NIEDOSTOSOWANIE
SPOŁECZNE
specyficzna forma zachowania
jednostki i jej reakcje na warunki
środowiskowe
rezultat nieudanego procesu
dostosowywania się do
funkcjonowania w społeczeństwie
syndrom negatywnego zachowania
wobec norm społecznych
Dostosowanie lub niedostosowanie
można rozpatrywać jako:
umiejetność akomodacji (dostosowanie
do warunków)
umiejętność asymilacji (dostosowanie
do ludzi)
przyswajanie i akceptowanie norm
społecznych
identyfikację z wybranymi
wartościami i realizowanymi celami
W czym wyraża się
niedostosowanie?
„Tendencje społecznie negatywne. Odwrócenie
zainteresowań od wartości pozytywnych i chęć
wyżycia się w akcji społecznie destruktywnej. Podziw
i zainteresowanie dla tzw. złych czynów. Cynizm i
brawura w tym względzie. Nieżyczliwy stosunek do
człowieka, do cudzego mienia, regulaminów, norm i
zarządzeń, nieodpowiedni stosunek do czynów
własnych, nieumiejętność zżycia się z grupą.
Wyłamywanie się, zrzucanie winy. Niechęć do pracy i
nauki. Brak poczucia odpowiedzialności za swoje
czyny. Życie chwilą, przygodą, awanturą. Wyobraźnia
duża. Brak hamulców, krytycyzmu. Sugestywność.
Brak wizji życia w płaszczyźnie etycznej – społecznie
pozytywnej. Nieumiejętność wyjścia z trudnej
sytuacji, brak wiary w możliwość tego.” (wg Marii
Grzegorzewskiej, 1959)
Czym jest niedostosowanie?
„zaburzenie w zachowaniu – w stopniu silnym i
głębokim, które utrudnia lub uniemożliwia
jednostce normalne współżycie z innymi ludźmi”
(wg M. Susułowskiej)
„dewiacja osobowościowa spowodowana
czynnikami biologicznymi, psychologicznymi, lub
społecznymi, która ma negatywny wpływ na
kontakty społeczne, aktywność jednostki i
harmonię życia wewnętrznego”
dotyczy „dzieci, u których zaburzeniu uległa sfera
wolicjonalno-emocjonalna oraz rozwój charakteru
i osobowości, co powoduje często zakłócenie
stosunków społecznych” (wg H. Spionek)
W aspekcie psychologicznym
problematyka niedostosowania
społecznego obejmuje:
identyfikację negatywnego stosunku do norm
społecznych i uznawanych wartości
analizę wewnętrznej, trudnej sytuacji
jednostki, która nie może/potrafi realizować
swoich celów
ocenę trudności wychowawczych wynikających
z postaw aspołecznych
Jak dochodzi do zaburzeń procesu
dostosowywania się do
środowiska?
mechanizm: przeszkody w
realizacji celów (wewnętrzne i
zewnętrzne) => niemożność
zaspokojenia potrzeb życiowych,
osiągnięcia celów => frustracja
=> konflikt wewnętrzny =>
postawy i zachowania niezgodne z
normami społecznymi
Przyczyny niedostosowania społecznego:
środowiskowe – warunki ekonomiczne,
bieda, brak odpowiedniej opieki,
bezdomność, sieroctwo, rozkład rodziny,
alkoholizm w rodzinie, wpływy grupy
rówieśniczej itp.
indywidualne - zaburzenia nerwicowe,
psychiczne, organiczne, np. stany
pomroczne padaczkowe
interakcja czynników środowiskowych i
indywidualnych
Uwarunkowania:
biologiczne:
uszkodzenia w okresie prenatalnym –
np. FAS (płodowy syndrom alkoholowy)
czynniki okołoporodowe – np. PUM
(porodowy uraz mózgu)
specyficzne przyczyny rozwojowe –
akceleracja (przyspieszenie),
retardacja (opóźnienie), dysharmonia
rozwoju
Uwarunkowania:
rodzinne:
atmosfera emocjonalna w rodzinie – problem
wzajemnych stosunków, zaspokajania potrzeb
emocjonalnych, poczucia bezpieczeństwa, kłótni i
nieporozumień w rodzinie, uzależnień w rodzinie
warunki ekonomiczne – problem zdobywania
dóbr, poczucia własnej wartości; poświęcanie się
rodziców pracy przy zaniedbaniu dzieci
kultura życia rodzinnego – problem tradycji
rodzinnych, norm współżycia, kultury osobistej i
norm moralnych rodziców
system wychowawczy – problem rodzaju kar i
nagród, zbyt liberalne lub rygorystyczne
wychowanie
Uwarunkowania:
szkolne:
stosunki interpersonalne uczeń –
nauczyciel, uczeń – grupa rówieśnicza
trudności w nauce szkolnej:
przyczyny psychofizyczne (opóźnienie rozwoju
umysłowego, dysleksja, absencja z powodu
choroby)
dydaktyczne (niedostosowanie programu,
zadań do możliwości ucznia, zła organizacja
nauczania)
społeczno - środowiskowe (subkultury,
nieformalne grupy przestępcze, narkotyki)