Substancje naturalne w 

kosmetyce cz. V

Jadwiga Nartowska

Budowa naskórka

Proces keratynizacji

• Warstwa podstawna –  1 warstwa komórek, 

podział komórek – 50 % w trakcie mitozy

• Przemieszczanie w sposób ciągły ku 

powierzchni

• Przekształcanie 
• Efekt – dotarcie do warstwy „martwych 

„ komórek ulegających złuszczaniu

• Czas- około 1 miesiąca
• Migracja z warstwy podstawnej do warstwy 

rogowej – około 2 tygodni

Warstwa rogowa – stratum 

corneum

• Korneocyty (keratynocyty) – wynik 

końcowy rogowacenia

• Martwe- pozbawione jądra
• Ulegają złuszczeniu

• W warstwie podstawnej- komórki 

dendrytyczne- melanocyty- 

odpowiedzialne za zabarwienie skóry

• 13 % komórek naskórka

Barwa  skóry

• Zabarwienie skóry – mechanizm
warunkowane przez melaniny
• Wytwarzane przez melanocyty-

melanosomy - organelle wewnątrz 
których –   synteza melanin

Melanocyty – przekazują melanosomy  

keratynocytom

z którymi migrują na powierzchnię skóry

Barwa skóry - mechanizm

Barwa skóry - mechanizm

• Liczba melanocytów – ustalona w 

momencie narodzin

• Rozmieszczone na całej powierzchni 

skóry z wyjątkiem dłoni i podeszew stóp

• Liczba nie związana z kolorem skóry
• Różna jest ich aktywność, zawierają 

różną ilość melanosomów o różnym 
kształcie 

Melanosomy

• Dojrzewanie w trakcie migracji
• Eumelanosomy – synteza eumelaniny 

– barwnik brązowy

• Feomelanosomy –synteza 

feomelaniny

barwnik czerwony

Rasy –zabarwienie skóry

Rasy

• Rasa celtycka –  głównie feomelanina – 

nie wykazuje działania ochronnego

• Rasa czarna- wyłącznie eumelanina
• Rasa kaukaska- oba barwniki-ważne 

proprcje

• Zawartość  eumelaniny wzrasta przy 

ekspozycji na słońce

• Rasa żółta – podobnie jak grupa 

kaukaska

fototypy

• Ludność świata

Synteza melaniny

Wpływ na syntezę melanin

Stymulacja :
Siarka obecna w melanocytach
• MSH – hormon melanotropowy
• ACTH – hormon adrenokortykotropowy
• Estrogeny
• Prostaglandyny E-2 i D-2
• Witamina D 

3

Zmniejszanie:
• Kortykosterydy

Zaburzenia barwnikowe

• Bielactwo nabyte- zniszczenie 

melanocytów – miejscowe – 
prawdopodobnie reakcja 
autoimmunologiczna

• Siwizna – proces starzenia – zniszczenie 

melanocytów cebulki włosa

• Albinizm- brak syntezy melaniny- brak 

zabarwienia skóry, włosów i tęczówki

Zaburzenia barwnikowe

• Fenyloketonuria- brak możliwości 

syntezy  melaniny– blokowana jest 
tyrozyna przez 

fenyloalaninę
Melanosomy nie są przekazywane 

przez melanocyty – dzieci dotknięte 
fenyloketonurią – biała skóra i bardzo 
jasne włosy

Przebarwienia

• Plamy starcze – nadmierna 

aktywność melanocytów

• Piegi – nieprawidłowe rozłożenie 

melanocytów

• Ostuda- zaburzenia hormonalne
• Wisiorek – plamy w miejscu aplikacji 

perfum – olejek bergamotowy – 
bergapten 

Środki przyspieszające 

opalanie

• Wpływ na syntezę melaniny
• Bergapten lub 5-metoksypsoralen – 5MOP- 

furanokumaryny- uczulanie na światło – obniża 

próg odpowiedzi melanocytów na promieniowanie 

UV. Uwrażliwiony melanocyt reaguje na 

najmniejszą ilość energii.

• Opalenizna pojawia się po pewnym czasie 

utajenia

• Stosowanie – obecnie dyskusyjne, możliwośc 

rozwoju nowotworu

• Jasna skóra- może powstać rumień, poparzenia – 

substancje światłouczulajace.

Środki przyspieszające 

opalanie

• DHA- sztuczny opalacz- 

dihydroksyaceton, lub  izomer 
aldehyd glicerylowy w połączeniu z 
aminokwasami skóry – barwne 
polimery 

           

melanoidyny

Barwa powstaje w 6 godz.
Znika w 6 dni- złuszczanie

Środki przyspieszające 

opalanie

• Kantaksantyna- barwnik karotenoidowy- 

roślinny- barwi lipidy skóry po zastosowaniu 

doustnym – „pigułki opalające”

• Oenobiol – kompleks beta karotenu, likopenu i 

witaminy E oraz drożdży selenowych- chroni i 

przyspiesza opalanie

• Likopen- podobne właściwości jak kantaksantyna
• Witamina E i beta-karoten – działanie 

przeciwrodnikowe – ochrona przed 

promieniowaniem UV.

Substancje wybielające

• Antyutleniacze
Witamina C – dawniej kremy z cytryną 
Redukuje utlenioną melaninę – dawniej

Hydrochinon- wpływ na syntezę 

melaniny- duże stężenie –prowadzi 
do zniszczenia melanocytu

Stosowanie – tylko w dermatologii

Substancje wybielające

• Substancje roślinne:
Arbutyna – glikozyd fenolowy
Arctostaphyllos uva ursi
Vaccinium vitis idea
Arbutyna – inhibitor tyrozynazy  - 

konkurencja z DOPA na poziomie 

receptorów dla tyrozynazy

Jest łagodna w działaniu – nie drażni 

oczu ani skóry

arbutyna

Zielona herbata – główne 

związki

Substancje wybielające - 

roślinne

• Zielona herbata – pochodne 

katechiny, m.in. galusan 
epigalokatechiny

• Hamowanie syntezy melaniny przez 

inhibicję tyrozynazy

•  Hamowanie przenoszenia 

melanosomów z melanocytów do 
keratynocytów

Substancje wybielające - 

roślinne

• Wyciąg z rumianku 
• Antagonista endoteliny – hamuje  

melanogenezę  bez ingerencji w w 
działanie tyrozynazy uniemożliwiając  
endotelinie wiązanie się ze swoim 
receptorem na melanocycie

Substancje wybielające - 

roślinne

• Tyramina - wyciągi z mandarynki 

japońskiej- 

Citrus unshiu

Hamuje melanogenezę i zmniejsza 

produkcję melaniny o 32 %

Kwas cynamonowy

• Cinnamomum cassia Blume

• Badania  na zwierzętach– hamujący 

wpływ na aktywność tyrozynazy  i 
ekspresję w melanocytach

• Może być czynnikiem wybielającym
• Kong- 2008

Filtry poch. naturalnego

• Propolis- pochłania promienie UV B i 

A

• Kwasy: kawowy, ferulowy, 

benzoesowy, alkoholol i aldehyd 
cynamonowy, beta bisabolol, 
flawonoidy

Filtry poch. naturalnego

• Wyciagi flawonoidowe- z dziurawca i 

z rumianku

• Wyciągi zawierające poch. 

antracenowe: wyciąg z aloesu i 
aloina – duży współczynnik absorpcji

• Oleje- olej z oliwek
• Olej kokosowy (monoi)
•  Olej sezamowy

Związki wychwytujące wolne 

rodniki

• Dodawane do preparatów z filtrem
• Witamina E
• Beta karoten
• Flawonoidy
• Koenzym Q 10
• Wyciągi z: liści Ginkgo biloba
                            Rosmarinus officinalis