OCENA RYZYKA

OCENA RYZYKA

ZWIĄZKÓW

ZWIĄZKÓW

CHEMICZNYCH DLA

CHEMICZNYCH DLA

ORGANIZMÓW

ORGANIZMÓW

LĄDOWYCH

LĄDOWYCH

Obliczanie i ocena ryzyka dla roślin lądowych,

Obliczanie i ocena ryzyka dla roślin lądowych,

ptaków

ptaków

i ssaków.

i ssaków.

Ćwiczenie nr 4

Ćwiczenie nr 4

Mgr Małgorzata Semik

Mgr Małgorzata Semik

Politechnika Rzeszowska

Politechnika Rzeszowska

EKOSYSTEM LĄDOWY

EKOSYSTEM LĄDOWY



Ekosystem lądowy obejmuje organizmy żyjące na powierzchni

Ekosystem lądowy obejmuje organizmy żyjące na powierzchni

i ponad powierzchnią gruntu, w glebie oraz w wodach

i ponad powierzchnią gruntu, w glebie oraz w wodach

gruntowych.

gruntowych.



Działania niepożądane dla środowiska lądowego obejmują:

Działania niepożądane dla środowiska lądowego obejmują:



działanie na funkcje gleby a zwłaszcza na glebę jako substrat dla

działanie na funkcje gleby a zwłaszcza na glebę jako substrat dla

roślin włączając w to wpływ na kiełkowanie nasion,

roślin włączając w to wpływ na kiełkowanie nasion,



działanie na biomasę roślinną,

działanie na biomasę roślinną,



działanie na zwierzęta lądowe narażone na kontakt z

działanie na zwierzęta lądowe narażone na kontakt z

zanieczyszczoną żywnością, glebą, wodą, i powietrzem.

zanieczyszczoną żywnością, glebą, wodą, i powietrzem.



Wydano

stosowne

rozporządzenia

o

konieczności

Wydano

stosowne

rozporządzenia

o

konieczności

prowadzania badań ekotoksykologicznych dla gatunków

prowadzania badań ekotoksykologicznych dla gatunków

lądowych.

lądowych.

WYTYCZNE

WYTYCZNE

1.

1.

DYREKTYWA

DYREKTYWA

91/414/EWG

91/414/EWG

2.

2.

SANCO/10329/2002

SANCO/10329/2002

- wytyczne dotyczące

- wytyczne dotyczące

ekotoksykologii

lądowej,

wersja

końcowa

2

ekotoksykologii

lądowej,

wersja

końcowa

2

poprawiona z 17 października 2002.

poprawiona z 17 października 2002.

3.

3.

SANCO/4145/2000 –

SANCO/4145/2000 –

wytyczne dotyczące oceny

wytyczne dotyczące oceny

ryzyka dla ptaków i ssaków, zgodne z dyrektywą

ryzyka dla ptaków i ssaków, zgodne z dyrektywą

91/414/EWG.

91/414/EWG.

4.

4.

Wytyczne opublikowane przez EFSA – dostarczają

Wytyczne opublikowane przez EFSA – dostarczają

informacji

informacji

o ocenie ryzyka dla ptaków i ssaków.

o ocenie ryzyka dla ptaków i ssaków.

5

5

.

.

OECD

OECD

/EPA

/EPA

–

wytyczne

do

badań

–

wytyczne

do

badań

ekotoksykologicznych i ich analizy statystycznej.

ekotoksykologicznych i ich analizy statystycznej.

* EFSA -

* EFSA - The European Food Safety Authority

(

(

Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności)

Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności)

EKOTOKSYKOLOGIA

EKOTOKSYKOLOGIA

LĄDOWA

LĄDOWA



W ostatnich dziesięcioleciach ekotoksykologia

W ostatnich dziesięcioleciach ekotoksykologia

zaczęła analizować wpływ skażeń na gatunki

zaczęła analizować wpływ skażeń na gatunki

lądowe.

lądowe.



Najłatwiej zbadać wpływ chemikaliów na osiadłe

Najłatwiej zbadać wpływ chemikaliów na osiadłe

rośliny lądowe.

rośliny lądowe.



Wpływ ekspozycji na chemikalia organizmów

Wpływ ekspozycji na chemikalia organizmów

bytujących na lądzie jest trudny do zbadania.

bytujących na lądzie jest trudny do zbadania.

SZACOWANIE

SZACOWANIE

SKUTKÓW DLA

SKUTKÓW DLA

ROŚLIN LĄDOWYCH

ROŚLIN LĄDOWYCH



Kluczowy element przy ocenie ryzyka dla roślin

Kluczowy element przy ocenie ryzyka dla roślin

lądowych to definicja roślin nie-docelowych:

lądowych to definicja roślin nie-docelowych:

Rośliny nie-docelowe

Rośliny nie-docelowe

- to rośliny nieuprawne,

- to rośliny nieuprawne,

mieszczące się poza obszarem poddanym

mieszczące się poza obszarem poddanym

działaniu substancji.

działaniu substancji.

Drogi narażenia:

Drogi narażenia:



Unoszenie się oprysków.

Unoszenie się oprysków.



Zanieczyszczenie metalami.

Zanieczyszczenie metalami.



Stosowanie herbicydów.

Stosowanie herbicydów.

SZACOWANIE

SZACOWANIE

SKUTKÓW DLA

SKUTKÓW DLA

ROŚLIN LĄDOWYCH

ROŚLIN LĄDOWYCH



Wpływ toksykantów na rośliny lądowe ocenia się

Wpływ toksykantów na rośliny lądowe ocenia się

na podstawie 3 poziomów:

na podstawie 3 poziomów:



Danych skriningowych

Danych skriningowych



Badania wzrostu siewek i zdolności wegetatywnej roślin,

Badania wzrostu siewek i zdolności wegetatywnej roślin,

wzrostu pędu i korzenia

wzrostu pędu i korzenia



Badań pół-polowych i polowych

Badań pół-polowych i polowych



WYTYCZNE

WYTYCZNE



Odpowiednie metody badawcze opisane są w projekcie

Odpowiednie metody badawcze opisane są w projekcie

OECD 208, OECD 227 oraz wskazówkach OPPTS.

OECD 208, OECD 227 oraz wskazówkach OPPTS.

SZACOWANIE

SZACOWANIE

SKUTKÓW DLA

SKUTKÓW DLA

ROŚLIN LĄDOWYCH

ROŚLIN LĄDOWYCH

POZIOM I – WSTĘPNE DANE SKRININGOWE

POZIOM I – WSTĘPNE DANE SKRININGOWE



Obejmują co najmniej 6 gatunków z różnych grup

Obejmują co najmniej 6 gatunków z różnych grup

taksonomicznych.

taksonomicznych.



Badania obejmują 1x stosowanie.

Badania obejmują 1x stosowanie.



Badania I-go poziomu są niekorzystne dla

Badania I-go poziomu są niekorzystne dla

herbicydów oraz regulatorów wzrostu – wymagają

herbicydów oraz regulatorów wzrostu – wymagają

badań II poziomu.

badań II poziomu.

SZACOWANIE

SZACOWANIE

SKUTKÓW DLA

SKUTKÓW DLA

ROŚLIN LĄDOWYCH

ROŚLIN LĄDOWYCH

POZIOM II – BADANIA LABORATORYJNE

POZIOM II – BADANIA LABORATORYJNE



Obejmują badania odpowiedzi na dawkę na min.

Obejmują badania odpowiedzi na dawkę na min.

10 gatunkach roślin, reprezentujących tyle grup

10 gatunkach roślin, reprezentujących tyle grup

taksonomicznych ile jest to możliwe.

taksonomicznych ile jest to możliwe.



Badania

umożliwiają

wybranie

najbardziej

Badania

umożliwiają

wybranie

najbardziej

odpowiedniego gatunku do dalszych badań.

odpowiedniego gatunku do dalszych badań.



Najpopularniejsze badania toksyczności dotyczą

Najpopularniejsze badania toksyczności dotyczą

wpływu metali na rośliny lądowe.

wpływu metali na rośliny lądowe.

SZACOWANIE SKUTKÓW DLA

SZACOWANIE SKUTKÓW DLA

ROŚLIN LĄDOWYCH

ROŚLIN LĄDOWYCH



Badania polegają na ocenie tolerancji roślin na

Badania polegają na ocenie tolerancji roślin na

metale, poprzez porównanie sprawności życiowej

metale, poprzez porównanie sprawności życiowej

roślin nie wykazujących tolerancji na metale z

roślin nie wykazujących tolerancji na metale z

reakcjami roślin odpornych. Podstawowymi

reakcjami roślin odpornych. Podstawowymi

parametrami w takich pomiarach są:

parametrami w takich pomiarach są:



przeżywalność siewek,

przeżywalność siewek,



przyrost biomasy,

przyrost biomasy,



wzrost pędu i korzenia.

wzrost pędu i korzenia.



Badania skutków działania zanieczyszczeń

Badania skutków działania zanieczyszczeń

gazowych, oprysków - CHLOROZA

gazowych, oprysków - CHLOROZA

SZACOWANIE

SZACOWANIE

SKUTKÓW DLA

SKUTKÓW DLA

ROŚLIN LĄDOWYCH

ROŚLIN LĄDOWYCH

POZIOM III – BADANIA POLOWE LUB PÓŁ-POLOWE

POZIOM III – BADANIA POLOWE LUB PÓŁ-POLOWE



Obejmują badania roślin nie-docelowych w trakcie

Obejmują badania roślin nie-docelowych w trakcie

realnego stosowania.

realnego stosowania.



Polegają na analizie bujności roślin oraz produkcji

Polegają na analizie bujności roślin oraz produkcji

biomasy

biomasy

w różnych odległościach od upraw.

w różnych odległościach od upraw.



Badania nie są wymagane, zależnie od tego czy ryzyko

Badania nie są wymagane, zależnie od tego czy ryzyko

oparte na badaniach poziomu II może zostać

oparte na badaniach poziomu II może zostać

złagodzone.

złagodzone.



Są bardzo czasochłonne i kosztowne.

Są bardzo czasochłonne i kosztowne.

OCENA NARAŻENIA I OCENA

OCENA NARAŻENIA I OCENA

RYZYKA DLA ROŚLIN LĄDOWYCH

RYZYKA DLA ROŚLIN LĄDOWYCH



OCENA NARAŻENIA

OCENA NARAŻENIA



Opracowane są specjalne modele służące do oceny

Opracowane są specjalne modele służące do oceny

narażenia roślin lądowych, zawierające dane

narażenia roślin lądowych, zawierające dane

głównie odnośnie oprysków tzw.: modele unoszenia.

głównie odnośnie oprysków tzw.: modele unoszenia.



Ocena standardowa powinna być przeprowadzona

Ocena standardowa powinna być przeprowadzona

w odległości 1 m od krawędzi pola do uprawy

w odległości 1 m od krawędzi pola do uprawy

owoców, chmielu lub warzyw, (takiego jak

owoców, chmielu lub warzyw, (takiego jak

w przypadku herbicydów), oraz 3 m od innych

w przypadku herbicydów), oraz 3 m od innych

upraw.

upraw.

OCENA NARAŻENIA I OCENA

OCENA NARAŻENIA I OCENA

RYZYKA DLA ROŚLIN LĄDOWYCH

RYZYKA DLA ROŚLIN LĄDOWYCH



OCENA RYZYKA –

OCENA RYZYKA –

OCENA WSTĘPNYCH

OCENA WSTĘPNYCH

DANYCH

DANYCH



Punkty końcowe we wstępnych danych skriningowych takie

Punkty końcowe we wstępnych danych skriningowych takie

jak FITOTOKSYCZNOŚĆ, CHLOROZA, interpretowane są

jak FITOTOKSYCZNOŚĆ, CHLOROZA, interpretowane są

jako kontrola wzrokowa.

jako kontrola wzrokowa.



Ogólna zasada

Ogólna zasada

RYZYKO JEST DOPUSZCZALNE

RYZYKO JEST DOPUSZCZALNE

- jeżeli nie istnieją dane

- jeżeli nie istnieją dane

wskazujące na działania fitotoksyczne, większe niż 50% przy

wskazujące na działania fitotoksyczne, większe niż 50% przy

maksymalnym tempie stosowania.

maksymalnym tempie stosowania.

RYZYKO JEST NIEDOPUSZCZALNE

RYZYKO JEST NIEDOPUSZCZALNE

– jeżeli wyniki wskazują

– jeżeli wyniki wskazują

na działanie wyższe niż 50% na jeden lub więcej gatunków.

na działanie wyższe niż 50% na jeden lub więcej gatunków.

OCENA NARAŻENIA I OCENA RYZYKA

OCENA NARAŻENIA I OCENA RYZYKA

DLA ROŚLIN LĄDOWYCH

DLA ROŚLIN LĄDOWYCH



OCENA RYZYKA – ILOŚCIOWA OCENA

OCENA RYZYKA – ILOŚCIOWA OCENA

RYZYKA

RYZYKA



Poziom obejmuję ilościową ocenę ryzyka uwzględniając

Poziom obejmuję ilościową ocenę ryzyka uwzględniając

współczynnik TER.

współczynnik TER.

TER

TER

= DZIAŁANIE/ NARAŻENIE

= DZIAŁANIE/ NARAŻENIE

(g/ha)

(g/ha)



działanie i narażenie wyrażone są w kategoriach tempa

działanie i narażenie wyrażone są w kategoriach tempa

stosowania (g/ha)

stosowania (g/ha)



Działanie

Działanie

= TD

= TD

50

50

(g/ha) – tempo działań z badań na

(g/ha) – tempo działań z badań na

poziomie II

poziomie II



Podejście deterministyczne

Podejście deterministyczne



Podejście probabilistyczne

Podejście probabilistyczne

OCENA NARAŻENIA I OCENA

OCENA NARAŻENIA I OCENA

RYZYKA DLA ROŚLIN LĄDOWYCH

RYZYKA DLA ROŚLIN LĄDOWYCH



OCENA RYZYKA – ILOŚCIOWA OCENA

OCENA RYZYKA – ILOŚCIOWA OCENA

RYZYKA

RYZYKA



Podejście deterministyczne –

Podejście deterministyczne –

TER > 5 RYZYKO

TER > 5 RYZYKO

JEST DOPUSZCZALNE

JEST DOPUSZCZALNE



Podejście probabilistyczne – jeżeli stężenie

Podejście probabilistyczne – jeżeli stężenie

efektywne

efektywne

znajduje się poniżej przewidywanego

znajduje się poniżej przewidywanego

poziomu narażenia dla mniej niż 5% gatunków

poziomu narażenia dla mniej niż 5% gatunków

zakłada się że ryzyko dla roślin lądowych nie-

zakłada się że ryzyko dla roślin lądowych nie-

docelowych

docelowych

JEST DOPUSZCZALNE

JEST DOPUSZCZALNE

OCENA NARAŻENIA I OCENA

OCENA NARAŻENIA I OCENA

RYZYKA DLA ROŚLIN LĄDOWYCH

RYZYKA DLA ROŚLIN LĄDOWYCH



OCENA RYZYKA – OCENA RYZYKA

OCENA RYZYKA – OCENA RYZYKA

WYŻSZEGO POZIOMU

WYŻSZEGO POZIOMU



Poziom obejmuje 3 kluczowe elementy tej

Poziom obejmuje 3 kluczowe elementy tej

oceny:

oceny:



Ekologiczne obserwacje działań,

Ekologiczne obserwacje działań,



Wpływ na funkcje gleby,

Wpływ na funkcje gleby,



Potencjał wyzdrowienia

Potencjał wyzdrowienia

OPCJE ŁAGODZENIA

OPCJE ŁAGODZENIA

RYZYKA

RYZYKA



W celu zmniejszenia narażenia na rośliny nie-

W celu zmniejszenia narażenia na rośliny nie-

docelowe należy:

docelowe należy:



stosowanie stref buforowych we wrażliwych

stosowanie stref buforowych we wrażliwych

obszarach

obszarach

(wewnątrz obszaru upraw)

(wewnątrz obszaru upraw)



techniki stosowane w celu redukcji unoszenie

techniki stosowane w celu redukcji unoszenie

w sąsiedztwie wrażliwych obszarów

w sąsiedztwie wrażliwych obszarów

EKOTOKSYKOLOGIA

EKOTOKSYKOLOGIA

KRĘGOWCÓW

KRĘGOWCÓW



Z powodu dbałości o dobrostan zwierząt, należy unikać

Z powodu dbałości o dobrostan zwierząt, należy unikać

niepotrzebnych badań, zwłaszcza na gatunkach kręgowców.

niepotrzebnych badań, zwłaszcza na gatunkach kręgowców.



Ptaki i ssaki jako składowy element ekosystemu są

Ptaki i ssaki jako składowy element ekosystemu są

przedmiotem zainteresowań ekotoksykologów w Uni

przedmiotem zainteresowań ekotoksykologów w Uni

Europejskiej.

Europejskiej.



Zatrute ptaki są największą troską społeczną, podczas gdy

Zatrute ptaki są największą troską społeczną, podczas gdy

wpływ na rozrodczość jest może mniej widoczny ale

wpływ na rozrodczość jest może mniej widoczny ale

stanowi o wiele większe ryzyko ekologiczne.

stanowi o wiele większe ryzyko ekologiczne.



Zwrócono uwagę na zmniejszającą się liczbę ptaków

Zwrócono uwagę na zmniejszającą się liczbę ptaków

(zwłaszcza

dużych

wartościowych

pod

względem

(zwłaszcza

dużych

wartościowych

pod

względem

estetycznym i rekreacyjnym), których liczba drastycznie

estetycznym i rekreacyjnym), których liczba drastycznie

spadła po wprowadzeniu do użycia niektórych substancji

spadła po wprowadzeniu do użycia niektórych substancji

chemicznych a w szczególności DDT.

chemicznych a w szczególności DDT.

EKOTOKSYKOLOGIA

EKOTOKSYKOLOGIA

KRĘGOWCÓW

KRĘGOWCÓW



Obserwowano zatrucia ptaków metalami śladowymi

Obserwowano zatrucia ptaków metalami śladowymi

(skażenia ołowiem ptactwa wodnego oraz zatrucia

(skażenia ołowiem ptactwa wodnego oraz zatrucia

związane ze spożyciem metalortęci przez ptaki żywiące

związane ze spożyciem metalortęci przez ptaki żywiące

się rybami).

się rybami).



Ptaki narażone są na ekspozycję na pestycydy

Ptaki narażone są na ekspozycję na pestycydy

chloroorganiczne

chloroorganiczne

i fosforoorganiczne (głownie zawierające węglowodory)

i fosforoorganiczne (głownie zawierające węglowodory)

oraz PCB.

oraz PCB.



Ssaki narażone na ekspozycję chemikaliów takich jak

Ssaki narażone na ekspozycję chemikaliów takich jak

związki halogenoorganiczne, oraz PCB co ma wpływ na

związki halogenoorganiczne, oraz PCB co ma wpływ na

rozrodczość.

rozrodczość.

SZACOWANIE

SZACOWANIE

RYZYKA DLA

RYZYKA DLA

KRĘGOWCÓW LĄDOWYCH

KRĘGOWCÓW LĄDOWYCH



Reprezentatywny

Reprezentatywny

gatunek to

gatunek to

:

:



Ssaki

Ssaki

Szczury i myszy

Szczury i myszy



Ptaki

Ptaki

Przepiórki Bobwhite

Przepiórki Bobwhite

Kaczka krzyżówka

Kaczka krzyżówka

Przepiórka japońska

Przepiórka japońska

TEST OSTREJ TOKSYCZNOŚCI

TEST OSTREJ TOKSYCZNOŚCI

DOUSTNEJ

DOUSTNEJ



Badanie wykonane w oparciu o metodyką

Badanie wykonane w oparciu o metodyką

SETAC, OECD 223 na jednym z zlecanych

SETAC, OECD 223 na jednym z zlecanych

gatunków ptaków tj.

gatunków ptaków tj.

Anas platyrhynchos,

Anas platyrhynchos,

Coturinx coturinx japonia.

Coturinx coturinx japonia.



Test jest zawsze wymagany.

Test jest zawsze wymagany.



Czas trwania testu – 14 dni.

Czas trwania testu – 14 dni.



Badanie dostarcza danych o wartościach LD

Badanie dostarcza danych o wartościach LD

50

50

(mg/kg masy ciała), NOEC, NOEL, przebiegu

(mg/kg masy ciała), NOEC, NOEL, przebiegu

czasowym wystąpienia oraz leczeniu.

czasowym wystąpienia oraz leczeniu.



NOEL

NOEL

– najwyższy stopień narażenia.

– najwyższy stopień narażenia.



Najwyższa dawka zastosowana do testu nie może

Najwyższa dawka zastosowana do testu nie może

przekraczać 2000 mg/kg wagi ciała.

przekraczać 2000 mg/kg wagi ciała.

TEST TOKSYCZNOŚCI

TEST TOKSYCZNOŚCI

POKARMOWEJ

POKARMOWEJ

KTÓTKOTERMINOWEJ

KTÓTKOTERMINOWEJ



Badanie wykonane w oparciu o metodyką

Badanie wykonane w oparciu o metodyką

OECD 205 na jednym z zlecanych gatunków

OECD 205 na jednym z zlecanych gatunków

ptaków tj.

ptaków tj.

Anas platyrhynchos, Colinus

Anas platyrhynchos, Colinus

virginianus.

virginianus.



Test ten musi zawsze zostać wykonany na tylko jednym z ww.

Test ten musi zawsze zostać wykonany na tylko jednym z ww.

gatunków,

gatunków,

chyba że

chyba że

NOEL z badania toksyczności ostrej

NOEL z badania toksyczności ostrej

<500 mg/kg masy ciała, lub NOEC z powyższego badania

<500 mg/kg masy ciała, lub NOEC z powyższego badania

<500 mg/kg pożywienia.

<500 mg/kg pożywienia.



Czas trwania badania 5 dni, 3 dni rekonwalescencji.

Czas trwania badania 5 dni, 3 dni rekonwalescencji.



Badanie dostarcza danych o wartościach LD

Badanie dostarcza danych o wartościach LD

50

50

(mg/kg masy

(mg/kg masy

ciała), NOEC (stężenie bez śmiertelnych skutków), przebiegu

ciała), NOEC (stężenie bez śmiertelnych skutków), przebiegu

czasowym wystąpienia oraz leczeniu.

czasowym wystąpienia oraz leczeniu.

TEST TOKSYCZNOŚCI

TEST TOKSYCZNOŚCI

REPRODUKCYJNEJ PTAKÓW

REPRODUKCYJNEJ PTAKÓW



Badanie wykonane w oparciu o metodyką OECD 206 na

Badanie wykonane w oparciu o metodyką OECD 206 na

jednym z zlecanych gatunków ptaków tj.

jednym z zlecanych gatunków ptaków tj.

Anas

Anas

platyrhynchos, Colinus virginianus, Coturinx coturinx

platyrhynchos, Colinus virginianus, Coturinx coturinx

japonia

japonia

.

.



Test wymagany zawsze, chyba że można wykazać że narażenie

Test wymagany zawsze, chyba że można wykazać że narażenie

ptaków

ptaków

(dorosłych i młodych) nie występuję podczas sezonu

(dorosłych i młodych) nie występuję podczas sezonu

rozrodczego.

rozrodczego.



Wymagane dla substancji trwałych lub mających możliwość do

Wymagane dla substancji trwałych lub mających możliwość do

bioakumulacji.

bioakumulacji.



Czas trwania badania – około 20 dni (zależnie od gatunku).

Czas trwania badania – około 20 dni (zależnie od gatunku).



Wynik badania to NOEC (mg/kg masy ciała),

Wynik badania to NOEC (mg/kg masy ciała),

przy uwzględnieniu

przy uwzględnieniu

wielu parametrów (produkcja jaj, przeżywanie zarodków, liczba

wielu parametrów (produkcja jaj, przeżywanie zarodków, liczba

wylęgów, przeżywalność młodych).

wylęgów, przeżywalność młodych).

OCENA NARAŻENIA I OCENA

OCENA NARAŻENIA I OCENA

RYZYKA DLA KRĘGOWCÓW

RYZYKA DLA KRĘGOWCÓW



OGÓLNA ZASADA OCENY RYZYKA:

OGÓLNA ZASADA OCENY RYZYKA:



„

„

Jeżeli istnieje prawdopodobieństwo ekspozycji ptaków

Jeżeli istnieje prawdopodobieństwo ekspozycji ptaków

lub innych nie-docelowych kręgowców lądowych,

lub innych nie-docelowych kręgowców lądowych,

ryzyko

ryzyko

nie będzie akceptowalne

nie będzie akceptowalne

jeżeli stosunek ostrej i

jeżeli stosunek ostrej i

krótkoterminowej toksyczności/ekspozycji dla ptaków i

krótkoterminowej toksyczności/ekspozycji dla ptaków i

innych nie-docelowych kręgowców lądowych jest

innych nie-docelowych kręgowców lądowych jest

< niż 10

< niż 10

na podstawie wyznaczonej wartości LD

na podstawie wyznaczonej wartości LD

50,

50,

bądź jeżeli

bądź jeżeli

stosunek toksyczności długoterminowej/ekspozycji jest

stosunek toksyczności długoterminowej/ekspozycji jest

<

<

niż 5

niż 5

do chwili gdy za pomocą odpowiedniej oceny ryzyka

do chwili gdy za pomocą odpowiedniej oceny ryzyka

ustalone zostanie że w warunkach polowych nie zachodzi

ustalone zostanie że w warunkach polowych nie zachodzi

żadne nieakceptowany wpływ po zastosowaniu środków

żadne nieakceptowany wpływ po zastosowaniu środków

ochrony roślin w proponowanych warunkach stosowania”.

ochrony roślin w proponowanych warunkach stosowania”.

*

*

*

*

Załącznik VI Dyrektywa 91/414/EWG

Załącznik VI Dyrektywa 91/414/EWG

CHARAKTERYSTYKA

CHARAKTERYSTYKA

RYZYKA

RYZYKA



ANALIZA RYZYKA OBEJMUJE 2

ANALIZA RYZYKA OBEJMUJE 2

POZIOMY

POZIOMY

:

:



POZIOM I - STANDARDOWY

POZIOM I - STANDARDOWY



Poziom ten zawiera proste procedury wyliczenia

Poziom ten zawiera proste procedury wyliczenia

TER.

TER.



Ryzyko jest identyfikowane na podstawie obserwowanej

Ryzyko jest identyfikowane na podstawie obserwowanej

odpowiedzi pojedynczego osobnika w kontrolowanych

odpowiedzi pojedynczego osobnika w kontrolowanych

doświadczeniach laboratoryjnych

doświadczeniach laboratoryjnych



Ocenie podlegają najgorsze przypadki.

Ocenie podlegają najgorsze przypadki.



Celem tego podejścia jest wyłączenie (ze znaczną

Celem tego podejścia jest wyłączenie (ze znaczną

wydajnością) fałszywych wyników negatywnych (=nie

wydajnością) fałszywych wyników negatywnych (=nie

wykryto ryzyka).

wykryto ryzyka).

CHARAKTERYSTYKA

CHARAKTERYSTYKA

RYZYKA

RYZYKA



ANALIZA RYZYKA OBEJMUJE 2

ANALIZA RYZYKA OBEJMUJE 2

POZIOMY

POZIOMY

:

:



POZIOM II - NIESTANDARDOWY

POZIOM II - NIESTANDARDOWY



Poziom dopasowania który prowadzi do poprawy

Poziom dopasowania który prowadzi do poprawy

wartość

wartość

TER

TER

obliczonych na pierwszym etapie

obliczonych na pierwszym etapie

(głównie ekspozycji),

(głównie ekspozycji),



Analiza opiera się na dodatkowych danych

Analiza opiera się na dodatkowych danych



badaniach smakowitości (unikania)

badaniach smakowitości (unikania)



badaniach w terenie.

badaniach w terenie.

CHARAKTERYSTYKA

CHARAKTERYSTYKA

RYZYKA

RYZYKA

Stosunek toksyczności do ekspozycji

Stosunek toksyczności do ekspozycji

-

-

TER

TER

TER = TOKSYCZNOŚĆ/EKSPOZYCJA

TER = TOKSYCZNOŚĆ/EKSPOZYCJA

*

*



toksyczność i ekspozycja wyrażone w tych samych

toksyczność i ekspozycja wyrażone w tych samych

jednostkach (dawka lub stężenie (mg/kg pożywienie)),

jednostkach (dawka lub stężenie (mg/kg pożywienie)),



z powodów naukowych stosunki ekspozycji do

z powodów naukowych stosunki ekspozycji do

toksyczności są lepiej osadzone w dawce dziennej

toksyczności są lepiej osadzone w dawce dziennej



*DAWKA DZIENNA - DDD

*DAWKA DZIENNA - DDD

OCENA TOKSYCZNOŚCI DLA

OCENA TOKSYCZNOŚCI DLA

KRĘGOWCÓW

KRĘGOWCÓW



Do wyliczeń TER stosowane są odpowiednie wartości

Do wyliczeń TER stosowane są odpowiednie wartości

toksyczności, jest to toksyczność zmierzona dla najbardziej

toksyczności, jest to toksyczność zmierzona dla najbardziej

wrażliwego gatunku:

wrażliwego gatunku:



OSTRY

OSTRY



ptaki: LD

ptaki: LD

50

50

z ostrego testu doustnego

z ostrego testu doustnego



ssaki: LD

ssaki: LD

50

50

z ostrego testu doustnego

z ostrego testu doustnego



KRÓTKOTERMINOWY

KRÓTKOTERMINOWY



Ptaki: LC

Ptaki: LC

50

50

z 5-dniowego testu diety

z 5-dniowego testu diety



Ssaki: oparty na wartościach NOEL

Ssaki: oparty na wartościach NOEL



DŁUGOTERMINOWY

DŁUGOTERMINOWY



Ptaki i ssaki: oparty na wartościach NOEL

Ptaki i ssaki: oparty na wartościach NOEL

OCENA TOKSYCZNOŚCI DLA

OCENA TOKSYCZNOŚCI DLA

KRĘGOWCÓW

KRĘGOWCÓW



Przekształcenie wartości toksyczności do dawki

Przekształcenie wartości toksyczności do dawki

dziennej DDD

dziennej DDD

(dla ptaków), dla ssaków DDD stosowana

(dla ptaków), dla ssaków DDD stosowana

rutynowo;

rutynowo;



Zasada konwersji:

Zasada konwersji:

DDD

DDD

=

=

stężenie substancji w pokarmie

stężenie substancji w pokarmie

(mg/kg)

(mg/kg)

*

*

dzienne spożycie pokarmu

dzienne spożycie pokarmu

(g/ptak/dzień)

(g/ptak/dzień)

/

/

masę

masę

ciała

ciała

(g)

(g)

OCENA EKSPOZYCJI

OCENA EKSPOZYCJI

(NARAŻENIA) DLA KRĘGOWCÓW

(NARAŻENIA) DLA KRĘGOWCÓW



Drogi narażenia (ekspozycji):

Drogi narażenia (ekspozycji):



uprawy lub inna skażona roślinność

uprawy lub inna skażona roślinność



skażone owady

skażone owady



skażone dżdżownice

skażone dżdżownice



skażone ryby

skażone ryby



skażone kręgowce

skażone kręgowce



zaprawiane nasiona

zaprawiane nasiona

OCENA NARAŻENIA DLA

OCENA NARAŻENIA DLA

KRĘGOWCÓW

KRĘGOWCÓW

Obliczanie narażenia dla kręgowców

Obliczanie narażenia dla kręgowców

(krótkoterminowa i ostra toksyczność):

(krótkoterminowa i ostra toksyczność):

ETE = (FIR/mc)* C * AV * PT * PD

ETE = (FIR/mc)* C * AV * PT * PD

Gdzie:

Gdzie:

ETE – ekspozycja ( narażenie)

ETE – ekspozycja ( narażenie)

FIR – stopień (rząd) pobierania pokarmu (g świeżej wagi na dzień)

FIR – stopień (rząd) pobierania pokarmu (g świeżej wagi na dzień)

mc – masa ciała (g)

mc – masa ciała (g)

C – stężenie związku w świeżym pokarmie (mg/kg)

C – stężenie związku w świeżym pokarmie (mg/kg)

AV – czynnik unikania (1= brak unikania)

AV – czynnik unikania (1= brak unikania)

PT – porcja diety otrzymana w obszarze poddawanym działaniu ( pomiędzy

PT – porcja diety otrzymana w obszarze poddawanym działaniu ( pomiędzy

0 – 1)

0 – 1)

PD – porcja typu pokarmu w diecie ( pomiędzy 0 – 1, jeden typ lub więcej

PD – porcja typu pokarmu w diecie ( pomiędzy 0 – 1, jeden typ lub więcej

typów)

typów)

AV, PT, PD = 1 ( mogą zostać pominięte)

AV, PT, PD = 1 ( mogą zostać pominięte)

OCENA NARAŻENIA DLA

OCENA NARAŻENIA DLA

KRĘGOWCÓW

KRĘGOWCÓW

Obliczanie narażenia dla kręgowców

Obliczanie narażenia dla kręgowców

(długoterminowa toksyczność, wielokrotne stosowanie):

(długoterminowa toksyczność, wielokrotne stosowanie):

C = C

C = C

0

0

* MAF * f twa

* MAF * f twa

Gdzie:

Gdzie:

C

C

0

0

– początkowe stężenie po pojedynczym podaniu

– początkowe stężenie po pojedynczym podaniu

MAF – czynnik podawania wielokrotnego

MAF – czynnik podawania wielokrotnego

f twa – czynnik średniej czasowo-ważonej (średnie stężenie podczas

f twa – czynnik średniej czasowo-ważonej (średnie stężenie podczas

określonego okresu czasu po ostatnim podaniu),

określonego okresu czasu po ostatnim podaniu),

CHARAKTERYSTYKA

CHARAKTERYSTYKA

RYZYKA

RYZYKA



Porównanie

Porównanie

TER

TER

do ustalonej wartości progowej,

do ustalonej wartości progowej,

wartości krytycznej (Aneks VI z 91/414/EWG)

wartości krytycznej (Aneks VI z 91/414/EWG)



Ustalone wartości progowe:

Ustalone wartości progowe:

TER

TER

ostre lub krótkoterminowe

ostre lub krótkoterminowe

dla kręgowców lądowych

dla kręgowców lądowych

=

=

10

10

TER

TER

długoterminowe

długoterminowe

dla kręgowców lądowych =

dla kręgowców lądowych =

5

5



Wartość progowa spełniona

Wartość progowa spełniona

– NISKIE RYZYKO

– NISKIE RYZYKO



Wartość progowa niespełniona

Wartość progowa niespełniona

– ISTNIEJE RYZYKO

– ISTNIEJE RYZYKO

(dalsze etapy oceny poziom II)

(dalsze etapy oceny poziom II)

METODY ALTERNATYWNE

METODY ALTERNATYWNE

Organizacje aktywnie działające na rzecz metod alternatywnych:

Organizacje aktywnie działające na rzecz metod alternatywnych:



Fundacja do Zastępowania Zwierząt w

Fundacja do Zastępowania Zwierząt w

Doświadczeniach Medycznych

Doświadczeniach Medycznych

– FRAME

– FRAME



Europejskie Centrum Oceny Metod Alternatywnych

Europejskie Centrum Oceny Metod Alternatywnych

– ECVAM

– ECVAM

Cele:

Cele:



Poprawa poziomu nauki

Poprawa poziomu nauki



Ograniczenie cierpienia zadawanego zwierzętom

Ograniczenie cierpienia zadawanego zwierzętom



Trzy podstawowe założenia:

Trzy podstawowe założenia:



Zastępowanie (ang. replacement)

Zastępowanie (ang. replacement)



Ograniczenie liczby zwierząt (ang. reduction)

Ograniczenie liczby zwierząt (ang. reduction)



Zminimalizowanie cierpienia (ang. refinement)

Zminimalizowanie cierpienia (ang. refinement)

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ