Dr inż. Henryk Wyrębek
PODSTAWY ZARZĄDZANIA
Konsultacje:
IZiM KPZ ul. Żytnia 17/19
p. 12
Piątek godz. 10.00 – 12.30
tel. 602 731 739
Uniwersytet Przyrodniczo - Humanistyczny w Siedlcach
Wydział Zarządzania
Instytut Zarządzania i Marketingu
Katedra Podstaw Zarządzania
Program wykładu
Istota i znaczenie zarządzania – podstawowa terminologia
Historia nauki o zarządzaniu
Funkcje zarządzania
Planowanie
Organizowanie
Motywowanie
Kontrola
Strategia organizacji
Kultura organizacyjna
Zarządzanie zasobami ludzkimi
Zarządzanie zmianą i innowacjami
Zarządzanie wiedzą
Systemy informacyjne w zarządzaniu
Kryteria i forma oceny przedmiotu:
Zaliczenie przedmiotu w formie pisemnej. Czas pisania
odpowiedzi –
60 minut. Liczba pytań - 6. Za każdą odpowiedź można
otrzymać
od 0 do 5 punktów.
Punkty/Ocena
12-15/dostateczna(3,0)
16-19/dostateczna plus(3,5)
20-22/dobra(4,0)
23-25/dobra plus(4,5)
26-30/bardzo dobra(5,0)
Literatura
Bielski M., Podstawy teorii organizacji i zarządzania, C.H.Beck,
Warszawa 2002.
Dołhasz M., Fudaliński J., Kosala M., Smutek H., Podstawy zarządzania.
Koncepcje – strategie – zastosowania, PWN, Warszawa 2009.
Drucker Peter F., Praktyka zarządzania, MT Biznes, Warszawa 2005.
Griffin R.W., Podstawy zarządzania organizacjami, PWN, Warszawa
2001.
Grudzewski J.M., Hejduk I.K., Przedsiębiorstwo przyszłości, Difin,
Warszawa 2010.
Kisielnicki J., MIS - Systemy informatyczne zarządzania, Placet,
Warszawa 2008.
Koźmiński A.K., Piotrowski W.(red.) Zarządzanie – teoria i praktyka,
PWN, Warszawa 2005.
Kożuch B., Nauka o organizacji, Wydawnictwo Fachowe, Warszawa 2008.
Stoner J.A.F., Freeman R.E., Gilbert D.R., Kierowanie, PWN, Warszawa
2001.
Wróblewski R., Nauka o zarządzaniu przedsiębiorstwem,Wyd.AP,Siedlce
2009..
Zimniewicz K., Współczesne koncepcje i metody zarządzania, PWE,
Warszawa 2009.
Najważniejsze książki z dyscypliny zarządzania
wg Financial Times
Pozycje ułożone w kolejności ukazywania się
Sun Tzu, "Sztuka wojny" (500 przed Chrystusem);
Niccoló Machiavelli, "Książę" (1500);
Adam Smith, "Bogactwo narodów" (1776);
Frederick W. Taylor, "Zasady zarządzania naukowego" (1911);
Henri Fayol "Zarządzanie ogólne i przemysłowe" (1916);
Henry Ford, "Moje życie i praca" (1923);
James Champy, Michael Hammer, "Reengineering firmy"
(1933);
Dale Carnegie, "Jak zyskać przyjaciół i wpływać na ludzi"
(1937);
Mary Parker Follet, "Dynamiczne administrowanie" (1941);
Peter F. Drucker, "Praktyka zarządzania" (1954);
Abraham Maslow, "Motywacja i osobowość" (1954);
C. N. Parkinson, "Prawo Parkinsona" (1958);
Frederick Herzberg, "Motywacja do pracy" (1959);
Douglas McGregor, "Ludzka strona przedsiębiorstwa" (1960);
Ted Levitt, "Innowacje w marketingu" (1962);
Alfred Chandler, "Strategia i struktura" (1962);
Alfred P. Sloan, "Moje lata z General Motors" (1963);
Igor Ansoff, "Strategia firmy" (1965);
Philip Kotler, "Zarządzanie a marketing" (1967);
Chris Argyris, Donald Schon, "Szkolenie w firmie" (1978);
James MacGregor Burns, "Przywództwo" (1978);
Alvin Toffler, "Trzecia fala" (1980);
Michael Porter, "Strategia rywalizacji" (1980);
Richard Pascale, Anthony Athos, "Sztuka zarządzania po japońsku (1981);
Thomas H. Waterman, "W poszukiwaniu doskonałości" (1982)
W. Edwards Deming, "Wyjście z kryzysu" (1982);
Kenichi Ohmae, "Umysł stratega" (1982);
Rosabeth Moss Kanter, "Mistrzowie zmian" (1983);
Meredith Belbin, "Zespoły w zarządzaniu" (1984);
Warren Bennis, Burt Nanus, "Przywódcy" (1985);
Joseph M. Juran, "Planowanie dla jakości" (1988);
Christopher Bartlett, Sumantra Ghoshal, "Zarządzanie ponad granicami"
(1989);
Charles Handy, "Wiek paradoksu" (1989);
Kenichi Ohmae, "Świat bez granic" (1990);
Peter M. Senge, "Piąta dyscyplina" (1990);
Tom Peters, "Zarządzanie wyzwolone" (1992);
Fons Trompenaars, "Na falach kultury" (1993);
Henry Mintzberg, "Rozwój i upadek planowania strategicznego" (1994);
Michael Goold, Andrew Campbell & Marcus Alexander, "Strategia firmy"
(1994);
Gary Hamel, C. K. Prahalad, "Rywalizacja z myślą o przyszłości" (1994).
Istota i znaczenie zarządzania – podstawowa
terminologia
Istota i pojęcie wiedzy i nauki
Znaczenie nauki o zarządzaniu
Sterowanie, kierowanie, zarządzanie
Organizacja
Istota i pojecie wiedzy
Wiedza to prawdziwe, uzasadnione przekonanie
Platon
Wiedza – uporządkowane odzwierciedlenie stanu
rzeczywistego
w umyśle człowieka, postawy twórczej, kreowania nowych
rozwiązań oraz procesów.
E. Skrzypek, prof. UMCS
Wiedza ogół wiarygodnych informacji o rzeczywistości wraz
z umiejętnością ich wykorzystywania
Encyklopedia Powszechna
Istota i pojecie nauki
Nauka – ogół zgromadzonej, uporządkowanej i
należycie uzasadnionej wiedzy.
Nauka jest budowana i rozwijana wyłącznie za
pomocą metod naukowych poprzez
działalność badawczą prowadzącą do
publikowania wyników naukowych dociekań.
Wybrane metody badawcze
Wybrane metody badawcze
metoda obserwacyjna
metoda analizy i krytyki piśmiennictwa
metoda badania dokumentów
metoda eksperymentalna
metoda sondażu diagnostycznego
metoda analizy i konstrukcji logicznej
metoda symulacji komputerowej
Podział nauki
Dziedziny
Dyscypliny
Specjalizacje
Specjalności
Podział nauki
Dziedzina
Dyscyplina
Nauki biologiczne
Biologia
Biotechnologia
Biochemia Ekologia
Biofizyka
Mikrobiologia
Nauki chemiczne
Biochemia Chemia
Biotechnologia
Nauki ekonomiczne
Ekonomia
Towaroznawstwo
Nauki o zarządzaniu
…
…
…
…
Nauki matematyczne
Informatyka,
Matematyka
…
….
Żródło:
Uchwała Centralnej Komisji do Spraw Stopni i Tytułów z dn. 24 października 2005 r.
w sprawie określenia dziedzin nauki i dziedzin sztuki oraz dyscyplin naukowych i artystycznych
MP z 2005 r. nr 79, poz. 1120 ze zmianą w MP z 2008 r. nr 97, poz. 843
Podział nauki
Dziedzina
Dyscyplina
Specjalizacja
Specjalność
Nauki
Ekonomiczne
Nauki o
Zarządzaniu
Marketing
Marketing
bezpośredni
Na wspaniały rozkwit przemysłu wpłynęły dwa
czynniki:
rozwój nauk doświadczalnych, (co pozwoliło
dokładniej poznać własności materiałów i lepiej
wykorzystać bogactwa przyrody),
oraz zastosowanie maszyn.
Aktualnie zaczyna odgrywać coraz większą rolę
trzeci czynnik:
naukowa organizacja pracy.
Henri Le Chatelier(1850-
1936)
Przyczyną triumfów w obydwu wojnach
światowych,
a także pokojowego zwycięstwa nad imperium
sowieckim było amerykańskie zarządzanie
zdolne do szybkiego wykorzystania wiedzy,
a nie amerykańskie wojsko.
Peter F.Drucker(1909-2005)
System sterowania
Sterowaniem
nazywa się działaniem jednego systemu
(systemu sterującego) skierowane na drugi system (system sterowany)
System sterujący spełniający funkcję sterowniczą oraz system sterowany
spełniający funkcje wykonawczą tworzą całość
nazwaną systemem sterowania
Kierowanie w znaczeniu szerszym
Sterować systemem może człowiek lub automat
sterujący, czyli rzecz.
W sytuacji, w której systemem sterującym jest
człowiek , a systemem sterowanym jest dowolny
układ, mamy do czynienia
z kierowaniem w znaczeniu szerszym
Kierowanie w znaczeniu węższym
W przypadku gdy systemem sterującym i systemem sterowanym jest
człowiek lub grupa ludzi to mamy do czynienia z kierowaniem w znaczeniu
węższym , ściślej kierowanie ludźmi
Kierowanie było i jest identyfikowane przez wielu autorów z funkcją
motywowania i określano je jako kierowanie w węższym znaczeniu,
a więc takie, jakie zachodzi pomiędzy uczestnikami organizacji
w procesie jej funkcjonowania, jeżeli występują w rolach
przełożony -podwładny
Kierowanie to działalność zmierzająca do spowodowania,
zachowania się ludzi zgodnie z celami osoby kierującej
oraz etyką i kulturą
zatrudniającej ich firmy
Penc
Kierowanie jest procesem oddziaływania przełożonego
na podwładnych, aby zachowywali się oni zgodnie z jego
wolą
Zimniewicz
Zarządzanie organizacją jest to złożone działanie
systemu
zarządzającego (sterującego) na system zarządzany
(sterowany)
i uwzględniające interesy całej organizacji
Zarządzanie
Henri Fayol (1841-1925)
H. Fayol uznawany powszechnie za ojca nauki
zarządzania
opublikował w 1916 roku swoją najcenniejszą pracę
pt. „Administracja przemysłowa i ogólna”.
Pierwszy zdefiniował zarządzanie za pomocą 5
funkcji
zarządzania
a) przewidywanie
b) organizowanie
c) rozkazodawstwo
d) koordynowanie
e) kontrolowanie
Henri Fayol
Opracował swoją teorię w I-wszej dekadzie XX
wieku,
później nauka i praktyka uszczegółowiła
propozycje Fayola.
Zrezygnowano z rozkazywania wprowadzając na to miejsce
motywowanie,
zrezygnowano z oddzielnej funkcji koordynowanie uznając, że
dokonuje się
ona poprzez wszystkie elementy procesu zarządzania i
wyodrębnianie jej nie
jest potrzebne. Te 4 funkcje: planowanie, organizowanie,
motywowanie
i kontrolowanie do chwili obecnej obowiązują jako funkcje
zarządzania.
Zarządzać
–
to prowadzić przedsiębiorstwo do
osiągnięcia jego celu, wydobywając maksymalne
możliwości ze wszystkich znajdujących się w
naszej dyspozycji zasobów
Fayol
Zarządzanie
Zestaw działań (obejmujący planowanie, organizowanie,
motywowanie i kontrolowanie) skierowanych na zasoby
organizacji (ludzkie, finansowe, rzeczowe i informacyjne)
i wykonywane z zamiarem osiągnięcia celów organizacji
w sposób sprawny i skuteczny
Ricky W. Griffin
Sposób:
Sprawny – wykorzystujący zasoby mądrze i bez zbędnego
marnotrawstwa
Skuteczny – działąjący z powodzeniem
Relacje między głównymi funkcjami zarządzania
Zestawienie wybranych definicji zarządzania
Kryteria podziału zarządzania oraz jego rodzaje
Organizacja – całość, której składniki
współprzyczyniają się do powodzenia całości
T. Kotarbiński
Organizacja
dwie lub więcej osób, współpracujących w ramach
określonej struktury stosunków, aby osiągnąć
cel lub zbiór celów.
Stoner, Freeman, Gilbert
Organizacja
grupa ludzi, którzy współpracują ze sobą w sposób
uporządkowany i skoordynowany, aby osiągnąć
pewien zestaw celów.
Ricky W. Griffin
Organizacja
Spółka, korporacja, firma, przedsiębiorstwo, organ
władzy lub instytucja, albo jakakolwiek ich część
lub kombinacja, samodzielna lub nie, publiczna
lub prywatna, o własnych zadaniach i
administracji
ISO
Ogólny model organizacji
System – układ (rzecz) o wzajemnie
powiązanych częściach.
Podejście systemowe – organizacja
postrzegana jest jako wyróżniony,
bardzo złożony układ, fragment
rzeczywistości, stanowiący swoistą
całość, czyli system.
Model organizacji według Leavitta
Organizacja jest systemem, jej charakterystyczne
właściwości wynikają
z cech elementów wchodzących do organizacji i ich
wzajemnych powiązań. Występują podsystemy: ludzie,
zadania, technologia
i struktury.
Podsystem
celów
i wartości
Podsystem
społeczny
Podsystem
techniczny
Podsystem
struktury
Podsystem
zarządzania
Systemowy model organizacji (F.Kast; J.E.
Rosenzweig)
WE
WY
Model organizacji jako
system otwarty
WEJŚCIA
SYSTEM
PRZETWARZANIA
WYJŚCIA
Przepływ materii (energii) informacji
Cechy organizacji:
Wyodrębnione z otoczenia, wewnętrznie
uporządkowane i powiązane między sobą
zbiory elementów
Są tworzone i rozwijane przez ludzi, który
czynią to dla zapewnienia realizacji
określonych celów i zadań
Cele, struktura, ludzie i technika to
główne składniki każdej organizacji,
wszystkie są ze sobą powiązane i
wzajemnie na siebie wpływają.
System otwarty – prowadzący wymianę
energii (zasileń materialnych) i informacji
z otoczeniem
Organizacje
komercyjne
społeczne
publiczne
Organizacje komercyjne
różnią się między
sobą formą własności, sposobem funkcjonowania,
wielkością i strukturą.
W zależności od przyjętego kryterium rozróżnia się:
kryterium formy organizacyjno – ekonomicznej:
przedsiębiorstwa prywatne, spółdzielcze (sektor prywatny),
państwowe (sektor publiczny)
kryterium systemu prawnego:
przedsiębiorstwa działające w oparciu o ustawę o
przedsiębiorstwach państwowych,
przedsiębiorstwa działające o kodeks cywilny i handlowy,
działające w oparciu o szczegółowe unormowania prawne –
spółdzielnie, fundacje
kryterium funkcji ekonomicznych:
Przedsiębiorstwa przemysłu ciężkiego
Przedsiębiorstwa przemysłu lekkiego
Przedsiębiorstwa przemysłu rolno – spożywczego i inne.
kryterium wielkości:
Przedsiębiorstwa mikro – od 0 do 9 zatrudnionych; małe - od 10 do
49 ;średnie – od 50 do 249; duże – powyżej 250 zatrudnionych
kryterium struktury organizacyjnej:
przedsiębiorstwa jedno - lub
wielozakładowe
Organizacje społeczne
stowarzyszenia
fundacje
Stowarzyszenie
Dobrowolny i trwały związek grupy osób, zorganizowany dla
realizacji
wspólnych zamierzeń, dla zaspokojenia zainteresowań lub
prowadzenia
działalności nienastawionej na zysk
Fundacja
jest organizacją utworzoną dla celów społecznie
lub gospodarczo użytecznych przez osoby
fizyczne – niezależnie od ich obywatelstwa i miejsca
zamieszkania, które
złożyły oświadczenie o
założeniu fundacji w formie aktu notarialnego
Organizacje publiczne
jednostki sektora publicznego (państwowe i
samorządowe instytucje
i jednostki organizacyjne), które realizują
wyłącznie lub w większości ze środków własnych
niekomercyjne zadania publiczne
W sektorze publicznym występują;
-
Jednostki budżetowe
-
Agencje rządowe
Agencje rządowe
Jednostki organizacyjne wyłączone z tradycyjnych
struktur ministerialnych , pozostających pod nadzorem
ministrów
- państwowe osoby prawne (Agencja Budowy i
Eksploatacji Autostrad)
- państwowe jednostki organizacyjne (Państwowa Agencja
Prasowa)
- zakłady budżetowe (Państwowa Agencja
Radiokomunikacji)
- agencje będące spółkami akcyjnymi (Państwowa
Agencja Węgla
Kamiennego)
Cechy
charakterystyczne
organizacji
przyszłości
globalny zasięg
sieci skomplikowanych powiązań o zmiennym
składzie - wirtualizacja
struktury płaskie, o małej liczbie szczebli skupione
wokół procesów
koncentracja na jakości obsługi klienta (satysfakcja
klienta)
wiedza, kompetencje, umiejętności
Szkoły w nauce zarządzania
(wg H. Koontza)
Szkoła procesu zarządzania
Szkoła empiryczna
szkoła zachowań się ludzi (behawioralna)
Szkoła systemów społecznych
Szkoła podejmowania decyzji
Szkoła matematyczna
Koontz H., The Jungle of Management Theories (1961)
Kierunki w nauce zarządzania
(wg W.
Piotrowskiego)
Kierunek naukowego zarządzania
Kierunek administracyjny
Kierunek human relations
Podejście systemowe
Koncepcja gry organizacyjnej
Koncepcja równowagi organizacyjnej
Nowa fala w zarządzaniu
Postmodernizm w zarządzaniu
Andrzej K.Koźmiński , Włodzimierz Piotrowski.,(redakcja naukowa)
Zarządzanie. Teoria i Praktyka, Wydawnictwo Naukowe PWN,
Warszawa 2005.
Kierunki w nauce zarządzania
(wg R.W.
Griffina)
Spojrzenie klasyczne
Naukowe zarządzanie
Zarządzanie administracyjne
Spojrzenie behawioralne
Stosunki międzyludzkie
Zachowania organizacyjne
Spojrzenie ilościowe
Ilościowa teoria zarządzania
Zarządzanie operacyjne
Podejście integrujące
Spojrzenie systemowe
Spojrzenie sytuacyjne
Ricky W. Griffin, Podstawy Zarządzania organizacjami,
Wydawnictwo
Naukowe PWN , Warszawa 2001
Szkoły w nauce zarządzania
(wg Z.
Martyniaka)
Szkoła klasyczna
Szkoła stosunków międzyludzkich
Szkoła badań operacyjnych
Szkoła systemów społecznych
Szkoła neoklasyczna
Szkoła systemowa
Polska szkoła prakseologiczna
Martyniak Z., Historia myśli organizatorskiej, Akademia
Ekonomiczna w Krakowie,
Kraków 1992
Martyniak Z., Organizacja i zarządzanie: 15 pionierów, Antykwa,
Kraków 1999
Dziękuję za uwagę