Istota rozwoju

Pojęcia psychologii 

rozwoju człowieka

Maria Jankowska

Literatura podstawowa

Harwas-Napierała, B., Trempała, J. (red.) 

(2000). Psychologia rozwoju człowieka. t.2., 

Charakterystyka okresów życia człowieka. 

Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN
Przetacznik  –  Gierowska,  M.,  Tyszkowa, 

M. (2000). Psychologia rozwoju człowieka.
Schaffer,  H.R.  (2005).  Psychologia  dziecka. 

Warszawa. Wydawnictwo Naukowe PWN.
Turner, J.S., Helms, D.B. (1999). Rozwój 

człowieka. Warszawa: WSiP.
Vasta, R., Haith, M.M., Miller, S.A. 

(1995). Psychologia dziecka. Warszawa, 

WSiP.

Literatura uzupełniająca

Bee,  H.  (2004).  Psychologia  rozwoju 

człowieka. Poznań, Zysk i S-ka
Harwas-Napierała,  B.,  Trempała,  J.  (red.) 

(2002).  Psychologia  rozwoju  człowieka.  t.3., 

Rozwój  funkcji  psychicznych.  Warszawa, 

Wydawnictwo Naukowe PWN
Stypułkowska, 

J. 

(red). 

(2000). 

Wprowadzenie 

do 

psychologii 

rozwoju 

człowieka. Warszawa:

      Agencja Reklamowo – Wydawnicza DIMA. 

Forma zaliczenia

EGZAMIN TESTOWY

Test jednokrotnego wyboru - 24 pytania
Punktacja

0-12 - ocena ndst

13-15 – ocena dst
16-17 – ocena dst plus
18-20 – ocena db
21-22 – ocena db plus
23-24 – ocena bdb 

Definicja psychologii 

rozwoju

Psychologia rozwoju człowieka zajmuje 

się ontogenezą, czyli badaniem 

rozwoju psychicznego organizmów 

jednostkowych, a głównie człowieka 

    od chwili poczęcia aż do śmierci, 
     a więc rejestruje zmiany, docieka 

przyczyn, źródeł.

Istotą rozwoju są zmiany
Psychologia  rozwoju  bada  i  postęp  i 

regres

RODZAJE ZMIAN ROZWOJOWYCH

 

Ilościowe  -  np.  wtedy,  gdy  coraz 
bardziej  wzrasta  dana  cecha,  np. 
masa  ciała,  poszerzenie  słownika, 
pamięć.

Jakościowe  -  funkcja  przekształca 
się  zasadniczo,  np.  przejście  od 
gaworzenia  do  gruchania,  od 
pamięci mimowolnej do dowolnej.

Zmiany rozwojowe 

-         zmiany wielkości - odpowiednik 

zmian ilościowych

-         zmiany proporcji - zmiana 

wzajemnych stosunków części w obrębie 

całości, (np. proporcja ciała, proporcje 

między 3 formami działalności: zabawa, 

nauka, praca)

-         zanikanie dawnych właściwości - 

np. wypadanie zębów mlecznych, zanikanie 

raczkowania jako formy przemieszczania, 

zanikają niektóre odruchy bezwarunkowe, 

zanikanie gaworzenia

-         nabywanie nowych właściwości

Zmiany rozwojowe

podział pod względem powszechności 

Zmiany  uniwersalne  -    występują  powszechnie 

na  całym  świecie  i  w  całej  historii,  są 

uwarunkowane  dojrzewaniem  biologicznym  i 

uniwersalnymi doświadczeniami społecznymi;
Zmiany  wspólne  -  są  wynikiem  pewnych 

charakterystycznych  doświadczeń  grupy  ludzi  o 

żyjących w tym samym czasie i miejscu;
 

kohorta-  grupa  osób  żyjąca  w  tym  samym  czasie  i 

miejscu

Zmiany  indywidualne  -  wywołane  czynnikami, 

które działają tylko na indywidualna jednostkę

Czynniki rozwoju

Wewnętrzne (biologiczne)

anatomiczne i fizjologiczne 
wyposażenie oraz rozwojowe 
kształtowanie się organizmu

potrzeby, skłonności i dążenia stojące 
u źródeł aktywności człowieka

Zewnętrzne (środowiskowe, 
społeczne)

bodźce i wpływy środowiska, warunkujące 

    i aktualizujące rozwój psychiki jednostki

umyślne, celowe rozwijanie i 
kształtowanie przez nauczanie i 
wychowanie

Czynniki rozwoju

.

Teoria 4 czynników: 

1. Genetyczne uwarunkowania rozwoju
2. Środowiskowe uwarunkowania rozwoju
3. Nauczanie i wychowanie –wyznaczniki 

rozwoju (czynniki przyczynowe)

4.  Aktywność  własna  -  wyznaczniki 

rozwoju (czynniki przyczynowe)

ROLA DOJRZEWANIA I UCZENIA 

SIĘ

 

Dojrzewanie  –  te  aspekty  rozwoju,  które  są 

niezależne 

od 

doświadczenia 

indywidualnego

            Cechy filogenetyczne – gatunkowe
 
Uczenie  się  –  proces  prowadzący  do  zmian 

w  zachowaniu  na  podłożu  indywidualnego 
doświadczenia

Okres sensytywny – największa podatność 

na bodźce danego rodzaju

PERIODYZACJA 

Periodyzacja – podział życia człowieka na 

okresy 

2 stanowiska: 

1.   Periodyzacja ma znaczenie porządkujące, 

podkreśla ciągłość rozwoju a dzielimy, żeby 
było łatwiej opisywać, granice podziału nie 
są ustalone przypadkowo, ten pogląd jest 
bardziej powszechny.

2.   Rozwój ma charakter stadialny.

Okresy rozwojowe

        stadium prenatalne – od poczęcia do 

urodzenia się dziecka ( 9 m-cy)

·        wczesne dzieciństwo – od narodzin do 

3 lat
-         wiek niemowlęcy – 1 rok życia
-         wiek poniemowlęcy – 2 i 3 rok życia

·        średnie dzieciństwo (wiek 

przedszkolny) – 4-6 lat

·        późne dzieciństwo (wiek szkolny) – 7-

10/12 lat

Okresy rozwojowe c.d

        adolescencja – okres 

dorastania 

10/12 – 18/20 lat

-         wczesna dorosłość – do 

35/40lat

·        średnia dorosłość – 40 –60/65 

lat

·        późna dorosłość

STRATEGIE BADAWCZE 

1.

Strategia badań poprzecznych
      Polega na badaniu grup ludzi w 
różnym wieku i porównywaniu 
uzyskanych wyników.
     Każda osoba badana jest tylko raz.
      Badacz porównuje wyniki uzyskane 
od osób w różnym wieku i analizuje 
istniejące między nimi podobieństwa i 
różnice.

1. Strategia badań poprzecznych

  wady:

Nie jest kontrolowany wpływ zmiennej, tj. 
przynależność do grupy pokoleniowej kohorty 
(dzielące podobne doświadczenia życiowe)
Badacz nie kontroluje, w jakie interakcje ze 
sobą wchodziły zmienne w każdej z 
porównywanych grup do momentu badań 
oraz w trakcie. 

 zalety: 

Wymagają niewielkiego nakładu czasu

2. Strategia badań 
podłużnych

 

Badania tej samej grupy ludzi w kolejnych 

odstępach czasu.

- wady: 

kilkakrotne wykonywanie pomiarów jest 

czynnikiem zniekształcającym badanie;
trudność w utrzymaniu początkowej liczebności 

grupy przy badaniach trwających dłuższy czas;
czasochłonne
   zalety: 
Bierze pod uwagę zmienną rozwojową populacji

Metody badania 

rozwoju

Eksperyment psychologiczny;
Obserwacja psychologiczna;
Wywiad-rozmowa;
Ankieta;
Kwestionariusz opisowy;
Test - rzadko