Choroba jako zdarzenie 

Choroba jako zdarzenie 

w procesie rozwoju 

w procesie rozwoju 

dziecka 

dziecka 

i jej wpływ na członków 

i jej wpływ na członków 

rodziny

rodziny

 

 

Pediatria 

to 

specyficzna 

dyscyplina 

medycyny,  której  celem  jest  ochrona 

zdrowia  dziecka.  Cel  ten  jest  osiągany 

przez  promocję  zdrowia  i  profilaktykę, 

rozpoznawanie i leczenie chorób.

Przedmiotem  rozważań  pediatrii  jest 

przeważnie  chore  dziecko  wymagające 

leczenia  szpitalnego.  Pobyt  w  szpitalu 

wywołuje  zawsze  u  dzieci  niepokój  i  lęk 

przed 

nieznanym 

lub 

lęk 

przed 

powtórzeniem 

się 

wcześniejszych 

doświadczeń,  przed  zabiegiem,  przed 

bólem, 

przed 

oddzieleniem 

od 

najbliższych osób.

 

 

Zaspokojenie  wszystkich  potrzeb  bio-

psycho-społecznych chorego dziecka 

i  pomoc  w  rozwiązywaniu  jego 

problemów 

to 

wyzwanie 

dla 

współczesnego 

pielęgniarstwa 

pediatrycznego. W praktyce oznacza 

to  nie  tylko  sprawowanie  opieki  w 

ramach 

zleceń 

lekarskich 

i 

wykonywanie 

czynności 

pielęgnacyjnych, 

lecz 

również 

podjęcie  działań  profilaktycznych, 

edukację  zdrowotną  rodziców  i 

dziecka  oraz  skierowanie  uwagi  na 

uczucia  i  myśli  dziecka  oraz  jego 

wewnętrzny świat.

 

 

Celem 

działań 

pielęgniarstwa 

pediatrycznego  jest  m.in.  zapewnienie 
dziecku  hospitalizowanemu  najwyższej 
jakości opieki pielęgniarskiej.

Aby  ten  cel  osiągnąć  należy  spełnić 

następujące warunki:

1.Hospitalizacja  dziecka  ma  miejsce  tylko 

w 

oddziałach 

pediatrycznych. 

Szpital/oddział 

spełnia 

warunki 

niezbędne do leczenia i rozwoju dziecka. 

2.Personel  pielęgniarski  we  wszelkich 

działaniach stosuje się do Kodeksu etyki 
zawodowej  pielęgniarki  i  położnej  oraz 
Karty praw pacjenta. 

 

 

3.Pielęgniarki 

pediatryczne 

respektują 

Europejską Kartę Dziecka w szpitalu: 

o dziecko  jest  traktowane  indywidualnie,  z 

godnością i zrozumieniem, z zachowaniem 

intymności, 

o  dziecko ma prawo do obecności rodziców, 
O  dzieci  i  rodzice  uzyskują  informacje  o 

możliwych 

sposobach 

pielęgnacji 

w 

sposób  zrozumiały  i  otrzymują  wsparcie 

psychiczne w trudnych chwilach, 

o   dzieci 

i 

rodzice 

mogą 

świadomie 

uczestniczyć  we  wszelkich  decyzjach 

odnośnie ich zdrowia, 

o dzieci  mają  możliwość  zabawy,  nauki  i 

odpoczynku  stosownie  do  wieki  i  stanu 

zdrowia. 

 

 

4.Każde dziecko ma prawo do opieki 

sprawowanej 

przez 

wykwalifikowane 

pielęgniarki-

profesjonalistki 

w 

opiece 

pediatrycznej. 

Wiedza 

i 

umiejętności 

personelu 

pielęgniarskiego 

zapewniają 

dziecku 

w 

stopniu 

możliwie 

najwyższym  odzyskanie  zdrowia 
oraz 

zaspokojenie 

potrzeb 

fizycznych, 

emocjonalnych 

i 

rozwojowych. 

 

 

5.Wszystkie pielęgniarki mają prawo 

i  obowiązek  do  ustawicznego 
kształcenia. 

Doskonalenie 

zawodowe  (szkolenia,  specjalizacje 
pediatryczne, udział w sympozjach 
i 

konferencjach) 

umożliwia 

pielęgniarkom 

wypełnianie 

ich 

profesjonalnej  roli:  rozpoznawanie, 
planowanie, 

realizowanie 

i 

ocenianie działań pielęgniarskich. 

 

 

6.Pielęgniarka 

pediatryczna 

jest 

członkiem 

zespołu 

terapeutycznego,  dzieli  się  swoją 
wiedzą  i  umiejętnościami  z  innymi 
członkami 

zespołu 

w 

celu 

optymalnej opieki nad dzieckiem. 

7.Aktywna  współpraca  z  rodzicami 

dziecka 

w 

zakresie 

edukacji 

zdrowotnej 

ma 

przygotować 

rodziców do współudziału w opiece 
nad chorym dzieckiem w szpitalu i 
w warunkach domowych. 

 

 

Przeżycia dziecka w 

Przeżycia dziecka w 

szpitalu

szpitalu

 

 

Hospitalizacja 

oznacza 

dla 

dziecka 

całkowite  lub  częściowe  oddzielenie  od 
matki  i  bliskich  osób.  Przeżycia  dzieci

  i 

sposoby  ich  reagowania  na  pobyt  w 
szpitalu  są  różne,  ale  ściśle  związane  z 
poziomem  rozwoju  psychospołecznego  i 
wiekiem dziecka. Od urodzenia do około 
3.  miesiąca  życia  dziecko  reaguje  na 
oddzielenie od matki zmianą rytmu snu, 
łaknienia  i  wydalania.  Od  4  do  około  6. 
miesiąca 

życia 

pobyt 

w 

szpitalu 

powoduje 

zakłócenie 

równowagi 

wewnętrznej,  utratę  znanych  dziecku 
zapachów,  dźwięków,  co  objawia  się 
gwałtownym płaczem. 

 

 

W  wieku  od  6  do  18  miesiąca  życia 

rozstanie  z  matka  jest  dla  dziecka 
trudne. Nic rozumie, że to czego nie 
widzi,  nadal  istnieje.  Dlatego  każde 
odejście matki traktuje jak jej utratę. 
Znacznie bardziej skomplikowane są 
problemy  z  hospitalizacją  dziecka  w 
wieku od 18 miesiąca życia do około 
4 roku życia. Dziecko w tym okresie 
jest bardzo silnie związane z matką, 
czuje się przy niej bezpiecznie. Brak 
matki  w  szpitalu  traktuje  jak 
opuszczenie. 

 

 

Czasami 

hospitalizacja 

(szczególnie 

długotrwała)  może  mieć  poważne 
konsekwencje  dla  rozwoju  dziecka  w 
postaci  tzw.  choroby  szpitalnej,  która 
jest odmianą choroby sierocej.

Choroba  szpitalna  przebiega  w  trzech 

fazach:

1.  faza protestu trwa od kilku godzin do 

kilku 

dni. 

Dziecko 

jest 

bardzo 

niespokojne,  nieustannie  płacze,  jest 
oszołomione, 

zagubione, 

odrzuca 

uspokajanie  przez  personel,  poszukuje 
dźwięków, 

które 

kojarzą 

się 

z 

obecnością matki.

 

 

2.  faza  rozpaczy  trwa  nawet  do 

kilku  tygodni,  zanikają  objawy 
protestu, 

płacz 

staje 

się 

monotonny. Dziecko traci chęć do 
jedzenia,  źle  sypia,  nie  interesuje 
się otoczeniem. Faza ta przebiega 
spokojnie  i  może  być  mylnie 
oceniana  jako  zaadaptowanie  do 
nowego środowiska.

 

 

3. faza tłumienia trwa kilka tygodni 

lub  miesięcy.  Zachowanie  dzieci 
może  przybierać  różne  formy. 
Niektóre szukają oparcia w osobie 
opiekującej  się  nim,  starają  się 
zwrócić  na  siebie  uwagę,  szukają 
pocieszenia.  Inni  coraz  bardziej 
wycofują  się  z  kontaktów  z 
otoczeniom, przestają posługiwać 
się  mowa,  zajmują  się  sobą  lub 
wybranym 

przedmiotem, 

pozostają 

w 

milczącej 

samotności. 

 

 

W wieku powyżej 4 lat dzieci są zdolne 

do oczekiwania na matkę bądź bliskie 
osoby,  są  podatne  na  perswazję. 
Dzieci  chodzące  do  przedszkola, 
posiadające 

rodzeństwo 

łatwiej 

przeżywają rozłąkę z rodziną, szybciej 
nawiązują  kontakty  z  innymi  chorymi 
dziećmi, a także z personelem. Dzieci 
w  wieku  szkolnym  z  reguły  dość 
dobrze 

znoszą

 

konieczność 

pozostania  w  szpitalu  i  rozłąkę  z 
domem.  Są  bardziej  niezależne  od 
rodziców,  często  czują  się  w  szpitalu 
dobrze.

 

 

Postrzeganie choroby 

Postrzeganie choroby 

przez rodziców

przez rodziców

 

 

Wszyscy rodzice oczekują, że ich dzieci 

będą  zdrowe  i  silne,  że  będą  się 

dobrze  rozwijały.  Wszelkie  zmiany, 

które  są  niezgodne  z  oczekiwaniami, 

budzą  strach,  żal  i  rozczarowanie, 

mogą  też  kształtować  niewłaściwe 

postawy 

rodzicielskie. 

Ważnym 

czynnikiem  powodującym  zmiany  w 

życiu  rodziny  jest  właśnie  choroba 

dziecka. Dla większości rodziców jest 

to  szok,  z  którego  przez  długi  czas 

nie  mogą  się  otrząsnąć.  Przewlekłą 

chorobę  rodzice  mogą  postrzegać 

jako 

krzywdę, 

zagrożenie 

czy 

wyzwanie. 

 

 

Rodzice traktujący chorobę jako krzywdę są 

skoncentrowani głównie na sobie. Próbują 

szukać 

winnych, 

mogą 

wykazywać 

postawy  roszczeniowe  i  wymagające  w 

stosunku  do  personelu  Nie  współpracują 

w  procesie  leczenia.  Często  szukają  w 

chorym  dziecku  wsparcia,  zamiast  być 

dla niego pocieszeniem i nadzieją.

Rodzice  traktujący  proces  chorobowy  jako 

zagrożenie  żyją  w  ciągłym  napięciu  i 

strachu.  Ich  niepokój  i  przerażenie 

oddziałuje  również  na  dziecko,  które 

widząc  strach  rodziców,  samo  boi  się 

jeszcze  bardziej.  Rodzice  nie  zawsze 

podejmują  rozsądne  działania,  często 

sieją wokół panikę i zamęt.

 

 

Postrzeganie  choroby  jako  wyzwania 

mobilizuje  rodziców  i  dziecko  do 
racjonalnej  walki  z  chorobą.  Rodzice 
poszukują 

informacji 

na 

temat 

choroby,  sposobów  terapii.  Chcą  być 
pomocni  w  leczeniu  i  pielęgnowaniu 
dziecka,  tworzą  grupy  samopomocy, 
stowarzyszenia.  Dzielą  się  swoimi 
doświadczeniami  z  innymi  rodzicami. 
Są  pełni  nadziei  i  optymizmu, 
stwarzają  warunki  do  stymulacji 
rozwoju  chorego  dziecka,  przez  co 
wpływają  pozytywnie  na  jego  stan  i 
postępy w leczeniu.

 

 

Fazy adaptacji rodziców

Fazy adaptacji rodziców

 

 

Można  wyróżnić  następujące  fazy 

adaptacji  do  choroby  dziecka,  przez 

które 

przechodzą 

rodzice 

po 

usłyszeniu 

diagnozy 

o 

ciężkiej, 

długotrwałej 

lub 

nieuleczalnej 

chorobie dziecka.

1.Faza  pierwsza  to  szok,  wstrząs, 

odrętwienie.  Rodzice  określają  ten 

moment  jako  „wyrok",  „klęskę", 

„zawalenie  świata".  Ich  rozpacz  jest 

tak wielka, że nie pamiętają, co mówi 

do  nich  lekarz.  Pojawiają  się  żale  do 

Boga,  losu,  wzajemne  oskarżanie  sio 

małżonków,  poczucie  winy,  krzywdy, 

bezradności. 

 

 

2.

Po 

okresie 

szoku 

i 

kryzysu 

emocjonalnego  następuje  druga  faza 
przystosowania 

się. 

Rodzice 

automatycznie 

wykonują 

polecenia 

personelu  medycznego,  jednak  nie  są  w 
sianie racjonalnie myśleć o przyszłości. 

3.Natomiast 

trzecia 

faza 

konstruktywnego  przystosowania  się  do 
sytuacji  mobilizuje  rodziców  do  walki  z 
chorobą. 

Poszukują 

skutecznych 

rozwiązań,  współpracują  z  zespołem 
leczącym. 

Towarzyszy  im  zapał 

i 

nadzieja,  są  pozytywnie  nastawieni,  co 
korzystnie  wpływa  na  psychikę  chorego 
dziecka i cały proces jego zdrowienia.

 

 

Organizowanie opieki 

Organizowanie opieki 

nad dzieckiem 

nad dzieckiem 

przewlekle chorym

przewlekle chorym

 

 

Ważnym  elementom  w  pracy  każdej 

pielęgniarki  jest  zrozumienie  i 
poszanowanie  godności  chorego 
człowieka, 

akceptacja 

jego 

odmiennych  zachowań,  będących 
skutkiem  choroby,  zwłaszcza  jeśli 
tym  chorym  jest  dziecko.  Na 
pielęgniarkach  spoczywa  ciężar 
bezpośredniej 

opieki 

nad 

dzieckiem  przewlekle  chorym  i 
nieustanny z nim kontakt. 

 

 

Minimalizowanie  stresu  związanego  z 

chorobą i pobytem dziecka w szpitalu 

wymaga  od  pielęgniarek  stosowania 

się do pewnych zasad:

1.Potrzeby  dziecka  chorego  dotyczą 

tak sfery psychicznej, jak i fizycznej i 

zmieniają  się  wraz  z  przebiegiem 

choroby,  co  oznacza  konieczność 

modyfikowania 

swojego 

postępowania.  Pielęgniarka  musi  być 

przygotowana 

na 

sytuacje 

nieprzewidziane, 

wymagające 

pomysłowości,  cierpliwości,  dużej 

odporności 

i 

umiejętności 

przystosowania się.

 

 

2.Opieka  nad  dzieckiem  chorym  to 

zwykle opieka nad cala rodziną.

3.W  kontaktach  z  rodzicami  należy 

unikać  ocen  i  oskarżeń.  Dziecko  i 
jego 

rodzice 

pozostają 

pod 

wpływem  silnego  stresu,  mogą 
więc demonstrować różne postawy 
i 

zachowania. 

To 

zadaniem 

pielęgniarki  jest  pomóc  im  w 
trudnej sytuacji.

4.Konieczna  jest  ścisła  współpraca 

całego zespołu leczącego.

 

 

5.Nieustanne 

doskonalenie 

zawodowe 

pozwala 

lepiej 

zrozumieć istotę choroby i sposoby 
jej  leczenia  oraz  odpowiednio 
reagować  na  problemy  dziecka  i 
rodziny.

6.To, co jest oczywiste dla personelu, 

jest  niecodzienne  dla  rodziny. 
Trzeba zatem cierpliwie wyjaśniać i 
reagować  na  każdą  wątpliwość  ze 
strony pacjenta i jego rodziców.

 

 

7.Warunkiem 

niezbędnym 

tło 

niesienia pomocy choremu dziecku i 
rodzinie  jest  zdolność  empatii  przy 
jednoczesnym 

ograniczeniu 

osobistego 

zaangażowania 

emocjonalnego w sprawy lej rodziny.

8.W  opiece  nad  dzieckiem  chorym 

ważne 

jest 

zapewnienie 

odpowiednich 

warunków 

bezpieczeństwa 

psychicznego 

i 

fizycznego,  a  także  stworzenie 
życzliwej,  spokojnej  atmosfery  na 
oddziale.

 

 

9.Każde  dziecko  jest  inne.  każdy 

pacjent 

jest 

osobą. 

Trzeba 

pamiętać 

o 

indywidualnym 

podejściu do pacjenta.

10.Każde 

dziecko 

w 

każdym 

momencie powinno mieć poczucie, 
że  jest  ważne,  komuś  potrzebne, 
że  otrzyma  pomoc  i  troskliwą 
opiekę.

 

 

11.Dziecko przewlekle chore powinno 

w  miarę  możliwości  prowadzić  taki 
tryb  życia,  jaki  prowadzą  jego 
zdrowi  rówieśnicy.  Należy  zachęcać 
pacjenta 

do 

aktywności, 

nie 

pozwalać  mu  zamykać  się  w 
świecie choroby.

12.W

  bezpośrednim  kontakcie  z 

chorym 

dzieckiem 

pielęgniarka 

powinna  starać  się  rozpoznawać 
psychiczne  i  fizyczne  potrzeby 
pacjenta 

i 

właściwie 

na 

nie 

reagować.

 

 

DZIECKO  PRZEWLEKLE  CHORE 
TAK 

SAMO 

JAK 

DZIECKO 

ZDROWE  POZNAJE,  UCZY  SIĘ, 
BAWI, 

MA 

SWOJE 

ZAINTERESOWANIA,  MARZENIA, 
DĄŻENIA  I  PRZYJAŹNIE.  MA 
PRAWO SIĘ ROZWIJAĆ

.