Podstawowe zagadnienia

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej Art. 67 
1.  Obywatel  ma  prawo  do  zabezpieczenia 
społecznego  w  razie  niezdolności  do  pracy  ze 
względu  na  chorobę  lub  inwalidztwo  oraz  po 
osiągnięciu wieku emerytalnego. Zakres i formy 
zabezpieczenia społecznego określa ustawa. 
2. Obywatel pozostający bez pracy nie z własnej 
woli i nie mający innych środków utrzymania ma 
prawo  do  zabezpieczenia  społecznego,  którego 
zakres i formy określa ustawa. 

Z  uwagi  na  złożoność  materii  związanej  z 
ubezpieczeniami 

społecznymi, 

Konstytucja 

nie 

przesądziła 

o 

formach 

realizacji 

prawa 

do 

zabezpieczenia 

społecznego, 

pozostawiając 

ustawodawcy  zwykłemu  znaczny  margines  swobody 
określania 

poszczególnych 

wymogów 

i 

zasad 

przyznawania określonych świadczeń. 
Takie  rozwiązanie  jest  uzasadnione  koniecznością 
reagowania  na  zachodzące  w  państwie  zmiany 
gospodarcze i związane z tym możliwości realizowania 
zobowiązań  państwa  wobec  obywateli,  co  byłoby 
niemożliwe  w  przypadku  określenia  jednego  modelu 
tego zabezpieczenia na poziomie Konstytucji.

Najważniejsze orzeczenia 

TK



TK z 11 marca 2008 r. SK 58/06



TK z 20 listopada 2011 SK 15/01



TK z 7 września 2004 r. SK 30/03 

SN 10.11.2010 r. III UK 

5/10

Wedle  stanowiska  Trybunału  Konstytucyjnego  (por. 
orzeczenie z 11 lutego 1992 r., K 14/91, OTK 1992, cz. 
I, str. 128, wyroki: z dnia 23 listopada 1998 r., SK 7/98, 
OTK ZU 1998 nr 7, poz. 114, z dnia 22 czerwca 1999 
r.,  K  5/99,  OTK  ZU  1999  nr  5,  poz.  100  i  z  dnia  4 
stycznia  2000  r.,  K  18/99,  OTK  ZU  2000  nr  1,  poz.  1) 
państwo  ma  obowiązek  podejmować  działania,  które 
zapewnią 

odpowiednie 

środki 

finansowe 

niezbędne  do  realizacji  konstytucyjnych  praw 
socjalnych,  ale  musi  przy  tym  uwzględniać 
sytuację  gospodarczą  i  konieczność  zapewnienia 
warunków dalszego rozwoju gospodarczego. 

Osoby ubezpieczone muszą liczyć się z tym, że 
w 

warunkach 

recesji 

gospodarczej 

lub 

niekorzystnych  trendów  demograficznych,  w 
sytuacji  gdy  spadają  wpływy  ze  składek 
ubezpieczeniowych, 

państwo 

może 

być 

zmuszone  zmienić  obowiązujące  regulacje 
prawne 

także 

na 

niekorzyść 

ubezpieczonych, 

dostosowując 

zakres 

realizacji  praw  socjalnych  do  warunków  i 
możliwości ekonomicznych państwa.

Zasada  ochrony  praw  nabytych  chroni  przy  tym 
wyłącznie 

oczekiwania 

usprawiedliwione 

i 

racjonalne.  Natomiast  istnieją  dziedziny  życia  i 
sytuacje, w których jednostka musi liczyć się z tym, że 
zmiana warunków społecznych lub gospodarczych może 
wymagać  zmian  regulacji  prawnych,  które  znoszą  lub 
ograniczają  dotychczas  zagwarantowane  uprawnienia 
podmiotowe.  Usprawiedliwione  oczekiwania  realizacji 
praw  nabytych  powstają  zatem  w  przypadkach 
przyznanych  już  świadczeń  emerytalnych  (rentowych) 
decyzją  właściwych  organów,  a  co  najmniej  wymagają 
spełnienia  wszystkich  warunków  nabycia  tego  prawa 
przed  datą  wprowadzenia  nowości  legislacyjnych 
ograniczających  lub  zaostrzających  warunki  nabycia 
spornych uprawnień. 

SN z 4.06.2008 r. II UK 

12/08 

System  ubezpieczeń  społecznych  nie  został 
skonstruowany 

dla 

indywidualnych 

ubezpieczonych,  ale  dla  ogółu  osób  objętych 
ubezpieczeniem,  które  w  przyszłości  staną  się 
beneficjentami systemu emerytalnego

Uchwała 7 – 21.04.2010 

r. 

II UZP 1/10

Normy  prawa  ubezpieczeń  społecznych  są 
uznawane 

za 

część 

składową 

prawa 

zabezpieczenia  społecznego,  posiadającego 
charakter 

odrębnej 

gałęzi 

prawa. 

W 

konsekwencji  stosunki  prawne  powstające  na 
gruncie  obowiązywania  norm  tej  gałęzi  prawa 
należą 

do 

kategorii 

stosunków 

prawa 

zabezpieczenia społecznego. 



Do 

cech 

kategorialnych 

ubezpieczeń 

społecznych  należy  przymus  ubezpieczenia, 
wyrażający  się  w  pozbawieniu  stron  (zarówno 
osoby podlegającej obowiązkowi ubezpieczenia, 
jak i instytucji ubezpieczeniowej) autonomii woli 
w  zakresie  nawiązania  stosunku  ubezpieczenia 
społecznego. 

Przepisy 

prawa 

wyliczają 

enumeratywnie  kategorie  podmiotów  objętych 
przymusem 

ubezpieczenia, 

a 

powstanie 

stosunku  prawnego  pomiędzy  ubezpieczonym  i 
instytucją 

ubezpieczeniową 

następuje 

automatycznie  wskutek  wypełnienia  przez 
ubezpieczonego ustawowych przesłanek.



Specyficzny charakter więzi pomiędzy ubezpieczonym 

a  organem  rentowym,  polegający  na  szczególnego 
rodzaju  zależności,  która  nie  przybiera  znamion 
wzajemności  (ekwiwalentności)  w  znaczeniu 
przyjętym w prawie cywilnym



SN  4.09.1992  (II  UZP  17/92),  30.06.1994  (II  UZP 

15/94), SN 23.10.2006 (I UK 128/06), 23.08.2007 (I UK 
68/07)

wyjaśniają 

istotę 

różnic 

pomiędzy 

stosunkiem 

ubezpieczenia 

społecznego 

a 

stosunkiem 

cywilnoprawnym 

USTAWA

z dnia 13 października 1998 r.

o systemie ubezpieczeń społecznych

Dz.U.2013 nr 1442 

Rodzaje ubezpieczenia

Ubezpieczenia społeczne obejmują: 

1) ubezpieczenie emerytalne;
2) ubezpieczenia rentowe;
3) ubezpieczenie w razie choroby i 

macierzyństwa, zwane dalej "ubezpieczeniem 

chorobowym";
4) ubezpieczenie z tytułu wypadków przy 

pracy i chorób zawodowych, zwane dalej 

"ubezpieczeniem wypadkowym".

Ubezpieczony – osoba podlegająca chociaż 

jednemu z ubezpieczeń społecznych. 

Ustawa określa:

1) zasady podlegania ubezpieczeniom 
społecznym;
2) zasady ustalania składek na ubezpieczenia 
społeczne oraz podstaw ich wymiaru;
3) zasady, tryb i terminy:
a) zgłoszeń do ubezpieczeń społecznych,
b) prowadzenia ewidencji ubezpieczonych i 
płatników składek,
c) rozliczania składek na ubezpieczenia 
społeczne oraz zasiłków z ubezpieczeń 
chorobowego i wypadkowego,
d) opłacania składek na ubezpieczenia 
społeczne;

4) zasady  prowadzenia  kont  ubezpieczonych 
oraz kont płatników składek;
5) zasady  działania  Funduszu  Ubezpieczeń 
Społecznych, zwanego dalej "FUS";
6) organizację, 

zasady 

działania 

i 

finansowania 

Zakładu 

Ubezpieczeń 

Społecznych, zwanego dalej "Zakładem";
7) zasady 

działania 

Funduszu 

Rezerwy 

Demograficznej,  zwanego  dalej  "FRD",  oraz 
zasady zarządzania tym funduszem;
8) zasady  kontroli  wykonywania  zadań  z 
zakresu ubezpieczeń społecznych.

Rodzaje 

świadczeń 

z 

ubezpieczeń 

społecznych,  warunki  nabywania  prawa  do 
nich  oraz  zasady  i  tryb  ich  przyznawania 
określają odrębne przepisy.

Wypłacalność 

świadczeń 

z 

ubezpieczeń 

społecznych  gwarantowana  jest  przez 
państwo.

Zasada równego 

traktowania

Ustawa  stoi  na  gruncie  równego  traktowania  wszystkich 

ubezpieczonych bez względu na płeć, rasę, pochodzenie 
etniczne, narodowość, stan cywilny oraz stan rodzinny.

Zasada równego traktowania dotyczy w szczególności:

1) warunków 

objęcia 

systemem 

ubezpieczeń 

społecznych;
2) obowiązku  opłacania  i  obliczania  wysokości  składek 
na ubezpieczenie społeczne;
3) obliczania wysokości świadczeń;
4) okresu  wypłaty  świadczeń  i  zachowania  prawa  do 
świadczeń.

Ubezpieczony, 

który 

uważa, 

że 

nie 

zastosowano wobec niego zasady równego 
traktowania, ma prawo dochodzić roszczeń 
z  tytułu  ubezpieczeń  z  ubezpieczenia 
społecznego  przed  sądem.  Przepis  art.  83 
stosuje się odpowiednio.

Wykonywanie zadań z 

zakresu ubezpieczeń 

społecznych

Zadania  z  zakresu  ubezpieczeń  społecznych 

określone ustawą wykonują:
1) Zakład Ubezpieczeń Społecznych;
2)  otwarte fundusze emerytalne, określone 
w  przepisach  o  organizacji  i  funkcjonowaniu 
funduszy emerytalnych, w zakresie gromadzenia 
i 

lokowania 

składki 

na 

ubezpieczenie 

emerytalne, o której mowa w art. 22 ust. 3 pkt 1;
3) uchylony
4) płatnicy składek.

Wynagrodzenie płatnika

Za 

wykonywanie 

zadań 

związanych 

z 

ustalaniem  prawa  do  świadczeń  i  ich 
wysokości 

oraz 

wypłatą 

świadczeń 

z 

ubezpieczenia 

chorobowego 

płatnicy 

składek mają prawo do wynagrodzenia. 

Wynagrodzenia  płatników  składek  określa  się 

jako procent kwoty tych świadczeń. 

Płatnik

a)  pracodawca  -  w  stosunku  do  pracowników  i 
osób  odbywających  służbę  zastępczą  oraz 
jednostka  organizacyjna  lub  osoba  fizyczna 
pozostająca  z  inną  osobą  fizyczną  w  stosunku 
prawnym  uzasadniającym  objęcie  tej  osoby 
ubezpieczeniami  społecznymi,  w  tym  z  tytułu 
przebywania  na  urlopie  wychowawczym  albo 
pobierania 

zasiłku 

macierzyńskiego, 

z 

wyłączeniem osób, którym zasiłek macierzyński 
wypłaca Zakład,

b)  jednostka  wypłacająca  świadczenia  socjalne, 

zasiłki 

socjalne 

oraz 

wynagrodzenia 

przysługujące 

w 

okresie 

korzystania 

ze 

świadczenia górniczego lub w okresie korzystania 
ze  stypendium  na  przekwalifikowanie  -  w 
stosunku  do  osób  pobierających  świadczenia 
socjalne  wypłacane  w  okresie  urlopu,  osób 
pobierających zasiłek socjalny wypłacany na czas 
przekwalifikowania  zawodowego  i  poszukiwania 
nowego  zatrudnienia  oraz  osób  pobierających 
wynagrodzenie 

przysługujące 

w 

okresie 

korzystania  ze  świadczenia  górniczego  lub  w 
okresie 

korzystania 

ze 

stypendium 

na 

przekwalifikowanie, 

c)  podmiot,  na  którego  rzecz  wykonywana  jest 

odpłatnie  praca  w  czasie  odbywania  kary 
pozbawienia 

wolności 

lub 

tymczasowego 

aresztowania  -  w  stosunku  do  osób,  które  ją 
wykonują, na podstawie skierowania do pracy, lub 
podlegają  ubezpieczeniom  społecznym  z  tytułu 
pobierania  zasiłku  macierzyńskiego,  jeżeli  zasiłek 
wypłaca ten podmiot, 

d) ubezpieczony zobowiązany do opłacenia składek 

na własne ubezpieczenia społeczne, 

e) Kancelaria Sejmu w stosunku do posłów i posłów 

do  Parlamentu  Europejskiego,  oraz  Kancelaria 
Senatu w stosunku do senatorów.

f)  duchowny  niebędący  członkiem  zakonu  albo 

przełożony domu zakonnego lub klasztoru w stosunku 
do  członków  swych  zakonów  lub,  za  zgodą  Zakładu, 
inna zwierzchnia instytucja diecezjalna lub zakonna w 
stosunku do duchownych objętych tą zgodą, 

g) jednostka organizacyjna podległa Ministrowi Obrony 

Narodowej  -  w  stosunku  do  żołnierzy  niezawodowych 
pełniących  czynną  służbę  wojskową,  z  wyłączeniem 
żołnierzy pełniących służbę kandydacką,

k)  ośrodek  pomocy  społecznej  -  w  stosunku  do  osób 

rezygnujących 

z 

zatrudnienia 

w 

związku 

z 

koniecznością  sprawowania  bezpośredniej,  osobistej 
opieki  nad  długotrwale  lub  ciężko  chorym  członkiem 
rodziny  oraz  wspólnie  niezamieszkującymi  matką, 
ojcem lub rodzeństwem, 

ł)  powiatowy  urząd  pracy  -  w  stosunku  do  osób 

pobierających  zasiłek  dla  bezrobotnych  lub 
stypendium, 

ł

1

)  centrum  integracji  społecznej  -  w  stosunku  do 

osób pobierających świadczenie integracyjne, 

ł

2

)  powiatowy  urząd  pracy  -  w  stosunku  do  osób 

pobierających stypendium na podstawie przepisów 
o  promocji  zatrudnienia  i  instytucjach  rynku  pracy 
w okresie odbywania studiów podyplomowych, 

m)  Zakład  -  w  stosunku  do  osób  podlegających 

ubezpieczeniom  społecznym  z  tytułu  pobierania 
zasiłku  macierzyńskiego  albo  zasiłku  w  wysokości 
zasiłku  macierzyńskiego,  jeżeli  zasiłki  te  wypłaca 
Zakład,  oraz  w  stosunku  do  osób  określonych  w 
art. 6a ust. 1 i art. 6b ust. 1, 

n) podmiot wypłacający stypendium sportowe - 
w stosunku do osób pobierających te stypendia, 
o)  minister  właściwy  do  spraw  finansów 
publicznych  oraz  dyrektor  izby  celnej  -  w 
stosunku do funkcjonariuszy celnych, 
p)  Krajowa  Szkoła  Administracji  Publicznej  -  w 
stosunku 

do 

słuchaczy 

pobierających 

stypendium, 
r)  osoba  prowadząca  pozarolniczą  działalność  - 
w  stosunku  do  osób  współpracujących  przy 
prowadzeniu tej działalności, 

s)  wojewódzki  urząd  pracy  -  w  stosunku  do  osób, 
których  świadczenia  pracownicze  finansowane  są  ze 
środków  Funduszu  Gwarantowanych  Świadczeń 
Pracowniczych,  jeżeli  świadczenia  te  wypłacane  są 
przez ten urząd, 
t)  jednostka  obsługi  ekonomiczno-administracyjnej 
utworzona  przez  jednostkę  samorządu  terytorialnego 
-  jeżeli  rozlicza  i  opłaca  składki  za  ubezpieczonych 
wykonujących  pracę  w  podlegających  jej  szkołach, 
przedszkolach  i  innych  jednostkach  organizacyjnych 
systemu oświaty, 
u)  podmiot,  w  którym  jest  pełniona  służba  -  w 
odniesieniu 

do 

żołnierzy 

zawodowych 

i 

funkcjonariuszy  oddelegowanych  do  pełnienia  w  nim 
służby, jeżeli podmiot ten wypłaca im uposażenie, 

w) wójt, burmistrz lub prezydent miasta - w stosunku 

do  osób  otrzymujących  świadczenie  pielęgnacyjne 
albo  specjalny  zasiłek  opiekuńczy,  na  podstawie 
przepisów o świadczeniach rodzinnych, 

z)  podmiot,  który  wypłaca  świadczenie  szkoleniowe 

po  ustaniu  zatrudnienia  -  w  stosunku  do  osób, 
którym wypłaca to świadczenie, 

za)  inne  niż  powiatowe  urzędy  pracy  podmioty 

kierujące  -  w  stosunku  do  osób  pobierających 
stypendium  w  okresie  szkolenia,  stażu  lub 
przygotowania  zawodowego  -  którymi  są:  - 
jednostki  samorządu  terytorialnego  i  ich  jednostki 
organizacyjne,  z  wyjątkiem  wojewódzkich  i 
powiatowych  urzędów  pracy,    -  Ochotnicze  Hufce 
Pracy itd…

Pozostałe definicje



składki  -  składki  na  ubezpieczenia  społeczne 

osób wymienionych w pkt 1;



zasiłki - zasiłki i  świadczenie rehabilitacyjne  z 

ubezpieczenia 

chorobowego 

oraz 

ubezpieczenia wypadkowego;



deklaracja 

rozliczeniowa 

- 

zestawienie 

informacji o należnych składkach na fundusze, 
na  które  składki  pobiera  Zakład,  kwot 
rozliczanych  w  ciężar  składek  oraz  kwot 
należnych do zapłaty;



imienny  raport  miesięczny  -  informacje  o  osobie 

podlegającej 

ubezpieczeniom 

społecznym 

przedkładane  Zakładowi  przez  płatnika  składek 
za dany miesiąc kalendarzowy;



konto  ubezpieczonego  -  konto,  na  którym 

ewidencjonowane  są  składki  oraz  informacje 
dotyczące  przebiegu  ubezpieczeń  społecznych 
danego ubezpieczonego;



konto 

płatnika 

- 

konto, 

na 

którym 

ewidencjonowana jest kwota zobowiązań z tytułu 
składek  oraz  innych  składek  danego  płatnika 
zbieranych  przez  Zakład,  kwoty  zapłaconych 
składek,  stan  rozliczeń  oraz  inne  informacje 
dotyczące płatnika składek;



przychód  -  przychody  w  rozumieniu  przepisów  o 

podatku  dochodowym  od  osób  fizycznych  z 
tytułu:  zatrudnienia  w  ramach  stosunku  pracy, 
pracy  nakładczej,  służby,  wykonywania  mandatu 
posła lub senatora, wykonywania pracy w czasie 
odbywania  kary  pozbawienia  wolności  lub 
tymczasowego  aresztowania,  pobierania  zasiłku 
dla  bezrobotnych,  świadczenia  integracyjnego  i 
stypendium  wypłacanych  bezrobotnym  oraz 
stypendium  sportowego,  a  także  z  tytułu 
prowadzenia  pozarolniczej  działalności  oraz 
umowy  agencyjnej  lub  umowy  zlecenia,  jak 
również  z  tytułu  współpracy  przy  tej  działalności 
lub współpracy przy wykonywaniu umowy;



przychód  z  tytułu  członkostwa  w  rolniczej 

spółdzielni  produkcyjnej  lub  spółdzielni  kółek 
rolniczych  -  przychody  z  tytułu  pracy  w 
spółdzielni  i  z  tytułu  wytwarzania  na  jej  rzecz 
produktów rolnych;



 otwarty fundusz emerytalny - fundusz wybrany 

przez 

ubezpieczonego 

spośród 

funduszy 

emerytalnych,  o  których  mowa  w  przepisach  o 
organizacji 

i 

funkcjonowaniu 

funduszy 

emerytalnych;



okresowa  emerytura  kapitałowa  -  świadczenie 

pieniężne  określone  w  ustawie  z  dnia  21 
listopada  2008  r.  o  emeryturach  kapitałowych 
(Dz.U. Nr 228, poz. 1507, z późn. zm.7)); 



  numer  NIP  -  numer  identyfikacji  podatkowej  nadany 
zgodnie  z  przepisami  o  zasadach  ewidencji  i 
identyfikacji podatników i płatników;



rachunek bankowy - rachunek bankowy lub rachunek w 
spółdzielczej 

kasie 

oszczędnościowo-kredytowej 

przedsiębiorcy będącego jej członkiem;



osoba  sprawująca  osobistą  opiekę  nad  dzieckiem  - 
osobę  fizyczną  sprawującą  osobistą  opiekę  nad 
dzieckiem  własnym  lub  swojego  małżonka,  lub 
dzieckiem  przysposobionym,  przez  okres  do  3  lat,  nie 
dłużej jednak niż do ukończenia przez nie 5. roku życia, 
a  w  przypadku  dziecka,  które  z  powodu  stanu  zdrowia 
potwierdzonego  orzeczeniem  o  niepełnosprawności  lub 
stopniu niepełnosprawności wymaga osobistej opieki tej 
osoby,  przez  okres  do  6  lat,  nie  dłużej  jednak  niż  do 
ukończenia przez dziecko 18. roku życia.

Niepodleganie 

ubezpieczeniu

1.  Ubezpieczenie  społeczne  rolników,  jeżeli  nie 

podlegają  oni  obowiązkowi  ubezpieczeń  społecznych 
na podstawie ustawy, regulują odrębne przepisy. 

2. 

Nie 

podlegają 

ubezpieczeniom 

społecznym 

określonym  w  ustawie  obywatele  państw  obcych, 
których  pobyt  na  obszarze  Rzeczypospolitej  Polskiej 
nie  ma  charakteru  stałego  i  którzy  są  zatrudnieni  w 
obcych 

przedstawicielstwach 

dyplomatycznych, 

urzędach konsularnych, misjach, misjach specjalnych 
lub instytucjach międzynarodowych, chyba że umowy 
międzynarodowe stanowią inaczej. 

Obowiązek ubezpieczeń 

emerytalno-rentowych

Obowiązkowo  ubezpieczeniom  emerytalnemu  i  rentowym 

podlegają, 

osoby 

fizyczne, 

które 

na 

obszarze 

Rzeczypospolitej Polskiej są: 

1) pracownikami, z wyłączeniem prokuratorów; 
2) osobami wykonującymi pracę nakładczą; 
3) członkami rolniczych spółdzielni produkcyjnych i spółdzielni 

kółek rolniczych, zwanymi dalej "członkami spółdzielni"; 

4)  osobami  wykonującymi  pracę  na  podstawie  umowy 

agencyjnej  lub  umowy  zlecenia  albo  innej  umowy  o 
świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym 
stosuje  się  przepisy  dotyczące  zlecenia,  zwanymi  dalej 
"zleceniobiorcami", oraz osobami z nimi współpracującymi, z 
zastrzeżeniem ust. 4; 

5

)  osobami  prowadzącymi  pozarolniczą  działalność 

oraz osobami z nimi współpracującymi; 

6) posłami i senatorami pobierającymi uposażenie oraz 

posłami  do  Parlamentu  Europejskiego,  o  których 
mowa w art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 30 lipca 2004 r. o 
uposażeniu  posłów  do  Parlamentu  Europejskiego 
wybranych w Rzeczypospolitej Polskiej, zwanymi dalej 
"posłami i senatorami"; 

7)  osobami  pobierającymi  stypendium  sportowe, 

zwanymi dalej "stypendystami sportowymi"; 

7a)  pobierającymi  stypendium  słuchaczami  Krajowej 

Szkoły Administracji Publicznej; 

8)  osobami  wykonującymi  odpłatnie  pracę,  na 

podstawie skierowania do pracy, w czasie odbywania 
kary  pozbawienia  wolności  lub  tymczasowego 
aresztowania; 

9

)  osobami  pobierającymi  zasiłek  dla  bezrobotnych, 

świadczenie  integracyjne  lub  stypendium  w  okresie 
odbywania 

szkolenia, 

stażu 

lub 

przygotowania 

zawodowego dorosłych, na które zostały skierowane przez 
powiatowy urząd pracy, zwanymi dalej "bezrobotnymi"; 

9a)  osobami  pobierającymi  stypendium  w  okresie 

odbywania 

szkolenia, 

stażu 

lub 

przygotowania 

zawodowego dorosłych, na które zostały skierowane przez 
inne  niż  powiatowy  urząd  pracy  podmioty  kierujące  na 
szkolenie,  staż  lub  przygotowanie  zawodowe  dorosłych, 
zwanymi dalej "osobami pobierającymi stypendium"; 

9b)  osobami  pobierającymi  stypendium  na  podstawie 

przepisów  o  promocji  zatrudnienia  i  instytucjach  rynku 
pracy w okresie odbywania studiów podyplomowych; 

10) duchownymi; 

11)  żołnierzami  niezawodowymi  pełniącymi 

czynną  służbę  wojskową,  z  wyłączeniem 
żołnierzy pełniących służbę kandydacką; 

12) osobami odbywającymi służbę zastępczą; 
18a) funkcjonariuszami Służby Celnej; 
19)  osobami  przebywającymi  na  urlopach 

wychowawczych  lub  pobierającymi  zasiłek 
macierzyński albo zasiłek w wysokości zasiłku 
macierzyńskiego; 

20) osobami pobierającymi świadczenia socjalne 

wypłacane  w  okresie  urlopu  oraz  osobami 
pobierającymi  zasiłek  socjalny  wypłacany  na 
czas 

przekwalifikowania 

zawodowego 

i 

poszukiwania  nowego  zatrudnienia,  a  także 
osobami 

pobierającymi 

wynagrodzenie 

przysługujące 

w 

okresie 

korzystania 

ze 

świadczenia 

górniczego 

albo 

w 

okresie 

korzystania 

ze 

stypendium 

na 

przekwalifikowanie,  wynikające  z  odrębnych 
przepisów lub układów zbiorowych pracy; 

21) 

osobami 

pobierającymi 

świadczenie 

szkoleniowe 

wypłacane 

po 

ustaniu 

zatrudnienia. 



Uwaga  od  01.09.2013  –  nowe  przepisy 

dotyczące  ubezpieczenia  społecznego  osób 
pobierających zasiłki macierzyńskie / osobista 
opieka nad dzieckiem – art. 6a i 6 b

Umowy cywilnoprawne



Osoby  określone  w  ust.  1  pkt  4    (agencyjna  / 

zlecenia) 

nie 

podlegają 

obowiązkowo 

ubezpieczeniom  emerytalnemu  i  rentowym, 
jeżeli 

są 

uczniami 

gimnazjów, 

szkół 

ponadgimnazjalnych, 

szkół 

ponadpodstawowych  lub  studentami,  do 
ukończenia 26 lat. 

Dobrowolne ubezpieczenie 

emerytalno-rentowe



Prawo 

do 

dobrowolnego 

objęcia 

ubezpieczeniami  emerytalnym  i  rentowymi 
przysługuje  osobom,  które  nie  spełniają 
warunków  do  objęcia  tymi  ubezpieczeniami 
obowiązkowo. 

Definicje rodzajów 

ubezpieczonych

Za  pracownika  uważa  się  osobę  pozostającą  w 

stosunku pracy.

  Za  pracownika,  w  rozumieniu  ustawy,  uważa  się 

także osobę wykonującą pracę na podstawie umowy 
agencyjnej,  umowy  zlecenia  lub  innej  umowy  o 
świadczenie  usług,  do  której  zgodnie  z  Kodeksem 
cywilnym  stosuje  się  przepisy  dotyczące  zlecenia, 
albo umowy o dzieło, jeżeli umowę taką zawarła z 
pracodawcą,  z  którym  pozostaje  w  stosunku 
pracy, lub jeżeli w ramach takiej umowy  wykonuje 
pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje 
w stosunku pracy. 



Za osobę wykonującą pracę nakładczą uważa się 

osobę zatrudnioną na podstawie umowy o pracę 
nakładczą.



Za członka spółdzielni uważa się członka rolniczej 

spółdzielni 

produkcyjnej, 

innej 

spółdzielni 

zajmującej  się  produkcją  rolną  oraz  spółdzielni 
kółek  rolniczych,  zajmujących  się  produkcją 
rolną,  działających  zgodnie  z  art.  138-178  oraz 
art. 180 § 3 ustawy z dnia 16 września 1982 r. - 
Prawo  spółdzielcze,  który  wykonuje  pracę  na 
rzecz spółdzielni na innej podstawie niż stosunek 
pracy lub wytwarza na jej rzecz produkty rolne w 
prowadzonym przez siebie gospodarstwie.

Praca nakładcza

-

odrębna 

forma 

zatrudniania 

pracowników, 

nazywaną 

,,chałupnictwem’’, 

miejscem 

jej 

wykonywania  jakim  jest  najczęściej  dom  pracownika, 
elastyczne  godziny  pracy,  wynagrodzenie  za  pracę 
wykonaną

-

brak regulacji w Kodeksie pracy. Zasadnicze regulacje 
zawiera  Rozporządzenie  Rady  Ministrów  z  dnia  31 
grudnia 

1975 

roku 

w 

sprawie 

uprawnień 

pracowniczych  osób  wykonujących  pracę  nakładczą 
(Dz.U. 1976 nr. 3 poz 19)

-

elementy  tradycyjnej  umowy  o  pracę  jak  i  elementy 
umowy o dzieło

Za osobę prowadzącą pozarolniczą działalność uważa 

się: 

1) osobę prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą na 

podstawie  przepisów  o  działalności  gospodarczej  lub  innych 
przepisów szczególnych; 

2) twórcę i artystę; 
3) osobę prowadzącą działalność w zakresie wolnego zawodu: 
a)  w  rozumieniu  przepisów  o  zrycz.  pod.  dochodowym  od 

niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne, 

b)  z  której  przychody  są  przychodami  z  działalności 

gospodarczej  w  rozumieniu  przepisów  o  pod.  doch.  od  osób 
fizycznych; 

4) 

wspólnika 

jednoosobowej 

spółki 

z 

ograniczoną 

odpowiedzialnością 

oraz 

wspólników 

spółki 

jawnej, 

komandytowej lub partnerskiej; 

5)  osobę  prowadzącą  niepubliczną  szkołę,  placówkę  lub  ich 

zespół, na podstawie przepisów o systemie oświaty. 



za  osobę  współpracującą  z  osobami  prowadzącymi 

pozarolniczą  działalność  oraz  zleceniobiorcami,  o 
której  mowa  w  art.  6  ust.  1  pkt  4  i  5,  uważa  się 
małżonka, dzieci własne, dzieci drugiego małżonka i 
dzieci przysposobione, rodziców, macochę i ojczyma 
oraz osoby przysposabiające, jeżeli pozostają z nimi 
we 

wspólnym 

gospodarstwie 

domowym 

i 

współpracują  przy  prowadzeniu  tej  działalności  lub 
wykonywaniu  umowy  agencyjnej  lub  umowy 
zlecenia;  nie  dotyczy  to  osób,  z  którymi  została 
zawarta  umowa  o  pracę  w  celu  przygotowania 
zawodowego.

SN z dnia 19 października 2007 

r.

II UK 56/07

Podleganie  ubezpieczeniu  społecznemu  wynika  z 
prawdziwego  zatrudnienia,  a  nie  z  samego  faktu 
zawarcia  umowy  o  pracę.  Nie  stanowi  podstawy  do 
objęcia 

ubezpieczeniem 

społecznym 

dokument 

nazwany  umową  o  pracę,  jeżeli  rzeczywisty  stosunek 
prawny  nie  odpowiada  treści  art.  22  KP.  Dokument  w 
postaci 

umowy 

o 

pracę 

nie 

jest 

więc 

niepodważalnym  dowodem  na  to,  że  osoby 
podpisujące  go,  jako  strony  umowy,  faktycznie  złożyły 
oświadczenia  woli  o  treści  zapisanej  w  dokumencie. 
Może  być  on  zakwestionowany  zarówno  w  całości  jak  i 
w części, dotyczącej na przykład wynagrodzenia. 

SN z 21.05.2010 I UK 43/10

Złożenie  oświadczenia  woli  dla  pozoru  w  rozumieniu 
art. 83 § 1 KC oznacza, iż osoba oświadczająca wolę nie 
chce,  aby  powstały  skutki,  jakie  zwykle  prawo  łączy  ze 
składanym 

oświadczeniem, 

natomiast 

czynność 

prawna  mająca  na  celu  obejście  ustawy  w  ujęciu 
art. 58 § 1 KC polega na takim ukształtowaniu jej treści, 
która  z  formalnego  punktu  widzenia  nie  sprzeciwia  się 
ustawie,  ale  w  rzeczywistości  zmierza  do  zrealizowania 
celu  ustawowo  zakazanego.  Czynność  zmierzająca  do 
obejścia  prawa  nie  może  więc  być  jednocześnie 
czynnością pozorną choćby z tego względu, że pierwsza 
zostaje  rzeczywiście  dokonana,  zaś  druga  jest  jedynie 
symulowana 

Umowa  o  pracę  jest  zawarta  dla  pozoru,  a 
przez  to  nie  stanowi  tytułu  do  objęcia 
ubezpieczeniami  społecznymi,  jeżeli  przy 
składaniu  oświadczeń  woli  obie  strony  mają 
świadomość, że osoba określona w umowie jako 
pracownik  nie  będzie  świadczyć  pracy,  a 
podmiot  wskazany  jako  pracodawca  nie  będzie 
korzystać  z  jej  pracy,  czyli  z  góry  zakładają,  że 
nie będą realizowały swoich praw i obowiązków 
wypełniających stosunek pracy. 

SN z dnia 24 sierpnia 2010 r.

I UK 74/10

W  sporze  sądowym  reguły  dowodowe  są  szersze  niż 
zwykły  obowiązek  strony  wskazania  dowodów  dla 
ustalenia  faktów,  z  których  wywodzi  skutki  prawne. 
Przykładowo  każda  ze  stron  obowiązana  jest  do 
złożenia  oświadczenia  co  do  twierdzeń  strony 
przeciwnej,  dotyczących  okoliczności  faktycznych. 
Zatem  jeżeli  organ  rentowy  na  podstawie  materiałów 
zgromadzonych  w  postępowaniu  administracyjnym 
zarzucił 

fikcję 

umowy 

o 

pracę 

i 

brak 

zatrudnienia,  to  w  postępowaniu  sądowym 
skarżący  był  zobowiązany  co  najmniej  do 
odniesienia  się  do  tych  zarzutów.  Oczywiście  sam 
mógł wykazać fakty przeciwne niż twierdzone. 

SN z dnia 2 lipca 2008 r.

II UK 334/07

1.  W  świetle  art.  58  §  1  KC  czynność  prawna  sprzeczna  z 
ustawą albo mająca na celu jej obejście jest nieważna. O 
czynności  prawnej  mającej  na  celu  obejście  ustawy  można 
mówić  wówczas,  gdy  czynność  taka  pozwala  na  uniknięcie 
zakazów, nakazów lub obciążeń wynikających z przepisu ustawy 
i tylko z takim zamiarem została dokonana. Nie jest natomiast 
obejściem  prawa  dokonanie  czynności  prawnej  w  celu 
osiągnięcia  skutków,  jakie  ustawa  wiąże  z  tą  czynnością 
prawną.  Skoro  z  zawarciem  umowy  o  pracę  ustawa  o  systemie 
ubezpieczeń  społecznych  wiąże  obowiązek  ubezpieczenia 
emerytalno-rentowego,  chorobowego  i  wypadkowego,  podjęcie 
zatrudnienia  w  celu  objęcia  ubezpieczeniem  i  ewentualnego 
korzystania  ze  świadczeń  z  tego  ubezpieczenia  nie  może  być 
kwalifikowane jako obejście prawa.

2.  W  sytuacji,  gdy  wolą  stron  zawierających 
umowę 

było 

faktyczne 

nawiązanie 

stosunku  pracy  i  doszło  do  świadczenia 
pracy 

za 

wynagrodzeniem, 

sama 

świadomość  jednej  ze  stron  umowy,  a  nawet 
obu  stron,  co  do  wystąpienia  w  przyszłości 
zdarzenia  uprawniającego  do  świadczeń  z 
ubezpieczenia  społecznego,  nie  daje  podstawy 
do  uznania,  że  umowa  miała  na  celu  obejście 
prawa.

3.  Przepisy  ustawy  z  dnia  13  października  1998  r.  o  systemie 
ubezpieczeń  społecznych  nie  zakazują  zmiany  formy 
świadczenia  pracy  i  wynikającej  z  niej  zmiany  tytułu 
ubezpieczenia z osoby współpracującej, na ubezpieczenie 
z tytułu zawartej umowy o pracę. Fakt, że w wyniku zwolnienia 
pracowników  oraz  zatrudnienia  żon  wspólników,  obniżeniu 
uległy  koszty  działalności  spółki,  nie  oznacza,  że  doszło  do 
obejścia  prawa.  Zawarciu  umowy  o  pracę,  nawet  jeżeli 
pozwalało 

to 

na 

możliwość 

zaliczenia 

wypłaconego 

wynagrodzenia  w  koszty  działalności  spółki,  czego  nie  można 
dokonać  w  przypadku  osoby  współpracującej,  nie  można 
zarzucić  obejścia  przepisów  dotyczących  składek  na 
ubezpieczenie społeczne, w sytuacji gdy w jednym i w drugim 
przypadku składki były odprowadzane. Różnica polega jedynie 
na  możliwości  zaliczenia  składek  z  tytułu  umowy  o  pracę  w 
koszty  działalności  spółki  cywilnej  jako  zakładu  pracy. 
Osiągnięcie  z  tego  tytułu  oszczędności  ekonomicznych 
przez  spółkę  nie  jest  sprzeczne  z  ustawą  i  nie  stanowi 
obejścia prawa. 

SA we Wrocławiu z 14.02.2012

IIIAUa 1477/11

Cel  zawarcia  umowy  o  pracę  w  postaci  osiągnięcia 
świadczeń  z  ubezpieczenia  społecznego  nie  jest  sprzeczny 
z  ustawą,  nie  może  jednak  oznaczać  akceptacji  dla 
nagannych 

i 

nieobojętnych 

społecznie 

zachowań 

korzystania  ze  świadczeń  z  ubezpieczeń  społecznych,  przy 
zawieraniu umów o pracę na stosunkowo krótki okres przed 
zajściem  zdarzenia  rodzącego  uprawnienie  do  świadczenia 
z  ubezpieczenia  społecznego  (np.  urodzeniem  dziecka)  i  w 
konsekwencji 

uzyskaniu 

przez 

osobę 

ubezpieczoną 

świadczeń  z  ubezpieczenia  społecznego.  Stanowisko  to 
znajduje  potwierdzenie  w  orzecznictwie  Sądu  Najwyższego 
(wyrok z dnia 10 lutego 2006 r., sygn. akt I UK 186/05 oraz 
z dnia 14 września 2006 r., sygn. akt II UK 2/06).

SN z dnia 19 maja 2009 r.

III UK 7/09

1. Przyznanie rażąco wysokiego wynagrodzenie za 
pracę  może  być,  w  konkretnych  okolicznościach, 
uznane  za  nieważne.  Podstawą  jest  naruszenie  zasad 
współżycia  społecznego,  polegające  na  świadomym 
osiąganiu 

korzyści 

z 

systemu 

ubezpieczeń 

społecznych  kosztem  innych  uczestników  tego 
systemu. Zakład Ubezpieczeń Społecznych może więc 
kwestionować wysokość wynagrodzenia stanowiącego 
podstawę wymiaru składek, jeżeli okoliczności sprawy 
wskazują, że zostało wypłacone na podstawie umowy 
sprzecznej  z  prawem,  zasadami  współżycia 
społecznego lub zmierzającej do obejścia prawa.

2. Poprzez wypłacenie premii uznaniowej, której 
wysokość  przekroczyła  niemal  czterokrotnie 
wysokość  wynagrodzenia,  doszło  do  ustalenia 
rażąco  wysokiego  wynagrodzenia.  Tak  więc 
uzasadnione  jest  przyjęcie,  iż  doszło  w  tym 
przypadku  do  naruszenia  zasad  współżycia 
społecznego  poprzez  wliczenie  tej  premii  do 
podstawy 

wymiaru 

wypłaconych 

zasiłków 

chorobowych. 

Wyrok SN z dnia 11 maja 2009 

r.

I UK 15/09

Jeżeli 

zadania 

członka 

zarządu 

spółki 

kapitałowej polegają wyłącznie na wykonywaniu 
czynności 

zarządczych, 

realizowanie 

tych 

czynności  nie  musi  automatycznie  oznaczać 
wykonywanie ich w reżimie pracowniczym. 
Członek  zarządu  spółki  kapitałowej  może  być 
zatrudniony  na  podstawie  umowy  o  pracę,  ale 
może  też  wykonywać  czynności  na  podstawie 
stosunków cywilnoprawnych

Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie

z dnia 17 czerwca 2008 r.

III AUa 536/08

Krótkotrwale  wykonywanie  pracy,  nawet  za 

stosunkowo  wysokim  wynagrodzeniem,  nie 
może stanowić podstawy do uznania zawartej 
umowy  o  pracę  za  nieważną  i  prowadzić  do 
uznania,  że  brak  jest  podstaw  do  objęcia 
pracownika ubezpieczeniem społecznym. 

SN z dnia 17 czerwca 

2011 r.

II UK 377/10

Zawieszenie  działalności  gospodarczej  nie  jest 
czasowym  jej  zaprzestaniem,  ale  w  istocie  jej 
ograniczeniem.  Stanowi  ono  zdarzenie  prawne, 
którego zaistnienie uzależnione jest od wpisu do 
ewidencji  działalności  gospodarczej  (art.  14a 
ustawy  z  dnia  2  lipca  2004  r.  o  swobodzie 
działalności  gospodarczej,  t.j.  Dz.U.  z  2010  r.  Nr 
220, poz. 1447 ze zm. w związku z art. 13 pkt 4 
ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie 
ubezpieczeń  społecznych  t.j.  Dz.U.  z  2009  r.  Nr 
205, poz. 1585 ze zm.). 

O

d  faktycznego  zaprzestania  prowadzenia  działalności 

gospodarczej  odróżnić  należy  jej  zawieszenie  na  podstawie 
przepisów o swobodzie działalności gospodarczej (art. 14a). 
W  okresie  zawieszenia  przedsiębiorca  nie  może 
wykonywać  działalności  gospodarczej  i  osiągać 
bieżących 

przychodów 

z 

pozarolniczej 

działalności 

gospodarczej.  Może  natomiast:  wykonywać  wszelkie 
czynności  niezbędne  do  zachowania  lub  zabezpieczenia 
źródła  przychodów,  przyjmować  należności  i  regulować 
zobowiązania, 

powstałe 

przed 

datą 

zawieszenia 

wykonywania  działalności  gospodarczej,  zbywać  własne 
środki trwałe i wyposażenia, uczestniczyć w postępowaniach 
sądowych, 

postępowaniach 

podatkowych 

i 

administracyjnych  związanych  z  działalnością  gospodarczą 
wykonywaną przed zawieszeniem wykonywania działalności 
gospodarczej,  wykonywać  wszelkie  obowiązki  nakazane 
przepisami  prawa,  osiągać  przychody  finansowe,  także  z 
działalności prowadzonej przed zawieszeniem wykonywania 
działalności gospodarczej. 

Pozostaje  więc  on  nadal  osobą  prowadzącą 
pozarolniczą działalność w rozumieniu art. 6 ust. 1 
pkt 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych 
i 

podlega 

obowiązkowo 

ubezpieczeniom 

emerytalnemu, 

rentowym, 

chorobowemu 

i 

wypadkowemu  od  dnia  rozpoczęcia  wykonywania 
działalności do dnia zaprzestania wykonywania tej 
działalności,  z  wyłączeniem  okresu,  w  którym 
wykonywanie działalności zostało  zawieszone na 
podstawie  przepisów  o  swobodzie  działalności 
gospodarczej  (art.  13  pkt  4  ustawy  o  systemie 
ubezpieczeń  społecznych).  W  tym  okresie 
ubezpieczenie  emerytalne  i  rentowe  jest 
dobrowolne;  nie  opłaca  się  ubezpieczenia 
chorobowego i wypadkowego.

SN z dnia 18 listopada 2011 r.

I UK 156/11

1.  Zawieszenie  działalności  nie  jest  czasowym  jej 
zaprzestaniem, lecz znaczącym ograniczeniem.
2.  W  okresie  zawieszenia  wykonywania  działalności 
przedsiębiorca  ma  prawo  wykonywać  wiele  czynności, 
m.in.  ma  prawo  wykonywać  czynności  niezbędne  do 
zachowania źródła przychodu.
3.  W  czasie  faktycznego  czasowego  zaprzestania 
wykonywania  działalności  żadne  czynności  nie  są 
podejmowane.
4.  Faktyczne  wykonywanie  działalności  w  okresie 
zawieszenia 

może 

rodzić 

obowiązek 

podlegania 

ubezpieczeniu społecznemu. 

Wyrok WSA 4.12.2007 VII 

SA/Wa 1578/07

Zgłoszenie  i  wpis  do  ewidencji  działalności  gospodarczej 
stanowi  tylko  podstawę  rozpoczęcia  działalności  gospodarczej 
w rozumieniu jej legalizacji i nie jest zdarzeniem ani czynnością 
utożsamianą  z  podjęciem  takiej  działalności.  Z  tego  powodu 
wpisowi nadawano zawsze charakter deklaratoryjny, a nie 
-  konstytutywny.  Nie  kreował  on  również  bytu  prawnego 
przedsiębiorcy.  Określanie  przez  samego  przedsiębiorcę  daty 
rozpoczęcia działalności gospodarczej wpisywanej do ewidencji 
powodowało  istnienie  domniemania  faktycznego,  że  z  tą 
datą  działalność  gospodarcza  została  podjęta  i  była 
prowadzona  aż  do  czasu  jej  wykreślenia  z  ewidencji. 
Domniemanie  faktyczne  ma  znaczenie  dowodowe  i  może  być 
obalone. W takiej sytuacji ciężar udowodnienia faktu spoczywa 
na osobie, która wywodzi z niego skutki prawne. 

SN 4.04.2008 II UK 

293/07

W 

sprawie 

o 

podleganie 

obowiązkowi 

ubezpieczenia  społecznego  ciężar  dowodu 
wykazania  istnienia  rzeczywistej  przerwy  w 
prowadzeniu 

działalności 

gospodarczej 

spoczywa na ubezpieczonym.

SN 4 stycznia 2008 r.

I UK 208/07

Definicja 

legalna 

działalności 

gospodarczej, 

zamieszczona  w  przepisie  art.  2  ustawy  o  swobodzie 
działalności gospodarczej oznacza, że działalność ta ma 
być  z  założenia  działalnością  wykonywaną  w  sposób 
zorganizowany  i  nastawioną  na  nieokreślony  z  góry 
okres  czasu,  zatem  bez  znaczenia  dla  charakteru 
takiej  działalności  są  ewentualne  przerwy  w 
faktycznym  wykonywaniu  tej  działalności,  już  po 
jej  uruchomieniu.  Wspomniane  przerwy  mogłyby 
jedynie  uzasadniać  zwolnienie  przedsiębiorcy  z 
obowiązku opłacenia składek, oczywiście o ile zostałyby 
należycie usprawiedliwione i udokumentowane. 

Wyrok NSA z dnia 29 maja 2007 

r.

II GSK 28/07

Okres  niezdolności  do  pracy  z  powodu  choroby 
osoby  prowadzącej  pozarolniczą  działalność  jest 
okresem  przerwy  w  faktycznym  wykonywaniu 
tej  działalności,  w  czasie  której  osoba  objęta 
dobrowolnym  ubezpieczeniem  chorobowym  może 
otrzymać  zasiłek  chorobowy.  W  takim  razie  nie 
można  okresu  przerwy  w  wykonywaniu  działalności 
spowodowanej stanem zdrowia traktować odmiennie 
w  zależności  od  tego,  czy  osoba  ją  prowadząca 
podlega 

dobrowolnemu 

ubezpieczeniu 

chorobowemu, czy też nie. 

W 

obu 

przypadkach  charakter  przerwy  w 

wykonywaniu działalności jest taki sam. Oznacza to, 
że 

przerwa 

w 

prowadzeniu 

pozarolniczej 

działalności 

spowodowana 

stanem 

zdrowia 

(chorobą)  nie  może  być  traktowana  na  równi  z 
zaprzestaniem wykonywania tej działalności. Okres 
faktycznego 

przestoju 

w 

wykonywaniu 

pozarolniczej  działalności  z  powodu  choroby  (z 
uwagi na stan zdrowia) stanowi element ryzyka, z 
którym powinien liczyć się każdy podejmujący tego 
typu  działalność.  Zatem  zgłoszenie  w  Zakładzie 
Ubezpieczeń  Społecznych  faktycznej  przerwy  w 
prowadzeniu  pozarolniczej  działalności  z  uwagi  na 
stan  zdrowia  nie  prowadzi  do  ustania  obowiązku 
ubezpieczenia zdrowotnego. 

WSA w Warszawie z dnia 28 

stycznia 2009 r. VII SA/Wa 

1374/08

1.  Faktyczne  niewykonywanie  działalności  gospodarczej 
w  czasie  oczekiwania  na  kolejne  zamówienie  lub  w 
czasie  ich  poszukiwania  nie  oznacza  zaprzestania 
prowadzenia takiej działalności i nie powoduje uchylenia 
obowiązku ubezpieczenia społecznego.
2.  Skoro  w  okresach  wyrejestrowania  z  ubezpieczenia 
zdrowotnego 

osoba 

prowadząca 

działalność 

gospodarczą  pozostawała  w  gotowości  do  wykonywania 
prowadzonej działalności (oczekiwała na kolejne zlecenia 
od  stałych  klientów),  co  oznacza,  że  była  w  stanie  w 
każdej chwili wykonać usługę, jeżeli taką by jej zlecono. 

Przerwy  w  prowadzeniu  przez  nią  działalności 
gospodarczej  nie  były  więc  równoznaczne  z 
okresowym  zaprzestaniem  jej  prowadzenia. 
Nieuprawnione  jest  więc  twierdzenie,  że 
działalność  gospodarcza  wykonywana  jest 
wyłącznie  wówczas,  gdy  przedsiębiorca 
świadczy  konkretną  usługę.  Prowadzenie 
działalności 

gospodarczej 

polega 

tak 

na 

stworzeniu  odpowiednich  warunków  do  jej 
wykonywania,  oczekiwaniu  na  zamówienie,  jak  i 
na faktycznym wykonywaniu zleconej pracy. 

SN z dnia 27 kwietnia 2009 r.

I UK 325/08

Ubezpieczony może zmienić tytuł ubezpieczenia 
z 

prowadzenia 

pozarolniczej 

działalności 

gospodarczej  na  świadczenie  pracy  na  podstawie 
umowy  zlecenia,  nawet  jeżeli  czyni  to  w  celu 
obniżenia  kosztów  związanych  z  obowiązkowym 
ubezpieczeniem 

emerytalnym 

i 

rentowym. 

Okoliczność, czy ubezpieczony wykonywał w ramach 
umowy  zlecenia  prace  zbieżne  z  przedmiotem 
prowadzonej  działalności  gospodarczej  nie  ma 
znaczenia  prawnego  dla  zbiegu  różnych  tytułów 
ubezpieczenia emerytalnego i rentowego. 

SN z dnia 11 kwietnia 2008 r.

I UK 296/07

Ubezpieczeniu 

społecznemu 

nie 

podlega 

uczestnictwo 

w 

spółce 

cywilnej, 

lecz 

prowadzenie  działalności  gospodarczej  na 
podstawie 

przepisów 

o 

działalności 

gospodarczej.

SN z 9.01.2008 r. III UK 

73/07

Umowa  o  pracę  nakładczą  jest  zawarta  przez 
przedsiębiorcę  w  sposób  pozorny,  a  składki 
ubezpieczeniowe  liczone  są  od  wynagrodzenia 
niższego  niż  połowa  płacy  minimalnej,  Zakład 
Ubezpieczeń  Społecznych  ma  prawo  odmówić 
objęcia 

korzystniejszym 

ubezpieczeniem 

chałupniczym. 

Zbieg tytułów objęcia 

ubezpieczeniem

Osoby, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 1, 3, 10, 18a, 

20  i  21,  spełniające  jednocześnie  warunki  do 
objęcia 

ich 

obowiązkowo 

ubezpieczeniami 

emerytalnym  i  rentowymi  z  innych  tytułów,  są 
obejmowane ubezpieczeniami tylko z tytułu stosunku 
pracy,  umowy  agencyjnej,  umowy  zlecenia  lub  innej 
umowy  o  świadczenie  usług,  do  której  zgodnie  z 
Kodeksem  cywilnym  stosuje  się  przepisy  dotyczące 
zlecenia,  albo  umowy  o  dzieło,  jeżeli  umowę  taką 
zawarły z pracodawcą, z którym pozostają w stosunku 
pracy,  lub  jeżeli  w  ramach  takiej  umowy  wykonują 
pracę  na  rzecz  pracodawcy,  z  którym  pozostają  w 
stosunku pracy, 

członkostwa  w  spółdzielni,  służby,  pobierania 

świadczenia 

szkoleniowego, 

świadczenia 

socjalnego, 

zasiłku 

socjalnego 

albo 

wynagrodzenia  przysługującego  w  okresie 
korzystania  ze  świadczenia  górniczego  lub  w 
okresie 

korzystania 

ze 

stypendium 

na 

przekwalifikowanie. 

Mogą  one  dobrowolnie,  na  swój  wniosek,  być 

objęte 

ubezpieczeniami 

emerytalnym 

i 

rentowymi  również  z  innych  tytułów,  z 
zastrzeżeniem ust. 1a.



Inne przypadku zbiegów – art. 9 ustawy



Osoba prowadząca kilka rodzajów działalności 

pozarolniczej 

jest 

objęta 

obowiązkowo 

ubezpieczeniami  emerytalnym  i  rentowymi  z 
jednego  wybranego  przez  siebie  rodzaju 
działalności. 

Osoby,  o  których  mowa  w  art.  6  ust.  1  pkt  1,  3  i 

18a 

(pracownicy, 

członkowie 

rolniczych 

spółdzielni  i  funkcjonariusze  Służby  Celnej), 
mające ustalone prawo do emerytury lub renty, 
podlegają 

obowiązkowo 

ubezpieczeniom 

emerytalnemu i rentowym. 

Osoby  prowadzące  pozarolniczą  działalność, 

mające  ustalone  prawo  do  renty  z  tytułu 
niezdolności  do  pracy  podlegają  obowiązkowo 
ubezpieczeniom  emerytalnemu  i  rentowym  do 
czasu ustalenia prawa do emerytury. 

Dobrowolna kontynuacja 

ubezpieczeń emerytalnych i 

rentowych

Jeżeli 

okres 

dobrowolnego 

objęcia 

ubezpieczeniami  emerytalnym  i  rentowymi 
przekracza  10  lat,  nie  obowiązuje  gwarancja 
wypłaty minimalnego świadczenia, w wypadku 
gdy  stan  własnego  konta  ubezpieczonego  nie 
będzie go zapewniał. 

Podleganie 

ubezpieczeniu 

chorobowemu 

Obowiązkowo 

ubezpieczeniu 

chorobowemu 

podlegają osoby wymienione w art. 6 ust. 1 pkt 1, 3 i 
12.    (pracownicy/członkowie  rolniczych  spółdzielni  i 
osoby odbywające służbę zastępczą)

Dobrowolnie ubezpieczeniu chorobowemu podlegają 

na  swój  wniosek  osoby  objęte  obowiązkowo 
ubezpieczeniami 

emerytalnym 

i 

rentowymi, 

wymienione w art. 6 ust. 1 pkt 2, 4, 5, 8 i 10. 

(praca  nakładcza,  agencyjna,  zlecenie,  prowadzacy 

pozarolniczą 

działalność 

gosp., 

więźniowie, 

duchowni)

Podleganie 

ubezpieczeniu 

wypadkowemu

Obowiązkowo  ubezpieczeniu  wypadkowemu 

podlegają  osoby  podlegające  ubezpieczeniom 
emerytalnemu i rentowym.

Nie 

ma 

możliwości 

dobrowolnego 

przystąpienia 

do 

ubezpieczenia 

wypadkowego.

Wysokość składek

1.

Wysokości 

składek 

na 

ubezpieczenia 

emerytalne,  rentowe  i  chorobowe  wyrażone 
są w formie stopy procentowej, jednakowej 
dla wszystkich ubezpieczonych. 

2.  Stopa  procentowa  składek  na  ubezpieczenie 

wypadkowe 

jest 

zróżnicowana 

dla 

poszczególnych płatników składek i ustalana 
w 

zależności 

od 

poziomu 

zagrożeń 

zawodowych i skutków tych zagrożeń. 

Podmioty opłacające 

składki

Składki na ubezpieczenia emerytalne:
pracowników,  osób  wykonujących  pracę  nakładczą, 

członków  spółdzielni,  zleceniobiorców,  posłów  i 
senatorów,  stypendystów  sportowych,  pobierających 
stypendium  słuchaczy  Krajowej  Szkoły  Administracji 
Publicznej,  osób  wykonujących  odpłatnie  pracę,  na 
podstawie skierowania do pracy, w czasie odbywania 
kary  pozbawienia  wolności  lub  tymczasowego 
aresztowania, 

osób 

współpracujących 

ze 

zleceniobiorcami,  funkcjonariuszy  Służby  Celnej, 
osób odbywających służbę zastępczą 

-  finansują  z  własnych  środków,  w  równych 

częściach, ubezpieczeni i płatnicy składek. 



Składki  na  ubezpieczenia  rentowe  osób,  o 

których  mowa  w  ust.  1  i  1a  (pracownicy  i 
osoby  pobierające  świadczenie  szkoleniowe), 
finansują  z  własnych  środków,  w  wysokości 
1,5%  podstawy  wymiaru  ubezpieczeni  i  w 
wysokości  6,5%  podstawy  wymiaru  płatnicy 
składek.



Składki na ubezpieczenie chorobowe 

podlegających temu ubezpieczeniu osób, 
wymienionych w ust. 1 pkt 1-4, 8, 9 i 11 
finansują w całości, z własnych środków, 
sami ubezpieczeni.



Składki  na  ubezpieczenie  wypadkowe  osób 

wymienionych  w  ust.  1  pkt  1  i  3-10,  osób 
współpracujących  z  osobami  prowadzącymi 
pozarolniczą 

działalność, 

bezrobotnych 

pobierających 

stypendium 

oraz 

osób 

pobierających stypendium finansują w całości, 
z własnych środków, płatnicy składek.

Składki  na  ubezpieczenia  emerytalne,  rentowe, 

chorobowe i wypadkowe: 

1) osób prowadzących pozarolniczą działalność, 
2) osób, o których mowa w art. 7 (dobrowolnie 

objęci  ubezpieczeniami  emer-rent.)    finansują 
w  całości,  z  własnych  środków,  sami 
ubezpieczeni. 

Opłacanie składek

Składki  na  ubezpieczenia  emerytalne,  rentowe, 

wypadkowe 

oraz 

chorobowe 

za 

ubezpieczonych,  o  których  mowa  w  art.  16 
ust.  1-3,  5,  6  i  9-12,  obliczają,  rozliczają  i 
przekazują  co  miesiąc  do  Zakładu  w  całości 
płatnicy składek.

Podstawa wymiaru 

składek

Wysokość opłacanych składek na ubezpieczenie 

emerytalne  i  rentowe  zależy  od  dwóch 
elementów:

  1)  stopa  procentowa  składki,  która  ma  stałą 

wielkość określoną w art. 22 SysUbSpołU, 

2) przychód osiągany przez ubezpieczonego.

SN 12.04.2012 I UK 

350/11

1. 

Ubezpieczona 

jako 

osoba 

współpracująca 

przy 

prowadzeniu  działalności  gospodarczej,  która  przystąpiła 
dobrowolnie do ubezpieczenia chorobowego i w okresie tego 
ubezpieczenia  urodziła  dziecko,  z  chwilą  ziszczenia  się  tego 
ryzyka  ubezpieczeniowego  nabyła  prawo  do  zasiłku 
macierzyńskiego,  którego  wysokość  zależna  była  od 
zadeklarowanej  przez  nią  kwoty  stanowiącej  podstawę 
wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe - co do zasady 
w  okresie  12  miesięcy  poprzedzających  nabycie  prawa  do 
zasiłku,  chyba  że  do  chwili  urodzenia  dziecka  podlegała 
ubezpieczeniu  dobrowolnemu  krócej  niż  12  miesięcy,  gdyż 
wtedy 

podstawę 

wymiaru 

zasiłku 

macierzyńskiego 

stanowiłaby  deklarowana  kwota  za  pełne  miesiące 
ubezpieczenia. 

Zatem  ubezpieczona  miała  prawną  możliwość 
podwyższenia 

podstawy 

wymiaru 

składki 

na 

ubezpieczenie,  wobec  czego  taka  czynność  była 
legalna  i  nie  mogła  być  kwestionowana.  Zakład 
miał  zaś  obowiązek  wypłacać  świadczenie  w 
wysokości  100  %  podstawy  wymiaru  zasiłku,  czyli 
kwoty deklarowanej przez okres wynikający z ustawy z 
dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych 
z  ubezpieczenia  społecznego  w  razie  choroby  i 
macierzyństwa po potrąceniu kwoty, o której mowa w 
art. 3 pkt 4, skoro przepisy ustawy nie dopuszczają w 
tym zakresie żadnej uznaniowości.

SN 3.02.2012 I UK 306/11 

Niewypłacone pracownikowi wynagrodzenie za pracę 
nie 

stanowi 

podstawy 

wymiaru 

składek 

na 

ubezpieczenie społeczne. 
Podstawę  wymiaru  składek  na  ubezpieczenia  emerytalne  i 
rentowe  pracowników  stanowi  wynagrodzenie  wypłacone 
im  w  danym  miesiącu  kalendarzowym  wraz  z  tymi 
składnikami  i  świadczeniami,  które  z  mocy  przepisów 
szczególnych  nie  są  wyłączone  z  podstawy  wymiaru 
składek.  Wynagrodzenie  wypłacone  ubezpieczonemu 
pracownikowi 

przez 

pracodawcę 

z 

opóźnieniem 

wykazywane  jest  natomiast  w  indywidualnym  raporcie 
miesięcznym  składanym  za  ten  miesiąc,  w  którym  zostało 
faktycznie  wypłacone  i  wówczas  staje  się  podstawą 
wymiaru składek.

Działalność gospodarcza



Podstawę  wymiaru  stanowi  zadeklarowana 

kwota, 

nie 

niższa 

jednak 

niż 

60% 

prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia 
miesięcznego  przyjętego  do  ustalenia  kwoty 
ograniczenia  rocznej  podstawy  wymiaru 
składek,  ogłoszonego  w  trybie  art.  19  ust.  10 
na  dany  rok  kalendarzowy.  Składka  w  nowej 
wysokości  obowiązuje  od  dnia  1  stycznia  do 
dnia 31 grudnia danego roku. 



60 % od kwoty prognozowanego przeciętnego 

wynagrodzenia  (wynoszącej  3.746  zł)  stanowi 
kwota  2.247,60  zł  będąca  w  2014  r. 
minimalną  podstawą  wymiaru  składek  na 
ubezpieczenia emerytalne i rentowe, dla osób 
prowadzących  pozarolniczą  działalność  i  osób 
z nimi współpracujących.

„Mały ZUS”

Podstawę 

wymiaru 

składek 

na 

ubezpieczenia 

emerytalne  i  rentowe  ubezpieczonych,  o  których 
mowa  w  art.  8  ust.  6  pkt  1,  w  okresie  pierwszych 
24  miesięcy  kalendarzowych  od  dnia  rozpoczęcia 
wykonywania  działalności  gospodarczej  stanowi 
zadeklarowana  kwota,  nie  niższa  jednak  niż  30% 
kwoty minimalnego wynagrodzenia. 

Podstawę 

wymiaru 

składek 

na 

ubezpieczenia 

społeczne  dla  tych  osób  w  2014  r.  stanowi 
zadeklarowana  kwota,  nie  niższa  niż  504,00  zł 
(30% kwoty minimalnego wynagrodzenia w 2014 r.).

Maksymalna podstawa wymiaru 

składek na ubezpieczenia 

emerytalne i rentowe

Roczna podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia 

emerytalne i rentowe osób, o których mowa w art. 
6 i 7, w danym roku kalendarzowym nie może być 
wyższa 

od 

kwoty 

odpowiadającej 

trzydziestokrotności 

prognozowanego 

przeciętnego  wynagrodzenia  miesięcznego  w 
gospodarce  narodowej  na  dany  rok  kalendarzowy, 
określonego  w  ustawie  budżetowej,  ustawie  o 
prowizorium budżetowym lub ich projektach, jeżeli 
odpowiednie  ustawy  nie  zostały  uchwalone  -  z 
zastrzeżeniem ust. 2 i 9. 



112 380,00 zł- kwota rocznego ograniczenia 

podstawy w 2014 r.

Płatnik  składek  jest  zobowiązany  zaprzestać 

obliczać 

i 

przekazywać 

składki 

na 

ubezpieczenia  emerytalne  i  rentowe  po 
przekroczeniu  przez  ubezpieczonego  kwoty 
rocznej podstawy wymiaru składek.

SA Warszawa 29.11.200 r. III 

Aua 525/04



Jeżeli  do  opłacenia  składek  na  ubezpieczenie 

emerytalne i rentowe jest zobowiązany więcej 
niż 

jeden 

płatnik 

składek, 

to 

sam 

ubezpieczony 

jest 

obowiązany 

do 

zawiadomienia wszystkich płatników składek o 
przekroczeniu 

kwoty 

rocznej 

podstawy 

wymiaru składek. 

SA w Warszawie z 30.06.2004 r. 

III Aua 702/03



Likwidacja  płatnika  składek  i  brak  jego 

następcy 

prawnego 

nie 

pozbawia 

ubezpieczonego  prawa  do  żądania  zwrotu 
nadpłaconej 

przez 

niego 

składki 

na 

ubezpieczenie emerytalno - rentowe. 

SA w Warszawie z dnia 19 

sierpnia 2002 r. III AUz 248/02



Tryb  postępowania  przy  zwrocie  nadpłaconych 

składek 

na 

ubezpieczenie 

społeczne, 

wynikający z § 8 rozporządzenia Ministra Pracy 
i  Polityki  Socjalnej  z  dnia  18.12.1998  r.  w 
sprawie 

szczegółowych 

zasad 

ustalania 

podstawy  wymiaru  składek  na  ubezpieczenie 
emerytalne  i  rentowe  (Dz.  U.  Nr  161,  poz. 
1106)  nie  wyłącza  prawa  ubezpieczonego  do 
domagania  się  wydania  decyzji  w  przedmiocie 
ustalenia  wymiaru  składki,  zaniechania  jej 
poboru itd. 

Podstawa wymiaru składek na 

ubezpieczenia chorobowe i 

wypadkowe

Podstawę  wymiaru  składek  na  ubezpieczenie 

chorobowe  oraz  ubezpieczenie  wypadkowe 
stanowi  podstawa  wymiaru  składek  na 
ubezpieczenie  emerytalne  i  ubezpieczenia 
rentowe.

Przy  ustalaniu  podstawy  wymiaru  składek  na 

ubezpieczenie  chorobowe  oraz  ubezpieczenie 
wypadkowe  nie  stosuje  się  ograniczenia 
rocznej podstawy wymiaru składek. 

Podstawa wymiaru składek na 

ubezpieczenia chorobowe i 

wypadkowe

Podstawa  wymiaru  składek  na  to  ubezpieczenie  nie 

może  przekraczać  miesięcznie  250%  przeciętnego 
miesięcznego wynagrodzenia w poprzednim kwartale.

W okresie od dnia 1 stycznia 2014 r. do dnia 31 grudnia 

2014  r. podstawa  wymiaru  składek  na  dobrowolne 
ubezpieczenie  chorobowe  nie  może  przekraczać 
miesięcznie kwoty 9365 zł (tj. 250% prognozowanego 
przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego, przyjętego 
do  ustalenia  kwoty  ograniczenia  rocznej  podstawy 
wymiaru składek, ogłoszonego w trybie art. 19 ust. 10 
ustawy na dany rok kalendarzowy).

Stopy procentowe 

składek

Stopy procentowe składek wynoszą: 
1) 

19,52% 

podstawy 

wymiaru 

- 

na 

ubezpieczenie  emerytalne,  z  zastrzeżeniem 
ust. 3 i 4; 

2) 8,00% podstawy wymiaru - na ubezpieczenia 

rentowe; 

3) 2,45% podstawy wymiaru - na ubezpieczenie 

chorobowe; 

4)  od  0,40%  do  8,12%  podstawy  wymiaru  -  na 

ubezpieczenie wypadkowe. 

OFE

Część 

składki 

na 

ubezpieczenie 

emerytalne 

wynosząca: 

1)    2,92%  podstawy  wymiaru  składki  jest 

odprowadzana  przez  Zakład  do  wybranego  przez 
ubezpieczonego otwartego funduszu emerytalnego, 

2) 

4,38% 

podstawy 

wymiaru 

składki 

jest 

ewidencjonowana  przez  Zakład  na  subkoncie,  o 
którym mowa w 

art. 40a

Gdy brak OFE:
część  składki  tj.  7,3  %  ewidencjonowana  jest  na 

subkoncie

Odsetki za zwłokę

Od  nieopłaconych  w  terminie  składek  należne 

są  od  płatnika  składek  odsetki  za  zwłokę,  na 
zasadach i w wysokości określonych w ustawie 
z  dnia  29  sierpnia  1997  r.  -  Ordynacja 
podatkowa  (Dz.U.  z  2005  r.  Nr  8,  poz.  60,  z 
późn. zm.). 

Odsetek  za  zwłokę  nie  nalicza  się,  jeżeli  ich 

wysokość nie przekraczałaby 6,60 zł. 

SN z 28.03.2012 r. II UK 

170/11

1.  Zakład  Ubezpieczeń  Społecznych  ma  obowiązek 
gromadzić  na  kontach  rzetelne  oraz  kompletne 
informacje  dotyczące  płatników  składek.  Jednakże  nawet 
naruszenie  powyższego  obowiązku  przez  organ  rentowy  nie 
sanuje  naruszenia  obowiązków  spoczywających  na  płatniku 
składek,  na  którym  spoczywa  obowiązek  prawidłowego 
obliczenia  należnych  składek  i  następnie  terminowego  ich 
opłacenia.
2.  Obowiązek  naliczenia  odsetek  za  zwłokę  nie  jest 
zależny 

od 

okoliczności 

powstania 

zaległości 

składkowej 

ani 

od 

woli 

stron 

stosunku 

ubezpieczeniowego.  Odsetki  za  zwłokę  powstają  z  mocy 
prawa,  niezależnie  od  tego,  czy  płatnik  dysponuje  wiedzą  na 
temat powstania zaległości w opłacaniu składek. 

SA Katowice z 1.07.1999 III Aua 

363/09

Zakład  pracy  (pracodawca)  jest  obowiązany,  bez 
uprzedniego  wezwania  przez  ZUS,  opłacać  i 
rozliczać składki na ubezpieczenia społeczne 
pracowników, za każdy miesiąc kalendarzowy, w 
którym  zatrudnia  pracowników.  Osoba,  która  nie 
dopełniła  obowiązku  zgłoszenia  do  ubezpieczenia 
pracowników  i  nie  odprowadziła  składek  na  ich 
ubezpieczenia  społeczne,  podlega  szczególnemu 
reżimowi  odpowiedzialności,  gdyż  od  zaległości 
składkowych,  tak  samo  jak  podatkowych,  pobiera 
się  odsetki  za  zwłokę  bez  względu  na  to  z  czyjej 
winy powstały te zaległości. 

SN z 9.05.2007 I UK 

362/06

Obowiązek  zapłaty  odsetek  od  nieuiszczonych 
w terminie składek na ubezpieczenie społeczne 
nie  jest  uzależniony  od  winy  płatnika  (art. 
53  §  1  ustawy  z  dnia  29  sierpnia  1997  r.  - 
Ordynacja  podatkowa,  jednolity  tekst:  Dz.U.  z 
2005 r. Nr 8, poz. 60 ze zm. w związku z art. 23 
ust.  1  ustawy  z  dnia  13  października  1998  r.  o 
systemie  ubezpieczeń  społecznych,  t.j.  Dz.U.  z 
2007 r. Nr 11, poz. 74 ze zm.). 

Opłata dodatkowa

W  razie  nieopłacenia  składek  lub  opłacenia  ich 

w 

zaniżonej 

wysokości 

Zakład 

może 

wymierzyć  płatnikowi  składek  dodatkową 
opłatę  do  wysokości  100%  nieopłaconych 
składek.  Od  decyzji  w  sprawie  wymierzenia 
dodatkowej  opłaty  przysługuje  odwołanie  do 
sądu według zasad określonych w art. 83. 

1b.  W  stosunku  do  płatnika  składek  będącego 
osobą  fizyczną,  skazanego  prawomocnym 
wyrokiem za nieopłacenie składek lub opłacenie 
ich w zaniżonej wysokości, dodatkowej opłaty za 
ten sam czyn nie wymierza się.
1c.  W  razie  wszczęcia  postępowania  w  sprawie 
o  przestępstwo  lub  wykroczenie  dotyczące 
nieopłacenia  składek  lub  opłacenia  ich  w 
zaniżonej 

wysokości 

postępowania 

o 

wymierzenie  dodatkowej  opłaty  płatnikowi 
składek  będącemu  osobą  fizyczną  za  ten  sam 
czyn  nie wszczyna  się, a wszczęte zawiesza się 
do  dnia  zakończenia  postępowania  w  sprawie  o 
przestępstwo lub wykroczenie.

1d.  W  razie  prawomocnego  skazania  płatnika 
będącego  osobą  fizyczną  za  przestępstwo  lub 
wykroczenie  polegające  na  nieopłaceniu  składek  lub 
opłaceniu ich w zaniżonej wysokości:
1) wszczęte postępowanie o wymierzenie dodatkowej 
opłaty za ten sam czyn umarza się z urzędu;
2)  decyzję  o  wymierzeniu  dodatkowej  opłaty  za  ten 
sam  czyn  uchyla  się  z  urzędu,  a  pobraną  opłatę 
zwraca  się,  niezwłocznie  wraz  z  odsetkami,  w 
wysokości  i  na  zasadach  określonych  przepisami 
prawa cywilnego od dnia pobrania dodatkowej opłaty.

Składki  oraz  odsetki  za  zwłokę,  koszty 

egzekucyjne,  koszty  upomnienia  i  dodatkowa 
opłata, zwane dalej "należnościami z tytułu 
składek",  nieopłacone  w  terminie,  podlegają 
ściągnięciu 

w 

trybie 

przepisów 

o 

postępowaniu  egzekucyjnym  w  administracji 
lub egzekucji sądowej. 

Przedawnienie

Należności  z  tytułu  składek  ulegają  przedawnieniu 

po  upływie  5  lat,  licząc  od  dnia,  w  którym  stały 
się wymagalne (01.01.2012 – wcześniej 10 lat).

Nie  ulegają  przedawnieniu  należności  z  tytułu 

składek  zabezpieczone  hipoteką  lub  zastawem, 
jednakże  po  upływie  terminu  przedawnienia 
należności  te  mogą  być  egzekwowane  tylko  z 
przedmiotu  hipoteki  lub  zastawu  do  wysokości 
zaległych  składek  i  odsetek  za  zwłokę  liczonych 
do dnia przedawnienia.

NSA z 20.01.2009 II GSK 

651/08

Do  nieprzedawnionych  do  dnia  31  grudnia  2002  r. 
należności  z  tytułu  składek  na  ubezpieczenie 
społeczne  stosować  należy  nie  tylko  nowy, 
wydłużony  termin  przedawnienia,  ale  również 
wszystkie  nowe  przepisy  dotyczące  okoliczności 
mających  wpływ  na  bieg  tego  terminu,  to  jest  jego 
przerwanie i zawieszenie, o ile wymienione w nowych 
przepisach  podstawy  przerwania  lub  zawieszenia 
biegu  przedawnienia  powstały  po  tej  dacie.  Skutki 
wcześniejszych  zdarzeń  oceniać  należy  według 
przepisów obowiązujących w chwili ich zaistnienia. 

WSA Kraków z 

14.10.2008 r. 

I SA/Kr 952/08

Ustawodawca  może  dowolnie  regulować  kwestię 
przedawnienia  roszczeń,  w  tym  i  wydłużać  terminy 
przedawniania.  Nie  wpływa  to  w  żaden  sposób  na 
wysokość  zobowiązania,  albowiem  nadal  zobowiązanie 
dłużnika  jest  w  stałej  wysokości.  Nie  istnieje 
natomiast  żadne  "prawo  do  przedawniania", 
które  jako  prawo  nabyte  dłużnika  podlegałoby 
ochronie.  W  związku  z  powyższym,  skoro  w  trakcie 
biegu 

terminu 

przedawnienia 

następuje 

jego 

wydłużenie  przez  ustawodawcę,  należy  stosować  nowe 
przepisy,  tj.  nowy  termin  przedawnienia.  Nie  dochodzi 
tu  również  do  działania  prawa  wstecz,  albowiem 
zobowiązanie jest nadal to samo. 

Przedawnienie  należności  z  tytułu  składek 

wynikających  z  decyzji  o  odpowiedzialności 
osoby  trzeciej  lub  następcy  prawnego 
następuje  po  upływie  5  lat,  licząc  od  końca 
roku  kalendarzowego,  w  którym  decyzja 
została wydana. 

Wyłączenie z 

postępowania 

układowego

Należności  z  tytułu  składek  są  wyłączone  z 

postępowania  układowego,  określonego  w 
ustawie  z  dnia  28  lutego  2003  r.  -  Prawo 
upadłościowe  i  naprawcze  (Dz.U.  z  2009  r.  Nr 
175, poz. 1361), z zastrzeżeniem ust. 2 i 3. 

Zakład może wyrazić zgodę na objęcie układem 

należności z tytułu składek finansowane przez 
płatnika składek. 

Hipoteka

Zakład ma prawo do występowania z wnioskiem 

o 

założenie 

księgi 

wieczystej 

dla 

nieruchomości  dłużnika  zalegającego  z  opłatą 
należności  z  tytułu  składek  także  wtedy,  gdy 
dłużnikiem 

jest 

państwowa 

jednostka 

organizacyjna 

niebędąca 

jednostką 

budżetową.

Dla  zabezpieczenia  należności  z  tytułu  składek 

Zakładowi  przysługuje  hipoteka  przymusowa 
na wszystkich nieruchomościach dłużnika.

Ustawowe prawo 

zastawu

Należności  z  tytułu  składek  są  zabezpieczone 

ustawowym 

prawem 

zastawu 

na 

wszystkich będących własnością dłużnika oraz 
stanowiących współwłasność łączną dłużnika i 
jego  małżonka  rzeczach  ruchomych  oraz 
zbywalnych prawach majątkowych. 

SN 19 września 2002 r.

V CKN 1223/00

Wpis do księgi wieczystej hipoteki przymusowej, 
zabezpieczającej  wierzytelność  z  tytułu  składek 
na ubezpieczenie społeczne, następuje na rzecz 
Skarbu  Państwa  oraz  Zakładu  Ubezpieczeń 
Społecznych 

jako 

dysponenta 

Funduszu 

Ubezpieczeń Społecznych. 

SN 11 października 2005 r.

V CK 610/04

Doręczona  dłużnikowi  decyzja  ZUS,  ustalająca  należność  z 
tytułu  składek,  stanowi  podstawę  wpisu  w  księdze  wieczystej 
hipoteki przymusowej na nieruchomości będącej przedmiotem 
współwłasności  łącznej  dłużnika  i  jego  małżonka.  Powyższe 
odnosi  się  do  hipoteki  przymusowej  kaucyjnej.  Wpis  hipoteki 
przymusowej  kaucyjnej  zabezpiecza  tylko  interesy  fiskalne 
Skarbu  Państwa  przed  możliwością  „usunięcia”  nieruchomości 
przez  dłużnika  do  czasu  uprawomocnienia  się  decyzji 
„składkowej”,  urealnia  więc  skorzystanie  przez  wierzyciela  z 
hipoteki przymusowej zwykłej, dającej możliwość prowadzenia 
skutecznej egzekucji z zabezpieczonej nieruchomości. Ochrona 
małżonka  dłużnika  aktualizuje  się  natomiast  w  fazie 
wystawiania 

tytułu 

wykonawczego, 

wpisu 

hipoteki 

przymusowej zwykłej oraz czynności egzekucyjnych. 

SN z 13 kwietnia 2005 r.

V CK 547/04

Wpisanie  hipoteki  przymusowej  zwykłej  na 
nieruchomości  objętej  wspólnością  ustawową 
dłużnika i jego małżonka w celu zabezpieczenia 
należnych 

składek 

ZUS 

wymaga 

administracyjnego 

tytułu 

wykonawczego 

wystawionego na oboje małżonków. 

SN z 24 lutego 2004 r.

III CZP 121/03

Doręczona  zobowiązanemu  decyzja  Zakładu 
Ubezpieczeń  Społecznych,  ustalająca  wysokość 
należności  z  tytułu  składek,  nie  może  być 
podstawą  wpisu  hipoteki  przymusowej  na 
nieruchomości 

stanowiącej 

przedmiot 

współwłasności  łącznej  zobowiązanego  i  jego 
małżonka. 

SN z 5.12.2002 r. III CZP 
78/02

Należności  Zakładu  Ubezpieczeń  Społecznych  z 
tytułu  składek  (art.  26  ust.  3  ustawy  z  dnia 
13.10.1998 

r. 

o 

systemie 

ubezpieczeń 

społecznych  -  Dz.U.  Nr  137,  poz.  887  ze  zm.) 
mogą być zabezpieczone hipoteką przymusową 
na prawie użytkowania wieczystego. 

Umorzenie

Należności  z  tytułu  składek  mogą  być 

umarzane  w  całości  lub  w  części  przez 
Zakład.

Należności z tytułu składek mogą być umarzane 

tylko 

w 

przypadku 

ich 

całkowitej 

nieściągalności.

Całkowita nieściągalność 
zachodzi gdy:

1) dłużnik zmarł nie pozostawiając żadnego majątku lub 

pozostawił  ruchomości  niepodlegające  egzekucji  na 
podstawie  odrębnych  przepisów  albo  pozostawił 
przedmioty  codziennego  użytku  domowego,  których 
łączna  wartość  nie  przekracza  kwoty  stanowiącej 
trzykrotność 

przeciętnego 

wynagrodzenia 

i 

jednocześnie  brak  jest  następców  prawnych  oraz  nie 
ma  możliwości  przeniesienia  odpowiedzialności  na 
osoby trzecie; 

2)  sąd  oddalił  wniosek  o  ogłoszenie  upadłości  dłużnika 

lub umorzył postępowanie upadłościowe z przyczyn, o 
których mowa w art. 13 i art. 361 pkt 1 ustawy z dnia 
28 lutego 2003 r. - Prawo upadłościowe i naprawcze; 

3

)  nastąpiło  zaprzestanie  prowadzenia  działalności  przy 

jednoczesnym  braku  majątku,  z  którego  można 
egzekwować 

należności, 

małżonka, 

następców 

prawnych,  możliwości  przeniesienia  odpowiedzialności 
na osoby trzecie w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 
29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa; 

4) nie nastąpiło zaspokojenie należności w zakończonym 

postępowaniu likwidacyjnym; 

4a) wysokość nieopłaconej składki nie przekracza kwoty 

kosztów upomnienia w postępowaniu egzekucyjnym; 

5)  naczelnik  urzędu  skarbowego  lub  komornik  sądowy 

stwierdził  brak  majątku,  z  którego  można  prowadzić 
egzekucję; 

6) jest oczywiste, że w postępowaniu egzekucyjnym nie 

uzyska 

się 

kwot 

przekraczających 

wydatki 

egzekucyjne. 

Odroczenie

Ze  względów  gospodarczych  lub  innych 

przyczyn  zasługujących  na  uwzględnienie 
Zakład  może  na  wniosek  dłużnika  odroczyć 
termin płatności należności z tytułu składek 
oraz 

rozłożyć 

należność 

na 

raty, 

uwzględniając  możliwości  płatnicze  dłużnika 
oraz stan finansów ubezpieczeń społecznych.

Odroczenie oraz raty – w formie UMOWY

Umorzenie pomimo 

braku całkowitej 

nieściągalności



Należności  z  tytułu  składek  na  ubezpieczenia 

społeczne 

ubezpieczonych 

będących 

równocześnie  płatnikami  składek  na  te 
ubezpieczenia  mogą  być  w  uzasadnionych 
przypadkach  umarzane  pomimo  braku  ich 
całkowitej nieściągalności. 

NSA 21.01.2009 r. II GSK 
679/08

1.  Przepis  art.  28  ust.  1  ustawy  z  dnia  13 
października  1998  r.  o  systemie  ubezpieczeń 
społecznych  dopuszcza  umarzanie  w  całości  lub  w 
części  wszystkich  "należności  z  tytułu  składek",  tj. 
składek, odsetek za zwłokę, kosztów egzekucyjnych, 
kosztów  upomnienia  i  dodatkowej  opłaty.  Co  do 
zasady, wymienione należności mogą być umarzane 
w całości lub w części, o ile spełnione będą warunki 
określone  w  ustawie  i  o  ile  nie  zachodzi  wyłączenie 
możliwości  umorzenia  objęte  art.  30  ustawy  o 
systemie ubezpieczeń społecznych.

2. Umorzenie samych składek powoduje z mocy 
prawa  umorzenie  także  innych  "należności  z 
tytułu  składek"  (tych,  o  których  mowa  w  art.  24 
ust.  2  ustawy  o  systemie  ubezpieczeń  społecznych, 
tj.  odsetek  za  zwłokę,  kosztów  egzekucyjnych, 
kosztów  upomnienia  i  dodatkowej  opłaty).  Nie 
oznacza  to  jednak  wcale,  że  umorzenie  innych  niż 
składki należności z tytułu składek jest możliwe tylko 
w  wypadku  umorzenia  samych  składek.  Przeciwnie, 
nawet  wtedy,  gdy  umorzenie  samych  składek  jest 
niedopuszczalne, możliwe jest, gdy zachodzą warunki 
umorzenia  wymienione  w  ustawy  o  systemie 
ubezpieczeń 

społecznych, 

umorzenie 

innych 

"należności z tytułu składek". 

WSA 28.03.2012 I SA/Bd 

99/12



Podstawa  umorzenia  należności  ZUS  została 

stworzona  dla  "uzasadnionych  przypadków" 
(art.  28  ust.  3a  u.s.u.s.)  -  a  zatem 
wyjątkowych, 

a 

nawet 

drastycznych, 

powstałych 

z 

przyczyn 

całkowicie 

obiektywnych (niezależnych od dłużnika). (por. 
wyrok  Naczelnego  Sądu  Administracyjnego  z 
23 kwietnia 2009r., II GSK 884/08).

SA Warszawa z 26.03.2003 r. III 

Aua 2016/01



Odroczenie 

terminu 

płatności 

zaległych 

składek  na  ubezpieczenie  społeczne  lub 
rozłożenie  należności  z  tego  tytułu  na  raty, 
następuje  w  formie  umowy  od  której  stronie 
nie służy odwołanie do sądu. 

WSA z 8.06.2011 r. I SA/Bd 

239/11

Przewidziana w art. 28 ust. 3a ustawy z dnia 13 
października  1998  r.  o  systemie  ubezpieczeń 
społecznych  (t.j.  Dz.U.  z  2007  r.  Nr  11,  poz.  74 
ze  zm.)  możliwość  umorzenia  należności  z 
tytułu  składek  na  ubezpieczenie  społeczne 
dotyczy tylko zaległości z tytułu składek na 
ubezpieczenie  własne  płatnika.  (nie  za 
pracowników) 

SN 24.06.08 I UK 360/07



Przepisu art. 30 ustawy z dnia 13 października 1998 

r.  o  systemie  ubezpieczeń  społecznych  do  składek 
finansowanych  przez  ubezpieczonych  niebędących 
płatnikami  składek  nie  stosuje  się  art.  28  i  29. 
Oznacza to, iż ani przepis art. 28 powołanej ustawy, 
ani  przepisy  rozporządzenia  z  dnia  31  lipca  2003  r. 
nie mogą stanowić podstawy do umorzenia składek 
należnych  za  zatrudnianych  pracowników  w  części 
przez nich finansowanej (por. wyrok Wojewódzkiego 
Sądu  Administracyjnego  w  Warszawie  z  dnia  18 
grudnia 2006 r., III SA/WA 2923/06).

WSA dnia 23 maja 2006 r.

III SA/Wa 971/06



Trudności związane z uzyskiwaniem dochodów 

z  prowadzonej  działalności  gospodarczej  nie 
są  równoznaczne  z  niemożnością  zapłaty 
zaległych  zobowiązań  i  nie  mogą  stanowić 
automatycznie 

podstawy 

do 

umorzenia 

zobowiązań. 

Nienależnie opłacone 
składki

Nienależnie 

opłacone 

składki 

podlegają 

zaliczeniu  przez  Zakład  z  urzędu  na  poczet 
zaległych lub bieżących składek, a w razie ich 
braku  -  na  poczet  przyszłych  składek,  chyba 
że  płatnik  składek  złoży  wniosek  o  zwrot 
składek, z zastrzeżeniem ust. 6c, 8 i 8d.
6b. Zakład zawiadamia płatnika składek o kwocie 
nienależnie  opłaconych  składek,  które  zgodnie  z 
ust.  6a  mogą  być  zwrócone,  chyba  że  nie 
przekraczają  wysokości  kosztów  upomnienia  w 
postępowaniu egzekucyjnym.

6c.  Po  stwierdzeniu,  że  składki  zostały 
nienależnie  opłacone,  płatnik  składek  może 
złożyć wniosek o ich zwrot.
6d.  Nienależnie  opłacone  składki  podlegają 
zwrotowi  w  terminie  30  dni  od  dnia  wpływu 
wniosku, o którym mowa w ust. 6c.

6e.  Jeżeli  nienależnie  opłacone  składki  nie  zostaną 
zwrócone w terminie określonym w ust. 6d, podlegają 
oprocentowaniu  w  wysokości  równej  odsetkom  za 
zwłokę  pobieranym  od  zaległości  podatkowych,  od 
dnia złożenia wniosku, o którym mowa w ust. 6c.
6f.  W  przypadku  braku  płatnika  składek  lub  jego 
następcy 

prawnego 

Zakład 

zawiadamia 

ubezpieczonego  o  kwocie  nienależnie  opłaconych 
składek w części sfinansowanej przez ubezpieczonego 
i  na  jego  wniosek  zwraca  nienależnie  opłacone 
składki. Przepisy ust. 6c-6e stosuje się odpowiednio.

6g.  Nienależnie  opłacone  składki  ulegają 
przedawnieniu po upływie 5 lat, licząc od dnia:
1)  otrzymania  zawiadomienia,  o  którym  mowa 
w ust. 6b;
2)  opłacenia  składek,  w  przypadku  braku 
zawiadomienia, o którym mowa w ust. 6b.

SN 21.10.2008 r. II UK 

71/08

1. 

Zwrotu 

nienależnie 

opłaconych 

składek 

na 

ubezpieczenie  społeczne  można  domagać  się  w  terminie 
określonym w art. 24 ust. 7 ustawy z dnia 13.10.1998 r. o 
systemie 

ubezpieczeń 

społecznych, 

a 

nie 

przy 

zastosowaniu 

terminów 

przedawnienia 

roszczeń 

cywilnoprawnych (art. 118 KC).
2.  Składki  opłacone  z  nieważnego  pracowniczego  tytułu 
ubezpieczenia 

społecznego 

jedynego 

wspólnika 

jednoosobowej  spółki  z  ograniczoną  odpowiedzialnością 
powinny  być  zaliczone  na  poczet  składek  należnych  z 
tytułu  obowiązkowego  podlegania  takiego  wspólnika 
ubezpieczeniom 

społecznym 

osób 

prowadzących 

pozarolniczą działalność gospodarczą. 

SN z 15.07.2008 r. III UK 
28/08

1.  Dla  bytu  i  charakteru  prawnego  nadwyżki  nie  jest 
istotne to, czy nadwyżka jest rezultatem nadpłaty składek 
na ubezpieczenie społeczne czy zasiłków lub kwoty uznań, 
ponieważ nadwyżka wynika z porównania dokonanej przez 
płatnika  wpłaty  i  należności  wynikającej  z  deklaracji 
rozliczeniowej. 

Nie 

można 

zatem 

różnicować 

prawnego  charakteru  nadwyżki,  a  w  konsekwencji 
uprawnienia  do  żądania  jej  zwrotu  oraz  ewentualnych 
odsetek  lub  oprocentowania  za  zwłokę  lub  opóźnienie  w 
zwrocie  tej  nadwyżki,  w  zależności  od  tego,  czy  w 
nadwyżce  mieszczą  się  kwoty  nadpłaconych  składek  na 
ubezpieczenia społeczne lub kwoty nadpłaconych zasiłków 
czy kwoty uznań. 

SA Warszawa z dnia 30 czerwca 

2004 r. III AUa 702/03



Likwidacja  płatnika  składek  i  brak  jego 

następcy 

prawnego 

nie 

pozbawia 

ubezpieczonego  prawa  do  żądania  zwrotu 
nadpłaconej 

przez 

niego 

składki 

na 

ubezpieczenie emerytalno - rentowe. 

SA Warszawa 27.08.2003 

r. 

III AUa 395/02

Obowiązujące  przepisy  nie  zawierają  regulacji 

stanowiącej,  że  w  przypadku  likwidacji  osoby 
prawnej  będącej  płatnikiem  składek,  Zakład 
nie  ma  obowiązku  zwrotu  składki  na 
ubezpieczenie społeczne dla ubezpieczonego. 

Odpowiedzialność osób trzecich 

– Ordynacja podatkowa

Art.  31  ustawy  z  dnia  13.10.1998  r.  o  systemie 
ubezpieczeń  społecznych  stanowi,  które  przepisy 
Ordynacji  podatkowej  stosuje  się  odpowiednio  do 
należności z tytułu składek. Odsyła on między innymi 
do  części  przepisów  Rozdziału  15  Działu  III  Ordynacji 
podatkowej, 

tj. 

rozdziału 

pod 

tytułem 

Odpowiedzialność  podatkowa  osób  trzecich,  którego 
przepisy  regulują  ogólny  zakres  odpowiedzialności 
osób 

trzecich 

oraz 

szczegółowy 

zakres 

odpowiedzialności  poszczególnych  kategorii  osób, 
ukształtowany  w  zależności  od  charakteru  stosunku 
prawnego łączącego podatnika i osobę trzecią. 

  rozwiedziony  małżonek  podatnika  –  podmiot  ten 
odpowiada  całym  swoim  majątkiem  solidarnie  z  byłym 
małżonkiem  za  zaległości  podatkowe  z  tytułu  zobowiązań 
podatkowych  powstałych  w  czasie  trwania  wspólności 
majątkowej,  jednakże  tylko  do  wysokości  wartości 
przypadającego mu udziału w majątku wspólnym (art. 110);
członek  rodziny  podatnika  –  podmiot  ten  odpowiada 
całym  swoim  majątkiem  solidarnie  z  podatnikiem 
prowadzącym  działalność  gospodarczą  za  zaległości 
podatkowe  wynikające  z  tej  działalności  i  powstałe  w 
okresie,  w  którym  stale  współdziałał  z  podatnikiem  w  jej 
wykonywaniu, osiągając korzyści z prowadzonej przez niego 
działalności.  Za  członków  rodziny  podatnika  uważa  się 
zstępnych,  wstępnych,  rodzeństwo,  małżonków  zstępnych, 
osobę  pozostającą  w  stosunku  przysposobienia  oraz 
pozostającą z podatnikiem w faktycznym pożyciu (art. 111);

Nabywca  przedsiębiorstwa  lub  zorganizowanej 
części  przedsiębiorstwa  odpowiada  całym  swoim 
majątkiem solidarnie z podatnikiem za powstałe do 
dnia  nabycia  zaległości  podatkowe  związane  z 
prowadzoną  działalnością  gospodarczą,  chyba  że 
przy  zachowaniu  należytej  staranności  nie  mógł 
wiedzieć o tych zaległościach.
Zakres 

odpowiedzialności 

nabywcy 

jest 

ograniczony 

do 

wartości 

nabytego 

przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części.

Jednoosobowa  spółka  kapitałowa  powstała 
w 

wyniku 

przekształcenia 

przedsiębiorcy 

będącego  osobą  fizyczną  odpowiada  całym 
swoim majątkiem solidarnie z tą osobą fizyczną 
za  powstałe  do  dnia  przekształcenia  zaległości 
podatkowe 

przedsiębiorcy 

związane 

z 

prowadzoną działalnością gospodarczą.

„Figurant”

Jeżeli  podatnik,  za  zgodą  innej  osoby,  w  celu 
zatajenia prowadzenia działalności gospodarczej 
lub  rzeczywistych  rozmiarów  tej  działalności, 
posługuje  się  lub  posługiwał  się  imieniem  i 
nazwiskiem,  nazwą  lub  firmą  tej  osoby,  osoba 
ta  ponosi  solidarną  odpowiedzialność  z 
podatnikiem  całym  swoim  majątkiem  za 
zaległości 

podatkowe 

powstałe 

podczas 

prowadzenia tej działalności.

Właściciel, 

samoistny 

posiadacz 

lub 

użytkownik  wieczysty  rzeczy  lub  prawa 
majątkowego  pozostający  z  użytkownikiem 
danej rzeczy lub prawa majątkowego w związku, 
o którym mowa w § 2, odpowiada za zaległości 
podatkowe  użytkownika  powstałe  w  związku  z 
działalnością  gospodarczą  prowadzoną  przez 
użytkownika,  jeżeli  dana  rzecz  lub  prawo  są 
związane  z  działalnością  gospodarczą  lub  służą 
do jej prowadzenia.

Związek,  o  którym  mowa  w  §  1,  ma  miejsce,  gdy 
podczas trwania użytkowania między:
1)  właścicielem,  samoistnym  posiadaczem  lub 
użytkownikiem 

wieczystym 

rzeczy 

lub 

prawa 

majątkowego a ich użytkownikiem lub
2) 

osobami 

pełniącymi 

funkcje 

zarządzające, 

nadzorcze  albo  kontrolne  w  podmiocie  będącym 
właścicielem, 

samoistnym 

posiadaczem 

lub 

użytkownikiem 

wieczystym 

rzeczy 

lub 

prawa 

majątkowego  a  osobami  pełniącymi  takie  funkcje  w 
podmiocie będącym ich użytkownikiem
-  istnieją  powiązania  o  charakterze  rodzinnym, 
kapitałowym lub majątkowym w rozumieniu przepisów 
o  podatku  dochodowym  albo  wynikające  ze  stosunku 
pracy.



  Dzierżawca  lub  użytkownik  nieruchomości 

odpowiada  całym  swoim  majątkiem  solidarnie  z 
podatnikiem będącym właścicielem, użytkownikiem 
wieczystym 

lub 

posiadaczem 

samoistnym 

nieruchomości  za  zaległości  podatkowe  z  tytułu 
zobowiązań 

podatkowych 

wynikających 

z 

opodatkowania nieruchomości, powstałych podczas 
trwania dzierżawy lub użytkowania.



§  1a.  Przepis  §  1  stosuje  się,  jeżeli  między 

dzierżawcą  lub  użytkownikiem  a  podatnikiem 
istnieją  powiązania  o  charakterze  rodzinnym, 
kapitałowym  lub  majątkowym  w  rozumieniu 
przepisów o podatku dochodowym albo wynikające 
ze stosunku pracy. 

Odpowiedzialność 

wspólników



Wspólnik  spółki  cywilnej,  jawnej,  partnerskiej 

oraz  komplementariusz  spółki  komandytowej 
albo  komandytowo-akcyjnej  odpowiada  całym 
swoim  majątkiem  solidarnie  ze  spółką  i  z 
pozostałymi 

wspólnikami 

za 

zaległości 

podatkowe spółki.

Za 

zaległości 

podatkowe 

spółki 

z 

ograniczoną 

odpowiedzialnością,  spółki  z  ograniczoną  odpowiedzialnością 
w organizacji, spółki akcyjnej lub spółki akcyjnej w organizacji 
odpowiadają  solidarnie  całym  swoim  majątkiem 
członkowie  jej  zarządu,  jeżeli  egzekucja  z  majątku  spółki 
okazała  się  w  całości  lub  w  części  bezskuteczna,  a  członek 
zarządu:
1) nie wykazał, że:
a)  we  właściwym  czasie  zgłoszono  wniosek  o  ogłoszenie 
upadłości 

lub 

wszczęto 

postępowanie 

zapobiegające 

ogłoszeniu upadłości (postępowanie układowe) albo
b)  niezgłoszenie  wniosku  o  ogłoszenie  upadłości  lub 
niewszczęcie  postępowania  zapobiegającego  ogłoszeniu 
upadłości (postępowania układowego) nastąpiło bez jego winy;
2)  nie  wskazuje  mienia  spółki,  z  którego  egzekucja 
umożliwi  zaspokojenie  zaległości  podatkowych  spółki  w 
znacznej części.



  Za  zaległości  podatkowe  innych  osób 

prawnych  niż  wymienione  w  art.  116 
odpowiadają 

solidarnie 

całym 

swoim 

majątkiem 

członkowie 

organów 

zarządzających tymi osobami. Przepisy art. 
116 stosuje się odpowiednio.

Osoby  prawne  przejmujące  lub  osoby 
prawne powstałe w wyniku podziału (osoby 
nowo  zawiązane)  odpowiadają  solidarnie  całym 
swoim  majątkiem  za  zaległości  podatkowe 
osoby 

prawnej 

dzielonej, 

jeżeli 

majątek 

przejmowany  na  skutek  podziału,  a  przy 
podziale  przez  wydzielenie  -  także  majątek 
osoby 

prawnej 

dzielonej, 

nie 

stanowi 

zorganizowanej części przedsiębiorstwa.

Gwarant 

lub 

poręczyciel, 

którego 

zabezpieczenie  zostało  przyjęte  przez  organ 
podatkowy,  odpowiada  całym  swoim  majątkiem, 
solidarnie  z  podatnikiem,  płatnikiem,  inkasentem, 
ich  następcą  prawnym  lub  osobą  trzecią,  za 
zobowiązanie  wynikające  z  decyzji,  która  jest 
przedmiotem  zabezpieczenia,  wraz  z  odsetkami  za 
zwłokę,  oraz  kosztami  postępowania  egzekucyjnego 
powstałymi w związku z wykonaniem tej decyzji - do 
wysokości  kwoty  gwarancji  lub  poręczenia  i  w 
terminie wskazanym w gwarancji lub poręczeniu.

SN z dnia 15 lipca 2011 r. I UK 

325/10

Organ  rentowy  ma  obowiązek,  w  razie  zaistnienia  przesłanek 
odpowiedzialności osób trzecich za zaległe składki, rozstrzygnąć 
w  drodze  decyzji  o  odpowiedzialności  wszystkich  wchodzących 
w  grę  osób  (członków  zarządu),  a  wyboru  dłużnika  (członka 
zarządu), 

od 

którego 

będzie 

dochodził 

zaspokojenia 

wierzytelności,  może  dokonać  dopiero  po  powstaniu  solidarnego 
zobowiązania. 
Decyzja  kończąca  postępowanie  w  sprawie  odpowiedzialności 
osób  trzecich  za  zaległości  składkowe  powinna  rozstrzygać 
(pozytywnie lub negatywnie) o odpowiedzialności wszystkich (tak 
określonych) 

członków 

zarządu 

spółki 

z 

ograniczoną 

odpowiedzialnością.  W  przypadku  zatem  oceny  przez  organ 
rentowy, 

że 

jeden 

z 

członków 

zarządu 

nie 

ponosi 

odpowiedzialności  za  zaległości  składkowe,  konieczne  jest 
zawarcie 

tego 

stwierdzenia 

w 

decyzji 

obejmującej 

tą 

odpowiedzialnością pozostałych członków. 

NSA z 3.03.2011 r. I FSK 
350/10

Ciężar  dowodu  wykazania  negatywnych  przesłanek 
odpowiedzialności 

członka 

zarządu 

za 

zobowiązania  spółki  spoczywa  na  członku  zarządu. 
Nie  oznacza  to  jednak,  że  prowadzone  w  tym  zakresie 
postępowanie 

nie 

podlega 

zasadom 

ogólnym 

wynikającym  z  Ordynacji  podatkowej.  Istota  przesunięcia 
ciężaru  dowodowego  na  członka  zarządu,  wynikająca  z 
art. 116 § 1 Ordynacji podatkowej, odczytywana być musi 
jako  inicjatywa  dowodowa  ze  strony  członku  zarządu 
przejawiająca  się  zarówno  samodzielnym  składaniem 
dowodów,  jak  i  wskazywaniem  na  dowody,  które 
należałoby  przeprowadzić,  a  których  tenże  nie  może 
przedstawić,  gdyż  dotyczą  dokumentów,  do  których  nie 
ma dostępu.

Spełnienia  przesłanki  zgłoszenia  wniosku  o 
upadłość  we  właściwym  czasie  nie  można 
utożsamiać  tylko  z  tym,  że  sąd  upadłościowy 
nie  oddalił  tego  wniosku,  lecz  orzekł  o 
wszczęciu postępowania.

Pięcioletni termin, o którym stanowi art. 118 § 1 
Ordynacji  podatkowej,  nie  obejmuje  doręczenia 
decyzji o odpowiedzialności osoby trzeciej. 

SN z 6.07.2011 II UK 

352/10

Powoływanie się przez członka zarządu spółki z 
o.o. na nieznajomość stanu finansów spółki jako 
na przyczynę niezgłoszenia wniosku o upadłość, 
nie 

uzasadnia 

zwolnienia 

go 

z 

odpowiedzialności  za  zaległości  podatkowe  na 
podstawie  art.  116  ustawy  z  27.8.1997  r. 
Ordynacji  podatkowej  (t.j.  Dz.U.  z  2005  r.  Nr  8, 
poz. 60 ze zm.). 

SN z 5.07.2011 r. I UK 

422/10

Skoro  początek  biegu  terminu  przewidzianego  na 
złożenie  wniosku  o  ogłoszenie  upadłości  jest 
wyznaczony  przez  typowe  zwroty  niedookreślone 
takie, 

jak 

"trwałe" 

(nie 

zaś 

krótkotrwałe) 

"zaprzestanie  płacenia  długów"  trudno  formułować 
jednolite  kryteria  oceny  w  tym  przedmiocie,  a  więc 
data  trwałego  zaprzestania  płacenia  długów  może 
być  ustalona  jedynie  w  kontekście  konkretnych 
okoliczności  sprawy.  To  samo  dotyczy  pojęcia 
"właściwego czasu" zawartego w art. 116 § 1 ustawy 
z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa.

Trwałe zaprzestanie płacenia długów oznacza, że 
dłużnik  nie  tylko  obecnie  nie  płaci  długów,  ale 
także  nie  będzie  tego  czynił  w  przyszłości  z 
powodu 

braku 

niezbędnych 

środków. 

Zaprzestanie  płacenia  długów  zachodzi 
wtedy,  gdy  dłużnik  z  braku  środków  płatniczych 
nie 

płaci 

przeważającej 

części 

swoich 

wymagalnych długów. Sytuacja taka będzie mieć 
miejsce  także  wówczas,  gdy  dłużnik  nie 
zaspokaja 

jednego 

tylko 

wierzyciela 

posiadającego znaczną wierzytelność. 

SN z 4.02.2011 r. II UK 

225/10

Stan  zdrowia  psychicznego  członka  zarządu 
spółki  z  ograniczoną  odpowiedzialnością  może 
wyłączać  jego  winę  w  niezgłoszeniu  we 
właściwym  czasie  wniosku  o  ogłoszenie 
upadłości  spółki  lub  wszczęcia  postępowania 
układowego. 

SA Warszawa 12.01.2010 

III AUa 812/09

Charakter  prawny  funkcji  członka  zarządu 
oznacza  nie  tylko  obowiązek  wykonywania 
czynności 

zarządzających 

spółką, 

ale 

i 

odpowiedzialność  za  skutki  działań  kierowanej 
spółki,  przy  czym  ustawodawca  nie  różnicuje 
odpowiedzialności  członków  zarządu  w 
zależności  od  tego,  czy  zajmują  się  oni 
faktycznie  sprawami  spółki,  czy  też  zajmują 
całkowicie bierną postawę.

SN z 01.09.2010 r. II UK 
89/10

W  sytuacji,  gdy  w  ogóle  nie  wszczęto  postępowania 
egzekucyjnego,  a  bezskuteczność  egzekucji  nie  została 
ustalona w innym przewidzianym prawem postępowaniu, nie 
można  tak  stwierdzonej  bezskuteczności  uznać,  iż  spełnia 
ona  wymogi  z  art.  116  Ordynacji  podatkowej  -  tj.  powoduje 
stan,  w  którym  nie  ma  jakichkolwiek  wątpliwości,  iż  nie 
zachodzi  żadna  możliwość  zaspokojenia  egzekwowanej 
wierzytelności z jakiejkolwiek części majątku spółki. 
Taką  pewność  daje  zaś  tylko  wszczęcie  postępowania 
egzekucyjnego.  Przedstawiona  interpretacja  spełnia  przy 
tym  funkcję  gwarancyjną,  zabezpieczającą  osobę  trzecią 
przed  przedwczesnym  i  nieuzasadnionym  orzeczeniem  jej 
odpowiedzialności  za  zaległości  podatkowe  (składkowe) 
spółki. 

Konta i rejestry prowadzone 

przez ZUS

1. Zakład prowadzi: 
1) konta ubezpieczonych
2) konta płatników składek 
3) Centralny Rejestr Ubezpieczonych
4) Centralny Rejestr Płatników Składek
5)  Centralny  Rejestr  Członków  Otwartych  Funduszy 

Emerytalnych

6)  Centralny  Rejestr  Otrzymujących  Emerytury  z 

Funduszy Dożywotnich Emerytur Kapitałowych

7)  inne  rejestry  niezbędne  do  realizacji  zadań 

określonych odrębnymi przepisami. 

Obowiązek zgłoszenia do 

ubezpieczenia

Każda  osoba  objęta  obowiązkowo  ubezpieczeniami 

emerytalnym  i  rentowymi  podlega  zgłoszeniu 
do ubezpieczeń społecznych. 

Zgłoszeń, dokonuje się  w terminie 7 dni  od daty 

powstania obowiązku ubezpieczenia,

Każda osoba, w stosunku do której wygasł tytuł do 

ubezpieczeń 

społecznych, 

podlega 

wyrejestrowaniu 

z 

tych 

ubezpieczeń. 

Zgłoszenie  wyrejestrowania  płatnik  składek  jest 
zobowiązany  złożyć  w  terminie  7  dni  od  daty 
zaistnienia tego faktu.

Składki za okres 

zawieszenia działalności

Ubezpieczenie emerytalne i rentowe w okresie 

zawieszenia 

wykonywania 

działalności 

gospodarczej  na  podstawie  przepisów  o 
swobodzie  działalności  gospodarczej  przez 
osoby  prowadzące  pozarolniczą  działalność 
gospodarczą 

jest 

dobrowolne. 

Przedsiębiorca 

w 

okresie 

zawieszenia 

wykonywania  działalności  gospodarczej  nie 
opłaca  ubezpieczenia  chorobowego  i 
wypadkowego. 

Decyzja w sprawie 

obowiązku ubezpieczenia

W  razie  sporu  dotyczącego  obowiązku 

ubezpieczeń  społecznych  Zakład  wydaje 
decyzję 

osobie 

zainteresowanej 

oraz 

płatnikowi składek. 

Imienne raporty 

miesięczne



Płatnik  składek  przekazuje  do  Zakładu 

imienne  raporty  miesięczne,  po  upływie 
każdego miesiąca kalendarzowego, w terminie 
ustalonym dla rozliczania składek. 

Terminy i sposób 

opłacania składek

Płatnik  składek  przesyła  w  tym  samym  terminie 

deklarację rozliczeniową, imienne raporty miesięczne 
oraz opłaca składki za dany miesiąc, z zastrzeżeniem 
ust. 1a, 2a i 2b, nie później niż: 

1)  do  10  dnia  następnego  miesiąca  -  dla  osób 

fizycznych opłacających składkę wyłącznie za siebie; 

2)  do  5  dnia  następnego  miesiąca  -  dla  jednostek 

budżetowych 

i 

samorządowych 

zakładów 

budżetowych; 

3) do 15 dnia następnego miesiąca - dla pozostałych 

płatników. 

Uprawnienia Zakładu

Zakład może sporządzać z urzędu zgłoszenia 

do  ubezpieczeń  społecznych,  zgłoszenia 
wyrejestrowania 

ubezpieczonego 

z 

ubezpieczeń  społecznych,  imienne  raporty 
miesięczne,  zgłoszenia  płatnika  składek, 
zgłoszenia  wyrejestrowania  płatnika  składek, 
deklaracje  rozliczeniowe  oraz  dokumenty 
korygujące  te  dokumenty,  zwane  dalej 
"dokumentami  związanymi  z  ubezpieczeniami 
społecznymi określonymi w ustawie". 

Zakład może korygować z urzędu błędy stwierdzone 

w  dokumentach  związanych  z  ubezpieczeniami 
społecznymi określonych w ustawie. 

Zakład 

może  żądać  od  płatnika  składek 

ponownego  złożenia  dokumentów  związanych  z 
ubezpieczeniami 

społecznymi 

określonych 

w 

ustawie, 

jeżeli 

dokumenty 

te 

nie 

zostały 

zidentyfikowane 

w 

systemie 

informatycznym 

Zakładu. 

Zakład  może  z  urzędu  wprowadzać  i  korygować 

dane  bezpośrednio  na  kontach  ubezpieczonych  lub 
kontach  płatników  składek,  informując  o  tym 
ubezpieczonych i płatników składek. 

Fundusz Ubezpieczeń 

Społecznych

Fundusz 

Ubezpieczeń 

Społecznych 

jest 

państwowym 

funduszem 

celowym, 

powołanym  w  celu  realizacji  zadań  z  zakresu 
ubezpieczeń społecznych. 

Dysponentem FUS jest Zakład. 

Wyodrębnione fundusze w 

ramach FUS

W ramach FUS wyodrębnia się fundusze: 
1) emerytalny, 
2) rentowy, 
3) chorobowy, 
4) wypadkowy, 
5) rezerwowe.

Fundusz Rezerwy 

Demograficznej

Dla  ubezpieczeń  emerytalnych  ze  środków 

pozostających  w  dniu  31  grudnia  każdego 
roku  na  rachunku  funduszu  emerytalnego, 
pomniejszonych  o  kwotę  niezbędną  na 
zapewnienie 

wypłat 

świadczeń 

przypadających na pierwszy miesiąc kolejnego 
roku 

- 

tworzy 

się 

Fundusz 

Rezerwy 

Demograficznej. 

Środki FRD mogą być wykorzystane wyłącznie na: 
1) 

uzupełnienie 

wynikającego 

z 

przyczyn 

demograficznych 

niedoboru 

funduszu 

emerytalnego, o którym mowa w art. 55 pkt 1, z 
zastrzeżeniem ust. 3 i art. 112 ust. 1; 

2)  nieoprocentowaną  pożyczkę  uzupełniającą 

środki  funduszu  emerytalnego  na  bieżącą 
wypłatę 

świadczeń, 

zapewniającą 

płynność 

finansową  FUS,  zwrotną  w  terminie  nie  dłuższym 
niż 6 miesięcy od dnia otrzymania środków przez 
FUS. 

1. FRD posiada osobowość prawną. 
2.  Statut  FRD  nadaje  minister  właściwy  do 

spraw  zabezpieczenia  społecznego,  w  drodze 
rozporządzenia. 

3. Organem FRD jest Zakład. 
4.  Środkami  FRD  dysponuje  Zakład,  z 

zastrzeżeniem 

art. 59

 i 

64

. 

5. Zakład reprezentuje FRD w sposób określony 

dla reprezentacji Zakładu w jego statucie. 

6. Siedzibą FRD jest siedziba Zakładu. 
7. Nazwa FRD jest prawnie chroniona. 

Zakład Ubezpieczeń 

Społecznych

Zakład  jest  państwową  jednostką  organizacyjną  i 

posiada osobowość prawną. Siedzibą Zakładu 
jest miasto stołeczne Warszawa. 

Nadzór  nad  zgodnością  działań  Zakładu  z 

obowiązującymi  przepisami  sprawuje  minister 
właściwy 

do 

spraw 

zabezpieczenia 

społecznego.  Nadzór  ten  nie  może  dotyczyć 
spraw  indywidualnych  rozstrzyganych  w  drodze 
decyzji administracyjnej. 

W  zakresie  prowadzonej  działalności,  o  której 

mowa  w  art.  68-71,  Zakładowi  przysługują 
środki prawne właściwe organom administracji 
państwowej. 

W  postępowaniu  administracyjnym  organem 

wyższego 

stopnia 

w 

stosunku 

do 

terenowych 

jednostek 

organizacyjnych 

Zakładu jest Prezes Zakładu. 

Skład Zakładu

1. W skład Zakładu wchodzą: 
1) centrala; 
2) terenowe jednostki organizacyjne. 

Doręczanie pism przez 

ZUS

Zakład  może  przesyłać  pisma  i  decyzje  listem 

zwykłym. 

W  razie  sporu  ciężar  dowodu  doręczenia  pisma 

lub  decyzji,  o  których  mowa  w  ust.  1, 
spoczywa na Zakładzie. 

Organy Zakładu

Organami Zakładu są: 
1) Prezes Zakładu; 
2)  Zarząd,  którego  przewodniczącym  jest  z 

urzędu Prezes Zakładu; 

3) Rada Nadzorcza Zakładu. 

Działalnością 

Zakładu 

kieruje 

Prezes 

Zakładu,  który  reprezentuje  Zakład  na 
zewnątrz. 

Prezesa  Zakładu  powołuje  Prezes  Rady 

Ministrów,  na  wniosek  ministra  właściwego 
do 

spraw 

zabezpieczenia 

społecznego, 

spośród osób wyłonionych w drodze otwartego 
i konkurencyjnego naboru. 

Gospodarka finansowa

Zakład  gospodaruje  swoim  mieniem  oraz 

prowadzi 

samodzielną 

gospodarkę 

finansową w ramach posiadanych środków. 

Obowiązki 

ubezpieczonych

W  celu  ustalenia  prawa  do  świadczeń  oraz  ich  wysokości 

ubezpieczeni zobowiązani są do: 

1)  przedstawiania  stanów  faktycznych  mających  wpływ  na 

prawo lub wysokość świadczeń; 

2)  informowania  o  wszelkich  zmianach  mających  wpływ  na 

świadczenie; 

3) przedkładania na żądanie środków dowodowych; 
4)  osobistego  stawiennictwa,  jeżeli  okoliczności  sprawy  tego 

wymagają; 

5)  poddania  się  badaniom  lekarskim,  a  także  leczeniu  lub 

rehabilitacji,  jeżeli  oczekuje  się,  że  leczenie  lub  rehabilitacja 
przywróci  zdolność  do  pracy  lub  spowoduje,  że  zdolność  do 
pracy zostanie zachowana. 

Przepisu powyższego nie stosuje się, jeżeli:

1) Zakład 

ma 

możliwości 

mniejszym 

nakładem 

niż 

ubezpieczony 

ustalić 

okoliczności  niezbędne  do  przyznania  i 
wypłaty świadczenia;
2) badanie  mogłoby  narazić  ubezpieczonego 
na  pogorszenie  stanu  zdrowia  lub  zagrażać 
jego życiu.

Wstrzymanie wypłaty / 

zawieszenie 

postępowania

W  przypadku  gdy  ubezpieczony  utrudnia 

możliwość wyjaśnienia wszystkich okoliczności 
sprawy,  Zakład  może,  w  drodze  decyzji, 
wstrzymać  wypłatę  świadczenia  lub  zawiesić 
postępowanie do chwili podjęcia współpracy.

Decyzje Zakładu

Zakład  wydaje  decyzje  w  zakresie  indywidualnych  spraw 

dotyczących w szczególności:
1) zgłaszania do ubezpieczeń społecznych;
2) przebiegu ubezpieczeń;
3) ustalania  wymiaru  składek  i  ich  poboru,  a  także 
umarzania należności z tytułu składek;

3a)

  ustalania  wymiaru  składek  na  Fundusz  Emerytur 

Pomostowych i ich poboru, a także umarzania należności 
z tytułu tych składek;
4) ustalania  uprawnień  do  świadczeń  z  ubezpieczeń 
społecznych;
5) wymiaru świadczeń z ubezpieczeń społecznych

Odwołanie do sądu

Od  decyzji  Zakładu  przysługuje  odwołanie  do 

właściwego  sądu  w  terminie  i  według  zasad 
określonych 

w 

przepisach 

Kodeksu 

postępowania cywilnego.

Odwołanie  do  sądu  przysługuje  również  w 

razie  niewydania  decyzji  w  terminie  2 
miesięcy, licząc od dnia zgłoszenia wniosku o 
świadczenie lub inne roszczenia.

Od  decyzji  przyznającej  świadczenie  w  drodze 

wyjątku oraz od decyzji odmawiającej przyznania 
takiego  świadczenia,  a  także  od  decyzji  w 
sprawach  o  umorzenie  należności  z  tytułu 
składek  na  ubezpieczenia  społeczne,  odwołanie 
nie przysługuje.

Stronie  przysługuje  prawo  do  wniesienia  wniosku 

do Prezesa Zakładu o ponowne rozpatrzenie 
sprawy,  na  zasadach  dotyczących  decyzji 
wydanej  w  pierwszej  instancji  przez  ministra.  Do 
wniosku  stosuje  się  odpowiednio  przepisy 
dotyczące  odwołań  od  decyzji,  określone  w 
Kodeksie postępowania administracyjnego.

Odwołanie  wnosi  się  na  piśmie  do  jednostki 

organizacyjnej  Zakładu,  która  wydała 
decyzję,  lub  do  protokołu  sporządzonego 
przez tę jednostkę. 

Jeżeli  Zakład  uzna  odwołanie  za  słuszne, 

zmienia  lub  uchyla  decyzję  niezwłocznie, 
nie  później  niż  w  terminie  30  dni  od  dnia 
wniesienia  odwołania.  W  tym  wypadku 
odwołaniu nie nadaje się dalszego biegu.

Jeżeli  odwołanie  nie  zostało  w  całości  lub  w 

części  uwzględnione,  Zakład  przekazuje 
niezwłocznie,  nie  później  niż  w  terminie  30 
dni od dnia wniesienia odwołania, sprawę do 
sądu wraz z uzasadnieniem.

Ponowne ustalenie

Prawo  lub  zobowiązanie  stwierdzone  decyzją 

ostateczną  Zakładu  ulega  ponownemu 
ustaleniu 

na 

wniosek 

osoby 

zainteresowanej  lub  z  urzędu,  jeżeli  po 
uprawomocnieniu 

się 

decyzji 

zostaną 

przedłożone  nowe  dowody  lub  ujawniono 
okoliczności  istniejące  przed  wydaniem  tej 
decyzji,  które  mają  wpływ  na  to  prawo  lub 
zobowiązanie.

Decyzje  ostateczne  Zakładu,  od  których  nie 

zostało  wniesione  odwołanie  do  właściwego 
sądu,  mogą  być  z  urzędu  przez  Zakład 
uchylone,  zmienione  lub  unieważnione, 
na  zasadach  określonych  w  przepisach 
Kodeksu postępowania administracyjnego.

Interpretacje 

indywidualne

Zakład  wydaje  interpretacje  indywidualne,  o  których 

mowa  w 

art. 10

  ustawy  z  dnia  2  lipca  2004  r.  o 

swobodzie działalności gospodarczej (Dz.U. z 2010 r. Nr 
220, 

poz. 1447

, z późn. zm.

120)

), w zakresie obowiązku 

podlegania 

ubezpieczeniom 

społecznym, 

zasad 

obliczania  składek  na  ubezpieczenia  społeczne, 
ubezpieczenie  zdrowotne,  Fundusz  Pracy,  Fundusz 
Gwarantowanych  Świadczeń  Pracowniczych  i  Fundusz 
Emerytur  Pomostowych  oraz  podstawy  wymiaru  tych 
składek.  Interpretacje  indywidualne  wraz  z  wnioskiem 
o  wydanie  interpretacji,  po  usunięciu  danych 
identyfikujących  wnioskodawcę  oraz  inne  podmioty 
wskazane  w  treści  interpretacji,  Zakład  niezwłocznie 
zamieszcza w Biuletynie Informacji Publicznej. 

Zwrot nienależnie 

pobranych świadczeń

Osoba,  która  pobrała  nienależne  świadczenie  z 

ubezpieczeń społecznych, jest obowiązana do 
jego  zwrotu,  wraz  z  odsetkami,  w 
wysokości 

i 

na 

zasadach 

określonych 

przepisami prawa cywilnego.

Nienależnie pobrane 

świadczenia

Za kwoty nienależnie pobranych świadczeń uważa się:

1) świadczenia  wypłacone  mimo  zaistnienia 
okoliczności  powodujących  ustanie  prawa  do 
świadczeń albo wstrzymanie ich wypłaty w całości 
lub  w  części,  jeżeli  osoba  pobierająca  świadczenie 
była pouczona o braku prawa do ich pobierania;
2) świadczenia  przyznane  lub  wypłacone  na 
podstawie 

nieprawdziwych 

zeznań 

lub 

fałszywych 

dokumentów 

albo 

w 

innych 

przypadkach  świadomego  wprowadzania  w  błąd 
organu  wypłacającego  świadczenia  przez  osobę 
pobierającą świadczenia.

Ograniczenia żądania

Nie  można  żądać  zwrotu  kwot  nienależnie 

pobranych 

świadczeń 

z 

ubezpieczeń 

społecznych  za  okres  dłuższy  niż  ostatnie  12 
miesięcy, 

jeżeli 

osoba 

pobierająca 

świadczenia  zawiadomiła  organ  wypłacający 
świadczenia 

o 

zajściu 

okoliczności 

powodujących  ustanie  prawa  do  świadczeń 
albo  wstrzymanie  ich  wypłaty,  a  mimo  to 
świadczenia  były  nadal  wypłacane,  a  w 
pozostałych przypadkach - za okres dłuższy 
niż ostatnie 3 lata.

Kwoty 

nienależnie 

pobranych 

świadczeń 

ustalone  prawomocną  decyzją  oraz  kwoty 
odsetek  i  kosztów  upomnienia,  zwane  dalej 
"należnościami z tytułu nienależnie pobranych 
świadczeń", 

podlegają 

potrąceniu 

z 

wypłacanych  świadczeń,  a  jeżeli  prawo  do 
świadczeń nie istnieje - ściągnięciu w trybie 
przepisów o postępowaniu egzekucyjnym 
w administracji.

Nienależnie  pobrane  świadczenia  mogą  być 

zabezpieczane  hipoteką  przymusową  i 
ustawowym prawem zastawu, z wyjątkiem 
przypadku,  gdy  podlegają  potrąceniu  z 
bieżąco wypłacanych świadczeń. 

Przedawnienie 

Należności  z  tytułu  nienależnie  pobranych 

świadczeń ulegają przedawnieniu po upływie 
10  lat,  licząc  od  dnia  uprawomocnienia  się 
decyzji ustalającej te należności. 

Zakład  może  odstąpić  od  żądania  zwrotu 

należności  z  tytułu  nienależnie  pobranych 
świadczeń  w  całości  lub  w  części,  odroczyć 
termin  ich  płatności  albo  rozłożyć  je  na 
raty, jeżeli:
1) zachodzą 

szczególnie 

uzasadnione 

okoliczności lub
2) kwota  nienależnie  pobranych  świadczeń 
nie  przewyższa  kosztów  upomnienia  w 
postępowaniu egzekucyjnym w administracji.

Od  kwot  nienależnie  pobranych  świadczeń, 

które  rozłożono  na  raty  albo  których  termin 
płatności  odroczono,  nie  nalicza  się  odsetek, 
począwszy  od  dnia  wpływu  wniosku  o 
udzielenie tych ulg. 

Rozłożenie  na  raty  kwot  należności  z  tytułu 

nienależnie 

pobranych 

świadczeń 

albo 

odroczenie  terminu  ich  płatności  następuje  w 
formie umowy.

Odsetki za opóźnienie

Jeżeli Zakład - w terminach przewidzianych w 

przepisach określających zasady przyznawania i 
wypłacania 

świadczeń 

pieniężnych 

z 

ubezpieczeń 

społecznych 

lub 

świadczeń 

zleconych  do  wypłaty  na  mocy  odrębnych 
przepisów albo umów  międzynarodowych -  nie 
ustalił  prawa  do  świadczenia  lub  nie 
wypłacił  tego  świadczenia,  jest  obowiązany 
do  wypłaty  odsetek  od  tego  świadczenia  w 
wysokości  odsetek  ustawowych  określonych 
przepisami prawa cywilnego. 

Nie  dotyczy  to  przypadku,  gdy  opóźnienie  w 

przyznaniu  lub  wypłaceniu  świadczenia  jest 
następstwem okoliczności, za które Zakład nie 
ponosi odpowiedzialności.

Kontrola wykonywania zadań 

z zakresu ubezpieczeń 

społecznych

Kontrolę  wykonywania  zadań  i  obowiązków  w 

zakresie  ubezpieczeń  społecznych  przez 
płatników 

składek 

przeprowadzają 

inspektorzy kontroli Zakładu.

Kontrola może obejmować w szczególności:

1) zgłaszanie do ubezpieczeń społecznych;
2) prawidłowość i rzetelność obliczania, potrącania i 
opłacania  składek  oraz  innych  składek  i  wpłat,  do 
których pobierania zobowiązany jest Zakład;
3) ustalanie uprawnień  do świadczeń z ubezpieczeń 
społecznych  i  wypłacanie  tych  świadczeń  oraz 
dokonywanie rozliczeń z tego tytułu;
4) prawidłowość  i  terminowość  opracowywania 
wniosków o świadczenia emerytalne i rentowe;
5) wystawianie  zaświadczeń  lub  zgłaszanie  danych 
dla celów ubezpieczeń społecznych;
6) dokonywanie 

oględzin 

składników 

majątku 

płatników  składek  zalegających  z  opłatą  należności  z 
tytułu składek.

Uprawnienia inspektora

W  trakcie  przeprowadzania  kontroli  inspektor 

kontroli Zakładu ma prawo: 

1)  badać  wszelkie  księgi,  dokumenty  finansowo-

księgowe  i  osobowe  oraz  inne  nośniki  informacji 
związane z zakresem kontroli; 

1a) dokonywać oględzin i spisu składników majątku 

płatników 

składek 

zalegających 

z 

opłatą 

należności z tytułu składek; 

2) zabezpieczać zebrane dowody; 

3) żądać udzielania informacji przez płatnika 

składek i ubezpieczonego; 

4)  legitymować  osoby  w  celu  ustalenia  ich 

tożsamości,  jeśli  jest  to  niezbędne  dla 
potrzeb kontroli; 

5) przesłuchiwać świadków; 
6) 

przesłuchiwać 

płatnika 

składek 

i 

ubezpieczonego, jeżeli z powodu braku lub 
po 

wyczerpaniu 

innych 

środków 

dowodowych 

pozostały 

niewyjaśnione 

okoliczności 

mające 

znaczenie 

dla 

postępowania kontrolnego. 

Obowiązki płatników

1. Płatnicy składek są zobowiązani: 
1) udostępnić wszelkie księgi, dokumenty i inne nośniki 

informacji  związane  z  zakresem  kontroli,  które  są 
przechowywane  u  płatnika  oraz  u  osób  trzecich  w 
związku  z  powierzeniem  tym  osobom  niektórych 
czynności na podstawie odrębnych umów; 

1a) udostępniać do oględzin składniki majątku, których 

badanie  wchodzi  w  zakres  kontroli,  jeżeli  zalegają  z 
opłatą należności z tytułu składek; 

2) sporządzić i wydać kopie dokumentów związanych z 

zakresem  kontroli  i  określonych  przez  inspektora 
kontroli Zakładu; 

3) 

zapewnić 

niezbędne 

warunki 

do 

przeprowadzenia  czynności  kontrolnych,  w  tym 
udostępnić środki łączności, z wyjątkiem środków 
transportowych,  oraz  inne  niezbędne  środki 
techniczne  do  wykonania  czynności  kontrolnych, 
którymi dysponuje płatnik; 

4) udzielać wyjaśnień kontrolującemu; 
5)  przedstawić  tłumaczenie  na  język  polski 

sporządzonej  w  języku  obcym  dokumentacji 
finansowo-księgowej  i  osobowej  przedłożonej 
przez płatnika składek. 

Protokół kontroli

1.  Ustalenia  kontroli  opisuje  się  w  protokole 

kontroli, który powinien zawierać: 

1) 

oznaczenie 

terytorialnej 

jednostki 

organizacyjnej Zakładu; 

2) oznaczenie kontrolowanego płatnika składek; 
3)  oznaczenie  inspektorów  kontroli  Zakładu 

wykonujących kontrolę; 

4) określenie zakresu kontroli; 

5)  czas  trwania  kontroli  z  określeniem  daty 

wszczęcia  i  zakończenia  kontroli  oraz  z 
wymienieniem dni przerwy w kontroli; 

6)  opis  dokonanych  ustaleń  z  podaniem 

podstaw prawnych; 

7) przedstawienie dowodów; 
8) pouczenie o prawie złożenia zastrzeżeń; 
9) pieczęć i podpis inspektora kontroli Zakładu; 
10) informacje o wpisie do książki kontroli. 

2.  Protokół  sporządza  się  w  dwóch  jednobrzmiących 

egzemplarzach,  z  których  jeden  doręcza  się 
kontrolowanemu  płatnikowi  składek  lub  osobie 
upoważnionej  do  reprezentowania  lub  prowadzenia 
jego spraw. 

3.  Płatnik  składek  ma  prawo  w  terminie  14  dni  od 

daty 

otrzymania 

protokołu 

złożyć 

pisemne 

zastrzeżenia 

do 

jego 

ustaleń, 

wskazując 

równocześnie stosowne środki dowodowe. 

4.  Inspektor  kontroli  Zakładu  ma  obowiązek  rozpatrzyć 

zgłoszone  zastrzeżenia  i  w  razie  potrzeby  podjąć 
dodatkowe 

czynności 

kontrolne. 

O 

sposobie 

rozpatrzenia zastrzeżeń płatnika składek informuje się 
na piśmie. 

5.  Protokół  kontroli  stanowi  podstawę  do  wydania 

decyzji w zakresie i trybie określonym w art. 83. 

Odpowiedzialność za 

wykroczenia przeciwko 

przepisom ustawy

Kto,  jako  płatnik  składek  albo  osoba  obowiązana  do 

działania w imieniu płatnika:
1) nie  dopełnia  obowiązku  opłacania  składek  na 
ubezpieczenia  społeczne  w  przewidzianym  przepisami 
terminie,
2) nie zgłasza wymaganych ustawą danych lub zgłasza 
nieprawdziwe  dane  albo  udziela  w  tych  sprawach 
nieprawdziwych wyjaśnień lub odmawia ich udzielenia,
3) udaremnia lub utrudnia przeprowadzenie kontroli,
4) nie  dopełnia  obowiązku  wypłacania  świadczeń  z 
ubezpieczeń  społecznych  i  zasiłków  finansowanych  z 
budżetu państwa albo wypłaca je nienależnie

5)

nie  prowadzi  dokumentacji  związanej  z 

obliczaniem składek oraz z wypłatą świadczeń 
z ubezpieczeń społecznych,
6) nie 

dopełnia 

obowiązku 

przesyłania 

deklaracji  rozliczeniowych  oraz  imiennych 
raportów  miesięcznych  w  przewidzianym 
terminie,
6a) nie 

stwierdza 

nieprawidłowości 

w 

imiennym  raporcie  miesięcznym  w  terminie 
określonym w art. 41 ust. 7,

7)

nie 

dopełnia 

obowiązku 

przekazywania 

dokumentów  związanych  z  ubezpieczeniami 
społecznymi  i  ubezpieczeniem  zdrowotnym  w 
formie określonej w art. 47a ust. 1 i 2,

podlega karze grzywny do 5.000 złotych.

2. Tej  samej  karze  podlega,  kto  dopuszcza  się 

czynów  określonych  w  ust.  1  przy  opłacaniu 
składek lub dokonywaniu wpłat z innych tytułów, 
do których poboru obowiązany jest Zakład.

Dziękuję za uwagę