krążącej, 



prawidłowa 

lub 

nawet 

zwiększona 

pojemność minutowa serca, 



niski  opór  naczyń  obwodowych  (wstrząs 

hiperdynamiczny); 



w  następstwie  otwarcia  połączeń  tętniczo 

–  żylnych  krew  przedostaje  się  do  żył 

częściowo  pomijając  naczynia  włosowate, 

zwiększa  się  powrót  żylny,  skóra  ciepła, 

różowa.

 

 

Objawy hemodynamiczne we 

wstrząsie septycznym c.d.

W późniejszym okresie:



Pojemność minutowa serca maleje wskutek 

znacznego osłabienia kurczliwości mięśnia 

sercowego (niedotlenienie mięśnia 

sercowego) i zmniejszonego dopływu krwi 

żylnej z obwodu



Wzrasta całkowity obwodowy opór 

naczyniowy



Zmniejsza się przepływ tkankowy, skóra 

zimna, spocona, blada lub marmurkowa,



Nasila się niedotlenienie komórek i kwasica 

metaboliczna

 

 

Objawy szczegółowe 

wstrząsu septycznego



Napady dreszczy



Nadmierne ucieplenie i 
zaczerwienienie skóry



Szybki wzrost temp. ciała



Wahania ciśnienia tętniczego

 

 

Wstrząs neurogenny

Anatomiczny 

lub 

czynnościowy 

odczyn 

upośledzenia 

regulacji 

nerwowej naczyń krwionośnych. 

Przyczyny



Obrażenia czaszki



Obrażenia kręgosłupa



Silne bodźce bólowe, urazy narządów 
tzw. wstrząsorodnych: jądra, krtań

 

 

Następstwa wstrząsu



MODS

 

(

Multiple 

Organ 

Dysfunction 

Syndrome

)  – 

niewydolność  wielonarządowa

 

spowodowana  zmniejszeniem  perfuzji  tkanek 

i ich niedotlenieniem.



ARDS

 (

Adult Respiratory Distress Syndrome

) 

– 

ostra niewydolność oddechowa dorosłych



DIC

 

(

Disseminated 

Intravascular 

Coagulation

) 

– 

zespół 

rozsianego 

wykrzepiania śródnaczyniowego