Rachunek zysków i
strat
Roman Sass
Rachunek zysków i
strat
Roman Sass
Podstawową kategorią występującą w rachunku
zysków i strat jest wynik finansowy. Wynik
finansowy stanowi różnicę między osiągniętymi
przychodami i kosztami poniesionymi w celu
osiągnięcia tych przychodów.
Wynik finansowy = Przychody - Koszty
Rachunek zysków i strat, jako zestawienie
okresowych wyników działalności jednostki
gospodarczej, może być sporządzany według
różnych metod oraz różnych kryteriów
szczegółowości, układu i zawartości.
Rachunek zysków i strat, podobnie jak bilans, może
być zestawiony przy zastosowaniu jednej z trzech
metod brutto, netto lub mieszanej.
Metoda brutto
polega na wykazywaniu w rachunku
zysków i strat odrębnie kwot osiągniętych przychodów
oraz kwot kosztów poniesionych, aby osiągnąć te
przychody, kwot zysków nadzwyczajnych i start
nadzwyczajnych oraz obligatoryjnych obciążeń wyniku
finansowego.
Metoda netto
polega na wykazywaniu w rachunku
zysków i strat jedynie ostatecznych kwot i start
wygenerowanych z różnych rodzajów działalności. Przy
tej metodzie nie wykazuje się natomiast w
sprawozdaniu przychodów i kosztów, które wpłynęły
na wynik finansowy..
Metoda netto w odniesieniu do
rachunku zysków i strat jest ponadto sprzeczna z
obowiązującą w rachunkowości finansowej zasadą
niekompensowania.
Metoda mieszana w odniesieniu do rachunku
zysków i strat polega na połączeniu zalet
metody brutto i metody netto.
W Polsce, zgodnie z obowiązującymi
przepisami, przy sporządzaniu rachunku
zysków i strat stosuje się metodę mieszaną.
Ze względu na układ, w jakim są
przedstawione poszczególne pozycje, można
wyróżnić dwie wersje rachunku zysków i strat:
układ poziomy,
układ pionowy.
Ustawa o rachunkowości dopuszcza dwa
warianty rachunku zysków i strat:
1) wariant porównawczy,
2) wariant kalkulacyjny.
Wybór wariantu rachunku zysków i strat
został pozostawiony jednostce
gospodarczej.
Wariant porównawczy rachunku zysków i
strat polega na
wykazywaniu kosztów
własnych sprzedanych produktów w układzie
rodzajowym
w wysokości poniesionej w
okresie sprawozdawczym, dlatego koszty
według rodzajów, poniesione w danym
okresie, nie są współmierne z przychodami
ze sprzedaży produktów.
Wariant kalkulacyjny rachunku zysków i strat
polega na
wykazywaniu kosztów własnych
sprzedanych produktów według pozycji
kalkulacyjnych.
Układ rachunku zysków i
strat
Do ostatecznego wyniku finansowego,
którym jest wynik finansowy netto,
dochodzi się stopniowo. Sposób ten
polega na tym, że uwzględnia się coraz
większy
zakres
działalności
przedsiębiorstwa i każdemu rodzajowi
działalności
przyporządkowuje
się
osiągnięte przychody i poniesione
koszty.
Na potrzeby rachunku zysków i start zostały
wyodrębnione następujące rodzaje
działalności. Są to:
Działalność gospodarcza jednostki obejmuje
wszelkie podejmowane świadomie działania,
które są związane z przedmiotem jej
działalności, (operacyjna i finansowa)
Działalność operacyjna.
Podstawowa działalność operacyjna polega
na wytwarzaniu i sprzedaży wyrobów,
świadczenia usług, zakupie i sprzedaży
towarów oraz zakupie i sprzedaży materiałów.
Pozostała działalność operacyjna.
Działalność finansowa.
Działalność finansowa polega na
zaciąganiu kredytów, udzielaniu pożyczek,
lokowaniu środków pieniężnych w banku,
obrocie papierami wartościowymi
(akcjami, obligacjami) dokonywaniu
innych inwestycji, wystawianiu weksli na
spłatę zobowiązań itp.
Zdarzeniami nadzwyczajnymi
Zdarzeniami nadzwyczajnymi są
zwłaszcza zdarzenia losowe, takie jak np.
powódź czy pożar.
Schemat ustalania wyniku
finansowego
+ Przychody ze sprzedaży
- Koszty działalności operacyjnej
______________________________________________________
= Wynik ze sprzedaży
+ Pozostałe przychody operacyjne
- Pozostałe koszty operacyjne
______________________________________________________
= Wynik z działalności operacyjnej
+ Przychody finansowe
- Koszty finansowe
______________________________________________________
= Wynik z działalności gospodarczej
+ Zyski nadzwyczajne
- Straty nadzwyczajne
______________________________________________________
= Wynik brutto
- Obowiązkowe obciążenie wyniku finansowego
______________________________________________________
= Wynik netto
Wynik netto jest wykazywany w bilansie
jako składnik kapitału własnego jednostki
gospodarczej. Zysk netto wykazuje się
jako wielkość dodatnią, a stratę netto jako
wielkość
ujemną.
Dzięki
wynikowi
finansowemu netto rachunek zysków i
strat jest połączony z bilansem jednostki.
Przychody i zyski
Przychody zostały zdefiniowane jako
uprawdopodobnione zwiększenie korzyści
ekonomicznych w trakcie okresu obrotowego w formie
uzyskania lub ulepszenia aktywów albo zmniejszenia
zobowiązań, powodujące wzrost kapitału własnego, z
wyjątkiem wkładów wnoszonych przez udziałowców lub
akcjonariuszy.
Najważniejszą kategorią przychodów osiąganych przez
jednostkę są przychody ze sprzedaży składników
aktywów oraz z tytułu świadczonych usług.
Przychodem ze sprzedaży jest
kwota uzyskana lub
należna od odbiorcy
z tytułu dokonanej sprzedaży
składników aktywów jednostki oraz z tytułu
świadczonych usług, pomniejszona o należny podatek
od towarów i usług (VAT, akcyza)
Zgodnie z art. 3 ust.1, pkt. 31 ustawy o
rachunkowości przez koszty i straty rozumie się
uprawdopodobnione zmniejszenie w okresie
sprawozdawczym korzyści ekonomicznych, o
wiarygodnie określonej wartości, w formie
zmniejszenia
wartości
aktywów
albo
zwiększenia wartości zobowiązań i rezerw,
które doprowadzą do zmniejszenia kapitału
własnego
lub zwiększenia jego niedoboru w
inny sposób niż wycofanie środków przez
udziałowców lub właścicieli.
Koszty i straty oraz obciążenia
wyniku finansowego
Wyróżnia się zatem;
koszty działalności operacyjnej
(podstawowej);
pozostałe koszty operacyjne;
koszty finansowe;
Odrębnie wykazuje się ponadto koszty
nadzwyczajne oraz obowiązkowe
obciążenia wyniku finansowego.
W
wariancie
porównawczym
rachunku zysków i strat koszty
działalności
operacyjnej
(podstawowej) są wykazywane w
układzie rodzajowym, w wysokości
poniesionej
w
okresie
sprawozdawczym.
Sprawozdawczy układ rodzajowy kosztów
przedstawia się następująco:
amortyzacja;
zużycie materiałów i energii;
usługi obce,
podatki i opłaty;
wynagrodzenia;
ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia;
pozostałe koszty rodzajowe.
W wariancie porównawczym rachunku zysków i strat
występują również dwie specyficzne pozycje. Są to:
1) zmiana stanu produktów,
2) koszty wytworzenia produktów na własne potrzeby
jednostki.
Zmiana stanu produktów jest
spowodowana występującą w czasie
rozbieżnością między momentem
osiągnięcia przychodów ze sprzedaży
produktów a momentem poniesienia
kosztów
związanych z tymi przychodami.
Koszty wytworzenia produktów na własne
potrzeby jednostki dotyczą tej produkcji,
która w ogóle nie jest przeznaczona do
sprzedaży na zewnątrz.
W wariancie kalkulacyjnym rachunku
zysków i strat koszty podstawowej
działalności operacyjnej wykazuje się
według pozycji kalkulacyjnych. Są to
mianowicie trzy pozycje:
1) koszty wytworzenia produktów sprzedanych,
2) koszty sprzedaży,
3) koszty ogólnego zarządu.
Dwiema najczęściej stosowanymi w
praktyce metodami kalkulacji kosztów
wytworzenia produktów są:
kalkulacja podziałowa,
kalkulacja doliczeniowa.